Toelichting bij COM(2022)450 - Toekenning van buitengewone macrofinanciële bijstand aan Oekraïne - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2022)450 - Toekenning van buitengewone macrofinanciële bijstand aan Oekraïne. |
|---|---|
| bron | COM(2022)450   |
| datum | 01-07-2022 |
•Motivering en doel van het voorstel
De steun van de EU aan Oekraïne in de huidige buitengewone situatie wordt gekenmerkt door sterke langetermijnbetrekkingen. Oekraïne ontwikkelt sinds 2014 een sterk partnerschap met de Europese Unie, dat verder gaat dan bilaterale samenwerking en zich ontwikkelt tot geleidelijke politieke associatie en economische integratie. De associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraïne, die op 1 september 2017 in werking is getreden en een diepe en brede vrijhandelsruimte omvat, is het belangrijkste instrument geweest om Oekraïne en de EU dichter bij elkaar te brengen. 1 De overeenkomst bevordert niet alleen diepere politieke banden, sterkere economische banden en de eerbiediging van gemeenschappelijke waarden, maar biedt ook een solide kader voor het nastreven van een ambitieuze hervormingsagenda, gericht op corruptiebestrijding, een onafhankelijk rechtsstelsel, de rechtsstaat en een beter ondernemingsklimaat. De EU heeft blijk gegeven van voortdurende steun voor de belangrijke structurele hervormingen van Oekraïne, die van cruciaal belang zijn voor het aantrekken van investeringen, het verhogen van de productiviteit en het verhogen van de levensstandaard op middellange en lange termijn. Naar aanleiding van het verzoek van het land om toetreding tot de Unie heeft de Europese Raad het Europese perspectief van Oekraïne erkend en de status van kandidaat-lidstaat toegekend, zodat de samenwerking met Oekraïne verder zal worden verdiept naarmate het land vooruitgang boekt op zijn weg naar Europa.
De economische ontwikkeling op lange termijn en de hervormingskoers van Oekraïne staan voor een enorme uitdaging sinds Rusland op 24 februari 2022 het land is binnengevallen in een ongekende daad van ongerechtvaardigde en ongepropareerde agressie. Naast het enorme menselijk leed heeft de aanhoudende oorlog in Oekraïne al enorme schade toegebracht aan de fysieke infrastructuur (wegen, bruggen, fabrieken, enz.) en aan de woon- en gemeentelijke gebouwen (wooneenheden, scholen, ziekenhuizen, enz.). De gevechten hebben ook geleid tot een massale uittocht van mensen, met meer dan 6 miljoen intern ontheemden en meer dan 7 miljoen vluchtelingen.
De Russische woekeroorlog tegen Oekraïne heeft niet alleen enorme schade toegebracht aan de economie, maar heeft ertoe geleid dat de staat de toegang tot de internationale kapitaalmarkten heeft verloren. Het resulterende onderliggende financieringstekort op de betalingsbalans wordt door de autoriteiten en het IMF geraamd op ongeveer 39 miljard USD voor het gehele jaar 2022. Volgens het IMF zelf zou Oekraïne 9 miljard USD van dit tekort kunnen financieren door middel van een veilige onttrekking van zijn officiële internationale reserves die zijn macrofinanciële stabiliteit niet in gevaar zou brengen. 2 De bilaterale en multilaterale verbintenissen inzake financiële steun die aan Oekraïne zijn toegezegd in het kader van de bijeenkomst van de ministers van Financiën en de presidenten van de centrale banken van de G7 op 18 en 20 mei, hebben bijna 20 miljard USD bereikt. Duitsland verstrekte een subsidie voor rechtstreekse begrotingssteun van 1 miljard EUR. Verdere vastleggingen van de EU-lidstaten zijn EUR 200 miljoen voor Italië en EUR 190 miljoen voor Frankrijk. Om een bijdrage te leveren aan de financiering van het resterende financieringstekort van Oekraïne voor het gehele jaar 2022 van ongeveer 10 miljard USD, is de Commissie voornemens een voorstel in te dienen voor een uitzonderlijk MFB-pakket van maximaal 9 miljard EUR aan Oekraïne.
Om in de onmiddellijke en dringendste financieringsbehoeften van Oekraïne te voorzien, dient de Commissie als eerste stap bij het Europees Parlement en de Raad een voorstel in voor een besluit tot toekenning van aanvullende MFB van maximaal 1 miljard EUR aan Oekraïne in de vorm van een zeer tijdelijke langlopende lening. Als tweede stap is de Commissie voornemens zo spoedig mogelijk de rest van dit zeer uitzonderlijke pakket in te dienen, gezien de aard en de omvang ervan. Het is dan ook een reactie op de oproep van de Europese Raad van 23-24 juni om snel een voorstel in te dienen. Samen met de noodMFB van 1.2 miljard EUR die eerder dit jaar is uitbetaald, zou 3 de totale macrofinanciële steun van de EU aan Oekraïne sinds het begin van de oorlog 2.2 miljard EUR bedragen en tot 10 miljard EUR kunnen oplopen zodra de volledige uitzonderlijke MFB aan Oekraïne operationeel wordt. 4 Deze financiële bijstand komt bovenop vele andere vormen van steun, met name humanitaire, ontwikkelings- en defensiebijstand, de opschorting van alle invoerrechten op Oekraïense uitvoer voor één jaar of andere solidariteitsinitiatieven, bijvoorbeeld om knelpunten in het vervoer aan te pakken, zodat de uitvoer, met name van granen, kan worden gewaarborgd.
Deze aanvullende MFB van maximaal 1 miljard EUR wordt beschouwd als het eerste deel en de Commissie is voornemens zo spoedig mogelijk met een voorstel voor het tweede deel van de uitzonderlijke MFB te komen. Dit eerste deel van de uitzonderlijke MFB heeft tot doel snel financiële steun te verlenen in een situatie van acute financieringsbehoeften en ervoor te zorgen dat de meest kritieke functies van de Oekraïense staat blijven functioneren. Het zal een beschikbaarheidsperiode van één jaar hebben en in één tranche worden uitbetaald, die in een of meer tranches kan worden opgesplitst. Een memorandum van overeenstemming (hierna „MvO” genoemd), dat met de Oekraïense autoriteiten moet worden overeengekomen, zal afhankelijk zijn van de vrijgave van de tranche en de bijstand. Dit memorandum van overeenstemming zal zorgen voor meer transparantie en verslaglegging over het gebruik van middelen en zal de invoering van rapportagevereisten waaraan deze MFB zal worden gekoppeld, vastleggen. De beleidsmaatregelen ter verbetering van de veerkracht en stabiliteit van het land op het gebied van bestuur en rechtsstaat, en in de energiesector uit de noodMFB van 1.2 miljard EUR, die in maart en mei 2022 is uitbetaald en die niet zijn voltooid vanwege overmacht, kunnen dan ook worden overwogen. De tenuitvoerlegging van deze MFB, als het eerste deel van de aangekondigde uitzonderlijke MFB in de mededeling „Bijstand en wederopbouw aan Oekraïne”, zal naar verwachting hand in hand gaan met humanitaire hulp en steun die worden gefinancierd door het instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking — Europa als wereldspeler (NDICI-GE). 5 Bovendien maakt het deel uit van de buitengewone internationale inspanning van bilaterale donoren en internationale financiële instellingen om Oekraïne op dit kritieke moment te ondersteunen.
De voorgestelde tranche van 1 miljard EUR zal worden ondersteund door voorzieningen die beschikbaar zijn uit de EU-begroting voor de garantie voor extern optreden die in het kader van het NDICI-GE is ingesteld. Deze bepalingen voorzien de EU van middelen om beleggers terug te betalen in obligaties die zijn gebruikt om MFB-leningen te financieren indien een begunstigd land zijn terugbetalingsverplichtingen jegens de EU niet nakomt. Het huidige MFK voorziet in een algemeen MFB-programma van ongeveer 11 miljard EUR aan leningen, waarvoor een voorzieningspercentage van 9 % geldt. Op basis hiervan is in het kader van het huidige MFK in het kader van de financiële programmering 1 miljard EUR aan voorzieningen gereserveerd voor MFB-leningen aan derde landen. De voorziening moet worden gefinancierd binnen de in artikel 31, lid 5, tweede alinea, van Verordening (EU) 2021/947 vastgestelde grenzen. Deze voorziening zal voorzien in de begrotingsmiddelen ter ondersteuning van de voorgestelde lening aan Oekraïne.
Rekening houdend met de recente dramatische en onvoorzienbare ontwikkelingen in Oekraïne, is het voorzieningspercentage van 9 % dat in het algemeen wordt toegepast op landen die een betalingsbalanscrisis aanpakken, in dit geval echter niet toereikend. Dit voorstel voorziet in een dekkingsgraad van 70 % door middel van betaalde voorzieningen in het kader van de begroting van de Unie. Dit uitzonderlijk hoge voorzieningspercentage wordt voldoende geacht om het risico van deze aanvullende MFB voor Oekraïne in te perken, in overeenstemming met de beginselen van goed financieel beheer. De toepassing van dit voorzieningspercentage van 70 % op het geplande leningenprogramma van maximaal 1 miljard EUR in de vorm van een lening houdt in dat een bedrag van 700 miljoen EUR dat reeds in het kader van dit MFK beschikbaar is voor macrofinanciële bijstand aan derde landen, zal worden gebruikt als buffer tegen potentiële verliezen op deze nieuwe lening. Dat voorzieningspercentage zou van toepassing zijn in plaats van de algemene regel van artikel 31, lid 5, derde alinea, van Verordening (EU) 2021/947.
Gezien de uiterst moeilijke situatie waarmee Oekraïne wordt geconfronteerd, wordt, om het effect van deze lening op de houdbaarheid van de begroting te beperken, ook voorgesteld dat de EU-begroting bij wijze van uitzondering uitgaat van de rentekosten die voortvloeien uit de voorgestelde macrofinanciële bijstand tot 1 miljard EUR, in de vorm van een lening. Op deze manier zal de EU Oekraïne extra financiële steun verlenen, wat bijdraagt tot de verbetering van de houdbaarheid van de overheidsschuld. De Commissie zal een lening met een lange looptijd regelen om Oekraïne zo lang mogelijk te laten groeien, zijn economie weer op gang te brengen in overeenstemming met zijn Europese aspiraties en de kans op volledige terugbetaling te maximaliseren.
Na goedkeuring van dit voorstel en na voltooiing van alle daarmee verband houdende formaliteiten (ondertekening van het memorandum van overeenstemming, inwerkingtreding van de leningsovereenkomst) zal de Commissie deze lening met spoed regelen, rekening houdend met de behoeften van Oekraïne. De Commissie zal de voorbereidingen voor de organisatie van het resterende pakket van uitzonderlijke MFB-leningen zo spoedig mogelijk voortzetten.
• Algemene context
De economische situatie van Oekraïne is dramatisch verslechterd na de oorlog van Rusland van agressie. Het bbp vanOekraïne is naar schatting onofficieel gedaald met 35-40 % in maart-april op jaarbasis. De inflatie steeg in mei tot 18,0 % op jaarbasis. De Nationale Bank van Oekraïne (NBU) schortte het inflatiedoelstellingskader op voor de duur van het conflict en handhaafde haar basisherfinancieringsrente op 10 % tot 3 juni, toen deze tot 25 % werd verhoogd om de vraag naar deviezen die in de tweede helft van mei begon op te bouwen, te ontmoedigen. Zij beloofde ook staatsleningen aan te kopen in geval van onvoldoende particuliere vraag en kocht in feite het equivalent van ongeveer 4.1 miljard USD van deze obligaties. Een deel van de daaropvolgende monetaire begrotingsfinanciering werd echter geabsorbeerd door de verkoopinterventies van NBU FX, die verantwoordelijk zijn voor een totale daling van de officiële internationale reserves met ongeveer 4 miljard USD tussen eind januari en eind mei tot 25.1 miljard USD.
De Russische oorlog van agressie heeft geleid tot aanzienlijke financieringsbehoeften voor de Oekraïense begroting, die tot uiting komen in een aanzienlijk extern financieringstekort. Enerzijds leidde de oorlog tot een aanzienlijke daling van de overheidsinkomsten, hoewel een deel ervan beleidsgestuurd is als een maatregel ter verlichting van het mkb (btw-moratoria, vrijstelling van douanerechten). Anderzijds zijn de uitgaven aanzienlijk gestegen om te voorzien in de uitzonderlijke militaire en humanitaire behoeften van Oekraïne, met inbegrip van sociale steun aan de intern ontheemden en een hogere loondefensiefactuur. Het resulterende totale financieringstekort op de betalingsbalans wordt door de autoriteiten en het IMF geraamd op ongeveer 39 miljard USD voor het gehele jaar 2022. Naar het oordeel van het IMF zou Oekraïne 9 miljard USD van dit tekort kunnen financieren door een veilige afname van zijn officiële internationale reserves die zijn macrofinanciële stabiliteit niet in gevaar zou brengen. 6 De bilaterale en multilaterale toezeggingen inzake financiële steun aan Oekraïne die zijn toegezegd in het kader van de bijeenkomst van de minister van Financiën en de presidenten van de centrale banken van de G7 op 18 en 20 mei, hebben bijna 20 miljard USD bereikt. Duitsland verstrekte een subsidie voor rechtstreekse begrotingssteun van 1 miljard EUR. Verdere vastleggingen van de EU-lidstaten zijn EUR 200 miljoen voor Italië en EUR 190 miljoen voor Frankrijk. Om een aanzienlijke bijdrage te leveren aan de financiering van het resterende financieringstekort van Oekraïne voor het gehele jaar 2022 van ongeveer 10 miljard USD, is de Commissie voornemens, met name zoals gevraagd door de Europese Raad van 23 en 24 juni, uitzonderlijke MFB van maximaal 9 miljard EUR aan Oekraïne te verstrekken in de vorm van zeer concessionele langlopende leningen. Om de onmiddellijke en dringendste financieringsbehoeften van Oekraïne te lenigen, is het huidige voorstel voor aanvullende MFB van maximaal 1 miljard EUR in de vorm van een lening het eerste deel. De Commissie is voornemens binnenkort een passend voorstel in te dienen met betrekking tot de rest van de uitzonderlijke MFB aan Oekraïne. Het heeft tot doel bij te dragen aan de financiering van de meest dringende en onmiddellijke financieringsbehoeften van Oekraïne, rekening houdend met de huidige beschikbare middelen uit de begroting van de Unie. De aanzienlijke bijdragen van internationale donoren aan de financiering van het totale financieringstekort van de betalingsbalans van Oekraïne zouden de negatieve inflatoire en algehele destabiliserende gevolgen kunnen beperken die ervoor zouden zorgen dat het volledig zou worden gefinancierd door het drukken van geld door de NBU.
• Samenhang met de huidige bepalingen op dit beleidsgebied
Dit voorstel voor macrofinanciële bijstand aan Oekraïne volgt op Besluit (EU) 2022/313 tot toekenning van macrofinanciële bijstand aan Oekraïne ten bedrage van 1.2 miljard EUR aan leningen, die in maart en mei 2022 volledig in twee tranches zijn uitbetaald. Deze aanvullende MFB als eerste fase van de uitvoering van de geplande uitzonderlijke MFB versterkt de acties van de Unie voor directe humanitaire, ontwikkelings- en defensiesteun, alsook de initiatieven van de Unie om multilaterale acties, zoals de „Stand-up for Ukraine”, te coördineren.
•Samenhang met andere beleidsgebieden van de Unie
De verstrekking van verdere steun aan Oekraïne in de vorm van een zeer concessionele langetermijnlening, in dit stadium, kan de Oekraïense autoriteiten helpen bij het overwinnen van aanzienlijke financieringsproblemen als gevolg van het optreden en de gevolgen van de Russische agressietlog. Bovendien versterkt de voorgestelde MFB, door de inspanningen van de autoriteiten te ondersteunen om een stabiel macrofinanciële klimaat te handhaven, de toegevoegde waarde van de algehele betrokkenheid van de EU in Oekraïne en verbetert zij de doeltreffendheid van andere vormen van financiële bijstand van de EU aan het land, waaronder begrotingssteunoperaties en subsidies die beschikbaar zijn via externe financieringsinstrumenten in het kader van het huidige meerjarig financieel kader voor 2021-2027. De voorgestelde MFB maakt deel uit van het initiatief van de EU voor hulp en wederopbouw voor Oekraïne en maakt integraal deel uit van de algemene internationale steun aan Oekraïne. 7
2. RECHTSGRONDSLAG, SUBSIDIARITEIT EN EVENREDIGHEID
• Rechtsgrondslag
Artikel 212 VWEU vormt een passende rechtsgrondslag voor financiële bijstand aan derde landen.
De niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde militaire agressie door Rusland vereist de toekenning van aanvullende financiële bijstand aan Oekraïne. Om de budgettaire houdbaarheid van deze maatregelen te versterken, is het ook noodzakelijk de dekkingsgraad van de aanvullende MFB-lening te verhogen tot 70 % door middel van volgestorte voorzieningen in het kader van de Uniebegroting.
• Subsidiariteit (bij niet-exclusieve bevoegdheid)
Het subsidiariteitsbeginsel wordt geëerbiedigd aangezien de doelstellingen van het herstel van de macrofinanciële stabiliteit op korte termijn in Oekraïne niet voldoende door de lidstaten alleen kunnen worden verwezenlijkt en beter door de Europese Unie kunnen worden verwezenlijkt. De belangrijkste redenen zijn de budgettaire beperkingen op nationaal niveau en de noodzaak van een sterke donorcoördinatie om de omvang en de doeltreffendheid van de bijstand te maximaliseren en tegelijkertijd de administratieve capaciteit van de Oekraïense autoriteiten, die in de huidige omstandigheden zeer zwaar wordt belast, te beperken.
• Evenredigheid
Het voorstel is in overeenstemming met het evenredigheidsbeginsel: zij beperkt zich tot het minimum dat vereist is om de doelstellingen van het behoud van macrofinanciële stabiliteit op korte termijn te verwezenlijken en gaat niet verder dan daartoe noodzakelijk is.
Zoals de Commissie op basis van de ramingen van de autoriteiten heeft vastgesteld en door het IMF is bevestigd 8 , komt het bedrag van de voorgestelde MFB van maximaal 1 miljard EUR samen met de komende rest van de geplande buitengewone MFB overeen met bijna de helft van het geraamde resterende financieringstekort voor 2022. Dit percentage is in overeenstemming met de standaardpraktijken inzake lastenverdeling voor MFB-operaties (voor een land met een associatieovereenkomst zou het plafond volgens de conclusies van de Ecofin-Raad van 8 oktober 2002 60 % bedragen), rekening houdend met de bijstand die andere bilaterale en multilaterale donoren aan Oekraïne hebben toegezegd.
• Keuze van het instrument
Projectfinanciering of technische bijstand zou noch geschikt noch toereikend zijn om de bredere macrofinanciële doelstellingen van deze MFB, noch het voorstel voor de algemene geplande uitzonderlijke MFB te verwezenlijken. De belangrijkste toegevoegde waarde van MFB in vergelijking met andere EU-instrumenten is het snel verlichten van de externe financiële beperkingen en het helpen waarborgen van een stabiel macro-economisch kader, onder meer door een duurzame en houdbare betalingsbalans- en begrotingssituatie te bevorderen, binnen een passend kader voor rapportagevereisten. Door bij te dragen tot een passend algemeen beleidskader kan MFB de doeltreffendheid vergroten van de acties die in Oekraïne in het kader van andere, meer gerichte financiële instrumenten van de EU worden gefinancierd. Door de operatie op zeer concessionele wijze op te zetten, met langere looptijden en een subsidie ter dekking van de rentekosten, wordt het effect op de houdbaarheid van de schuld van het land verminderd. Het lijkt dan ook gerechtvaardigd snel de broodnodige en zeer omvangrijke financiële steun te verstrekken via de zeer concessionele opzet van de MFB voor leningen, met name gezien de beperkingen die de internationale gemeenschap, waaronder de EU, ondervindt om aanzienlijke subsidies te verstrekken.
3. RESULTATEN VAN EX-POST-EVALUATIES, RAADPLEGINGEN VAN BELANGHEBBENDEN EN EFFECTBEOORDELINGEN
• Ex-postevaluaties/geschiktheidscontroles van bestaande wetgeving
Uit eerdere ex-postevaluaties van eerdere MFB-pakketten aan Oekraïne is gebleken dat deze over het algemeen zeer relevant waren wat betreft de doelstellingen, de financiële middelen en de beleidsdoelstellingen ervan.
Zij bleken van cruciaal belang om Oekraïne te ondersteunen bij het aanpakken van zijn betalingsbalansproblemen en het doorvoeren van belangrijke structurele hervormingen om de economie te stabiliseren en de houdbaarheid van zijn externe positie te verbeteren. Zij maakten begrotingsbesparingen en financiële voordelen mogelijk en fungeerden als katalysator voor aanvullende financiële steun en vertrouwen van investeerders. De voorwaarden van de MFB waren volledig afgestemd op het gerelateerde IMF-programma en creëerden een politiek versterkend effect dat heeft bijgedragen aan de betrokkenheid van lokale overheden bij cruciale hervormingen, met name op gebieden die niet onder andere internationale donorprogramma’s vielen.
• Raadpleging van belanghebbenden
Deze uitzonderlijke MFB wordt verstrekt als integraal onderdeel van de internationale steun aan Oekraïne. Bij de voorbereiding van dit voorstel hebben de diensten van de Commissie overleg gepleegd met het IMF, de Wereldbank en andere bilaterale en multilaterale donoren, die over aanzienlijke macrofinanciële deskundigheid beschikken, onder meer op het gebied van de Oekraïense economie. De Commissie heeft ook regelmatig contact gehad met de Oekraïense autoriteiten.
• Verzameling en gebruik van deskundigheid
De diensten van de Commissie hebben dit voorstel gebaseerd op een zorgvuldige analyse, uitgevoerd in samenwerking met het IMF en de bevoegde internationale instellingen, van de financiële behoeften en de bredere macrofinanciële situatie van Oekraïne.
De diensten van de Commissie hebben ook besprekingen gevoerd met hun tegenhangers in de risicoafdelingen van internationale financiële instellingen met grote risico’s in Oekraïne. Doel van deze besprekingen was te begrijpen hoe deze instellingen hun blootstellingen met betrekking tot Oekraïne zullen regelen en beheren. Uit deze besprekingen is gebleken in hoeverre de institutionele aanpak van elke instelling afhangt van de wijze waarop haar balans wordt blootgesteld aan de gevolgen van verliezen voor de Oekraïense blootstellingen. Sommige instellingen genieten volledige of gedeeltelijke tegengaranties voor hun blootstelling of genieten andere vormen van vrijwaring (reserves die Oekraïne bij het IMF aanhoudt). De situatie van de EU, die macrofinanciële bijstandsleningen heeft gefinancierd door middel van back-to-backleningen, betekent dat zij zich in de unieke situatie bevindt die erin bestaat te zorgen voor een gestage en voorspelbare stroom van betalingen aan haar obligatieleiders volgens een vast en regelmatig tijdschema in het geval van gemiste betalingsstromen van de begunstigden van de leningen. Om deze aanvullende MFB snel te kunnen verstrekken, als eerste stap in de organisatie van het volledige uitzonderlijke MFB-pakket en op een veilige begrotingsbasis, moet de Unie op deze extra blootstelling aan Oekraïne een voorzieningspercentage van 70 % toepassen.
Overeenkomstig de vereisten van het Financieel Reglement zullen de diensten van de Commissie tijdens de uitvoering van de bijstand een operationele beoordeling (OA) van de financiële en administratieve procedures van Oekraïne uitvoeren om zich ervan te vergewissen dat de bestaande procedures voor het beheer van de programmabijstand, met inbegrip van MFB, voldoende garanties bieden, mede rekening houdend met de uitzonderlijke omstandigheden van de oorlog. Dit zal het mogelijk maken eerdere beoordelingen te actualiseren, waarin werd geconcludeerd dat de financiële circuits en procedures in Oekraïne gebaseerd blijken te zijn op deugdelijke beginselen en derhalve geschikt worden geacht voor de toepassing van macrofinanciële bijstand.
• Effectbeoordeling
De macrofinanciële bijstand van de Unie is een uitzonderlijk noodinstrument dat gericht is op het aanpakken van ernstige betalingsbalansproblemen in derde landen. Gezien de specifieke context en urgentie is dit MFB-voorstel vrijgesteld van de verplichting om een effectbeoordeling uit te voeren overeenkomstig de richtsnoeren voor betere regelgeving van de Commissie (SWD (2015) 111 final), aangezien er een politieke noodzaak bestaat om snel vooruitgang te boeken in een situatie die een snelle reactie vereist.
Meer in het algemeen bouwen de voorstellen inzake macrofinanciële bijstand van de Commissie voort op lessen die zijn getrokken uit evaluaties achteraf van eerdere operaties in de buurlanden van de EU. Deze MFB zal de financieringsbehoeften van Oekraïne op korte termijn helpen verlichten in de huidige buitengewone omstandigheden. De rapportagevereisten die in het memorandum van overeenstemming moeten worden overeengekomen, hebben tot doel de efficiëntie, transparantie en verantwoordingsplicht van de steun te waarborgen. Deze aanvullende MFB, en het daaropvolgende deel van de uitzonderlijke MFB, moet voortbouwen op de resultaten van de zes MFB-programma’s sinds 2015, met inbegrip van de meest recente COVID-19-bijstand en de eerste MFB-noodbijstand van begin 2022.
Het voorstel werd niet ondersteund door een effectbeoordeling. De toepassing van een voorzieningspercentage van 70 % volgt op een grondige financiële risicobeoordeling van uitstaande verplichtingen.
• Regelgevende geschiktheid en vereenvoudiging
Het voorstel houdt geen verband met gezonde regelgeving en vereenvoudiging.
• Grondrechten
Landen die onder het Europees nabuurschapsbeleid (ENB) vallen, komen in aanmerking voor MFB. Een randvoorwaarde voor de toekenning van MFB is dat het in aanmerking komende land doeltreffende democratische mechanismen eerbiedigt, waaronder een parlementair meerpartijenstelsel en de rechtsstaat, en de eerbiediging van de mensenrechten waarborgt.
De hernieuwde hervormingsbereidheid en sterke politieke wil van de Oekraïense autoriteiten, die met name blijken uit de succesvolle voltooiing van de structurele beleidsvoorwaarden die verbonden zijn aan het noodprogramma voor macrofinanciële bijstand in verband met COVID-19 aan Oekraïne, op belangrijke gebieden zoals justitie, goed bestuur, de rechtsstaat en corruptiebestrijding, is een duidelijk positief teken. Ook de inspanningen die zijn geleverd om hun verzoek om toetreding tot de EU te onderbouwen, met name door uitvoerig antwoord te geven op twee zeer uitgebreide en gedetailleerde vragenlijsten, geven duidelijk aan dat de autoriteiten bereid zijn de Europese aspiraties van Oekraïne te volgen en na te komen. Sinds de Russische aggresie hebben de Oekraïense autoriteiten blijk gegeven van een indrukwekkende mate van veerkracht en blijven zij vastbesloten deze hervormingen op transparante wijze en in overeenstemming met de EU-normen voort te zetten. Daartoe wordt thans geacht te zijn voldaan aan de politieke randvoorwaarde voor een MFB-pakket.
4. GEVOLGEN VOOR DE BEGROTING
De middelen hiervoor tot 1 miljard EUR extra MFB aan Oekraïne zullen op de kapitaalmarkten worden geleend en aan Oekraïne worden doorgeleend. De verhoogde voorziening van 70 % die nodig is om rekening te houden met de hogere risico’s die aan deze lening verbonden zijn, wordt toegepast, hetgeen afwijkt van artikel 31, lid 5, derde alinea, van Verordening (EU) nr.2021/947. De desbetreffende bepalingen zullen worden geoormerkt in het kader van het instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking (NDICI-Europa als wereldspeler) voor een totaalbedrag van 700 miljoen EUR (begrotingsonderdeel 14 02 01 70 „NDICI — Voorziening van het gemeenschappelijk voorzieningsfonds”).
In overeenstemming met de beginselen van goed financieel beheer is de budgettaire bescherming door het verhoogde voorzieningspercentage van 70 % noodzakelijk om rekening te houden met de meer acute risico’s op verliezen op deze lening in vergelijking met traditionele MFB-bijstand aan landen die een betalingsbalanscrisis aanpakken en die doorgaans bovenop een IMF-programma komt. Dit voorzieningenniveau biedt een hoge mate van vertrouwen dat alle bedragen die verschuldigd zijn aan beleggers die de obligaties kopen en die worden gebruikt om de nieuwe lening te financieren, volledig en tijdig zullen worden terugbetaald. Het verhoogde voorzieningspercentage zal een passend antwoord zijn op de boekhoudkundige verliezen op onbetaalde leningen die door de EU-begroting moeten worden opgenomen. In geval van niet-betaling door een begunstigde moet in de rekeningen van de Unie een verlies voor het volledige bedrag van de lening worden opgenomen overeenkomstig de internationale financiële normen die van toepassing zijn op de begrotingsrekeningen van de Unie (IPSAS). Gezien het verhoogde voorzieningspercentage voor de macrofinanciële bijstand is het passend de financiële aansprakelijkheid van de macrofinanciële bijstand uit hoofde van dit besluit los van andere financiële verplichtingen in het kader van de garantie voor extern optreden te dekken. Het is met name passend de voorziening in het gemeenschappelijk voorzieningsfonds met betrekking tot deze macrofinanciële bijstand uitsluitend te gebruiken voor financiële verplichtingen uit hoofde van dit besluit, in plaats van de algemene regel van artikel 31, lid 6, van Verordening (EU) 2021/947 toe te passen en niet het effectieve voorzieningspercentage toe te passen, in plaats van de algemene regel van artikel 213 van het Financieel Reglement toe te passen. Bovendien moet bij wijze van uitzondering een rentesubsidie worden verstrekt zoals hieronder beschreven, ten laste van de in artikel 6, lid 2, onder a), eerste streepje, van Verordening (EU) 2021/947 bedoelde enveloppe gedurende de periode van het MFK 2021-27. De administratieve kosten in verband met het opnemen en verstrekken van leningen zouden worden kwijtgescholden en dus niet van Oekraïne worden teruggevorderd. Zij komen ten laste van de respectieve administratieve begrotingsonderdelen.
5. ANDERE ELEMENTEN
• Uitvoeringsplannen en regelingen voor monitoring, evaluatie en verslaglegging
Als eerste fase van de tenuitvoerlegging van de volledige uitzonderlijke MFB aan Oekraïne stelt de Europese Unie deze aanvullende MFB in het kader van dit besluit ter beschikking van Oekraïne voor een totaalbedrag van maximaal 1 miljard EUR in de vorm van een langlopende lening. Deze bijstand, die volgens plan in één tranche zal worden uitbetaald, die in een of meer tranches kan worden opgesplitst, zal bijdragen tot het dekken van het resterende externe financieringstekort van Oekraïne in 2022. De eenmalige tranche zou snel worden vrijgegeven na de goedkeuring van dit voorstel en de inwerkingtreding van het bijbehorende memorandum van overeenstemming, waarin de invoering van rapportagevereisten zal worden aangegeven.
De bijstand wordt beheerd door de Commissie. Daarbij zijn met het Financieel Reglement strokende specifieke bepalingen ter preventie van fraude en andere onregelmatigheden van toepassing.
De Commissie zal nauw samenwerken met de internationale financiële instellingen en de nationale autoriteiten om de relevante ontwikkelingen en de toepassing van de in het memorandum van overeenstemming overeengekomen vereisten en voorwaarden te monitoren.
• Toelichtende stukken (bij richtlijnen)
• Toelichting bij de specifieke bepalingen van het voorstel
Het besluit stelt de regels voor de macrofinanciële bijstand vast.
In artikel 1 worden de belangrijkste kenmerken van deze macrofinanciële bijstand beschreven.
Artikel 2 voorziet in de naleving van de politieke voorwaarden die nodig zijn voor de uitbetaling van de macrofinanciële bijstand.
Artikel 3 voorziet in duidelijk omschreven rapportage- en monitoringvereisten die in een memorandum van overeenstemming moeten worden opgenomen.
Artikel 4 voorziet in de noodzakelijke voorwaarden voor de uitbetaling van deze macrofinanciële bijstand.
Artikel 5 bevat de regels voor de opgenomen en verstrekte leningen.
Artikel 6 vereist een operationele beoordeling door de Europese Commissie tijdens de uitvoering van de MFB.
Artikel 7 voorziet in specifieke regels voor de voorziening in het gemeenschappelijk voorzieningsfonds.
Artikel 8 bepaalt dat een comité de Commissie bijstaat volgens de comitéprocedures.
In artikel 9 worden de rapportageverplichtingen van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad gepresenteerd tijdens de uitvoering van deze macrofinanciële bijstand aan Oekraïne.
Artikel 10 verduidelijkt de voorwaarden voor de inwerkingtreding van deze macrofinanciële bijstand.