Artikelen bij COM(2024)366 -

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier COM(2024)366 - .
document COM(2024)366
datum 31 mei 2024

1. Inleiding

Burgerschapsregelingen voor investeerders (ook wel “gouden paspoorten” genoemd) in derde landen met visumvrije toegang tot de EU leveren voor de EU en haar lidstaten een aantal potentiële veiligheidsrisico’s op. In het bijzonder kunnen deze regelingen worden gebruikt om de reguliere EU-visumprocedure voor kort verblijf en de bijbehorende beoordeling van de afzonderlijke migratie- en veiligheidsrisico’s te omzeilen; zo kunnen mensen zich mogelijk onttrekken aan maatregelen die zijn bedoeld om het witwassen van geld en terrorismefinanciering te voorkomen1. Dit is vooral problematisch omdat de paspoorten die worden afgegeven aan begunstigden van dergelijke regelingen niet kunnen worden onderscheiden van andere gewone paspoorten.

De Commissie heeft overleg gevoerd met alle visumvrije landen die burgerschapsregelingen voor investeerders toepassen, om mogelijke veiligheidsrisico’s voor de EU te voorkomen en te beperken2. Vanuatu is het eerste — en tot dusverre enige — land waarvoor het opschortingsmechanisme voor de vrijstelling van de visumplicht is geactiveerd, op grond van de openbare orde en veiligheid zoals bepaald in Verordening (EU) 2018/1806 (hierna de “visumverordening” genoemd)3.

Vanuatu wordt vermeld in de in bijlage II bij Verordening (EU) 2018/1806 opgenomen lijst van derde landen waarvan de onderdanen bij overschrijding van de buitengrenzen van de lidstaten van de visumplicht zijn vrijgesteld voor een verblijf van maximaal 90 dagen binnen een periode van 180 dagen. De vrijstelling van de visumplicht voor onderdanen van Vanuatu is van toepassing sinds 28 mei 2015, de datum waarop de Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Vanuatu inzake de vrijstelling van de visumplicht voor kort verblijf (hierna “de overeenkomst” genoemd)4 werd ondertekend en van toepassing werd.

Vanuatu past sinds 25 mei 2015 burgerschapsregelingen voor investeerders toe. Dankzij die regelingen kunnen visumplichtige onderdanen van derde landen gemakkelijk het Vanuatuaanse burgerschap en paspoort verkrijgen, waardoor zij visumvrije toegang tot de EU kunnen krijgen en daarbij de Schengenvisumprocedure kunnen omzeilen. De Commissie is in 2017 gestart met een onderzoek naar de burgerschapsregelingen van Vanuatu, omdat deze aanleiding gaven tot ernstige zorgen, onder meer vanwege tekortkomingen in de veiligheidsscreening bij aanvragen.

Op basis van de beoordeling van de verzamelde relevante gegevens en informatie kwam de Commissie tot de conclusie dat de Vanuatuaanse regelingen voor investeerders blijk gaven van ernstige tekortkomingen en veiligheidsgebreken die een risico kunnen vormen voor de interne veiligheid van de EU en haar lidstaten, waarop zij het opschortingsmechanisme van artikel 8 van de visumverordening heeft geactiveerd.

De opschorting bestaat uit drie fasen, die hieronder worden beschreven. Dit verslag aan het Europees Parlement en de Raad beschrijft in detail de verschillende fasen van het opschortingsmechanisme en de dialoog die de Commissie met Vanuatu heeft gevoerd. Dit verslag wordt ingediend overeenkomstig artikel 8, lid 7, van de visumverordening.

2. Fase 1 – activering van het opschortingsmechanisme (artikel 8, lid 6, punt a), van de visumverordening)

Tussen 2017 en 2021 heeft de Commissie een aantal bijeenkomsten en schriftelijke uitwisselingen gehad met de autoriteiten van Vanuatu om informatie te verzamelen over de Vanuatuaanse burgerschapsregelingen voor investeerders5. In verband daarmee heeft de Commissie haar ernstige zorgen kenbaar gemaakt en de regering van Vanuatu gewaarschuwd voor de mogelijke herinvoering van de visumplicht. Deze zorgen hadden met name betrekking op:

- het grote aantal paspoorten dat wordt afgegeven aan onderdanen die anders een visum zouden moeten aanvragen om naar de EU te reizen (meer dan 10 000 tussen 2015 en 2021), met een zeer laag afwijzingspercentage;

- het ontbreken van enig vereiste voor aanvragers om eerder in Vanuatu te hebben gewoond of zelfs maar het land te hebben bezocht, doordat de aanvraagprocedure wordt beheerd door gespecialiseerde agentschappen die buiten Vanuatu (bv. in Dubai, Thailand, Maleisië enz.) gevestigd zijn, waardoor de aanvrager geen rechtstreeks contact hoeft te hebben met de Vanuatuaanse autoriteiten;

- het ontbreken van een verplicht fysiek onderhoud, waardoor de Vanuatuaanse autoriteiten minder gelegenheid hebben om de aanvrager naar behoren te beoordelen of om de in de aanvraag verstrekte informatie onder meer op echtheid en geloofwaardigheid te toetsen;

- het feit dat de regelingen doorgaans werden geadverteerd als een manier om de Schengenvisumprocedure te omzeilen en gemakkelijk visumvrije toegang tot de EU te krijgen;

- het feit dat de aanvragen werden behandeld binnen een zeer korte termijn, waardoor het niet mogelijk was om vóór verlening van het burgerschap een behoorlijke veiligheidsscreening uit te voeren en informatie uit te wisselen met het land van herkomst van de aanvragers of het land waar zij eerder hun hoofdverblijfplaats hadden. Hierdoor had Vanuatu het burgerschap verleend aan personen tegen wie een strafrechtelijk onderzoek liep en zelfs aan personen die in de databanken van Interpol waren geregistreerd6;

- de lakse wetgeving inzake naamswijzigingen, aangezien succesvolle aanvragers in het kader van de burgerschapsregeling voor investeerders ook een identiteitswijziging kunnen aanvragen.

Bovendien wordt Vanuatu aangemerkt als een potentieel hoog risico voor de integriteit van de Common Reporting Standard van de OESO, waarbij de verdenking bestaat van mogelijke belastingontduiking en witwaspraktijken7. 

Aangezien de toelichting die Vanuatu in de bovengenoemde uitwisselingen heeft verstrekt, niet volstond om deze bezorgdheid weg te nemen, besloot de Commissie dat het toegenomen risico voor de openbare orde en de binnenlandse veiligheid dat verbonden is aan de onderdanen van Vanuatu die het burgerschap hebben verkregen op grond van de burgerschapsregelingen voor investeerders, alleen kon worden beperkt door de vrijstelling van de visumplicht op te schorten.

Hiertoe heeft de Commissie op 12 januari 2022 een voorstel voor een besluit van de Raad8 tot gedeeltelijke opschorting van de visumvrijstellingsovereenkomst met Vanuatu vastgesteld. Het besluit is op 3 maart 2022 door de Raad9 vastgesteld.

Tegelijkertijd heeft de Commissie op 27 april 2022 een uitvoeringsverordening10 vastgesteld die tot gevolg heeft dat het opschortingsmechanisme van artikel 8 van de visumverordening, in eerste instantie voor een periode van negen maanden (van 4 mei 2022 tot en met 3 februari 2023), wordt geactiveerd.

Na de inwerkingtreding van de opschorting en overeenkomstig artikel 8, lid 6, laatste alinea, van de visumverordening is de Commissie een intensievere dialoog met Vanuatu aangegaan om passende oplossingen vast te stellen waardoor de omstandigheden die hebben geleid tot de tijdelijke opschorting van de vrijstelling van de visumplicht zouden kunnen worden verholpen.

Tijdens de eerste bijeenkomst in het kader van de dialoog, die op 12 mei 2022 plaatsvond, heeft de Commissie zich bereid verklaard een oplossing te vinden en heeft zij voorgesteld daartoe maandelijkse technische vergaderingen te houden. De partijen kwamen overeen dat de autoriteiten van Vanuatu een contactpersoon zouden aanwijzen en de Commissie daarvan op de hoogte zouden brengen met het oog op het overgaan tot de technische vergaderingen. Vanuatu stelde de Commissie in kennis van het besluit van de regering van Vanuatu om een taskforce op te richten om de burgerschapsregelingen voor investeerders te evalueren. Er werd afgesproken dat de autoriteiten van Vanuatu de Commissie een door de taskforce opgesteld voortgangsverslag zouden doen toekomen.

Vanuatu heeft sindsdien echter geen zinvolle actie ondernomen. De Vanuatuaanse burgerschapsregelingen voor investeerders bleven van kracht en de Commissie ontving in deze eerste fase van de autoriteiten van Vanuatu geen informatie over mogelijke wetgevende of niet-wetgevende maatregelen om de omstandigheden die hebben geleid tot de tijdelijke opschorting te verhelpen.

3. Fase 2 – verlenging van de opschorting (artikel 8, lid 6, punt b), van de visumverordening)

Aangezien de omstandigheden die hebben geleid tot de opschorting bleven bestaan, heeft de Commissie een gedelegeerde verordening vastgesteld waarbij de opschorting met een periode van 18 maanden werd verlengd, tot en met 3 augustus 202411. Tegelijkertijd heeft de Raad een besluit vastgesteld inzake de volledige opschorting12 van de overeenkomst.

Tijdens deze tweede opschortingsfase heeft de Commissie de dialoog met Vanuatu voortgezet, waarbij tussen februari 2023 en april 2024 vier bijeenkomsten zijn gehouden en vele schriftelijke informatie-uitwisselingen hebben plaatsgevonden.

De eerste van deze bijeenkomsten vond plaats op 15 februari 2023, toen de door Vanuatu aangewezen contactpersoon voor de intensievere dialoog, de nationale veiligheidsadviseur van de premier, de Commissie informeerde over de beleids- en wetgevingsmaatregelen die Vanuatu had ingevoerd om tegemoet te komen aan de zorgen van de Commissie: nieuwe normen voor de procedures om de regelingen te beheren, waaronder de benoeming van een nieuw hoofd van de dienst burgerschap; het verminderen en nauwlettender controleren van particuliere agenten die burgerschapsaanvragen behandelen, wat zou leiden tot de onmiddellijke intrekking van hun beroepsvergunning in geval van wanpraktijken; en ontwerpwijzigingen aan de wet inzake burgerschap waarmee een nieuwe, strenge screeningprocedure wordt ingevoerd. De Commissie vroeg bij deze gelegenheid om gedetailleerde toelichtingen bij deze maatregelen en over hoe hiermee de omstandigheden die hebben geleid tot de opschorting zouden worden aangepakt.

Op 4 april 2023 diende Vanuatu bij de Commissie de wijzigingswet inzake burgerschap in, die op 21 maart 2023 was vastgesteld. De belangrijkste vernieuwing die met deze nieuwe wetgeving wordt ingevoerd, is de vervanging van de instellingen en procedures voor de screening en due diligence-controles van de aanvragen. Met name is de vorige door de premier benoemde interne screeningcommissie vervangen door drie instellingen: de politie van Vanuatu, de financiële inlichtingendienst en de immigratiedienst van Vanuatu. Deze instellingen voeren de controles uit, onder andere via de databanken van Interpol, en brengen verslag uit aan de secretaris-generaal van de burgerschapscommissie. Deze nieuwe procedure omvat de automatische uitsluiting van aanvragers van wie de naam overeenkomt met een zoekresultaat in de databank van Interpol, de uitsluiting van aanvragen van burgers uit landen die op de VN-sanctielijst staan en de verlenging van de doorlichtingsprocedure met een periode van 14 tot maximaal 30 dagen. Vanuatu heeft echter geen begeleidend document ingediend om de wetswijzigingen toe te lichten en uit te leggen hoe hiermee de omstandigheden die hebben geleid tot de opschorting zullen worden aangepakt.

Op 13 juli 2023 vond de tweede bijeenkomst van deze fase plaats, waarbij de Commissie de vertegenwoordigers van Vanuatu te kennen gaf dat zij een gedetailleerde toelichting bij de bovengenoemde wijzigingswet inzake burgerschap verlangde. In dat verband heeft de Commissie haar zorgen geuit over de wetswijzigingen, met name met betrekking tot de gehanteerde methodiek voor de behandeling van de aanvragen, die de kwesties die zijn aangemerkt als risico’s voor de binnenlandse veiligheid van de lidstaten onvoldoende aanpakt, zoals het gebrek aan uitwisseling van informatie met de landen van herkomst van de aanvragers over strafrechtelijke antecedenten en de herkomst van de middelen.

Op 5 december 2023 vond de derde bijeenkomst plaats. Hierbij werd Vanuatu vertegenwoordigd door een nieuw aangewezen contactpersoon, de secretaris-generaal van de Vanuatuaanse burgerschapscommissie. In dat verband zei de Commissie het te betreuren dat de dialoog werd vertraagd doordat het antwoord van de autoriteiten van Vanuatu op de informatieverzoeken van de Commissie lang op zich liet wachten en herinnerde zij aan de naderende wettelijke termijn, die in de opschortingsprocedure was vastgesteld op 3 augustus 2024. Daarom werd Vanuatu verzocht de daaropvolgende weken te benutten om de ontbrekende informatie over en toelichting bij de beleids- en wetswijzigingen te verstrekken, zodat de Commissie haar beoordeling kon afronden.

Na de bijeenkomst werd op 15 december 2023 een lijst met vervolgvragen naar Vanuatu verzonden met een termijn van een maand, waarop Vanuatu pas op 22 maart 2024 antwoordde, maar de antwoorden konden de zorgen van de Commissie niet overtuigend wegnemen.

Ook heeft de Commissie Vanuatu in kennis gesteld van het kort daarvoor aangenomen voorstel tot herziening van het opschortingsmechanisme13, waarin de toepassing van burgerschapsregelingen voor investeerders als nieuwe autonome opschortingsgrond wordt ingevoerd, en van het lopende wetgevingsproces.

De vierde en laatste bijeenkomst van deze fase vond plaats op 5 april 2024 tussen de Commissie en de secretaris-generaal van de Vanuatuaanse burgerschapscommissie. De Commissie heeft Vanuatu verzocht om toelichting bij en nadere uitwerking van de op 22 maart 2024 ingediende antwoorden wat betreft de screening- en doorlichtingsprocedure, de onafhankelijkheid van de bij de regeling betrokken instellingen en de gevolgen van de opschorting voor burgerschapsaanvragen in 2022 en 2023. De bestaande zorgen werden niet afdoende weggenomen en verschillende feitelijke en statistische ongerijmdheden in de gegevens die eerder aan de Commissie waren verstrekt, bleven onopgehelderd (zie punt ii van “Fase 3” hieronder). Op dat punt werd de Commissie door de vertegenwoordigers van Vanuatu meegedeeld dat de mogelijkheden voor uitwisselingen op technisch niveau waren uitgeput en dat Vanuatu zou overwegen de Commissie op politiek niveau te benaderen.

4. Fase 3 – definitieve beoordeling door en voorstel van de Commissie tot beëindiging van de vrijstelling van de visumplicht (artikel 8, lid 7, van de visumverordening)

Zoals uiteengezet in artikel 8, lid 7, van de visumverordening, moet de Commissie vóór het einde van de geldigheidsduur van de gedelegeerde handeling bij het Europees Parlement en de Raad een verslag indienen met haar definitieve beoordeling, eventueel vergezeld van een wetgevingsvoorstel tot wijziging van de verordening om de verwijzing naar het betrokken derde land over te hevelen van de lijst van visumvrije landen naar de lijst van visumplichtige landen.

Dit verslag wordt ingediend om aan deze eis te voldoen en de eindbeoordeling van de Commissie wordt hieronder nader uiteengezet.


i. Economische afhankelijkheid van de regelingen

Voordat de opschorting van kracht werd, was de economie van Vanuatu sterk afhankelijk van de inkomsten uit de burgerschapsregelingen voor investeerders (d.w.z. 33 % van het totaal aan inkomsten in 2020 en 202114, of 12,3 % van het bbp in 2020 en 10,2 % in 2021). De invoering van de opschorting van de visumvrijstelling in 2022 leidde tot een daling van de inkomsten uit de regelingen van 27 %(15), waardoor de regelingen ongeveer de helft van wat zij in 2021 aan bbp bedroegen opleverden, namelijk 5,3 % in 2022 en 5,5 % in 2023.


ii. Statistieken: ontvangen aanvragen, afgegeven paspoorten en afwijzingspercentage

Uit de statistieken blijkt dat er een groot aantal succesvolle aanvragers is, van wie de overgrote meerderheid een nationaliteit heeft waarvoor anders een visum nodig zou zijn om de EU binnen te komen. In tabel 1 staan de statistieken die de autoriteiten van Vanuatu voor de periode 2015 tot en met 2021 hebben verstrekt.

Statistieken 2015-2021
Totaal aantal ontvangen aanvragen14 504 tussen 2015 en 2021
Totaal aantal gevallen waarin burgerschap is toegekend13 489 tussen 2015 en 2021
Totaal aantal gevallen waarin een paspoort is afgegeven10 524 tussen 2015 en 2021
Afwijzingen/burgerschap ingetrokken1 015 (~9,6 %) tussen 2015 en 2021
Succesvolle aanvragers – voornaamste nationaliteitenChina (6 628), Nigeria (430), Libië (292), Irak (276),

Syrië (276), Rusland (247), Libanon (222), Iran (154),

Zuid-Korea (88), Jemen (74), Sudan (29)

Tabel 1: De statistieken die Vanuatu in januari 2022 heeft ingediend, hadden betrekking op de periode 2015-2021

Er is echter sprake van talrijke ongerijmdheden in de gegevens die Vanuatu in de loop der jaren bij de Commissie heeft ingediend.

De statistieken over het aantal ingewilligde aanvragen vertonen discrepanties. Volgens gegevens die in 2020 van Vanuatu zijn ontvangen, zouden voor de periode 2015 - augustus 2020 in totaal ongeveer 4 000 aanvragen zijn ingewilligd, terwijl volgens de hierboven vermelde statistieken uit 2022 in totaal in 13 500 gevallen het burgerschap is toegekend. Ook het aantal afgewezen en ingetrokken aanvragen dat in 2022 werd opgegeven (1 015) verschilt van eerdere statistieken (ingediend in 2020), waaruit bleek dat het aantal afgewezen aanvragen voor de periode 2015 - augustus 2020 slechts één bedroeg, terwijl in 15 gevallen het verleende burgerschap naderhand werd ingetrokken.

Wat betreft de statistieken voor 2021-2023, heeft Vanuatu bij drie verschillende gelegenheden verschillende gegevensreeksen verstrekt. Op 12 juli 2023 gaf Vanuatu op dat het totale aantal ontvangen aanvragen in 2022 682 bedroeg en het totale aantal ontvangen aanvragen in de eerste zes maanden van 2023 676. Op 23 oktober 2023 verstrekte Vanuatu gegevens waaruit zou moeten blijken dat het aantal succesvolle aanvragers de afgelopen drie jaar drastisch was gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren: (144 in 2021, 127 in 2022, 130 in 2023). Naar aanleiding van het herhaalde verzoek van de Commissie om duidelijke en eenduidige statistieken te verstrekken, heeft Vanuatu op 23 maart 2024 echter nog een andere reeks gegevens toegezonden, namelijk 1 072 ontvangen aanvragen in 2021, 875 in 2022 en 1 113 in 2023, met respectievelijk 4, 5 en 22 afwijzingen.

Niet alleen maken deze ongerijmdheden het lastig om de verstrekte gegevens te beoordelen en te vergelijken, maar zij duiden ook op een algemeen gebrek aan betrouwbaarheid van het door de bevoegde autoriteiten van Vanuatu uitgevoerde interne controleproces voor de regelingen.


iii. Wijziging van de wet inzake burgerschap

In maart 2023 heeft Vanuatu een wijziging van de wet inzake burgerschap16 ingevoerd om de door de Commissie vastgestelde risico’s te beperken. De belangrijkste wijzigingen zijn als volgt:

- Nu houden drie instellingen zich bezig met het screenen van de aanvragen en het uitvoeren van due diligence-controles: i) de politie van Vanuatu, ii) de financiële inlichtingendienst (FIU) en iii) de immigratiedienst, die rapporteren aan de secretaris-generaal en in de plaats komen van de door de premier benoemde interne screeningcommissie17.

- Aanvragen van aanvragers die zijn opgenomen in de databank van Interpol worden afgewezen.

- De duur van de screeningprocedure door de drie instellingen mag niet meer dan 14 dagen bedragen en in geen geval meer dan 30 dagen als er meer tijd nodig is.

- Aanvragen van burgers uit landen die op de lijst van “beperkte landen” staan of uit landen die op (niet nader gespecificeerde) VN-sanctielijsten staan, worden niet in behandeling genomen.

- De termijn voor een beslissing van de burgerschapscommissie over het al dan niet toekennen van het burgerschap is vastgesteld op drie maanden.

Het effect dat deze wijzigingen hebben gehad op het verhelpen van de omstandigheden die hebben geleid tot de opschorting, wordt hieronder besproken.


iv. Gevoelige en uitgesloten nationaliteiten

Zoals te zien in tabel 1, zijn de landen van herkomst van succesvolle aanvragers meestal landen waarvan de onderdanen in het bezit moeten zijn van een visum wanneer zij de buitengrenzen van de Unie overschrijden.

In 2023 heeft Vanuatu een wetswijziging ingevoerd tot beperking van de mogelijkheid voor onderdanen van sommige landen om het burgerschap aan te vragen. De gewijzigde wet inzake burgerschap bepaalt met name dat de burgerschapscommissie een aanvraag niet mag accepteren als de aanvrager een inwoner of staatsburger is van een land dat door de burgerschapscommissie is geplaatst op de lijst van landen waarvoor beperkingen gelden of een land dat is opgenomen in een niet-gespecificeerde lijst van landen waaraan de Verenigde Naties sancties hebben opgelegd (zoals Jemen, Syrië, Sudan, Noord-Korea en Iran)18, tenzij de aanvragers aantonen dat zij de afgelopen vijf jaar niet hebben verbleven in het land waarvoor beperkingen gelden en bewijs overleggen van permanent verblijf in een ander land. Aangezien Rusland en Belarus niet op deze lijsten staan, is Vanuatu Russische en Belarussische aanvragers blijven accepteren, ook na de aanval van Rusland op Oekraïne.


v. Vergoedingen

Volgens de laatste informatie zijn er momenteel vier investeringsmogelijkheden in Vanuatu19. De Vanuatuaanse burgerschapsregelingen voor investeerders behoren voor individuele investeerders en gezinnen tot de goedkoopste ter wereld (voor een alleenstaande aanvrager bedraagt de vergoeding 130 000 USD). De vergoeding per persoon neemt sterk af naargelang het aantal aanvragers op dezelfde aanvraag (180 000 USD voor een getrouwd stel met twee kinderen). 20

Vanuatu heeft tijdens de dialoog geen enkel concreet voornemen getoond om de vergoedingen voor investeerders te verhogen als mogelijke manier om het aantal gevallen van verleend burgerschap te beperken.


vi. Vereisten inzake verblijf

Verblijf of fysieke aanwezigheid in Vanuatu is niet vereist voordat het burgerschap wordt toegekend, ook niet tijdens de aanvraagprocedure. In maart 2024 stelde Vanuatu de Commissie in kennis van lopende interinstitutionele besprekingen om de kwestie van de verblijfsvereisten “aan te pakken”. Er is echter geen verdere informatie verstrekt over de inhoud en het tijdschema van mogelijke wetswijzigingen.


vii. Aanvraagprocedure

Het programma wordt beheerd door de dienst burgerschap. De dienst onderhoudt geen contact met de aanvragers of met het land van herkomst. Geïnteresseerde investeerders dienen hun aanvraag in via aangewezen agenten, die de volledige verantwoordelijkheid dragen voor alle contact met de aanvragers. De agenten moeten staatsburger van Vanuatu zijn (het burgerschap mag niet zijn verkregen via de burgerschapsregelingen voor investeerders) en moeten hun hoofdkantoor hebben in Port Vila, Vanuatu. Zij zijn wettelijk verplicht om niet onder of boven de vastgestelde prijs te verkopen en zij worden niet betaald voor het verhandelen van de regelingen. Vanuatu heeft de Commissie een lijst van 71 aangewezen agenten verstrekt. In april 2024 stond op de officiële website van de dienst burgerschap van Vanuatu een lijst van 60 aangewezen agenten21.

De agenten zijn ook verantwoordelijk voor de marketing en promotie van de regelingen. De meeste agenten prijzen op hun website de regelingen van Vanuatu aan als middel om visumvrije toegang tot de EU mogelijk te maken en toegang te bieden tot een snellere aanvraagprocedure dan andere regelingen; ook vermelden zij expliciet de mogelijkheid om na het verkrijgen van het burgerschap een naamswijziging door te voeren. De agenten zijn deels betrokken bij het behandelen van de aanvragen. Zij voeren de eerste fase van due diligence-controles van de aanvragen uit, alvorens deze in te dienen bij de dienst burgerschap, die ze vervolgens doorstuurt naar de drie instanties voor goedkeuring en due diligence-controles.


viii. Screening-/doorlichtingsprocedures

Nadat de dienst burgerschap de aanvragen van de agenten heeft ontvangen, controleert de dienst de documenten van elke aanvrager aan de hand van een checklist voordat ze worden ingediend bij de beslissingsinstantie (de burgerschapscommissie).

Zoals hierboven reeds vermeld, heeft Vanuatu in 2023 een aantal wetswijzigingen vastgesteld, maar het heeft niet afdoende aangetoond dat deze wijzigingen worden uitgevoerd en dat zij volstaan ter beperking van de veiligheidsrisico’s die voortvloeien uit zijn regelingen voor investeerders. Zoals hierboven vermeld, wordt met de wijzigingen een nieuwe screeningprocedure ingevoerd, die een screeningcommissie bestaande uit drie instellingen omvat: i) de politie van Vanuatu, ii) de financiële inlichtingendienst (FIU) en iii) de immigratiedienst, die onder andere de gegevens van de aanvragers controleren aan de hand van de databanken van Interpol en andere internationale databanken. Ook wordt de doorlichtingsprocedure verlengd met een periode van 14 tot maximaal 30 dagen.

Hoewel deze nieuwe procedure enerzijds het risico dat het burgerschap wordt toegekend aan personen die voorkomen in de databanken van Interpol lijkt te beperken, bevat zij anderzijds verder geen andere elementen die nodig zijn om adequaat te kunnen beoordelen of de aanvragers al of niet een veiligheidsrisico vormen. Met name beschikken de autoriteiten van Vanuatu niet over afdoende middelen om de echtheid van de documenten die zijn afgegeven door het land van herkomst of van verblijf van de aanvrager na te gaan, waaronder identiteitsdocumenten en strafregisters, aangezien deze autoriteiten geen informatie uitwisselen met het land van herkomst of van verblijf van de aanvrager.

Tijdens de dialoog heeft Vanuatu alleen verwezen naar de wetswijzigingen, maar daarbij onvoldoende begeleidende uitleg en informatie gegeven over de betrouwbaarheid en robuustheid van deze screeningprocedure. De Commissie kan daarom niet beoordelen of de veiligheidsrisico’s die ten tijde van het besluit tot opschorting werden gesignaleerd, door deze wijzigingen zijn afgenomen.

Bovendien lijkt Vanuatu, in tegenstelling tot andere derde landen met een burgerschapsregeling voor investeerders, geen beroep te doen op internationale due diligence-bedrijven voor identiteits-, reputatie- en veiligheidsscreening. Dit maakt het, in combinatie met het feit dat de autoriteiten van Vanuatu geen contact hebben met de autoriteiten van de landen van herkomst van de aanvragers, zeer onwaarschijnlijk dat Vanuatu in staat is de betrouwbaarheid en echtheid van de documenten en informatie van de aanvragers zorgvuldig te beoordelen.


ix. Naamswijziging

Vóór 2021 konden personen die het burgerschap van Vanuatu verwierven via een burgerschapsregeling voor investeerders ook een identiteitswijziging in Vanuatu aanvragen. Tijdens de dialoog heeft Vanuatu de Commissie meegedeeld dat in 2021 in de desbetreffende wetgeving, wet nr. 28 inzake burgerlijke registratie van 2021, artikel 24, lid 1A, was gewijzigd en dat personen met een dubbele nationaliteit geen naamswijziging in Vanuatu konden laten registreren. Vanuatu heeft de Commissie echter ook meegedeeld dat het niet beschikt over gegevens over naamswijzigingen die tot en met 2019 zijn geregistreerd en dat het dus geen informatie kon verstrekken over het aantal personen dat het burgerschap via een investering heeft verkregen en vervolgens hun naam heeft gewijzigd, of over eventuele vervolgcontroles op die personen.


x. Onderzoekscommissie - evaluatie van de afgifte van paspoorten in het kader van de vorige screeningprocedure

In februari 2023 heeft Vanuatu een onderzoekscommissie ingesteld die belast is met het onderzoeken van vermeende wanpraktijken die zijn begaan tijdens de toepassing van de regelingen sinds deze zijn ingevoerd. In april 2024 heeft Vanuatu meegedeeld dat het onderzoek van de onderzoekscommissie nog liep en dat het geen duidelijke datum kon geven waarop zij haar bevindingen zou voorleggen.

Bovendien heeft Vanuatu geen structureel mechanisme voor monitoring achteraf ingevoerd om de mogelijke veiligheidsleemten aan te pakken met betrekking tot de meer dan 10 000 paspoorten die zijn afgegeven vóór de wetswijziging en de naar verluidt robuustere screeningprocedure. Hoewel Vanuatu de Commissie heeft meegedeeld dat het op basis van rechtspraak mogelijk is het burgerschap in te trekken wanneer het op frauduleuze of onwettige wijze is verkregen, heeft het geen informatie verstrekt over concrete gevallen van intrekking van het burgerschap dat via de burgerschapsregelingen voor investeerders is verkregen. Feit blijft echter dat het huidige aantal paspoorten dat sinds 2015 is afgegeven in het kader van de burgerschapsregeling, onder dezelfde voorwaarden die het mogelijk maakten dat er paspoorten werden afgegeven aan personen aan wie het burgerschap niet had mogen worden toegekend omdat zij in de databanken van Interpol voorkomen en die ook frauduleuze aanvragen mogelijk hebben gemaakt, een potentieel risico of bedreiging voor de veiligheid van de lidstaten blijft vormen.

5. Conclusie

Gelet op de beoordeling op basis van de huidige stand van zaken is de Commissie van oordeel dat Vanuatu de omstandigheden die hebben geleid tot de opschorting van de visumvrijstelling niet op afdoende wijze heeft verholpen. Met name de kwaliteit van de antwoorden op de verzoeken van de Commissie en de talrijke ongerijmdheden in de verstrekte gegevens, evenals het gebrek aan voldoende uitleg over de nieuwe wetgeving en de toepassing daarvan, hebben de Commissie doen concluderen dat de toepassing door Vanuatu van burgerschapsregelingen voor investeerders aanzienlijke risico’s voor de openbare orde en de binnenlandse veiligheid van de lidstaten zou blijven opleveren indien houders van een Vanuatuaans paspoort opnieuw zonder visum naar de EU zouden kunnen reizen.

Daarom heeft de Commissie overeenkomstig artikel 8, lid 7, van de visumverordening besloten een wijziging van die verordening voor te stellen, waarbij Vanuatu van de lijst van visumvrije landen naar de lijst van visumplichtige landen wordt overgeheveld22. Om het Europees Parlement en de Raad voldoende tijd te geven om het voorstel van de Commissie te onderzoeken, heeft de Commissie ook de periode van opschorting van de visumvrijstelling met zes maanden verlengd23, tot en met 3 februari 2025.

1Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s van 23 januari 2019, Burgerschaps- en verblijfsregelingen voor investeerders in de Europese Unie (COM(2019) 12 final), blz. 23.

2Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad, Zesde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme voor de vrijstelling van de visumplicht (COM(2023) 730 final).

3Verordening (EU) 2018/1806 van het Europees Parlement en de Raad van 14 november 2018 tot vaststelling van de lijst van derde landen waarvan de onderdanen bij overschrijding van de buitengrenzen in het bezit moeten zijn van een visum en de lijst van derde landen waarvan de onderdanen van die plicht zijn vrijgesteld (PB L 303 van 28.11.2018, blz. 39).

4Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Vanuatu inzake de vrijstelling van de visumplicht voor kort verblijf (PB L 173 van 3.7.2015, blz. 48).

5 Zoals nader toegelicht in het voorstel voor een besluit van de Raad betreffende de gedeeltelijke opschorting van de toepassing van de Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Vanuatu inzake de vrijstelling van de visumplicht voor kort verblijf (COM(2022) 6 final).

6Met name in juli 2019 vernam de Commissie dat Vanuatu in het kader van zijn burgerschapsregelingen voor investeerders het burgerschap had verleend aan aanvragers die in de databanken van Interpol waren geregistreerd, en dat sommige aanvragers vervalste documenten (met name vervalste blanco strafregisters) hadden overgelegd zonder dat de relevante autoriteiten van Vanuatu dit hadden opgemerkt.


7https://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/crs-implementation-and-assistance/residence-citizenship-by-investment/

8Voorstel voor een besluit van de Raad betreffende de gedeeltelijke opschorting van de toepassing van de Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Vanuatu inzake de vrijstelling van de visumplicht voor kort verblijf (COM/2022/6 final).

9Besluit (EU) 2022/366 van de Raad van 3 maart 2022 betreffende de gedeeltelijke opschorting van de toepassing van de Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Vanuatu inzake de vrijstelling van de visumplicht voor kort verblijf (PB L 69 van 4.3.2022, blz. 105).

10Uitvoeringsverordening (EU) 2022/693 van de Commissie van 27 april 2022 betreffende de tijdelijke opschorting van de vrijstelling van de visumplicht voor onderdanen van Vanuatu (PB L 129 van 3.5.2022, blz. 18).

11Gedelegeerde Verordening (EU) 2023/222 van de Commissie van 1 december 2022 betreffende de tijdelijke opschorting van de vrijstelling van de visumplicht voor onderdanen van Vanuatu (PB L 32 van 3.2.2023, blz. 1).

12Besluit (EU) 2022/2198 van de Raad van 8 november 2022 betreffende de algehele opschorting van de toepassing van de Overeenkomst tussen de Europese Unie en de Republiek Vanuatu inzake de vrijstelling van de visumplicht voor kort verblijf (PB L 292 van 11.11.2022, blz. 47).

13Voorstel voor een Verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EU) 2018/1806 wat betreft de herziening van het opschortingsmechanisme (COM/2023/642 final).

14Vanuatu: 2023 Article IV Consultation-Press Release; Staff Report; and Statement by the Executive Director for Vanuatu (imf.org), Internationaal Monetair Fonds, landenverslag nr. 23/115, maart 2023.

15Ibid.

16Wijziging nr. 1 van 2023 van de wet inzake burgerschap (hoofdstuk 112), bekendgemaakt in het Staatsblad van de Republiek Vanuatu op 21 maart 2023.

17De interne screeningcommissie bestond uit de secretaris-generaal als voorzitter, de compliance officer van de dienst burgerschap; de directeur van de immigratiedienst, de hoofdfunctionaris voor paspoorten, één door de procureur-generaal benoemde juridisch medewerker van het State Law Office en een door de hoofdcommissaris van politie benoemde politiefunctionaris.

18Volgens de statistieken die de autoriteiten van Vanuatu voor de periode 2016-2021 hebben verstrekt, hebben onderdanen van de vijf landen waarvoor beperkingen gelden het Vanuatuaanse burgerschap aangevraagd en verkregen. Syrië (276), Iran (154), Noord-Korea (88), Jemen (74), Sudan (29).

19Development Support Program (DSP), Vanuatu Contribution Program (VCP), Capital Investment Immigration Plan (CIIP), Real Estate Option Program (REO).

20 https://vancitizenship.gov.vu/index.php/citizenship/fees-and-charges.

21https://vancitizenship.gov.vu/index.php/about-us/designated-agents.

22Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EU) 2018/1806 wat betreft Vanuatu (COM(2024) 365).

23Gedelegeerde Verordening (EU) .../... van de Commissie tot wijziging van Verordening (EU) 2018/1806 wat betreft de verlenging van de tijdelijke opschorting van de vrijstelling van de visumplicht voor onderdanen van Vanuatu (C(2024)3650).

NL NL