Artikelen bij COM(2019)271 - Handels- en investeringsbelemmeringen 1 January 2018 - 31 December 2018 - Hoofdinhoud

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier	COM(2019)271 - Handels- en investeringsbelemmeringen 1 January 2018 - 31 December 2018.
document	COM(2019)271
datum	17 juni 2019

EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 17.6.2019

COM(2019) 271 final

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD

over handels- en investeringsbelemmeringen

1 January 2018 - 31 December 2018

INLEIDING

De negende editie van het Verslag over handels- en investeringsbelemmeringen bevat een analyse van de nieuwe belemmeringen waarmee het bedrijfsleven van de EU in 2018 te maken heeft gekregen, en tevens van de belemmeringen die in datzelfde jaar voor onze bedrijven zijn weggenomen dankzij het markttoegangspartnerschap van de EU, waarin de Commissie, de lidstaten en Europese bedrijven samenwerken ¹ . Dit partnerschap wordt door en voor de belanghebbenden aangestuurd. Het inventariseert op welke belemmeringen EU-ondernemingen in derde landen stuiten, stelt een gemeenschappelijke strategie vast om deze weg te nemen – en voert deze strategie nauwgezet uit.

Als reactie op de toename van het protectionisme heeft de Commissie van handhaving – samen met een sterkere nadruk op de uitvoering van handelsovereenkomsten – een topprioriteit gemaakt. Dit is in de lijn van onze mededeling 'Handel voor iedereen' ² , waarin een meer robuuste aanpak van het wegnemen van belemmeringen werd gecombineerd met grotere inspanningen om de belangrijke toezeggingen in het kader van onze diverse vrijhandelsovereenkomsten na te komen ³ .

Wat de traditionele markttoegangscomponent betreft, hebben wij een driesporenbeleid gevoerd. Ten eerste hebben wij de coördinatie tussen de EU-instellingen en belanghebbenden (in Brussel, in de lidstaten en in ons grote netwerk van diplomatieke missies) versterkt. Ten tweede heeft de Commissie haar communicatie-inspanningen verbeterd om vooral aan kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) uit te leggen hoe zij nieuwe belemmeringen buiten de EU kunnen melden en hoe de Commissie en de lidstaten een op maat gesneden strategie kunnen ontwikkelen en uitvoeren om deze belemmeringen op te lossen. Dit is positief beïnvloed door het initiatief van de 'markttoegangsdagen', in het kader waarvan in onze lidstaten bijeenkomsten worden gehouden die op de behoeften van het lokale bedrijfsleven zijn afgestemd. Er hebben reeds evenementen plaatsgevonden in Denemarken, Spanje, Nederland, Litouwen, Portugal, en Frankrijk. Ten derde hebben wij ons toegelegd op een slimmere prioritering van belemmeringen – zodat wij onze middelen effectiever kunnen inzetten om resultaten te bereiken.

In dit opzicht biedt het huidige verslag nieuwe verbeteringen, teneinde de belemmeringen die de EU-ondernemingen het meest raken, in kaart te brengen en uitgebreider te beschrijven. In vorige verslagen stonden altijd de partners met het grootste aantal nieuwe en opgeloste belemmeringen centraal, maar dit jaar wordt ook veel aandacht geschonken aan de belemmeringen die de uitvoer van de EU het meest nadelig hebben beïnvloed, wat nieuw licht wierp op het relatieve belang ervan.

In het eerste deel van het verslag wordt een kwantitatieve en kwalitatieve analyse gepresenteerd, uitgesplitst naar land, naar type belemmering en naar sector, van in totaal 425 actieve ⁴ handels- en investeringsbelemmeringen en de 45 nieuwe belemmeringen die in 2018 zijn geregistreerd, zoals gemeld bij de Commissie en opgenomen in de databank markttoegang van de EU ⁵ .

In het tweede deel wordt een meer gedetailleerde analyse gegeven van de nieuwe belemmeringen die in 2018 zijn gemeld (tussen 1 januari en 31 december 2018), waarbij specifieke trends in verschillende landen worden beschreven en mogelijk getroffen handelsstromen worden beoordeeld.

In het derde deel worden de instrumenten gepresenteerd die in onze markttoegangsstrategie worden gebruikt om deze belemmeringen aan te pakken en er wordt een overzicht gegeven van de 35 belemmeringen die in 2018 zijn opgelost. Het bevat ook een uitgebreidere analyse van de opgeloste belemmeringen met het grootste effect. Tot slot wordt er ook ingegaan op de economische voordelen die ons markttoegangspartnerschap op basis van economische modellen heeft gerealiseerd, sinds deze Commissie aan haar mandaat begon.

I. OVERZICHT VAN HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN

Als gevolg van onze door belanghebbenden gehanteerde aanpak richt het verslag zich uitsluitend op obstakels die het bedrijfsleven heeft gesignaleerd. In dit hoofdstuk worden de handelsbarrières geanalyseerd waarmee EU-ondernemingen in derde landen te maken hebben, en de bijbehorende trends en acties die worden ondernomen om deze in het kader van ons markttoegangspartnerschap weg te nemen. In de databank en dit verslag wordt geen uitspraak gedaan over de vraag of de geregistreerde maatregelen al dan niet legaal zijn, maar al deze belemmeringen zijn wel geïdentificeerd als problematisch voor EU-ondernemingen en hebben prioriteit gekregen voor verdere actie in het kader van onze inspanningen ten behoeve van markttoegang, omdat ze mogelijk discriminerend, onevenredig of anderszins handelsbeperkend zijn. Ze zijn allemaal in onze databank markttoegang opgenomen.

A. ALGEMEEN OVERZICHT VAN HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN

Eind 2018 stonden er 425 actieve handels- en investeringsbelemmeringen in 59 derde landen ⁶ geregistreerd in de databank markttoegang van de EU ⁷ . Dit recordcijfer bevestigt de aanhoudende toename van protectionisme waar EU-belanghebbenden mee te maken hebben. Tegelijkertijd blijkt ook uit dit cijfer dat ons markttoegangspartnerschap steeds succesvoller is als forum waar onze belanghebbenden steeds vaker gebruik van maken om handelsbelemmeringen te identificeren en aan te pakken. Dankzij de databank kunnen de opgenomen handelsbelemmeringen worden uitgesplitst naar derde land, naar type maatregel en naar sector. Deze uitsplitsing wordt ook in dit verslag aangehouden.

1. Belemmeringen naar derde land

Vergeleken met 2017 is de top tien van landen met het grootste aantal belemmeringen onveranderd gebleven, al is de volgorde enigszins gewijzigd. Het opvallendst is dat China, voor het eerst, de meeste geregistreerde belemmeringen heeft: 37 obstakels hinderen de export- en investeringsmogelijkheden voor de EU. Pal daarachter komt Rusland met 34 belemmeringen, gevolgd door India (25), Indonesië (25) en de Verenigde Staten met 23 belemmeringen.

Andere derde landen met tien of meer handelsbelemmeringen zijn Turkije (20), Brazilië (18), Zuid-Korea (17), Australië (15), Thailand (12), Mexico (11) en Algerije (10). In figuur 1 is een meer gedetailleerde uitsplitsing te zien van belemmeringen wereldwijd.

Aantal belemmeringen

Figuur 1 ⁸ : geografische uitsplitsing van handels- en investeringsbelemmeringen in de markttoegangsdatabank

2. Belemmeringen naar type maatregel

Figuur 2 laat zien dat maatregelen achter de grens (234) talrijker zijn dan traditionele maatregelen aan de grens (191), waarmee de vorig jaar reeds waargenomen ontwikkeling doorzet.

Maatregelen achter de grens vormen beperkingen die verband houden met diensten, investeringen, overheidsopdrachten, intellectuele-eigendomsrechten of onrechtvaardige technische handelsbelemmeringen voor de handel in goederen. Het merendeel van deze maatregelen is geregistreerd in China (25), Rusland (18) en Brazilië (15).

Maatregelen aan de grens vormen beperkingen die rechtstreekse gevolgen hebben voor de in- en de uitvoer, doorgaans door middel van tariefverhogingen, kwantitatieve beperkingen, bepaalde sanitaire en fytosanitaire ("SPS")-maatregelen, invoervergunningen of regelrechte handelsverboden. Het hoogste aantal geregistreerde maatregelen aan de grens kwam voor rekening van Rusland (16), gevolgd door Indonesië (13) en de Verenigde Staten (13).

Figuur 2: uitsplitsing naar type handels- en investeringsbelemmeringen in de markttoegangsdatabank (aantal maatregelen)

B. IN 2018 GEMELDE NIEUWE HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN

In 2018 werden in totaal 45 nieuwe belemmeringen in 23 derde landen ⁹ geregistreerd, ongeveer een derde minder dan de 67 nieuwe obstakels die in 2017 werden gemeld. Zoals hieronder uitvoeriger wordt beschreven, zijn de geraamde economische effecten van de in 2018 gemelde belemmeringen echter aanzienlijk sterker dan vorig jaar. EU-exporteurs zijn geconfronteerd met steeds complexere en meer systemische belemmeringen op belangrijke markten, waarmee de trend van toenemend protectionisme, die in de twee voorgaande verslagen reeds aan het licht is gebracht, opnieuw wordt bevestigd.

De handelsstromen die in 2018 onder de nieuwe belemmeringen te lijden hadden, vertegenwoordigden een uitvoer van de EU-28 van 51,4 miljard EUR, meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2017 (23,1 miljard). Omdat in dit cijfer geen belemmeringen voor diensten zijn opgenomen of belemmeringen waarbij het niet eenvoudig is om vast te stellen op welke producten ze betrekking hebben, zijn de potentieel getroffen handelsstromen vermoedelijk iets te laag ingeschat ¹⁰ .

1. In 2018 gemelde nieuwe belemmeringen naar derde land

In tabel I en figuur 3 wordt een overzicht gegeven van de geografische uitsplitsing van de nieuwe belemmeringen die in 2018 zijn geregistreerd. Hieruit blijkt dat het grootste aantal nieuwe belemmeringen werden gemeld in onze handels- en investeringsbetrekkingen met Algerije en India, die beide vijf nieuwe belemmeringen registreerden. Zij worden op de voet gevolgd door China en de Verenigde Staten, die elk vier nieuwe belemmeringen registreerden. Drie belemmeringen werden gemeld in Indonesië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten. Voorts stelden Brazilië en Turkije twee nieuwe belemmeringen in, terwijl de resterende 14 belemmeringen voor andere derde landen werden geregistreerd. Kijkend naar de regionale tendensen, zien wij dat de overgrote meerderheid van de nieuwe obstakels in 2018 werden gehanteerd in Azië (17), en de zuidelijke landen van het Middellandse Zeegebied en het Midden-Oosten (17).

Vergeleken met de resultaten van 2017 wijst de voortdurende aanwezigheid van China (vorig jaar tien nieuwe belemmeringen) en India (vorig jaar drie nieuwe belemmeringen) op een negatieve trend. Het is verder het vermelden waard dat Algerije ook in het verslag van vorig jaar werd genoemd als een land dat werd getroffen door een besmettingseffect dat in de zuidelijke landen van het Middellandse Zeegebied de kop opstak. Deze tendens lijkt te worden bevestigd doordat er in 2018 vijf nieuwe belemmeringen bij kwamen.

Tabel I: geografische uitsplitsing van de in 2018 gemelde nieuwe belemmeringen

Figuur 3: geografische uitsplitsing van de in 2018 gemelde nieuwe belemmeringen, naar regio

Zoals hierboven aangegeven wordt in dit verslag meer nadruk gelegd op het economische gewicht van nieuwe belemmeringen. Figuur 4 laat de geraamde getroffen handelsstromen zien afgezet tegen het aantal belemmeringen dat in 2018 voor specifieke partners en regio's werd geregistreerd. Hieruit blijkt dat de in China registreerde nieuwe belemmeringen (4) beduidend meer effect op de getroffen handelsstromen hebben 25,7 miljard EUR dan belemmeringen die in andere derde landen zijn geregistreerd. Er wordt op gewezen dat dit hoge cijfer van potentieel getroffen handel vooral wordt veroorzaakt door één nieuwe belemmering in de ICT-sector die een groot economisch effect kon hebben op de uitvoer door EU-actoren naar China – deze belemmering wordt in hoofdstuk II uitvoeriger beschreven.

Figuur 4 laat tevens zien dat de China, de Verenigde Staten, India en Algerije aan kop gaan – hoewel in een verschillende volgorde – zowel qua aantal in 2018 geregistreerde nieuwe belemmeringen als de omvang van de handelsstromen van de EU-28 die door deze nieuwe belemmeringen zijn getroffen. Deze vier partners vertegenwoordigen 81 % (41,8 miljard EUR) van alle getroffen handel van de EU-28 in 2018 en 40 % van de nieuwe geregistreerde belemmeringen (18).

Figuur 4: aantal gemelde nieuwe belemmeringen en getroffen handel voor EU-28 (in miljard EUR), geselecteerde partnerlanden en regio's

In tabel II zijn de getroffen handelsstromen te zien voor alle 23 partnerlanden die in 2018 nieuwe handelsbelemmeringen hebben ingevoerd. Het is echter mogelijk dat de uitkomsten van de beoordeling van de economische effecten van nieuwe belemmeringen voor markttoegang niet altijd de werkelijke gevolgen van de obstakels weerspiegelen. Dat kan bijvoorbeeld gelden voor belemmeringen in de dienstverlening of met een horizontaal karakter, die moeilijk te kwantificeren zijn, of wanneer er sprake is van elkaar overlappende beperkingen die op dezelfde producten betrekking hebben.

Tabel II: handelsstromen van de EU-28, getroffen door nieuwe belemmeringen die partnerlanden in 2018 hebben gemeld (in miljard EUR)

2. In 2018 gemelde nieuwe belemmeringen naar type maatregel

Uitsplitsing van de nieuwe belemmeringen naar type maatregel laat een soortgelijke reeks nieuwe maatregelen achter de grens (23) en maatregelen aan de grens (22) zien. Dit onderstreept nog eens dat derde landen beide soorten beperkingen blijven hanteren.

De meeste maatregelen achter de grens hebben betrekking op etiketteringsvoorschriften, belastingmaatregelen en nieuwe regelgevingsvereisten die door meerdere derde landen zijn geïntroduceerd. De meeste maatregelen aan de grens zijn SPS-beperkingen ¹¹ en maatregelen in verband met verhoogde douanerechten, tarieven en quota's. Dit jaar werden ook twee nieuwe belemmeringen op het gebied van diensten vermeld.

Figuur 5: uitsplitsing van de in 2018 gemelde nieuwe handels- en investeringsbelemmeringen naar type (aantal maatregelen)

3. In 2018 gemelde nieuwe belemmeringen naar sector

De in 2018 gemelde nieuwe belemmeringen troffen de EU-handel in 13 specifieke economische sectoren, en dienden zich tevens aan in de vorm van horizontale of transversale belemmeringen met gevolgen op diverse gebieden.

Het hoogste aantal nieuwe belemmeringen werd in de sectoren wijn en sterkedrank (9) en landbouw en visserij (8) gemeld. In totaal werden ook tien belemmeringen geregistreerd die ofwel volledig horizontaal (5) ¹² waren, ofwel bestonden uit transversale beperkingen die betrekking hadden op verschillende bedrijfstakken (5). De cosmetica- en automobielsector kregen te maken met respectievelijk vier en drie nieuwe belemmeringen, terwijl de bedrijfstakken farmaceutica en textiel en leder in 2018 beide met twee nieuwe obstakels werden geconfronteerd. Tot slot werden verscheidene andere sectoren elk door één nieuwe belemmering voor de handel getroffen, namelijk ICT; keramiek en glas; ijzer, staal en non-ferrometalen; minerale producten; papier, hout en pulp; kunststoffen en edelmetalen.

Figuur 6: uitsplitsing per sector van de in 2018 gemelde handels- en investeringsbelemmeringen (aantal belemmeringen)

Hoewel het aantal geconstateerde maatregelen een belangrijke indicator vormt, werpt de analyse van de getroffen handel meer licht op het werkelijke gewicht van elke belemmering. Zoals in figuur 7 is te zien, vertegenwoordigden de industriële sectoren zo'n 97 % van de getroffen handel, waarbij de belemmeringen in slechts drie sectoren (ICT; ijzer, staal en non-ferrometalen; edelmetalen) betrekking hadden op 72 % van alle export van de EU-28 die door nieuwe gemelde belemmeringen werd getroffen ¹³ .

Figuur 7: handelsstromen van de EU-28, getroffen door belemmeringen die in 2018 zijn gemeld, naar sector (percentage getroffen handelsstromen)

II.    BELANGRIJKSTE NIEUWE HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN DIE IN 2018 WERDEN GEMELD

Dit hoofdstuk bevat een analyse van nieuwe belemmeringen bij de handelspartners waarvoor in 2018 vier of meer belemmeringen werden geregistreerd en die het leeuwendeel van de mogelijk getroffen handelsstromen in de EU voor hun rekening nemen (81 %), namelijk China, de Verenigde Staten, India en Algerije.

A. KWALITATIEVE ANALYSE VAN DE NIEUWE BELEMMERINGEN

1. China

De handelsrelatie tussen de EU en China behoort tot de meest complexe betrekkingen die er bestaan. China is en blijft een belangrijke markt voor EU-ondernemingen, maar talrijke handelsverstoringen en belemmeringen voor markttoegang hebben onze bilaterale handelsrelatie aanzienlijk beïnvloed, wat nog jaren zijn uitwerking zal hebben. Het gaat hierbij om diverse systemische problemen zoals grootschalige subsidiëring, verplichte technologieoverdracht, overcapaciteit in traditionele sectoren – bijvoorbeeld staal en aluminium – maar in toenemende mate ook in hightechsectoren (Made in China 2025), of ongerechtvaardigde voorschriften voor cyberbeveiliging en encryptie.

In dit kader heeft China in 2018 vier nieuwe belemmeringen ingesteld, waarmee de trend doorzette die vorig jaar werd waargenomen toen een recordaantal van tien nieuwe belemmeringen werd gemeld. Door deze ontwikkelingen is China nu de meest handelsbeperkende partner voor de EU geworden met in totaal 37 belemmeringen. Met de uitvoer die mogelijk getroffen wordt door deze vier nieuwe belemmeringen, is een bedrag gemoeid dat kan oplopen tot 25,7 miljard EUR.

Zoals reeds vermeld in het verslag van vorig jaar, heeft China voor de hightechsectoren verschillende handelsbeperkende maatregelen ingevoerd, tevens aangevuld met overkoepelende industriële beleidsoverwegingen en diverse handelsverstoringen in het kader van de strategie Made in China 2025. In 2018 bleef China maatregelen toevoegen aan de tientallen uitvoeringsmaatregelen op ICT-gebied om de cyberbeveiligingswet in praktijk te brengen die op 1 juni 2017 van kracht is geworden. Als onderdeel van deze ontwikkeling werd de ontwerpregeling inzake geclassificeerde cyberbeveiliging, ook bekend als de regeling cyberbeveiliging op meerdere niveaus (Cyber Multi-Level Protection Scheme of Cyber-MLPS) in juni 2018 door het ministerie van Openbare Veiligheid voor openbare raadpleging uitgevaardigd; deze zou de oorspronkelijke regeling voor bescherming op meerdere niveaus (MLPS) van 2007 kunnen vervangen. Het doel van deze regelingen is alle informatiesystemen naar beveiligingsniveau te rangschikken. Op basis van het waargenomen gevoeligheidsniveau kunnen buitenlandse ondernemingen van bepaalde marktsegmenten worden uitgesloten. In het algemeen is het problematisch dat de ontwerpregeling aanzienlijke ruimte voor interpretatie laat, omdat kernbegrippen niet worden gedefinieerd. Daarnaast kan de bewijslast nog sterker bij de ondernemingen komen te liggen, als het gaat om toepassingen met een kleiner risico, kunnen meer toepassingen onterecht onder hogere risicocategorieën vallen en kunnen voor cryptografische toepassingen onnodige testvoorschriften en certificeringseisen gaan gelden. De maatregelen vormen ook een probleem vanuit het perspectief van intellectuele eigendom. Tot slot heeft de langlopende kwestie van het gebrek aan toegang tot relevante Chinese standaardiseringsinstanties (TC 260-werkgroep 3, technisch comité voor standaardisering van cyberbeveiliging) in combinatie met deze Cyber-MLPS een nog dringender karakter gekregen, vanwege de koppeling met de normen die deze instanties opstellen. Alleen deze belemmering zou al aanzienlijke gevolgen voor de EU-uitvoer hebben: de getroffen handelsstromen in de ICT- en elektronicasector worden gewaardeerd op 24,9 miljard EUR. Hierbij moet worden opgemerkt dat deze maatregel ook grote gevolgen voor de investeringen van de EU in China kan hebben en zich zal uitstrekken tot diverse andere hightechbedrijfstakken buiten de ICT-sector.

Bovendien stuitten distributeurs van gasgevulde kloppers en patronen voor de horeca op moeilijkheden die werden veroorzaakt door een onduidelijk voorschrift dat luidde dat een vergunning nodig is voor de opslag en distributie van 'gevaarlijke goederen' op grond van het huidige regelgevingskader van China. Bij deze uitvoer gaat het om een bedrag van 383 miljoen EUR.

Ten derde werden in de regeling voor voedselnormen beperkende parameters voor gist vastgesteld waardoor bepaalde kazen niet vanuit de EU konden worden uitgevoerd en de vergunningsprocedures voor de uitvoer van gesteriliseerde melk werden vertraagd. Bij deze uitvoer kan het gaan om een bedrag van 469 miljoen EUR.

Tot slot heeft China zijn monopolieregels voor zout herzien via maatregelen die in december 2017 en mei 2018 werden gepubliceerd. Als gevolg hiervan heeft de Chinese douane alle invoer van zout stopgezet en op grond van de regels kunnen alleen aangewezen zoutgroothandels in China zout aan de consument verkopen. Het is niet duidelijk of buitenlandse ondernemingen hiervoor kunnen worden aangewezen.

De EU heeft alle mogelijke wegen bewandeld om adequaat op de Chinese uitdagingen te reageren, waaronder bilaterale dialogen (Werkgroep voor economie en handel, ICT-dialoog, dialoog over het handels- en investeringsbeleid, economische dialoog op hoog niveau en een top) en multilaterale fora (diverse WTO-comités). Door de recente ontwikkelingen is het echter nodig aanvullende, goed gecoördineerde inspanningen te verrichten om de problemen rond de toegang tot de Chinese markt nog beter aan te pakken.

Tegelijk aarzelde de Commissie niet om doortastend op te treden om internationale handelsregels te handhaven, wanneer een dialoog geen bevredigende uitkomst had: op 1 juni 2018 spande de EU bij de WTO een gerechtelijke procedure aan tegen Chinese maatregelen in verband met technologieoverdracht (DS 549) die de intellectuele-eigendomsrechten van Europese ondernemingen ondermijnen. Op hetzelfde moment werd duidelijk dat de integriteit van het mondiale handelsstelsel nu door bepaalde handelsverstoringen in het gedrang dreigt te komen. Hoewel de EU haar veelzijdige instrumentarium volledig blijft inzetten om handelsverstorende praktijken binnen de bestaande internationale regels aan te pakken, is het ook zonneklaar dat de WTO-regels gemoderniseerd moeten worden om echte, duurzame oplossingen te vinden. In dit kader werd tijdens de top EU-China in 2018 een bilaterale werkgroep WTO-hervorming in het leven geroepen.

Er zijn onderhandelingen gaande over een brede investeringsovereenkomst om het voor EU-ondernemingen gemakkelijker te maken toegang tot de investeringsmarkt in China te krijgen. Na de top EU-China in 2018 hebben beide partijen elkaar aanbiedingen gedaan voor markttoegang.

2. Verenigde Staten

De EU en de Verenigde Staten onderhouden de omvangrijkste economische betrekkingen ter wereld. De trans-Atlantische economie ondersteunt 15 miljoen banen in de EU en de VS. Daarom is de samenwerking tussen de EU en de VS essentieel voor de stabiliteit van grote handelsstromen en het multilaterale handelsstelsel.

Op het gebied van de handel namen de spanningen tussen de EU en de VS in 2018 toe, omdat de VS vier nieuwe belemmeringen instelden, waardoor het totale aantal belemmeringen uitkwam op 23. Een van deze kwesties is in 2018 reeds opgelost, en de resterende drie belemmeringen 2018 betreffen EU-uitvoer ter waarde van 6,8 miljard EUR ¹⁴ .

De spanningen tussen de EU en de VS namen vooral toe door de invoering op 1 juni 2018 van aanvullende zogenaamde "artikel 232"-rechten op de invoer van staal (25 %) en aluminium (10 %) uit de EU, naar eigen zeggen om redenen van nationale veiligheid. De EU reageerde onmiddellijk en proportioneel op deze maatregelen door overleg aan te vragen op grond van het memorandum van overeenstemming van de WTO inzake geschillenbeslechting en een nieuw evenwicht te bewerkstelligen via aanvullende tarieven op geselecteerde goederen uit de VS met een exportwaarde van 2,8 miljard EUR; tevens heeft zij vrijwaringsmaatregelen ingesteld om een dam op te werpen tegen mogelijke verlegging van de handel en Europese bedrijven te beschermen tegen indirecte nadelige effecten van de Amerikaanse maatregelen.

Voorts vormt de start in mei 2018 van een afzonderlijk onderzoek naar de nationale veiligheid van de invoer in de VS van auto's en auto-onderdelen een bron van grote zorg voor de EU, omdat ongunstige maatregelen aanzienlijke invloed op de wederzijdse trans-Atlantische handel kunnen hebben ¹⁵ .

Tegen deze achtergrond hadden voorzitter Juncker en president Trump op 25 juli 2018 een ontmoeting. Hun besprekingen waren geslaagd en er werd overeengekomen een nieuwe fase in de handelsrelatie te introduceren om de handel te vergemakkelijken en de spanningen op dit gebied te laten afnemen. In hun gezamenlijke verklaring van 25 juli 2018 noemden zij een aantal werkstromen om dit doel te bereiken. Daarnaast spraken de EU en de VS af om zich te onthouden van maatregelen die tegen de geest van hun overeenkomst ingaan, zolang deze gemeenschappelijke agenda wordt uitgevoerd.

Andere recente handelsbelemmeringen die de VS hebben ingesteld, buiten het kader van de gezamenlijke verklaring, hebben betrekking op twee specifieke bepalingen van de US Tax Cuts and Jobs Act 2017, dat wil zeggen de Base Erosion and Anti-abuse Tax (BEAT), die enkele discriminerende aspecten heeft, en de Deduction for Foreign Derived Intangible Income (FDII), die een verboden subsidie mogelijk maakt. De EU is bang dat deze beide bepalingen een negatieve uitwerking op Europese bedrijven (hoofdzakelijk banken en verzekeraars) zullen hebben en heeft deze zorg op politiek en technisch niveau met haar Amerikaanse collega's besproken.

Ten tweede geldt dat er door verschillen in de douane-indeling, dat wil zeggen het feit dat de Amerikaanse douane niet de tariefindeling van meerlagig parket van de Werelddouaneorganisatie volgt, een invoerrecht van 5 % wordt ingesteld in plaats van 0 %, of zelfs 8 % wanneer meerlagig parket als triplex/multiplex wordt beschouwd.

Tot slot werd een belemmering opgelost die in 2018 op grond van de 'Formaldehyde Act' was ingevoerd; deze wet bevat emissienormen voor formaldehyde voor in het binnenland vervaardigde en ingevoerde producten van samengesteld hout. Het probleem was veroorzaakt doordat de nieuwe regels eerder moesten worden nageleefd dan in eerste instantie was aangekondigd (juni 2018 in plaats van december 2018). Daarom maakten sommige EU-ondernemingen zich zorgen over de korte termijn, voornamelijk wat betreft zendingen die al onderweg naar de VS waren. De EU nam contact op met de Amerikaanse regering (onder meer via een brief aan het Amerikaanse milieubeschermingsagentschap) en pleegde overleg met belanghebbenden in de EU. Vervolgens werd bevestigd dat de kwestie was opgelost, omdat er geen zendingen door de Amerikaanse douane waren tegengehouden.

De langlopende kwestie van onnodige vertragingen in de bekendmaking van de definitieve regel op grond waarvan acht lidstaten (België, Nederland, Frankrijk, Italië, Spanje, Duitsland, Portugal en Polen) appels en peren naar de VS mogen uitvoeren, is nog niet opgelost en verdient onze bijzondere aandacht. Het verzoek is al sinds 2008 in behandeling en de bekendmaking van de definitieve regel die handel mogelijk maakt, wordt op onredelijke wijze uitgesteld, ondanks dat daar vanuit sanitair/fytosanitair oogpunt geen redenen voor zijn.

3. India

Het jaar 2018 werd gemarkeerd door een aanhoudende protectionistische trend in India, waarbij de belemmeringen voor de EU-invoer in stand bleven en in zekere mate werden uitgebreid. Dit omvat belemmerende invoerrechten op goederen in belangrijke sectoren, sanitaire en fytosanitaire (SPS)-beperkingen op de invoer van landbouwproducten en een groeiend aantal technische handelsbelemmeringen in allerlei vormen, waaronder afwijkingen van overeengekomen internationale normen. Aanvullende moeilijkheden voor EU-actoren houden verband met 'local content'-vereisten van overheidsopdrachten en het ontbreken van een beschermingskader voor buitenlandse investeringen.

In deze context werden in 2018 vijf nieuwe handelsbelemmeringen geregistreerd, wat het totale aantal belemmeringen in India op 25 brengt. Een van deze kwesties is in 2018 reeds gedeeltelijk opgelost, en de resterende vier belemmeringen 2018 betreffen EU-uitvoer van 6,5 miljard EUR.

Van de nieuwe belemmeringen heeft er één betrekking op de registratie van cosmetica, met discriminerende registratievereisten voor ingevoerde producten en afwijking van internationaal overeengekomen normen, terwijl een andere verband houdt met een hernieuwde stijging van invoertarieven voor gepolijste diamanten – de vierde maal in zes jaar. Deze nieuwe belemmeringen, waarover nog uitgebreid met de Indiase autoriteiten moet worden gesproken, betreffen een substantiële waarde van de EU-uitvoer van 6,1 miljard EUR en kunnen een serieus obstakel voor de EU-handel met India worden.

Daarnaast heeft India boven op de reeds lang bestaande hoge rechten en heffingen in de automobielsector in de loop der jaren meer dan duizend nieuwe landspecifieke normen geïntroduceerd, waarvan een toenemend aantal niet met internationaal overeengekomen normen strookt. Door de combinatie van deze maatregelen kunnen Europese fabrikanten niet op voet van gelijkheid met lokale producenten concurreren, wat nadelige gevolgen heeft voor de handelsstromen die momenteel een waarde van 144 miljoen EUR hebben – een bedrag dat relatief laag is in een sector waarin de EU traditioneel veel uitvoert. Dit laat zien hoe beperkt EU-ondernemingen op dit moment toegang tot deze belangrijke sector krijgen.

Bovendien publiceerde de Food Safety and Standards Authority of India (FSSAI) in 2018 nieuwe regelgeving over voedselveiligheid en normen met nieuwe normen voor gedistilleerde alcoholhoudende dranken, wijn en bier. Ondanks enkele positieve punten bevat de regelgeving bepalingen die EU-invoer in India ter waarde van 193 miljoen EUR schade zou berokkenen. Het gaat bijvoorbeeld om niet-erkenning van geografische aanduidingen, technische specificaties die afwijken van internationale normen en praktijken of buitensporige etiketteringsvoorschriften.

Positief is dat een van de in 2018 gemelde nieuwe belemmeringen wat betreft verplichte veterinaire certificaten bij invoer van lederen goederen reeds gedeeltelijk is opgelost. Hierop wordt in het deel over opgeloste belemmeringen van dit verslag nader ingegaan.

Behalve van deze nieuwe belemmeringen moet er ook melding worden gemaakt van verdere ongunstige ontwikkelingen omtrent een bestaande belemmering. De negatieve trend om de invoerrechten op ICT-producten te verhogen, die in 2014 is begonnen, heeft namelijk doorgezet. De meest recente verhogingen vonden plaats in oktober 2018, waarbij de lijst met producten verder werd uitgebreid en het bedrag van de toegepaste rechten steeg. De verhoogde tarieven treffen tal van ICT-producten als basisstations en mobiele telefoons en de onderdelen en accessoires daarvan, voor een bedrag van rond 800 miljoen EUR ¹⁶ . Op 2 april 2019 stelde de Commissie bij de WTO een procedure in met betrekking tot deze maatregelen ¹⁷ .

Zoals vermeld in de nieuwe 'EU-strategie inzake India' ¹⁸ , waardeert de EU haar strategische partnerschap met India en is zij zich ten volle bewust van het ongebruikte potentieel en het wederzijdse voordeel van de bilaterale economische en handelsbetrekkingen. Daarom werkt zij samen met India vol overtuiging en op constructieve wijze aan een beter ondernemingsklimaat, een grotere en eerlijke markttoegang en de bescherming van investeringen. In dit kader heeft de EU consequent actie ondernomen en zal zij erop blijven letten dat zowel nieuwe als reeds lang bestaande belemmeringen in India worden aangepakt. Binnen het Subcomité handel EU-India en de gespecialiseerde werkgroepen daarvan, bijvoorbeeld over SPS- en TBT-vraagstukken, houden de EU en India regelmatig een bilaterale handelsdialoog met als doel handelsbelemmeringen aan te pakken. Dit is echter een geleidelijk proces dat afgelopen jaar slechts beperkte resultaten opleverde als het gaat om het wegnemen van de zorgen van de EU. De moeilijkheden waarop EU-exporteurs stuitten, en het gebrek aan vooruitgang in het vinden van oplossingen lijken verband te houden met de economische prioriteit van de Indiase regering om een productieknooppunt van India te maken via het initiatief 'Make in India', dat tot doel heeft buitenlandse investeringen aan te trekken, maar geen voorrang geeft aan een open handel.

4. Algerije

De trend van een groeiend protectionisme in het Middellandse Zeegebied die in de editie 2017 van dit verslag werd vastgesteld, zette in 2018 door. In dat jaar was het aantal handels- en investeringsbelemmeringen in de regio toegenomen tot 36 (Algerije, Egypte, Israël, Libanon, Marokko en Tunesië), waarbij Algerije nu het grootste aantal obstakels heeft (10), gevolgd door Egypte (8) en Israël (6).

Naast een serie reeds lang bestaande belemmeringen die de EU-uitvoer hinderen en ondanks de voortdurende inzet van de EU voor een constructieve dialoog, heeft Algerije in 2018 vijf nieuwe belemmeringen geïntroduceerd. Daarmee zorgde het samen met India voor de grootste toename van het aantal nieuwe belemmeringen onder de handelspartners van de EU. Een van deze kwesties is in 2018 reeds opgelost, maar het algehele effect van deze belemmeringen is nog altijd erg groot, omdat de desbetreffende EU-uitvoer een waarde heeft van 2,7 miljard EUR.

Ten eerste heeft Algerije via de begrotingswet en het bijbehorende uitvoeringsdecreet dat op 7 januari 2018 werd goedgekeurd, een verstrekkend tijdelijk invoerverbod op 851 producten in ongeveer 45 productfamilies ingesteld en dit verbod vervolgens later in mei tot 877 producten uitgebreid (in 2019 werd de maatregel nogmaals gewijzigd). De begrotingswet van 2018 heeft ook gezorgd voor aanzienlijk hogere douanerechten op een lijst van 129 tarieflijnen. Deze lijst omvat belangrijke producten voor Europese exporteurs als telefoononderdelen, modems, kabels en elektrische apparaten, met tarieven tot 60 %.

Bovendien werden Europese scheepvaartmaatschappijen zwaar getroffen door twee nieuwe maatregelen die in 2018 werden geïntroduceerd. ¹⁹ Ten eerste werd per 1 januari 2018 een btw-verplichting ingesteld. Voor diensten die door vaartuigen van scheepvaartmaatschappijen worden verleend en op hun lading betrekking hebben, geldt nu een btw-tarief van 19 %. In tegenstelling tot Algerijnse scheepvaartmaatschappijen, die in de lidstaten van de Europese Unie wat de btw betreft onder een nultarief vallen, kunnen hun Europese tegenhangers de btw niet terugvorderen. Ten tweede geldt er vanaf 20 mei 2018 een nieuwe circulaire waarin de Algerijnse douaneautoriteiten worden aangewezen als bevoegde instantie om willekeurig te bepalen in welke inlandterminals schepen goederen moeten lossen in de haven van Algiers. Door deze circulaire raken de Europese scheepvaartmaatschappijen in ernstige operationele, wettelijke en financiële problemen.

De EU heeft de diverse bestaande en pas uitgevoerde handelsbeperkende maatregelen in alle mogelijke fora met de Algerijnse autoriteiten besproken (bv. Associatieraad, Associatiecomité, Subcomité handel en andere relevante subcomités). Ook is in 2018 een werkgroep op hoog niveau in het leven geroepen om deze problemen aan de orde te stellen om zo gezamenlijk in het kader van de associatieovereenkomst tussen de EU en Algerije een oplossing te vinden. Ondanks deze inspanningen is Algerije eenzijdig blijven handelen en heeft het handelsbelemmeringen doorgevoerd. Het land is vanuit het perspectief van markttoegang bezien een van de meest uitdagende handelspartners voor de EU geworden. De Commissie zal al het mogelijke doen om verandering in deze situatie te brengen.

Tot slot is, zoals hierboven vermeld, een van de in 2018 geïntroduceerde nieuwe belemmeringen opgelost. De Algerijnse autoriteiten hadden importeurs verplicht om een officieel certificaat van vrij verkeer over te leggen, dat in het land van herkomst was afgegeven. Er werd niet vermeld welke instantie het certificaat zou moeten afgeven en bij de uitvoering van de maatregel werd niet altijd consequent te werk gegaan, waardoor er bij de actoren rechtsonzekerheid ontstond met mogelijk gevolgen voor alle invoer uit alle EU-lidstaten. In april 2018 heeft de Commissie tijdens een bijeenkomst van de pas opgerichte Contactgroep handel EU-Algerije in Algiers een modelformulier aan Algerije overgelegd dat door alle kamers van koophandel van de EU-lidstaten kan worden afgegeven. Dit werd mogelijk gemaakt dankzij de inbreng van de EU-belanghebbenden in het kader van ons markttoegangspartnerschap. In mei 2018 bevestigden de Algerijnse autoriteiten officieel dat het voorgestelde formulier werd aanvaard, zodat alle EU-exporteurs aan de gestelde eis konden voldoen. Hoewel dit een positieve ontwikkeling is, blijft de algehele situatie van de markttoegang voor EU-ondernemingen – door het aantal resterende belemmeringen en de gevolgen daarvan, zoals hierboven uitgelegd – een punt van grote zorg.

III.        BELANGRIJKSTE HANDELS-EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN DIE IN 2018 WERDEN OPGELOST

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de 35 belemmeringen die in 2018 in 25 verschillende derde landen geheel of gedeeltelijk zijn opgelost. Tevens wordt een beschrijving gegeven van de strategie die de Europese Commissie hanteert om handels- en investeringsbelemmeringen aan te pakken.

A. EU-STRATEGIE OM HANDELS- EN INVESTERINGSBELEMMERINGEN AAN TE PAKKEN

Het wegnemen van handelsbelemmeringen in een wereld waar het protectionisme toeneemt, is een wezenlijke taak van de Commissie geworden. Daarom is de EU-strategie voor markttoegang aangescherpt, een nauwere coördinatie tussen EU-instellingen en belanghebbenden tot stand gebracht, de prioritering van belemmeringen verbeterd en de communicatie en bewustmaking versterkt. Deze inspanningen hebben ertoe geleid dat in er 2015 23 obstakels werden aangepakt, in 2016 20 belemmeringen werden opgelost, in 2017 een recordaantal van 45 belemmeringen werd weggenomen en in 2018 35 belemmeringen werden opgeheven. In totaal werden tijdens het mandaat van de huidige Commissie 123 belemmeringen opgelost, een resultaat dat laat zien dat er in het huidige meer transactionele mondiale handelsklimaat grotere prioriteit wordt gegeven aan uitvoering en handhaving. Daarnaast dienen de diverse kanalen van onze markttoegangsstrategie ook als een vroegtijdig waarschuwingssysteem om belemmeringen te voorkomen, voordat zij de kans krijgen te worden ingesteld.

EU-ondernemingen kunnen langs verschillende kanalen handels- en investeringsbelemmeringen bij de Europese Commissie melden. Zodra deze zijn geïdentificeerd, vertrouwt de Commissie op haar brede arsenaal van instrumenten om de obstakels voor de handel aan te pakken.

Instrument 1: diplomatieke acties. Er gebeurt veel op diplomatiek niveau: de Europese Commissie, de Europese Dienst voor extern optreden, de EU-lidstaten en het bedrijfsleven werken nauw samen via het netwerk van EU-delegaties en ambassades van de lidstaten in derde landen. Het gaat om een breed scala van activiteiten, van technische handelsprojecten, zoals dialogen en comités, tot formele maatregelen, zoals missies op hoog niveau van commissarissen tot ministerieel en presidentieel optreden. Ten behoeve van de efficiëntie wordt het werk waar nodig gecoördineerd met gelijkgestemde partners. In dit kader is het ook het vermelden waard dat de Commissie opnieuw vorderingen heeft gemaakt met het initiatief voor Europese economische diplomatie: de eerste cyclus van het vaststellen van prioriteiten voor economische diplomatie werd afgerond, waarbij 107 landen waren betrokken. In vrijwel al deze landen wordt markttoegang als een belangrijke prioriteit aangemerkt, waardoor deze profiteert van de gezamenlijke inspanningen van alle spelers in het veld, dat wil zeggen de lidstaten, brancheverenigingen en EU-delegaties, om op dit gebied stappen vooruit te zetten en te helpen belemmeringen weg te nemen.

Instrument 2: beslechting van geschillen. Het reguliere werk van de WTO-comités wordt aangevuld met solide acties van de Commissie op het gebied van geschillenbeslechting. In 2018 heeft de EU twee nieuwe geschillen bij de WTO aanhangig gemaakt: een geschil over de Amerikaanse maatregelen op het gebied van staal en aluminium (DS 548) en een geschil met China over zijn maatregelen in verband met technologieoverdracht (DS 549). De EU startte ook een nalevingsprocedure tegen de maatregelen van Rusland met betrekking tot de invoer van varkensvlees (in DS 475). De EU heeft er ook voor gezorgd dat derde landen de uitspraken van de WTO correct uitvoeren: bijvoorbeeld Rusland, als het gaat om de geschillen over tarieven (DS 485) en antidumpingmaatregelen voor lichte bedrijfsvoertuigen (DS 479), en China, wat betreft het derde geschil over grondstoffen ("Raw materials III", DS 509). Tevens deed de WTO definitief uitspraak in het geschil van de EU met Brazilië over vergaande invoer vervangende maatregelen, wat het EU-standpunt bevestigde dat deze maatregelen een schending van de WTO-regels betekenden. Ook hier houdt de EU de situatie nu nauwlettend in de gaten om erop toe te zien dat deze uitspraken naar behoren worden uitgevoerd.

De EU heeft eveneens, voor het eerst, verzocht om overleg over toezeggingen op het gebied van duurzame ontwikkeling in een bilaterale vrijhandelsovereenkomst, namelijk met de Republiek Korea. De recente rechtszaak tegen Oekraïne op grond van de associatieovereenkomst (verbod op de uitvoer van hout) – die strikt genomen in 2019 is begonnen – laat zien dat de Commissie zo nodig niet aarzelt bilaterale geschillenbeslechting toe te passen, conform de mogelijkheid die de vrijhandelsovereenkomsten bieden.

Tot slot kan de Commissie als extra instrument, op verzoek van exporteurs, ook gebruikmaken van een procedure uit de verordening inzake handelsbelemmeringen, zoals in de zaak tegen Turkije in 2017 over papierproducten. Dit mechanisme biedt belanghebbenden de mogelijkheid de Commissie te vragen te overwegen om een beroep te doen op geschillenbeslechting. Onderzoek op grond van de verordening inzake handelsbelemmeringen kan er ook toe leiden dat via onderhandelingen een oplossing met het derde land wordt bereikt, voordat een formele WTO-zaak wordt aangespannen. Dit helpt belemmeringen sneller op te lossen, wat goed is voor onze bedrijven en consumenten.

Instrument 3: EU-vrijhandelsovereenkomsten Belemmeringen die tijdens onze werkzaamheden rond markttoegang aan het licht komen, worden rechtstreeks meegenomen in handelsbesprekingen – of, wanneer er vrijhandelsovereenkomsten bestaan, in de desbetreffende uitvoeringsmechanismen – zodat de prioriteiten inzake markttoegang daadwerkelijke worden aangepakt. De huidige Commissie ging door met het uitvoeren van haar ambitieuze handelsagenda, die bestaat in de uitbreiding van haar brede scala aan evenwichtige handels- en investeringsovereenkomsten. Dit resulteerde in de uitvoering van 8 overeenkomsten met 15 landen ²⁰ , waarmee wereldwijd het totale aantal uitkwam op 40 EU-handelsovereenkomsten met 72 partners. Onze intensieve onderhandelingsagenda wordt gestaag voortgezet ²¹ . Daarnaast worden overeenkomsten geëvalueerd, niet in het minst om nieuwe belemmeringen op te lossen die niet onder het bestaande kader vallen ²² .

De Commissie maakte nog meer werk van de uitvoering en handhaving, zodat bedrijven, inclusief kleine en middelgrote ondernemingen, van de bestaande toezeggingen kunnen profiteren. De EU heeft en gebruikt de instrumenten om handelsbelemmeringen weg te nemen, om intellectuele-eigendomsrechten (IER) beter te beschermen en te handhaven, om geschillen weg te nemen en bij oneerlijke handel defensieve maatregelen te nemen. Bovendien heeft zij de coördinatie van deze uiteenlopende pijlers van haar handhavingsactiviteiten versterkt. Wat dit betreft stelde de Commissie in 2018 haar tweede verslag betreffende de uitvoering van EU-vrijhandelsovereenkomsten vast ²³ en publiceerde zij haar verslag over de bescherming en handhaving van IER's ²⁴ in derde landen en het 36e jaarverslag over de antidumping-, antisubsidie- en vrijwaringsactiviteiten van de EU ²⁵ .

B. OVERZICHT VAN DE IN 2018 OPGELOSTE BELEMMERINGEN

Dankzij de gecombineerde inspanningen van alle belanghebbenden in ons markttoegangspartnerschap zijn in 2018 in totaal 35 belemmeringen geheel of gedeeltelijk opgelost, in 25 verschillende derde landen en in voornamelijk 8 economische sectoren en op horizontaal niveau. Wanneer alle kwantificeerbare belemmeringen worden meegerekend, kwam de EU-uitvoer waarop de weggenomen handelsbelemmeringen in 2018 betrekking hadden, uit op 7,8 miljard EUR voor de EU-28 ²⁶ .

1. In 2018 opgeloste belemmeringen naar derde land

Figuur 8 toont de derde landen waar belemmeringen succesvol zijn aangepakt. Egypte voert de lijst aan met drie opgeloste belemmeringen in 2018. Daarna volgen Brazilië, Turkije, Argentinië, China, Zuid-Korea, India, Algerije en Rusland (elk twee). Nog eens 16 handelsbelemmeringen waarmee Europese bedrijven in 16 andere derde landen te kampen hadden, werden in 2018 eveneens opgelost.

Figuur 8: geografische uitsplitsing van de in 2018 opgeloste belemmeringen (*-G20-landen)

Als wij kijken naar de waarde van de handel die door de opgeloste belemmeringen was getroffen (tabel III), werden de belangrijkste obstakels weggenomen in Rusland, met een aandeel van 23 % van alle getroffen handelsstromen, gevolgd door de Verenigde Arabische Emiraten (16 %) en China (15 %). 18 % Van de handelsstromen die onder opgeloste belemmeringen te lijden hadden, betrof zuidelijke landen van het Middellandse Zeegebied.

Tabel III: handelsstromen van de EU-28, getroffen door belemmeringen die in 2018 zijn gemeld (in miljoen EUR) ²⁷

2. In 2018 opgeloste belemmeringen naar type maatregel

Onze inspanningen in het kader van markttoegangspartnerschap hebben sterker aan het wegnemen van de maatregelen aan de grens (26) dan aan de beperkingen achter de grens (9) bijgedragen. Dit is vergelijkbaar met de bevindingen van vorig jaar toen 34 maatregelen aan de grens en 11 maatregelen achter de grens werden aangepakt.

Bijna een derde van de maatregelen aan de grens die in 2018 zijn weggenomen, hadden te maken met SPS-kwesties in de landbouw en visserij. Andere aangepakte obstakels hadden hun uitwerking op EU-bedrijven in de vorm van douanerechten, administratieve douaneprocedures, uitvoerheffingen of uitvoerverboden. Tot slot werd in 2018 ook één belemmering voor de handel in diensten opgelost.

Wat betreft de negen maatregelen achter de grens werd er succes geboekt op het gebied van technische handelsbelemmeringen en normen, en van handelsgeralteerde belastingmaatregelen.

Figuur 9: uitsplitsing van de in 2018 opgeloste belemmeringen naar type (aantal maatregelen)

3. In 2018 opgeloste belemmeringen naar sector

Figuur 10 geeft een overzicht van het aantal belemmeringen dat in de diverse economische sectoren werd opgelost. Landbouw en visserij was de sector met de meeste opgeloste maatregelen (10), gevolgd door vijf belemmeringen die zijn aangepakt in de automobielsector. In de sectoren textiel en leder en wijn en sterkedrank werden elk vier belemmeringen opgelost. In totaal werden ook acht belemmeringen aangepakt die ofwel volledig horizontaal (4) waren ofwel betrekking hadden op verschillende bedrijfstakken (4). Tot slot werd er telkens één belemmering opgelost in de sectoren cosmetica en minerale producten, naast gedeeltelijk opgeloste belemmeringen voor vliegtuigonderdelen en de ICT-sector.

Figuur 10: uitsplitsing per sector van de in 2018 opgeloste belemmeringen op basis van de markttoegangsdatabank (aantal belemmeringen)

Figuur 11 is gebaseerd op berekeningen van de getroffen handelsstromen en toont het economische gewicht van de opgeloste belemmeringen in de verschillende sectoren. Daaruit blijkt dat de oplossing ervan in 2018 allereerst positieve gevolgen had voor de EU-uitvoer in de automobielsector, die 32 % van alle mogelijk getroffen handelsstromen vertegenwoordigt. Ook de sectoren wijn en sterkedrank (17 %) en cosmetica (16 %) hadden veel baat bij het wegnemen van belemmeringen. Over het geheel bezien waren de industriële sectoren goed voor 83 % van het economische belang van de opgeloste belemmeringen, terwijl landbouw en visserij 17 % voor zijn rekening nam.

Figuur 11: handelsstromen van de EU-28, getroffen door belemmeringen die in 2018 zijn opgelost, naar sector (percentage getroffen handelsstromen) ²⁸

C. KWALITATIEVE ANALYSE VAN DE IN 2018 OPGELOSTE BELEMMERINGEN

Dit hoofdstuk bevat een meer diepgaande analyse van een geselecteerd aantal belemmeringen die het versterkte markttoegangspartnerschap met succes heeft aangepakt. In tegenstelling tot vorig jaar, toen deze analyse zich richtte op partners met het grootste aantal opgeloste belemmeringen ²⁹ , kijken wij nu naar de landen met de belangrijkste handelsstromen die mogelijk getroffen werden door de opgeloste maatregelen. Daarom zullen wij analyseren hoe effectief de EU de belemmeringen in de volgende partnerlanden heeft aangepakt: Rusland, China, de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, Japan, India en Zuid-Korea. Deze zeven partners omvatten 93 % van de handelsstromen die mogelijk door in 2018 opgeloste maatregelen werden getroffen.

1. Rusland

Zoals uitgelegd in hoofdstuk I, is de tendens inzake markttoegang in Rusland door de bank genomen negatief, omdat de EU-exporteurs in dat land op 34 belemmeringen stuiten (het op een na grootste aantal); Rusland bleef via uiteenlopende middelen een beleid voeren dat op de vervanging van invoer was gericht. Zo begonnen belemmeringen die in voorgaande jaren zijn gemeld, zoals de beperkingen voor scheepvaart in het Arctisch gebied en de uitvoerquota voor berkenhout, in 2018 inderdaad gevolgen te krijgen voor EU-actoren. Daarnaast moet ook melding worden gemaakt van verdere negatieve ontwikkelingen in verband met een bestaande belemmering als het gaat om de etikettingsvoorschriften, die verder werden uitgebreid naar andere producten zoals elektronica.

Van verscheidene maatregelen kan men zich afvragen of deze stroken met de internationale toezeggingen van Rusland – en de EU heeft deze via de desbetreffende fora aangevochten. Niettemin is niet gebleken dat deze maatregelen het concurrentievermogen van Rusland en zijn vermogen om buitenlandse investeringen aan te trekken, doeltreffend hebben versterkt. Integendeel, zij hebben er samen met andere factoren toe bijgedragen dat de handel tussen de EU en Rusland niet is toegenomen.

Tegen de achtergrond van dit uitdagende handelsklimaat zette de EU in 2018 met succes haar krachtigste instrumenten in: zij zorgde ervoor dat twee WTO-uitspraken, die betrekking hadden op EU-uitvoer van ongeveer 1,8 miljard EUR, in Rusland op de juiste wijze werden uitgevoerd. Dit komt overeen met een aandeel van 23 % van de EU-uitvoer die in 2018 door de in totaal 35 opgeloste maatregelen werd getroffen.

Bij een van deze gevallen ging het om een belemmering die verschillende bedrijfstakken trof en waarbij Rusland de WTO-uitspraak in een geschil over tarieven (DS 485) volledig had uitgevoerd. Daarnaast werd op basis van de bevindingen van het panel in DS 485 in 2017 een tweede zaak tegen Rusland over tarieven (aanvullende tarieflijnen die voor de EU van belang waren) voorbereid. Na bilaterale besprekingen met Rusland aan het eind van 2017 en het begin van 2018 was het echter niet meer nodig om het geschil aanhangig te maken, omdat Rusland de inconsistenties wat betreft de tarieflijnen in kwestie volledig had weggenomen. Dit is een goed voorbeeld van hoe gezamenlijk optreden van de Commissie tot concrete resultaten heeft geleid, zonder dat het geschil via de WTO werd beslecht.

Zo had ook de zaak van de EU in de automobielsector aangaande antidumpingmaatregelen voor lichte bedrijfsvoertuigen (DS 479) uit Duitsland en Italië een positieve uitkomst, omdat de maatregelen die halverwege 2018 afliepen, niet werden verlengd.

2. China

Zoals vermeld in hoofdstuk I, is China de handelspartner van de EU met de meeste beperkingen geworden: in totaal 37 belemmeringen waarvan er 14 werden ingesteld sinds 2017. Toch werd er in 2017 geleidelijk ook een aantal stappen voorwaarts gezet, wat aantoont dat de EU-strategie om belemmeringen weg te nemen resultaten kan opleveren, zelfs in de meest uitdagende contexten. Een dergelijke vooruitgang werd geboekt op het gebied van SPS; twee belemmeringen werden gedeeltelijk weggenomen en wat een andere langlopende kwestie betreft, werden verdere verbeteringen aangebracht. De beide gedeeltelijk opgeloste belemmeringen in de sector landbouw en visserij zijn samen goed voor een aandeel van 15 % van alle EU-uitvoer die in 2018 met opgeloste maatregelen te maken had.

Ten eerste geldt dat, terwijl de vraag naar kaas uit China blijft groeien, de Chinese normen in de zuivelsector niet stroken met internationale normen, waardoor er voor EU-exporteurs een ongerechtvaardigde handelsbelemmering ontstaat. Nadat de EU dit punt in verschillende bilaterale bijeenkomsten had aangekaart, besloot China deze normen niet toe te passen op producten die reeds vele jaren werden ingevoerd (traditionele producten). Daarnaast liet China ook weten dat het zijn kaasnormen nu in meer algemene zin zou evalueren, wat door de EU werd toegejuicht. Hoewel het onderliggende probleem nog moet worden opgelost en de norm voor voedselveiligheid moeten worden herzien om de zorgen van de EU weg te nemen, zijn er reeds gevolgen voor de handel zichtbaar nu er voor traditionele producten een oplossing is gevonden. Dit positieve effect kan gelden voor EU-uitvoer ter waarde van 1,2 miljard EUR.

Daarnaast heeft China sinds begin 2012 een tijdelijke handelsbeperkende maatregel ingesteld op de invoer van sperma en embryo's van runderen en schapen, die na 1 juni 2011 door diverse EU-lidstaten worden geproduceerd. De EU heeft bij twee gelegenheden Chinese deskundigen uitgenodigd om naar Europa te komen en Chinese wetenschappers hebben diergeneeskundige instituten en onderzoekscentra van verscheidene EU-lidstaten bezocht. Als gevolg daarvan heeft China aangekondigd de handelsbeperkingen op de uitvoer van genetisch materiaal van runderen en schapen uit meerdere lidstaten op te heffen.

Wat betreft een gedeeltelijk opgeloste belemmering waarvan reeds in de editie van vorig jaar gewag werd gemaakt, is het tot slot de moeite waard te vermelden dat er verdere vooruitgang is geboekt als het gaat om het invoerverbod op producten van runderen en rundvlees. Ierland en Nederland hebben nu toegang tot de Chinese markt gekregen. Omdat dit proces voor andere lidstaten nog niet is afgerond, blijft de Commissie deze kwestie bij alle mogelijke gelegenheden aan de orde stellen.

3. Verenigde Arabische Emiraten

De Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zijn een belangrijke handelspartner. De Commissie is er in 2018 met vereende inspanning in geslaagd in de cosmetica-sector een grote belemmering voor markttoegang uit de weg te ruimen, een maatregel die overeenkomt met een aandeel van 16 % van de EU-uitvoer waarop in 2018 alle opgeloste maatregelen betrekking hadden.

Dit obstakel had te maken met nieuwe etiketteringsvoorschriften, op grond waarvan per eind 2018 het gebruik van een sticker op de oorspronkelijke verpakking zou worden verboden en het verplicht zou worden op alle cosmeticaverpakkingen een logo af te drukken. Hierdoor moesten ondernemingen een specifiek ontwerp uitsluitend voor de VAE-markt vervaardigen. De Commissie nam via het TBT-informatiepunt van de WTO contact met de VAE op, en de EU-bedrijven en de EU-delegatie deelden hun zorgen met het ministerie van Economische Zaken en de instantie voor standaardisering en metrologie van de Emiraten (Emirates Authority for Standardization and Metrology; ESMA). Als gevolg hiervan bevestigde de ESMA tijdens een bijeenkomst met de EU-delegatie dat de cosmeticasector uiteindelijk vóór de inwerkingtreding van dit voorschrift daarvan werd vrijgesteld, waardoor EU-ondernemingen naar de VAE-markt konden blijven uitvoeren, met een positief effect voor EU-uitvoer van 1,2 miljard EUR.

4. Egypte

De handelsbetrekkingen tussen EU en Egypte zijn gebaseerd op een associatieovereenkomst. Met zowel in 2017 als in 2018 één nieuw obstakel als toevoeging aan meerdere langlopende kwesties, heeft Egypte nu in totaal acht belemmeringen. Dit lijkt een bevestiging van de trend van nieuwe protectionistische maatregelen in de zuidelijke landen van het Middellandse Zeegebied die in het verslag van vorig jarig werd waargenomen. Geconfronteerd met deze uitdagende tendens hielp de EU via haar markttoegangsstrategie ook mee om in 2018 één belemmering in de automobielsector en twee belemmeringen in de sector textiel en leder weg te nemen. De EU-uitvoer waarop deze weggenomen belemmeringen betrekking hadden, heeft een waarde van 1,2 miljard EUR.

Als het gaat om de automobielsector heeft Egypte na een dialoog en uitwisseling op hoog niveau alle rechten op auto's uit de EU afgeschaft, waarmee het land zich heeft geconformeerd aan het tijdschema voor de afschaffing van tarieven die in de associatieovereenkomst is afgesproken. Dit kan positieve gevolgen hebben voor EU-uitvoer ter waarde van ongeveer 1,1 miljard EUR.

Voorts had de sector textiel en leder te maken met een buitensporige handelsbeperking voor textielproducten vanwege verplichte etiketteringsvoorschriften; deze voorschriften brachten voor de producenten tijdrovende en kostbare activiteiten met zich mee, omdat de etikettering handmatig moest plaatsvinden. Na bilaterale besprekingen met de EU werden de regels voor de vorm van de etikettering en het type informatie dat op het etiket moest worden vermeld, uiteindelijk versoepeld.

Tot slot werd een andere langdurige kwestie in de sector textiel en leder met betrekking tot de behandeling door de Egyptische douane van gemengde facturen voor preferentiële en niet-preferentiële goederen in 2018 uiteindelijk opgelost, nadat de EU dit punt herhaaldelijk bij de Egyptische autoriteiten had aangekaart.

5. Japan

De handelsbetrekkingen tussen de EU en Japan zijn nu gebaseerd op een op 1 februari 2019 in werking getreden economische partnerschapsovereenkomst. Tegelijk werd in de sector wijn en sterkedrank een belemmering met succes aangepakt.

In 2018 overwoog het ministerie van Gezondheid, Arbeid en Welzijn van Japan enkele additieven voor voedingsmiddelen en dranken van de lijst van toegestane additieven in Japan te schrappen. Als dat inderdaad zou gebeuren, zou dat een nadelige invloed hebben gehad op talrijke ondernemingen in de sector wijn en sterkedrank van de EU. De Commissie schreef de bevoegde autoriteiten in Japan aan (april 2018) en leverde commentaar op de lijst met additieven die op de nominatie stonden om te worden geschrapt (september 2018). Japan heeft de ingediende opmerkingen geaccepteerd en als gevolg daarvan zal geen enkele van de door EU-producenten gebruikte additieven van de lijst worden gehaald. Dit kan EU-uitvoer ter waarde van ongeveer 1,1 miljard EUR vergemakkelijken.

6. India

Zoals beschreven in deel II, bleef India in 2018 een protectionistische tendens volgen. Ondanks deze lastige context leverde de markttoegangsstrategie ook enkele positieve resultaten op. Een belemmering in de ICT-sector en een belemmering in de sector textiel en leder werden gedeeltelijk opgelost; zij vertegenwoordigden 6 % van alle EU-uitvoer waarop de in 2018 opgeloste maatregelen betrekking hadden (457 miljoen EUR).

De Indiase autoriteiten vroegen om verplichte veterinaire certificaten bij invoer van lederen goederen. Daarom bleven er sanitaire eisen gelden voor de invoer van eindproducten – die niet langer de eigenschappen van de dierlijke grondstof hebben. Volgens de internationale normen van de Wereldorganisatie voor diergezondheid (OIE) en de SPS-overeenkomst van de WTO mogen zulke eisen uitsluitend gelden voor dierlijke grondstoffen of moet India deze wetenschappelijk verantwoorden. De EU heeft haar best gedaan dit punt met de desbetreffende autoriteiten in India te bespreken, met als resultaat dat deze belemmering voor geselecteerde eindproducten is opgelost dankzij een nieuwe kennisgeving door India. Ondanks dit gedeeltelijke succes blijft de EU zich inspannen om deze kwestie volledig op te lossen.

Wat betreft de ICT-sector blijft India een uitdagende partner vanwege de verschillende beperkingen waardoor EU-ondernemingen moeilijk toegang tot de markt krijgen, zoals een blijvende verhoging van rechten (als genoemd in hoofdstuk II), verplichte tests en licenties ³⁰ en verplichte registratie- en etikettingsvoorschriften. Toch is één belemmering met betrekking tot gebruikte telecommunicatieapparatuur gedeeltelijk opgelost, omdat India de normen voor uitgevoerde goederen die met het oog op reparatie opnieuw moeten worden ingevoerd, aanzienlijk heeft versoepeld. Met een kennisgeving van de Centrale Dienst voor indirecte belastingen en douane (Central Board of Indirect Taxes and Customs, CBIC) kunnen deze goederen rechtenvrij worden ingevoerd, op voorwaarde dat ze na de reparatie weer worden uitgevoerd. De uitgevoerde elektronische goederen kunnen nu voor reparatie binnen zeven jaar na de export (voorheen drie jaar) opnieuw worden ingevoerd en moeten binnen één jaar na de import (voorheen zes maanden) weer worden uitgevoerd. Mochten de EU-actoren ondanks deze positieve stappen moeilijkheden blijven ondervinden, dan staat de Commissie klaar om deze kwestie weer bij India aan de orde te stellen.

7. Zuid-Korea

De handelsbetrekkingen tussen de EU en Zuid-Korea zijn gebaseerd op de vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Zuid-Korea, die sinds juli 2011 voorlopig werd toegepast en in december 2015 formeel werd geratificeerd. Er zijn nog steeds 17 belemmeringen in Zuid-Korea, maar een werd met succes opgelost in de automobielsector en een andere werd gedeeltelijk opgelost in de sector vliegtuigonderdelen.

Wat betreft de automobielsector stelde Zuid-Korea de eis dat de bodemvrijheid van een niet-geladen voertuig groter moet zijn dan 12 cm. De EU had geen soortgelijke regeling, omdat het als een verouderd veiligheidscriterium werd beschouwd, en daarom konden specifieke categorieën voertuigen (sportvoertuigen) moeilijk toegang tot de markt krijgen. Na tussenkomst van de EU-delegatie besloot Zuid-Korea de maatregelen aan de EU-eisen aan te passen. Derhalve werd de bodemvrijheid gewijzigd van 12 naar 10 cm en sommige sportvoertuigen kunnen nu in Zuid-Korea worden verkocht, zonder dat dure aanpassingen nodig zijn. De EU zal alle mogelijke wegen bewandelen om de resterende belemmeringen voor de automobielsector in Zuid-Korea aan te pakken, zoals de certificering van auto-onderdelen, vrachtwagencombinaties of omslachtige douane- en administratieve procedures.

Aangezien de vrijhandelsovereenkomst geen bepaling bevat op grond waarvan in de EU gerepareerde goederen bij terugkomst in Zuid-Korea van douanerechten zijn vrijgesteld, zou het mogelijk zijn dat voor bepaalde goederen als vliegtuigonderdelen na reparatie in de EU bij terugkeer in Zuid-Korea douanerechten (3 % tot 8 %) zouden moeten worden betaald. In 2016 verlengde Zuid-Korea na de frequente interventies van de Commissie de vrijstelling van rechten voor deze producten tot eind 2018, die nu zou komen te vervallen. Na diverse interventies van de EU-delegatie en een bespreking in het Comité voor de handel in goederen en in het Douanecomité als genoemd in de vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Zuid-Korea in 2018, heeft de nationale vergadering de vrijstelling voor gerepareerde vliegtuigonderdelen nu met drie jaar verlengd tot 31 december 2021. Ondanks deze welkome tijdelijke oplossing blijft de EU naar een permanente oplossing zoeken.

D. EFFECT VAN DE OPGELOSTE BELEMMERINGEN

In de vorige hoofdstukken van dit verslag hebben wij de handelsstromen geanalyseerd die verband hielden met de in 2018 opgeloste belemmeringen. Deze methode is gebaseerd op bilaterale EU-exportcijfers voor de desbetreffende tariefcodes van het geharmoniseerd systeem (GS). Hierbij wordt de handel die ondanks de belemmering plaatsvindt, gekwantificeerd.

Daarnaast bevat dit verslag sinds vorig jaar een gedetailleerde analyse op basis van een econometrisch model dat kan bepalen in welke mate de handelsstromen met de partnerlanden zijn veranderd na het wegnemen van een of meer belemmeringen. Aan de hand van een regressie-analyse is het effect van het wegnemen van belemmeringen voor de EU-uitvoer gekwantificeerd ³¹ .

Via deze econometrische analyse zal wellicht niet het volledige effect van de markttoegangsstrategie aan het licht komen, omdat wij ons uitsluitend op de volledig opgeloste belemmeringen hebben gericht en omdat de analyse geen betrekking heeft op meer complexe horizontale belemmeringen die bijvoorbeeld investeringen of intellectuele-eigendomsrechten treffen. Van dit selecte aantal belemmeringen dat tussen 2014 en 2017 is opgelost, hebben wij de effecten geanalyseerd ³² .

Uit de resultaten blijkt dat het wegnemen van deze reeks belemmeringen tastbare voordelen voor de EU-exporteurs heeft opgeleverd. De gemiddelde stijging van de handel na het wegnemen van de belemmeringen wordt op ongeveer 57 % geraamd. Dit komt neer op 6,1 miljard EUR aan extra uitvoer voor onze bedrijven in 2018, ongeveer evenveel als wat veel van onze handelsovereenkomsten opleveren, en bijvoorbeeld meer dan het gecumuleerde effect van onze overeenkomsten met Colombia en Peru.

Vorig jaar resulteerde de analyse, waarvoor dezelfde methode gebruikt werd, in een cijfer van 4,8 miljard EUR.

IV. CONCLUSIE

Dit verslag geeft een overzicht van de handels- en investeringsbelemmeringen met een rechtstreekse invloed op EU-bedrijven, zoals zij zijn gemeld aan en aangepakt door het versterkte markttoegangspartnerschap van de EU tussen de Commissie, de lidstaten en het Europese bedrijfsleven.

In 2018 werden 45 nieuwe belemmeringen aan de Commissie gemeld, waardoor het totaal op een recordaantal van 425 handelsbeperkende maatregelen uitkomt. Voor het eerst heeft China de koppositie overgenomen met 37 belemmeringen voor onze ondernemingen, gevolgd door Rusland (34), India (25), Indonesië (25) en de Verenigde Staten (23).

Wat betreft de 45 in 2018 gemelde nieuwe belemmeringen staan China, de Verenigde Staten, India en Algerije bovenaan, zowel als het gaat om het aantal in 2018 geregistreerde nieuwe belemmeringen (18) als om de omvang van de mogelijke effecten ervan op de handelsstromen (41,8 miljard EUR) 81 % van het totaal. Regionaal gezien hebben Azië en de zuidelijke landen van het Middellandse Zeegebied in 2018 het grootste aantal handelsbeperkende maatregelen ingesteld, namelijk 26, waarmee de negatieve trend van 2017 wordt bevestigd.

De meeste sectorspecifieke maatregelen waren bedoeld voor de sectoren wijn en sterkedrank, landbouw en visserij, cosmetica en de automobielsector. Wat betreft de mogelijke gevolgen waren belemmeringen in industriële sectoren als ICT, edelmetalen en ijzer, staal en non-ferrometalen prominent aanwezig. Samen waren zij goed voor 73 % van de getroffen uitvoer van in totaal 51,4 miljard EUR (meer dan een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar: 23,1 miljard EUR).

Dit bevestigt dat protectionisme in de lift zit en dat EU-belanghebbenden steeds meer te maken krijgen met handelsbelemmeringen. Als reactie daarop heeft de EU van de handhaving en uitvoering van haar handelsbeleid een topprioriteit gemaakt. De Commissie heeft namelijk haar markttoegangsstrategie aangescherpt door intensievere coördinatie tussen EU-instellingen en belanghebbenden, een verbeterde prioritering van belemmeringen, en betere communicatie en bewustmaking (onder meer via het initiatief van de 'markttoegangsdagen'). De EU is niet alleen volledig gebruik blijven maken van haar brede scala aan instrumenten om handelsbelemmeringen doeltreffend weg te nemen, maar heeft deze ook verder uitgebreid, van multilaterale en bilaterale geschillenbeslechting tot een ambitieuze agenda voor handelsbesprekingen, de uitvoering van vrijhandelsovereenkomsten, diplomatieke stappen, en de invoering van het overkoepelend initiatief voor Europese economische diplomatie.

Met 23 aangepakte obstakels in 2015, 20 opgeloste belemmeringen in 2016, een recordaantal van 45 weggenomen belemmeringen in 2017 en nog eens 35 opgeruimde belemmeringen in 2018, kwam het totaal van opgeloste belemmeringen onder de huidige Commissie op 123. Deze robuuste handhaving weerspiegelt de krachtige respons van de EU op een meer transactioneel mondiaal handelsklimaat.

In 2018 pakte het wegnemen van 35 belemmeringen vooral gunstig uit voor acht verschillende economische sectoren, namelijk landbouw en visserij, automobielindustrie, textiel en leder, wijn en sterkedrank, cosmetica, minerale producten, vliegtuigonderdelen en ICT. In termen van de betrokken handel heeft 17 % van de potentiële voordelen betrekking op landbouw en visserij en 83 % op industriële sectoren, met het grootste rendement voor de automobielindustrie (32 %), wijn en sterkedrank (17 %) en cosmetica (16 %). In totaal had ons markttoegangspartnerschap een positieve invloed op uitvoer van de EU-28 ter waarde van ongeveer 7,8 miljard EUR.

Vanaf vorig jaar omvatten deze verslagen ook een gedetailleerde regressie-analyse om het werkelijke effect van het wegnemen van belemmeringen voor de EU-uitvoer nauwkeuriger te kwantificeren. Op basis van schattingen zou het wegnemen van belemmeringen in de periode 2014-2017 onze bedrijven in 2018 ten minste 6,1 miljard EUR aan extra uitvoer hebben opgeleverd. Dit is ongeveer evenveel als wat veel van onze handelsovereenkomsten opleveren. Vorig jaar resulteerde de analyse, waarvoor dezelfde methode gebruikt werd, in een cijfer van 4,8 miljard EUR.

Dit geeft aan dat, naarmate het protectionisme in het buitenland is toegenomen, ook onze inspanningen om belemmeringen weg te nemen, worden opgevoerd. Meer dan ooit zijn uitvoering en handhaving cruciaal om groei en banen te creëren en het concurrentievermogen veilig te stellen, ten bate van onze bedrijven en burgers.

De Commissie blijft vastbesloten om in zeer nauwe samenwerking met de lidstaten en de belanghebbenden het markttoegangspartnerschap te versterken om belemmeringen effectief aan te pakken en de kansen voor EU-marktdeelnemers wereldwijd te vergroten.

(1) Het markttoegangspartnerschap werd in 2007 opgericht om de samenwerking tussen de Commissie, de lidstaten en het bedrijfsleven in de EU, zowel in Brussel als op lokaal niveau, te verdiepen. Het partnerschap steunt op de maandelijkse bijeenkomsten van het Raadgevend Comité markttoegang en sectorale Werkgroepen markttoegang in Brussel en regelmatige bijeenkomsten van de markttoegangsteams of bijeenkomsten van handelsadviseurs in derde landen.
(2) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ALL/?uri=CELEX:52015DC0497
(3) http://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=1933
(4) 'Actieve' belemmeringen zijn belemmeringen die in het markttoegangspartnerschap actief worden gevolgd (in tegenstelling tot belemmeringen die, eenmaal opgelost, inactief zijn geworden).
(5) De databank markttoegang (http://madb.europa.eu/madb/indexPubli.htm) biedt ondernemingen die vanuit de EU willen exporteren, informatie over de invoervoorwaarden van derde landen, zoals informatie over handelsbelemmeringen, maar ook over tarieven en oorsprongsregels, procedures en formaliteiten bij de invoer in derde landen, sanitaire en fytosanitaire ("SPS") maatregelen, statistieken en specifieke exportdiensten die worden verleend aan kleine en middelgrote ondernemingen. Omgekeerd wordt op de EU-exporthelpdesk (http://exporthelp.europa.eu/thdapp/index.htm) informatie verstrekt over de voorwaarden voor invoer uit partnerlanden in de EU (met inbegrip van de toepasselijke tarieven en vereisten, preferentiële regelingen, en quota en statistieken).
(6) Algerije, Argentinië, Armenië, Australië, Bangladesh, Belarus, Bolivia, Bosnië en Herzegovina, Brazilië, Canada, Chili, China, Colombia, Dominicaanse Republiek, Ecuador, Egypte, Filipijnen, Hongkong, IJsland, India, Indonesië, Irak, Iran, Israël, Japan, Jordanië, Kameroen, Kazachstan, Libanon, Maleisië, Marokko, Mexico, Moldavië, Mozambique, Nieuw-Zeeland, Nigeria, Noorwegen, Oekraïne, Oman, Pakistan, Panama, Paraguay, Peru, Rusland, Saudi-Arabië, Singapore, Taiwan, Thailand, Tunesië, Turkije, Uganda, Uruguay, Venezuela, Verenigde Arabische Emiraten, Verenigde Staten, Vietnam, Zuid-Afrika, Zuid-Korea en Zwitserland.
(7) Worden het aantal belemmeringen van vorig jaar (396 actieve belemmeringen) en het saldo voor 2018 (45 nieuwe minus 35 opgeloste belemmeringen) bij elkaar geteld, dan komt men uit op 406 belemmeringen. Het verschil vloeit voort uit het feit dat de Commissie vanaf 2018 is begonnen de actieve belemmeringen op meer gedetailleerde wijze te registreren – zoals reeds in voetnoot 9 van het verslag van vorig jaar werd aangegeven – waardoor het nominale aantal belemmeringen zal toenemen, terwijl de onderliggende tendensen niet anders zullen uitvallen. Door elk aspect van een belemmering afzonderlijk te registreren, kan elk obstakel doeltreffender gemonitord worden en wordt het mogelijk strategieën om belemmeringen weg te nemen, meer op maat te ontwerpen.
(8) Gecreëerd met mapchart.net ©.
(9)

Algerije, Australië, Brazilië, China, Egypte, Filipijnen, India, Indonesië, Irak, Iran, Japan, Oekraïne, Pakistan, Peru, Rusland, Saoedi-Arabië, Thailand, Tunesië, Turkije, Verenigde Arabische Emiraten, Verenigde Staten, Vietnam en Zuid-Afrika.

(10)

Als het gaat om de kwantificering van potentieel getroffen handel (op basis van bilaterale EU-exportcijfers voor de desbetreffende tariefcodes van het geharmoniseerd systeem waarin de handel die ondanks de belemmering plaatsvindt, in getallen wordt uitgedrukt), blijft de analyse van niet-tarifaire belemmeringen en de effecten daarvan een bijzonder lastige exercitie. De hoofdreden hiervoor is dat niet-tarifaire belemmeringen qua gradatie verschillen. Anders dan bij een algeheel verbod komt de handel bij de meeste handelsbeperkende maatregelen niet volledig stil te liggen, maar neemt ze af. Bovendien kunnen beperkingen met betrekking tot dezelfde producten of diensten elkaar overlappen. Dit betekent dat extra belemmeringen niet noodzakelijkerwijs ook extra gevolgen hebben en dat het wegnemen van één belemmering niet automatisch een betere markttoegang inhoudt.

(11)

Voor SPS werden nieuwe belemmeringen opgeworpen, waarbij derde landen een verbod instelden op uitvoer uit het hele grondgebied van bepaalde EU-lidstaten, in plaats van de beperkingen uitsluitend te laten gelden voor gebieden waar dierziekten heersten. Het regionaliseringsbeleid van de EU werd derhalve niet erkend. De EU heeft haar best gedaan om deze belemmeringen aan te pakken en blijft dat doen als het gaat om soortgelijke belemmeringen die vóór 2018 zijn opgeworpen.

(12) Inclusief twee horizontale belemmeringen met betrekking tot de handel in diensten.
(13) 'Overige' heeft betrekking op de volgende economische sectoren: keramiek en glas; minerale producten; kunststoffen; hout, pulp en papier.
(14) In overeenstemming met de in dit verslag toegepaste methode werd dit bedrag berekend aan de hand van de handelsstromen in 2018 met betrekking tot de producten in kwestie.
(15) Dit kan een zeer belangrijke extra belemmering worden als de VS maatregelen treffen.
(16) Omdat deze belemmering niet als een nieuw obstakel voor 2018 werd beschouwd, is dit bedrag niet opgenomen in de algehele berekeningen voor de getroffen handel.
(17) http://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=2001
(18) Zie de gezamenlijke mededeling 'Elementen voor een EU-strategie inzake India' ( https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:52018JC0028 ) en de conclusies van de Raad over de EU-strategie ten aanzien van India ( https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14638-2018-INIT/nl/pdf ).
(19)

De mogelijke economische gevolgen voor de EU-scheepvaartmaatschappijen konden niet worden gekwantificeerd.

(20)

De meest recente zijn de economische partnerschapsovereenkomst met Japan, die in december 2018 door beide partijen werd geratificeerd en op 1 februari 2019 volledig in werking trad, en een vrijhandelsovereenkomst (FTA) en investeringsbeschermingsovereenkomst (IPA) met Singapore. De Commissie keurde een FTA en IPA met Vietnam goed en legde deze voor aan de Raad. Op dit moment worden voorbereidingen getroffen voor de ondertekening ervan.

(21) Er vonden intensieve onderhandeling plaats met Mercosur, waarbij grote vooruitgang werd geboekt, en de Commissie startte ook handelsbesprekingen met Australië en Nieuw-Zeeland. Daarnaast lopen er onderhandelingen met Tunesië over de diepe en brede vrijhandelsruimte (DCFTA).
(22) Op politiek niveau werd een akkoord met Marokko bereikt over de modernisering van de handelsovereenkomst en de onderhandelingen met Chili waren nog aan de gang.
(23) http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/october/tradoc_157468.pdf
(24) http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/march/tradoc_156634.pdf
(25) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:52018DC0561
(26) Vorig jaar, met 45 weggenomen belemmeringen, bedroeg het bijbehorende cijfer 8,2 miljard EUR.
(27) 'Overige' betreft de volgende partnerlanden: Argentinië, Angola, Brazilië, Chili, Colombia, Maleisië, Uruguay en Thailand.
(28) 'Overige' heeft betrekking op de volgende economische sectoren: keramiek en glas; elektronica; minerale producten; kunststoffen; edelmetalen.
(29) Dit jaar werd het grootste aantal opgeloste of gedeeltelijk opgeloste belemmeringen (ten minste twee) opgetekend bij negen partnerlanden: Algerije, Argentinië, Brazilië, China, Egypte, India, Zuid-Korea, Turkije en Rusland.
(30) De toepassing van deze maatregel op telecomapparatuur is verder verlengd tot 1 augustus 2019.
(31) Wij hebben meer bepaald de 'methode van het dubbele verschil' toegepast en alleen het effect onderzocht op de handelsstromen tussen de EU en de landen die de belemmering op de specifieke producten in kwestie hanteerden.
(32) De analyse laat het aantal belemmeringen die in 2018 zijn opgelost, buiten beschouwing, aangezien wij ten minste gegevens van één volledig jaar na het wegnemen van de belemmeringen nodig hebben om het effect op de handel te kunnen meten.