Toelichting bij COM(2022)134 - Geografische aanduidingen van de EU voor wijn, gedistilleerde dranken en landbouwproducten, en kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2022)134 - Geografische aanduidingen van de EU voor wijn, gedistilleerde dranken en landbouwproducten, en kwaliteitsregelingen voor ... |
|---|---|
| bron | COM(2022)134   |
| datum | 31-03-2022 |
• Motivering en doel van het voorstel
Geografische aanduidingen (GA’s) duiden producten aan die kwaliteiten, kenmerken of een reputatie hebben die zijn toe te schrijven aan natuurlijke en menselijke factoren die verband houden met hun plaats van oorsprong. Ze vormen een intellectuele-eigendomsrecht (IER) dat bedoeld is om eerlijke concurrentie tussen producenten te bevorderen door het malafide gebruik van een naam en frauduleuze en bedrieglijke praktijken te verhinderen. GA’s garanderen consumenten van de authenticiteit en onderscheiden een product op de markt, waardoor de verkoop en uitvoer ervan meer opleveren. GA’s worden internationaal erkend sinds 1883 1 en zijn door de Unie stap voor stap beschermd sinds de jaren 1970 (wijn) en 1992 (landbouwproducten en levensmiddelen), waaronder door de voltooiing van de registers 2 in 2020. Vandaag bevat het EU-register van geografische aanduidingen bijna 3 500 namen van wijnen, gedistilleerde dranken, landbouwproducten en levensmiddelen.
Het systeem van GA’s van de Unie is solide, maar uit de evaluatie van het beleid en het effectbeoordelingsproces is gebleken dat er ruimte is voor verbetering, met name met het oog op de versterking van het systeem van GA’s, als cruciaal element voor de levering van voedsel van hoge kwaliteit en de bescherming van cultureel, gastronomisch en lokaal erfgoed in de hele Unie. Het gaat voornamelijk om:
• Hoe het best uitvoering kan worden gegeven aan het fundamentele recht van producenten op bescherming van de intellectuele-eigendomsrechten in hun GA’s. Producenten die het immateriële actief van een GA bezitten, hebben er recht op dat dit wordt beschermd en de Unie tracht dat zo efficiënt en doeltreffend mogelijk te doen, ook in tijden van toegenomen gebruik van het internet;
• Hoe kan worden voorkomen dat productnamen te kwader trouw worden geëxploiteerd door marktdeelnemers die geen rechten op of associatie met het authentieke product hebben. Er moet ook worden gekeken naar handhaving, met name op het internet, en naar de verificatie van de naleving;
• Hoe de duurzame productie van producten met GA’s kan worden verhoogd. Als instrument om producten te valoriseren die intrinsiek verband houden met de natuurlijke factoren en knowhow van de producenten in een plaatselijk gebied, worden GA’s hiervoor onderbenut;
• Hoe consumenten beter kunnen worden geïnformeerd over authentieke producten om asymmetrische informatie aan te pakken. De herkenning door de consument van de speciale symbolen van de Unie is zeer laag, wat wijst op een communicatieprobleem;
• Hoe ervoor kan worden gezorgd dat producenten een billijke vergoeding krijgen voor hun product met zijn eigenschappen die verband houden met de productie, en hoe hun positie in de voedselvoorzieningsketen kan worden versterkt.
De regeling voor gegarandeerde traditionele specialiteiten (GTS) bestaat al dertig jaar maar heeft niet de verhoopte voordelen voor producenten en consumenten opgeleverd. Om traditionele landbouwproducten in de Unie beter te identificeren en te promoten, moet de GTS-regeling worden vereenvoudigd en verduidelijkt.
Het voorstel draagt bij tot de verwezenlijking van de doelstellingen van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), met name om de landbouw van de Unie beter te doen inspelen op maatschappelijke verwachtingen met betrekking tot de resultaten van de landbouwproductie op economisch en sociaal gebied en op het gebied van ecologische duurzaamheid. Het zal het huidige systeem van GA’s als IER’s versterken. Het voorstel zal de economische, sociale en milieuresultaten van GA-producten vergroten, producenten meer bevoegdheden en verantwoordelijkheden geven, nieuwe vormen van inbreuken (internet) verminderen, de doeltreffendheid van de handhaving en controles ter waarborging van de authenticiteit van de producten, verbeteren, lacunes in de wetgeving aanpakken en de registratieprocedures efficiënter maken. Behalve op geografische aanduidingen heeft het voorstel ook betrekking op de regels voor gegarandeerde traditionele specialiteiten, met name door de definitie ervan te verduidelijken. Aan de andere kant brengt het voorstel geen wijzigingen aan in de regels voor facultatieve kwaliteitsaanduidingen; deze werden pas in 2012 ingevoerd en de lidstaten moeten eerst het potentieel ervan volledig verkennen. Ten slotte heeft het voorstel geen betrekking op GA’s voor niet-landbouwproducten; de Commissie is voornemens om daarvoor een afzonderlijke wetgevingshandeling voor te stellen.
Het algemene doel van de herziening van de GA’s is de gebruikmaking van GA’s in de hele Unie te vergemakkelijken, als IE-instrumenten die toegankelijk zijn voor alle landbouwers en producenten van producten met kenmerken of een reputatie die verband houden met de plaats van productie. Er worden geen wijzigingen voorgesteld van de fundamentele structuur van de GA-systemen, waardoor wordt vastgehouden aan de rol van de lidstaten in de aanvraagprocedure voor GA’s en GTS’en; het hoge niveau van bescherming van intellectuele-eigendomsrechten; specifieke kenmerken van GA’s in de sector wijn en gedistilleerde dranken; en nationale handhaving in het kader van zowel de verordening officiële controles als de IE-instrumenten.
Hoewel de productie van kwaliteitslandbouwproducten een sterk punt is van de Europese landbouw, zijn er geografische onevenwichtigheden wat betreft het aantal geregistreerde GA’s in de Unie. Deze weerspiegelen verschillen in “uitgangspunten” en ervaring met de instandhouding van het gastronomisch en cultureel erfgoed van de lidstaten. Bij de GA-herziening moet bijzondere aandacht worden besteed aan het aanmoedigen van de gebruikmaking van geografische aanduidingen in de lidstaten waar GA’s onderbenut worden. GA’s belonen producenten voor hun inspanningen om een gevarieerd scala aan kwaliteitsproducten te produceren, wat op zijn beurt de plattelandseconomie ten goede kan komen. Dit is met name het geval in probleemgebieden, in berggebieden en in afgelegen gebieden, waar de landbouwsector een aanzienlijk deel van de economie uitmaakt en waar de productiekosten en handicaps hoog zijn. Het is ook de bedoeling het aantal geregistreerde GA’s voor elke lidstaat met een lage benutting op te trekken tot het Uniegemiddelde.
Het voorstel heeft derhalve de volgende algemene doelstellingen:
1. zorgen voor een doeltreffende bescherming van IER in de Unie, met inbegrip van efficiënte registratieprocedures, om producenten eerlijk te belonen voor hun inspanningen;
2. de adoptie van GA’s in de hele Unie vergroten om de plattelandseconomie ten goede te komen.
Deze twee algemene doelstellingen worden nader beschreven in zes specifieke doelstellingen:
1. verbeteren van de handhaving van de GA-regels om IER beter te beschermen en beter beschermen van GA’s op het internet, onder meer tegen registraties te kwader trouw, en frauduleuze en bedrieglijke praktijken, en gebruik in het domeinnaamsysteem, en bestrijden van namaak;
2. stroomlijnen en verduidelijken van het rechtskader om de procedures voor de aanvraag tot registratie van nieuwe namen en wijzigingen van productdossiers te vereenvoudigen en te harmoniseren;
3. bijdragen tot het verduurzamen van het voedselsysteem van de Unie door de integratie van specifieke duurzaamheidscriteria;
4. in staat stellen van producenten en producentengroeperingen om hun GA-activa beter te beheren en aanmoedigen van de ontwikkeling van structuren en partnerschappen binnen de voedselvoorzieningsketen;
5. vergroten van de correcte marktperceptie van en de bekendheid van de consument met het GA-beleid en de symbolen van de Unie om consumenten in staat te stellen gefundeerde aankoopkeuzen te maken;
6. vrijwaren van de bescherming van traditionele namen van levensmiddelen om traditionele producten en productiemethoden beter te valoriseren en in stand te houden.
• Verenigbaarheid met bestaande bepalingen op het beleidsterrein
De wetgeving van de Unie voorziet in de bescherming van oorsprongsbenamingen en geografische aanduidingen voor wijn sinds het begin van de jaren 1970, gedistilleerde dranken sinds 1989 en landbouwproducten en levensmiddelen sinds 1992. Ze maakt de registratie mogelijk van waardevolle productnamen die overeenkomstig een productdossier in een bepaald geografisch gebied worden geproduceerd door producenten met erkende knowhow. Het voorstel is in overeenstemming met de bestaande beleidsbepalingen op het gebied van GA’s. Het heeft tot doel de bestaande bepalingen te verbeteren en te voorzien in een vereenvoudigde en gestroomlijnde reeks regels en tegelijkertijd bepaalde elementen van de GA-bescherming te verbeteren, met name door de positie van producentengroeperingen te versterken en het niveau van bescherming op het internet te verhogen. Het moedigt GA-producentengroeperingen aan om in het productdossier op vrijwillige basis vereisten inzake hogere resultaten op economisch en sociaal gebied en op het gebied van ecologische duurzaamheid op te nemen. Om de kwaliteit van de registraties en de behandeling van aanvragen te verbeteren, geeft het de Commissie de bevoegdheid om gebruik te maken van de technische bijstand van een agentschap om de aanvragen te onderzoeken, terwijl de GA-registratie en de algemene verantwoordelijkheid voor het GA-beleid bij de Commissie blijven berusten.
• Verenigbaarheid met andere beleidsterreinen van de Unie
Het voorstel is in overeenstemming met het algehele rechtskader dat voor het GLB is vastgesteld. Het voorstel vormt een aanvulling op andere maatregelen die erop gericht zijn de kwaliteit en diversiteit van de productie van landbouwproducten, wijn en gedistilleerde dranken in de Unie te waarborgen, producenten eerlijk te belonen voor hun inspanningen, de grondrechten van de producenten op het gebied van eigendom te beschermen en burgers en consumenten te informeren over identificeerbare specifieke kenmerken van producten van de bovengenoemde sectoren, met name die welke verband houden met hun geografische oorsprong.
De Commissie heeft zich er in de “van boer tot bord”-strategie 3 voor het bijdragen aan de transitie naar een duurzaam voedselsysteem toe verbonden het wetgevingskader inzake geografische aanduidingen te versterken en, waar nodig, er specifieke duurzaamheidscriteria in op te nemen. GA’s worden ook genoemd in verband met verbeterde regels ter versterking van de positie van landbouwers en producentengroeperingen in de waardeketen. In het “van boer tot bord”-actieplan worden andere initiatieven aangekondigd die gevolgen hebben voor GA-producten, met name een voorstel voor een wetgevingskader voor duurzame voedselsystemen, dat in 2023 zal worden ingediend. Het voorliggende initiatief inzake geografische aanduidingen is opgenomen in het werkprogramma van de Commissie voor 2021 4 in het kader van Refit 5 -initiatieven en houdt verband met de Europese Green Deal 6 .
Wat de doelstelling inzake klimaatneutraliteit en de klimaatdoelen van de Unie voor 2030 en 2040 betreft, zal dit voorstel geen negatieve klimaatimpact hebben.
Daarnaast kondigde de Commissie in de mededeling over een IE-actieplan 7 aan dat zij het systeem voor de bescherming van GA’s zou versterken om het doeltreffender te maken, onder meer om IER-inbreuken te bestrijden.
In de Raadsconclusies over de “van boer tot bord”-strategie 8 heeft de Europese Raad een betere integratie van duurzame ontwikkeling in het Europese kwaliteitsbeleid verwelkomd en de Commissie verzocht de relevantie en het belang van de Europese kwaliteitsregelingen te bevestigen en het wetgevingskader inzake GA’s te versterken.
2. RECHTSGRONDSLAG, SUBSIDIARITEIT EN EVENREDIGHEID
• Rechtsgrondslag
Het voorstel valt onder het toepassingsgebied van het GLB (artikel 43 VWEU 9 ) en IER’s (artikel 118 VWEU).
Wat het GLB betreft, vallen de vereisten en regels voor het op de interne markt brengen van landbouwproducten, levensmiddelen, wijnen, gearomatiseerde wijnbouwproducten en gedistilleerde dranken en het waarborgen van de integriteit van de interne markt hoofdzakelijk onder de bevoegdheid van de Unie.
• Subsidiariteit (bij niet-exclusieve bevoegdheid)
Bij Verordening (EU) nr. 1308/2013, Verordening (EU) 2019/787 en Verordening (EU) nr. 1151/2012 heeft de Unie een exhaustief systeem voor de bescherming van namen van specifieke producten opgezet ter bevordering van hun unieke kenmerken die verband houden met hun geografische oorsprong en met traditionele knowhow op het gebied van landbouwproducten, wijn en gedistilleerde dranken. De lidstaten mogen derhalve niet afzonderlijk optreden om deze beleidsdoelstelling te bereiken. Het versterken van het bestaande systeem van geografische aanduidingen kan alleen worden verwezenlijkt door optreden op het niveau van de Unie, namelijk door een herziening van deze verordeningen.
• Evenredigheid
Het voorstel omvat beperkte en gerichte wijzigingen van het huidige wetgevingskader voor GA’s die niet verder gaan dan wat nodig is ter verwezenlijking van de doelstelling om het GA-systeem te versterken. Het behoudt de specifieke kenmerken van de sectoren en harmoniseert de regels die voor alle sectoren gelden, met name de procedures voor het registreren van een naam of het wijzigen van het productdossier, de bescherming van de namen, en controles en handhaving.
• Keuze van het instrument
Het beleid inzake GA’s vereist de rechtstreekse toepasselijkheid ervan in de lidstaten. Een verordening van het Europees Parlement en de Raad is het geschikte instrument voor een herziening van het GA-systeem, rekening houdend met het feit dat de thans geldende wetgeving bestaat uit:
• GA’s voor landbouwproducten en levensmiddelen — Verordening (EU) nr. 1151/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 21 november 2012 inzake kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten en levensmiddelen 10 ;
• GA’s voor wijn — Verordening (EU) nr. 1308/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 17 december 2013 tot vaststelling van een gemeenschappelijke ordening van de markten voor landbouwproducten en tot intrekking van de Verordeningen (EEG) nr. 922/72, (EEG) nr. 234/79, (EG) nr. 1037/2001 en (EG) nr. 1234/2007 van de Raad 11 ;
• GA’s voor gedistilleerde dranken — Verordening (EU) 2019/787 van het Europees Parlement en de Raad van 17 april 2019 betreffende de definitie, omschrijving, presentatie en etikettering van gedistilleerde dranken, het gebruik van de namen van gedistilleerde dranken in de presentatie en etikettering van andere levensmiddelen en de bescherming van geografische aanduidingen van gedistilleerde dranken, het gebruik van ethylalcohol en distillaten uit landbouwproducten in alcoholhoudende dranken, en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 110/2008 12 .
Het voorstel behelst de intrekking van de eerste bovengenoemde verordening en wijzigingen van de laatste twee.
3. EVALUATIE, RAADPLEGING VAN BELANGHEBBENDEN EN EFFECTBEOORDELING
• Evaluatie van bestaande wetgeving en controle van de resultaatgerichtheid ervan
Er is een evaluatie verricht van het beleid van de Unie inzake in de Unie beschermde GA’s en GTS’en. De bevindingen daarvan zijn op 21 december 2021 bekendgemaakt in het werkdocument van de diensten van de Commissie 13 . De evaluatie bestreek in totaal bijna 3 400 GA’s en 64 GTS’en uit de lidstaten. Doel van de evaluatie was na te gaan in hoeverre het GA- en GTS-beleid zijn doelstellingen heeft bereikt. In de evaluatie werden de doeltreffendheid, efficiëntie, relevantie, samenhang en toegevoegde waarde op het niveau van de Unie van het GA- en GTS-kader onderzocht.
De doelstellingen van GA’s en GTS’en worden over het algemeen doeltreffend verwezenlijkt. Aan het beleid zijn een breed scala van mogelijke voordelen voor belanghebbenden verbonden, zoals het veiligstellen van een eerlijke vergoeding en billijke concurrentie voor producenten. Deze zijn echter niet in alle lidstaten systematisch. De belangrijkste beperkingen zijn dat de consumenten in sommige lidstaten weinig bekend zijn met en een beperkt inzicht hebben in het beleid, en bepaalde zwakke punten van de controles in de downstreamstadia van de waardeketen. De andere centrale beleidsdoelstellingen — de eerbiediging van geografische aanduidingen als intellectuele-eigendomsrechten en de integriteit van de interne markt, en, voor gegarandeerde traditionele specialiteiten, de producenten van traditionele producten helpen traditionele productiemethoden en recepten in stand te houden — worden over het algemeen verwezenlijkt.
Het kader voor GA’s/GTS’en wordt als efficiënt beoordeeld. GA’s en GTS’en leveren verschillende voordelen op voor de producenten 14 , terwijl de kosten voor overheidsinstanties (op het niveau van de Unie en op nationaal niveau) laag zijn, naar raming 0,12 % van de totale verkoopwaarde in het kader van GA/GTS. Er is echter ruimte voor vereenvoudiging en vermindering van de administratieve lasten, met name wat betreft de lange registratie- en wijzigingsprocedures, zowel op nationaal als op Unieniveau.
Het beleid wordt relevant geacht voor zowel particuliere belanghebbenden als overheidsinstanties. De doelstellingen van GA’s en GTS’en zijn afgestemd op de werkelijke behoeften van de verschillende belanghebbenden. GA’s en GTS’en worden beschouwd als een sterke troef voor plattelandsgebieden en als een belangrijk instrument ter bevordering van de regionale identiteit. De versterking van GA’s en GTS’en door middel van plattelandsontwikkelingssteun komt in de eerste plaats tegemoet aan de behoefte aan meer integratie. Hoewel milieubescherming en dierenwelzijn niet de belangrijkste doelstellingen zijn voor GA/GTS-productie, verklaarden de bevraagde producentengroeperingen dat in sommige productdossiers aandacht wordt besteed aan milieu- en dierenwelzijnsaangelegenheden.
Wat samenhang betreft, is er geen grote onverenigbaarheid vastgesteld met betrekking tot GA’s en Uniemerken, GA’s/GTS’en en nationale/regionale regelingen, en GA’s/GTS’en en ander beleid van de Unie.
Bovendien is er een duidelijke meerwaarde van de Unie, omdat GA’s en GTS’en met name bijdragen tot zowel de integriteit van de interne markt als eerlijke handel met derde landen.
Wat betreft de lessen die zijn getrokken, kunnen naast de bovengenoemde zwakke punten op het gebied van controle en handhaving (downstreammarkt) en het gebrek aan bekendheid en inzicht bij de consument, de volgende punten naar voren worden gehaald:
• Verschillen in uitvoering leiden tot problemen bij de handhaving van de IER’s van producenten buiten de lidstaat van productie. Daarnaast bestrijken GA’s een breed scala aan producten en worden ze verkocht via verschillende kanalen (waaronder onlineverkoop), wat de doeltreffende handhaving ervan verder belemmert.
• Een andere kwestie houdt nauw verband met de nieuwe beleidsdoelstellingen van de Commissie, met name de Europese Green Deal en de “van boer tot bord”-strategie. Hoewel duurzaamheidsoverwegingen de afgelopen jaren sterker worden beklemtoond, worden ze niet of niet systematisch in aanmerking genomen bij de GA- en GTS-productie.
• Producentengroeperingen spelen een centrale rol bij de uitvoering van GA’s en GTS’en. Uit de evaluatie is echter gebleken dat de taken die ze gerechtigd zijn uit te voeren, sterk verschillen tussen de verschillende sectoren en tussen de lidstaten, aangezien ze op het niveau van de Unie alleen zijn gedefinieerd voor de agrovoedingssector, en niet voor wijnen en gedistilleerde dranken.
• Lange en complexe registratie- en wijzigingsprocedures, zowel op nationaal als op Europees niveau, worden beschouwd als het grootste ongemak voor producenten en als een bron van administratieve lasten.
• Het beperkte aantal producten die zijn geregistreerd als GTS’en, wat geen IER schept, wijst op een gebrek aan belangstelling voor deze regeling en op de moeilijkheid om traditionele productiemethoden in de hele Unie te beschermen.
• Raadpleging van belanghebbenden
De raadplegingsstrategie voor dit initiatief had betrekking op alle aspecten van het initiatief ter versterking van het systeem van GA’s. Er werden diverse categorieën belanghebbenden geraadpleegd: overheidsinstanties, organisaties uit de landbouwsector, organisaties uit de verwerkende sector, Europese, nationale en sectorale federaties en particuliere ondernemingen, consumentenorganisaties, organisaties uit de handels- en de retailsectoren; derde landen, academische en onderzoeksinstellingen, het grote publiek en andere.
Alle in de communicatiestrategie aangekondigde activiteiten zijn volgens plan uitgevoerd: Routekaart — feedback op de aanvangseffectbeoordeling, conferentie van belanghebbenden, bijeenkomsten van en vragenlijst voor de Groep voor de dialoog met het maatschappelijk middenveld, bijeenkomsten van en vragenlijst voor de lidstaten, en gerichte raadplegingen van deskundigen uit de niet-gouvernementele sector.
Routekaart — feedback op de aanvangseffectbeoordeling
Over het algemeen waren de belanghebbenden ingenomen met de oriëntaties in de Routekaart — Aanvangseffectbeoordeling 15 die op 28 oktober 2020 met het oog op feedback is bekendgemaakt. Er werd 51 keer feedback op de routekaart ontvangen.
De overgrote meerderheid van de respondenten was ingenomen met het initiatief van de Commissie om het GA-systeem van de Unie te versterken. De feedback had voornamelijk betrekking op de integratie van duurzaamheidsaspecten in het productdossier, en op de behoefte aan betere bescherming en verduidelijkingen van de wetgeving. Degenen die opmerkingen maakten over de toekomst van de GTS-regeling, waren van mening dat deze regeling moet worden voortgezet, verduidelijkt en vereenvoudigd. Een kleiner aantal respondenten noemde kwesties in verband met vereenvoudiging, controles en handhaving, versterking van de positie van GA-producentengroeperingen en kwesties in verband met het gebruik van het symbool van de Unie op het etiket.
Conferentie over “Versterking van geografische aanduidingen”, 25-26 november 2020
De Commissie en het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO) hebben samen een conferentie op hoog niveau georganiseerd, die fungeerde als platform voor belanghebbenden om hun standpunten kenbaar te maken over de reeks kwesties die in het kader van het GA-herzieningsproces aan de orde komen. Aan het evenement werd deelgenomen door een groot publiek, bestaande uit GA-producenten, belanghebbenden uit de hele voedselwaardeketen, ambtenaren van de lidstaten, internationale en maatschappelijke organisaties, EU-functionarissen, studenten en geïnteresseerde burgers.
Naast de plenaire openings- en slotsessies vonden er vijftien panels plaats om verschillende kwesties in verband met de GA-evaluatie te bespreken. Ook duurzaamheidskwesties en de empowerment van producenten werden behandeld om het “van boer tot bord”-initiatief uit te voeren, alsook manieren om GA’s aantrekkelijker te maken en ze te moderniseren en beter te handhaven in lijn met het IE-actieplan.
Een opname van de conferentie en al het materiaal (ppt. / video / audio / afbeeldingen) zijn beschikbaar op de Europa-website tot en met november 2022 16 .
Inhoudsopgave
- Openbare raadpleging
- Titel I: Algemene bepalingen
- Titel II: Geografische aanduidingen
- Hoofdstuk 2: Registratie van geografische aanduidingen
- Hoofdstuk 3: Bescherming van geografische aanduidingen
- Hoofdstuk 4: Controles en handhaving
- Hoofdstuk 5: Aanvullende elementen van de registratieprocedure
- Hoofdstuk 6: Geografische aanduidingen van landbouwproducten
- Hoofdstuk 7: Procedurele bepalingen
- Hoofdstuk 8: Overgangs- en slotbepalingen (geografische aanduidingen)
- Titel III: Kwaliteitsregelingen
- Hoofdstuk 2: Facultatieve kwaliteitsaanduidingen
- Hoofdstuk 3: Procedurele bepalingen
- Titel V: Overgangs- en slotbepalingen
Van 15 januari 2021 tot en met 9 april 2021 heeft de Commissie via EU Survey een openbare raadpleging in alle officiële EU-talen gehouden. Het doel was de standpunten van overheidsinstanties, belanghebbenden en het publiek te verzamelen. Er werden 302 bijdragen ontvangen van respondenten uit 21 lidstaten.
De respondenten noemden de belangrijkste uitdagingen voor de GA-herziening:
• Door de toenemende uitbuiting van de reputatie van GA’s op het internet moeten fraude en namaak van GA-producten worden voorkomen.
• GA-producentengroeperingen moeten meer bevoegdheden en verantwoordelijkheden hebben om hun GA’s te beheren, te promoten en te handhaven. Voorlopig kunnen ze geen besluiten nemen die bindend zijn voor hun leden.
• Er is een gebrek aan bekendheid met het logo als gevolg van een gebrek aan voorlichting en publiciteit over de voordelen van GA’s.
Raadpleging van de groep voor de dialoog met het maatschappelijk middenveld (Civil Dialogue Group — CDG) over kwaliteit en afzetbevordering
De CDG-leden vertegenwoordigen de belangen van producenten, verwerkers, retailers, consumenten, milieuactivisten en anderen. De Commissie heeft de CDG Kwaliteit en Afzetbevordering geraadpleegd tijdens vergaderingen over:
• 5 november 2020: informatie over het proces; eerste discussie over de GA-herziening;
• 9 maart 2021: bespreking over de belangrijkste behoeften in verband met de herziening van de GA’s met bijzondere aandacht voor bepaalde aspecten, waaronder duurzaamheid;
• 1 juli 2021: de resultaten van de openbare raadpleging en de gerichte raadpleging van de CDG; bespreking over doelstellingen en opties;
• 30 november 2021: presentatie van de resultaten van het effectbeoordelingsproces.
Vergelijkbaar met wat hierboven is uiteengezet, heeft de Commissie ook de CDG Wijn geraadpleegd tijdens haar vergaderingen van 5 mei en 8 november 2021, en de CDG Gedistilleerde dranken op 9 maart en 29 oktober 2021.
De Commissie heeft ook de leden van de CDG Kwaliteit en Afzetbevordering geraadpleegd door middel van een schriftelijke vragenlijst over de duurzaamheid van GA’s, de etikettering en GTS’en.
• Bijeenbrengen en gebruik van expertise
De Commissie heeft deskundigen uit de lidstaten geraadpleegd in het kader van de deskundigengroep inzake kwaliteit en duurzaamheid van landbouw en plattelandsontwikkeling. Deze deskundigengroep heeft vergaderd over:
• 23 februari 2021: de context, uitdagingen en doelstellingen van en feedback op de routekaart;
• 22 april 2021: de resultaten van de openbare raadpleging en de gerichte raadpleging van de deskundigengroep; de algemene benadering;
• 23 september 2021: beleidskeuzen.
Voorafgaand aan deze vergaderingen heeft de Commissie tijdens de vergadering van het Comité inzake de kwaliteit van landbouwproducten van 19 oktober 2020 ook ervaringen met de uitvoering van de GTS-regeling verzameld, onder meer in de vorm van een vragenlijst.
De Commissie heeft ook de leden van de deskundigengroep geraadpleegd door middel van een schriftelijke vragenlijst over de duurzaamheid van GA’s, vereenvoudiging van het GA-systeem met bijzondere aandacht voor de nationale procedure, de verbanden met het plattelandsontwikkelingsbeleid en de GTS-regeling.
Wat duurzaamheid betreft, was de teneur dat duurzaamheid niet moet worden opgelegd aan de GA-producenten, maar wel moet worden aangemoedigd en begeleid. De bestaande praktijken op het gebied van duurzaamheid moeten worden erkend en bevorderd. De deskundigen van de lidstaten benadrukten met name het belang van een geleidelijke integratie van duurzaamheidsvereisten. Er is behoefte aan meer steun (bijvoorbeeld voor duurzaamheidscertificering, relevante investeringen) en andere vormen van stimulansen (bijvoorbeeld prioriteit bij financiering), alsook aan voorlichtings- en afzetbevorderingsacties. Wat zorgen omtrent voedzame levensmiddelen en gezonde voeding betreft, overheerste de mening dat de nadruk op voedingswaarden en voedingsbehoeften niet mag leiden tot een verwatering van het begrip “oorsprong” in GA’s, d.w.z. de kwaliteit die wordt bereikt door de wisselwerking tussen menselijke factoren en natuurlijke factoren in een bepaald geografisch gebied.
Hoewel de deskundigen ingenomen waren met de verdere vereenvoudiging van de procedures en de vermindering van de administratieve lasten, gaven zij ook aan dat een grondig en nauwkeurig onderzoek van GA-aanvragen moet voorgaan op snelheid. Verscheidene deskundigen pleitten voor een betere harmonisatie van de procedureregels voor alle sectoren en voor betere richtsnoeren en informatie-uitwisseling om de verspreiding van beste praktijken te vergemakkelijken, in combinatie met een beter presterende IT-toepassing.
Wat de belangrijkste problemen in de nationale procedure betreft, komen twee belangrijke elementen naar voren. Ten eerste lijkt het vanwege de beperkte tijd en de beperkte middelen moeilijk om producenten in een actieve organisatie bijeen te brengen. Producenten zijn terughoudend om in een vroeg stadium van de registratie van een GA mee te werken en kunnen het oneens zijn over de beschrijving van het productieproces in een productdossier. Het opstellen van het productdossier is het tweede probleem waarmee de producenten worden geconfronteerd: moeite met het verzamelen van bewijsmateriaal waaruit blijkt dat het product voldoet aan de vereisten voor een GA, onduidelijke beschrijving van de specifieke kenmerken van het product, gebrek aan kennis over welke informatie vereist is enz.
Wat het verband met plattelandsontwikkelingsinterventies betreft, gaf de meerderheid van de deskundigen aan dat de doelstellingen niet alleen bewustmaking van de consument en bevordering van het GA-beleid moeten zijn, maar dat ook moet worden beoogd het concurrentievermogen van producenten te vergroten, hen aan te moedigen om bescherming aan te vragen, en de duurzaamheid te verbeteren.
Deskundigen verklaarden dat de registratieprocedure voor GTS’en als complex en omslachtig wordt beschouwd, en dat daarom een verduidelijking van de criteria kan worden overwogen. Zij benadrukten dat het toestaan van de vrije productie van GTS’en buiten hun land van oorsprong de producenten ervan weerhoudt aan de regeling deel te nemen, omdat ze geen voordeel zien in het op zich nemen van de registratielast.
• Effectbeoordeling
De werkzaamheden in verband met de effectbeoordeling vonden plaats in de periode van oktober 2020 tot en met september 2021, waarin een interdepartementale stuurgroep vier keer bijeenkwam. Vertegenwoordigers van twaalf directoraten-generaal en diensten van de Commissie en van het EUIPO namen aan de groep deel. De inhoud van het effectbeoordelingsverslag is opgesteld en verbeterd met de bijdragen en opmerkingen van de diensten die actief aan deze interdepartementale stuurgroep hebben deelgenomen.
De Raad voor regelgevingstoetsing heeft na de vergadering van 30 juni 2021 een negatief advies uitgebracht over het ontwerpeffectbeoordelingsverslag. De belangrijkste opmerkingen van de Raad voor regelgevingstoetsing waren:
• Het verslag bevat geen duidelijke motivering en onvoldoende bewijs ter staving van de noodzaak van maatregelen op het gebied van duurzaamheid, gezonde voedingspatronen, het gebruik van logo’s en onevenwichtigheden in de toeleveringsketen.
• In het verslag worden de beschikbare beleidskeuzen niet duidelijk genoeg uiteengezet. Er worden onvoldoende alternatieve combinaties van beleidsmaatregelen onderzocht die een betere mix kunnen bieden of politiek het meest relevant zijn.
• Het verslag is onvoldoende duidelijk wat betreft de betrokkenheid van een agentschap en de gerelateerde kosten.
• In het verslag wordt onvoldoende onderscheid gemaakt tussen de standpunten van de verschillende belanghebbenden over belangrijke kwesties.
De interdepartementale stuurgroep is in de periode 10-15 september 2021 schriftelijk geraadpleegd over de herziene versie van het effectbeoordelingsverslag, naar aanleiding van de opmerkingen van de Raad voor regelgevingstoetsing. In de herziene versie is terdege rekening gehouden met de opmerkingen.
Het effectbeoordelingsverslag en de bijlagen daarbij zijn aangevuld met de vereiste verduidelijkingen en toevoegingen en zijn op 25 september 2021 opnieuw bij de raad ingediend. De raad heeft op basis hiervan op 24 oktober 2021 een positief advies met voorbehoud 17 uitgebracht. De raad erkende weliswaar dat er sprake was van verbeteringen in het verslag, maar verzocht om nadere verduidelijking over de volgende punten:
• De selectie van de verkozen reeks beleidsmaatregelen is niet in overeenstemming met de rest van het verslag. Het verslag bevat geen duidelijke identificatie en consistente beoordeling en vergelijking van alternatieve beleidsmaatregelpakketten.
• In het verslag wordt de verkozen beleidsmaatregel met betrekking tot de betrokkenheid van een agentschap onvoldoende onderbouwd.
• De standpunten van de verschillende categorieën belanghebbenden komen niet voldoende tot uiting in het hoofdverslag.
Alle opmerkingen van de raad werden behandeld in de definitieve versie van het effectbeoordelingsverslag en de samenvatting ervan 18 .
In het kader van de effectbeoordeling zijn drie beleidsopties voor de herziening van GA’s getest.
De eerste optie — verbetering en ondersteuning — is gericht op het verbeteren van de reeds bestaande instrumenten en het verlenen van verdere steun aan producenten, autoriteiten van de lidstaten en andere belanghebbenden. De nadruk ligt vooral op begeleiding (bijvoorbeeld in verband met handhaving, de beoordeling van dossiers en juridische interpretatie/verduidelijking), versterkte samenwerking tussen de lidstaten en activiteiten voor capaciteitsopbouw, onder meer op het gebied van duurzaamheidskwesties. De procedures zullen worden verbeterd door ze in alle sectoren op elkaar af te stemmen. Met een flexibelere benadering van de Unielogo’s wordt beoogd producenten er meer gebruik van te doen maken.
De GTS-regeling wordt vervangen door een officiële erkenning van traditionele landbouwproducten en levensmiddelen door de autoriteiten van de lidstaten met een beperkte lijst van criteria die op het niveau van de Unie moeten worden vastgesteld, terwijl de lidstaten de namen van traditionele producten aan de Commissie zouden meedelen om openbaar te worden gemaakt.
De tweede optie — een betere definitie en versterking — versterkt de bescherming van GA’s en verbetert het gelijke speelveld tussen de marktdeelnemers door middel van één enkele reeks controleprocedures voor alle sectoren en de ontwikkeling van nadere regels voor de naleving van GA’s bij internetverkoop. Ook wordt bepaald welke rol GA-producentengroeperingen op vrijwillige basis kunnen spelen bij het aanpakken van maatschappelijke zorgen omtrent duurzaamheid door de opneming van duurzaamheidscriteria in productdossiers, en bij het versterken van het beheer en de handhaving van hun GA-activa. De specifieke rollen van GA-producentengroeperingen, die door de autoriteiten van de lidstaten worden erkend, zouden tot alle sectoren worden uitgebreid. Het gebruik van het logo op het etiket van het product is niet verplicht en de producenten kunnen beslissen over de grootte en de plaats ervan op het etiket. De wetgeving zal voordeel ondervinden van verduidelijkingen van de juridische terminologie, ingebouwde flexibiliteit met betrekking tot het productieproces en de invoering van één reeks vereenvoudigde procedureregels.
In het kader van deze optie moeten de beheersstructuren van de Unie voor de beoordeling van GA’s worden versterkt door een bestaand agentschap bij de registratieprocedure te betrekken. Hoewel de beoordeling op nationaal niveau bij de lidstaten zou blijven berusten, zou een agentschap de Commissie technische bijstand verlenen tijdens het onderzoek op EU-niveau van aanvragen en bezwaren. Hoewel het effectbeoordelingsverslag er impliciet in voorziet dat besluiten ook door een agentschap worden genomen, zal de Commissie, om de controle over de wetgeving stevig in handen te houden, alle juridische besluiten nemen.
De derde optie — harmonisatie en upgrade — zorgt voor volledige harmonisatie door de invoering van één verordening met uniforme handhavings- en controlevoorschriften. Evenzo zullen de bepalingen inzake bescherming en de procedureregels worden gestroomlijnd tot één basishandeling. Het gebruik van de voorgeschreven logo’s is verplicht in alle sectoren. Harmonisatie zal echter geen gevolgen hebben voor de GA-definities en zal de specifieke kenmerken van bepaalde sectoren intact laten. Duurzaamheidscriteria voor GA-productie zouden in de wetgeving van de Unie worden vastgesteld en worden gehandhaafd door de integratie ervan in productdossiers, waardoor ze aan officiële controles onderworpen zijn. Naast de maatregelen in het kader van de vorige beleidsoptie zullen specifieke richtsnoeren voor de werking van de GA-producentengroeperingen hun positie in de GA-waardeketens versterken en een beter beheer van hun GA-activa mogelijk maken.
Deze optie houdt in dat het registratieproces volledig wordt uitbesteed aan een bestaand agentschap en biedt de mogelijkheid beroep in te stellen bij een beroepsinstantie. Ze maakt verschillende gradaties van betrokkenheid van de lidstaten mogelijk: initiële beoordeling op nationaal niveau zoals in het kader van de huidige regels, raadpleging van de lidstaten of geen betrokkenheid van de lidstaten.
De GTS-regeling zou worden afgeschaft. Traditionele levensmiddelennamen die aan de criteria voor een BOB of BGA kunnen voldoen, kunnen als zodanig worden geregistreerd, terwijl andere traditionele namen als merk kunnen worden geregistreerd.
Uit de effectbeoordeling is gebleken dat de tweede optie de meeste voordelen biedt. Deze optie scoort het hoogst wat betreft de vergelijking van de kosten en baten voor GA-producenten. Terwijl de producenten snellere en betere bescherming zullen genieten, zullen de kosten, met name in verband met de duur van de registratieprocedure en de benodigde middelen, afnemen. De vrijwillige opneming door de GA-producentengroepering van duurzaamheidscriteria in het productdossier zou extra nalevings- en certificeringskosten met zich meebrengen die gedeeltelijk kunnen worden gecompenseerd door steunmaatregelen in het kader van het plattelandsontwikkelingsbeleid; dit zou tegemoetkomen aan de verwachtingen van de consument inzake producten met hogere duurzaamheidsambities.
• Resultaatgerichtheid en vereenvoudiging
Het voorstel is gebaseerd op een geschiktheidscontrole van de regelgeving en een analyse van het vereenvoudigingspotentieel.
De voorgestelde verordening vereenvoudigt het beheer van GA’s door te voorzien in één enkele reeks procedure- en controleregels voor alle sectoren. Ze harmoniseert ook de beschermingsbepalingen voor alle sectoren. Ze zorgt dus voor samenhang en maakt het systeem van GA’s begrijpelijker voor belanghebbenden.
De vereenvoudiging behelst met name het volgende:
• één enkele reeks regels voor aanvraagprocessen en controles, met voordelen in termen van coherentie van de regels in de verschillende sectoren, waardoor een einde wordt gemaakt aan de huidige afwijkingen tussen de procedures;
• verduidelijkingen met betrekking tot met name IER;
• er worden eenvoudigere concepten ingevoerd, met name in de GTS-regeling, om ze begrijpelijker te maken voor producenten en consumenten.
Wat de vermindering van de administratieve lasten betreft, voorziet het voorstel in technische bijstand door een bestaand EU-agentschap tijdens de registratieprocedure en in volledige benutting van digitale instrumenten. Uit de effectbeoordeling blijkt dat technische bijstand zal leiden tot verbeteringen in de duur, de kwaliteit van de aanvragen (als gevolg van de feedbackcyclus), de kwaliteit van de beoordelingen en de lastenverlichting voor producenten en lidstaten. Hierdoor zullen minder capaciteit en middelen van het openbaar bestuur nodig zijn, en zal de registratietijd verkorten.
Het nieuwe informatie- en waarschuwingssysteem voor domeinnamen dat door het EUIPO moet worden opgezet, biedt GA-aanvragers een extra digitaal instrument als onderdeel van de aanvraagprocedure om hun GA-rechten beter te beschermen en te handhaven.
• Grondrechten
De Unie is op grond van het Handvest van de grondrechten van de EU 19 (artikel 17, lid 2) verplicht intellectuele eigendom te beschermen. De geplande maatregelen zullen betere voorwaarden scheppen voor de bescherming van GA’s en het risico op usurpatie, imitatie en evocatie van GA-namen verminderen en zo bijdragen tot het veiligstellen van het inkomen van de producenten. Een meer geharmoniseerde aanpak van de procedureregels moet leiden tot een efficiëntere registratieprocedure, met kortere registratietermijnen, minder lasten voor de producenten en een hogere kwaliteit van de registratieprocedures, met inachtneming van de verplichting van de Commissie om GA-aanvragen onpartijdig, billijk en binnen een redelijke termijn te behandelen.
4. GEVOLGEN VOOR DE BEGROTING
Dit voorstel heeft geen gevolgen voor de begroting.
5. OVERIGE ELEMENTEN
• Uitvoeringsplanning en regelingen betreffende controle, evaluatie en rapportage
De uitvoering van de maatregelen zal worden gemonitord en er zal verslag over worden uitgebracht, op basis van de in het effectbeoordelingsverslag vermelde kernindicatoren voor de belangrijkste operationele doelstellingen.
Om de bijdrage van GA’s aan duurzame ontwikkeling te monitoren en transparantie te waarborgen, omvat GIview een rubriek voor elke geregistreerde geografische aanduiding waarin de autoriteiten van de lidstaten de duurzaamheidsverklaring zullen opnemen.
In het Interinstitutioneel Akkoord over beter wetgeven van 2016 is bepaald dat de drie instellingen overeenkomen systematisch het gebruik van herzieningsclausules in wetgeving te overwegen, en dat rekening wordt gehouden met de tijd die vereist is voor uitvoering en voor het verzamelen van gegevens over de resultaten en de effecten. Op basis hiervan voert de Commissie op zijn vroegst vijf jaar na de datum van toepassing van de verordening een evaluatie uit. De evaluatie wordt verricht aan de hand van de richtsnoeren voor betere regelgeving van de Commissie.
• Artikelsgewijze toelichting
Het voorstel bestaat uit een reeks regels die tot doel hebben een coherent systeem voor GA’s in te voeren om producenten te helpen beter te communiceren over de kwaliteiten, kenmerken en eigenschappen van hun GA-producten, en te zorgen voor passende consumentenvoorlichting. Bovendien verduidelijkt en verbetert het voorstel de GTS-regeling terwijl het geen wijzigingen in de regeling voor facultatieve kwaliteitsaanduidingen aanbrengt.
Het voorstel bevat de volgende bepalingen:
In de algemene bepalingen wordt het voorwerp omschreven, namelijk GA’s, ter bescherming van de namen van wijnen, gedistilleerde dranken en landbouwproducten. Ze bevatten ook de definities van termen die specifiek in de verordening worden gebruikt, alsook regels inzake gegevensbescherming.
Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen
In de algemene bepalingen wordt uitgelegd dat de doelstelling van de GA-regeling erin bestaat te voorzien in een unitair en exclusief systeem ter bescherming van de namen van wijnen, gedistilleerde dranken en landbouwproducten met kenmerken, eigenschappen en een reputatie die verband houden met de plaats van productie. [LS: Ze voorzien in de indeling van de betrokken producten. Ook bevatten ze de definities van termen die specifiek in deze titel worden gebruikt.
Dit hoofdstuk voorziet met name in uniforme regels voor registratie, zowel op nationaal als op Unieniveau, met inbegrip van de bezwaarprocedure; definieert de aanvrager en stelt de vereisten vast waaraan de aanvrager moet voldoen; specificeert de inhoud van de aanvraagdocumenten, en definieert de rol van het register. Het legt de voorlopige beschermings- en overgangsmaatregelen vast. Het bevat ook bepalingen over de wijziging van het productdossier en over de annulering van de geregistreerde GA.
In dit hoofdstuk wordt het beschermingsniveau van GA’s vastgesteld. Het hoofdstuk bevat ook regels voor GA’s die als ingrediënt worden gebruikt, verduidelijkt generieke termen en de registratie van homonieme GA’s, alsook de relatie met merken. Het bevat regels voor de erkende producentengroeperingen. Het verband met het gebruik van termen in internetdomeinnamen wordt omschreven. Ten slotte bevat dit hoofdstuk de regels voor het gebruik van symbolen, aanduidingen en afkortingen van de Unie op de etikettering en het reclamemateriaal van het betrokken product.
In dit hoofdstuk worden de regels betreffende de controles vastgesteld, waaronder de controle of een met een geografische aanduiding aangeduid product overeenkomstig het desbetreffende productdossier is geproduceerd; en monitoring van het gebruik van GA’s op de markt. Het schrijft ook wederzijdse bijstand tussen de autoriteiten van de lidstaten voor. Ten slotte schrijft het voor dat het bewijs van certificering op verzoek van een producent moet worden geleverd door de handhavingsautoriteiten.
In dit hoofdstuk worden criteria vastgesteld voor de monitoring van de prestaties van het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO), dat de Commissie technische bijstand zal verlenen bij het onderzoek van aanvragen.
Dit hoofdstuk bevat de definitie van een beschermde oorsprongsbenaming en een beschermde geografische aanduiding voor landbouwproducten. Het schrijft de inhoud van het productdossier en van het enig document voor GA’s van landbouwproducten voor. Daarnaast bevat de richtlijn specifieke regels voor deze sector, met name voor planten- en dierenrassen, het betrekken van diervoeders en grondstoffen.
In dit hoofdstuk wordt bepaald dat de Commissie wordt bijgestaan door het Comité voor geografische aanduidingen.
In dit hoofdstuk wordt bepaald dat de Commissie wordt bijgestaan door het Comité voor geografische aanduidingen. Het voorziet ook in de continuïteit van de registers en verduidelijkt de regels voor aanvragen die vóór de inwerkingtreding van deze verordening zijn ingediend.
Hoofdstuk 1: Gegarandeerde traditionele specialiteiten
In dit hoofdstuk worden de regels voor de GTS-regeling vastgesteld. In vergelijking met de bestaande regels worden de criteria voor de registratie van GTS’en verduidelijkt, met name dat deze geen specifiek karakter meer hoeven te hebben. De procedureregels worden ook verduidelijkt en gestroomlijnd.
In dit hoofdstuk worden de regels voor facultatieve kwaliteitsaanduidingen vastgesteld. De bestaande wetgeving op dit gebied wordt niet gewijzigd.
In dit hoofdstuk wordt bepaald dat de Commissie wordt bijgestaan dor het Comité landbouwkwaliteit.
Titel IV: Wijzigingen van de Verordeningen (EU) nr. 1308/2013, (EU) 2019/787 en (EU) 2017/1001 [BT: volgorde van de verordeningen]
Deze titel bevat de bepalingen tot wijziging van Verordening (EU) nr. 1308/2013 en Verordening (EU) 2019/787, met name als gevolg van een nieuwe geharmoniseerde reeks regels inzake bescherming, de registratieprocedure en controle en handhaving, die in de vorige hoofdstukken van deze verordening zijn vastgesteld. Hij wijzigt Verordening (EU) 2017/1001 om aan het EUIPO de taken van het beheer van geografische aanduidingen toe te vertrouwen.
De bevoegdheid om gedelegeerde handelingen vast te stellen, wordt aan de Commissie toegekend onder de in de verordening neergelegde voorwaarden. In dit hoofdstuk worden ook de overgangsbepalingen verduidelijkt, met name dat aanvragen die vóór de inwerkingtreding van deze verordening zijn ingediend, in overeenstemming moeten zijn met de regels die vóór de inwerkingtreding van deze verordening van toepassing waren. De inwerkingtreding van deze verordening is vastgesteld op de [...] dag na die van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie.