Toelichting bij COM(2023)762 - Wijziging van Verordening (EU) 2022/2576 wat betreft de verlenging van de geldigheidsduur ervan - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2023)762 - Wijziging van Verordening (EU) 2022/2576 wat betreft de verlenging van de geldigheidsduur ervan. |
|---|---|
| bron | COM(2023)762 |
| datum | 28-11-2023 |
Sinds de n i et_u itgel o kte en ongerechtvaardigde grootschalige Russische invasie van Oekraïne is de gaslevering door Kusland aan de EU verstoord in een opzettelijke poging om energie als politiek wapen te gebruiken. Rusland is al Jarenlang de belangrijkste gasleverancier van de EU. I n het verleden heeft de EU meer dan 40 % van haar gasleveringen uit Rusland betrokken. Vanaf februari 2022 is steeds minder gas geleverd. In de eerste hel ft van 2023 bedroeg de hoeveelheid gas die uit Kusland via pijplijnen werd geleverd minder dan 10 % van de invoer van gas door de EU. T waalf lidstaten hebben het eerste of tw eede crisisniveau van de gemeenschappelijke EU-c assificatie van Verordening (EU) 2017/1938 betreffende de veilig stelling van de gasleveringszekerheid afgekondigd.
Deze aanbodschok heeft aanzienlijke gevolgen gehad voor de gas- en elektriciteitsprijzen en de volatiliteit daarvan, de inflatie, de algemene financiële en macro~economische stabiliteit van de EU en voor alle burgers. LJe groothandelsprijs was in 2022 gemiddeld meer dan vijf keer zo hoog als voor de crisis en steeg op het hoogtepunt van de crisis in de zomer van 2022 zelfs tot meer dan 300 EUR/MWh. De pms ligt nog alt ij d beduidend hoger dan vóór de crisis, en is uiterst volatiel. Ondernemingen, met name in energie~intensieve bedrijfstakken, hebben aan concurrentievermogen ingeboet, terwijl burgers te maken hebben met een verminderde koopkracht.
In dit verband heeft de Kaad op 19 decern ber 2022 V erordening (EU) 2022/2576 van de Kaad inzake de bevordering van solidariteit via een betere coördinatie van de aankoop van gas, betrouwbare prijsbenchmarks en de ui tw isseling van gas over de grenzen heen aangenomen.
Verordening (EU) 2022/2576 biedt een tij del ij ke rechts grondslag met betrekking tot.
• een betere coördinatie van gasaankopen (hoofdstuk II),
• maatregelen ter voorkoming van buitensporige gasprijzen en buitensporige dagelijkse volatiliteitop de markten voorenergiederivaten (hoofdstuk lil), en
• maatregelen in geval van een gasnoodsituatie (hoofdstuk IV).
Verordening (EU) 2022/2576 heefttol doel de gevolgen voor de gasprijste beperken door de problemen van vraag en aanbod op te lossen, voorzieningszekerheid te waarborgen in de hele Europese Unie, en de solidariteit te bevorderen. De verordening bevat verschillende elementen die op samenhangende wijze b ij dragen tot het voorkomen van zeer hoge prijzen en het vergroten van de solidariteit en de leveringszekerheid.
toepassing zijn met één jaar te verlengen met het oog op de aanhoudende risico's voor de
energievoorziening in de Unie.
IVIede dankzij de respons van de Unie op grond van REP o w e r EU en daaruit voort vloeiende initiatieven, waaronder de in Verordening (EU) 2022/2576 uiteengezette maatregelen, konden de gevolgen van de Russische invasie van Oekraïne voor de gasvoorziening, en de daaruit voo rt vloeiende gevolgen voor de prijzen, de inflatie, de financiële en macro~economische stabiliteit, en voor alle burgers worden beperkt.
1
w ereldwijde markten zijn echter nog alt ij cl zeer krap en marktevenwichten zullen in de nabije toekomst naar verwachting wankel blijven. Deze situatie heeft nadelige gevolgen voor de gasprij zen, die weliswaar lager zijn dan de piek in de zomer van 2022, maar nog alt ij d ruim tw eemaal zo hoog zijn als vóór de crisis, ten aantal ri SI CO 's kan, als ze werkelijkheid worden,
de vrees voor schaar ste aanwakkeren, hetgeen gezien de kwets baarheid van de krappe markt op grote schaal reacties met ernstige gevolgen voor de prijzen teweeg kan brengen. Tot deze
risico's behoren een herstel van de Az iatische vraag naar Ing die de beschikbaarheid van gas
op de wereldwijde gasmarkt beperkt, een koude winter die zou kunnen leiden tot een toename van de vraag naar gas met 30 miljard kubieke meter, extreme weersomstandigheden die de hydro_energieopslag en productie van kernenergie nadelig beïnvloeden door een laag waterpeil, en de daaruit voort vloeiende toename van de vraag naar gasgestookte elektriciteitsopwekking, verdere verstoringen van kritieke infra structuren, en een
verslechtering van het geopol itieke klimaat en dreigingslandschap in gasleverende regio' s,
b ij voorbeeld door de crisis in het M i d d e n ~ 0 o ste n .
M ochten de desbetreffende maatregelen van de Unie niet meer van toepassing zijn, dan zou dit leiden tot veranderingen in de kwetsbare stabiliteit die de EU tot dusver heeft bereikt en ten koste gaan van het vermogen om waarschijnlijke toekomstige o n tw ikkelingen, zoals een volledige stopzetting van de invoer uit Rusland, op te vangen.
7.7.7. De b elangrijkste elementen van Ver ordening (EU) 2022/2576
(1 ) Bundeling van de vraag en een betere coördinatie van gasaankopen
Op grond van Verordening (EU) 2022/2576 heeft de Uom missie, met de steun van een
dienstverlener, het 'AggregateELT 'mechanisme o n tw ikkeld en geïmplementeerd, dat het
mogelijk maakt de vraag te bundelen, aanbestedingsronden voor internationale gasleverancierste organiseren en de vraag af te stemmen op biedingen van leveranciers. Het mechanisme staat open voor deelname, als afnemers, van in de EU en in de verdragsluitende pa rt ij en van de Energiegemeenschap gevestigde ondernemingen.
De verordening voorziet in de verplichte bundeling van de vraag door de lidstaten op te leggen om van binnenlandse ondernemingen te verlangen dat zij een beroep doen op de dienstverlener om de vraag tot een voldoende groot gasvolume te bundelen. Vo I u m es die overeenkomen met ten min ste 15 % van de vuldoelstelling (ongeveer 13,5 miljard kubieke meter voor de hele Unie) moeten worden opgenomen in de door bedrijven in de lid sta te n gehanteerde procedure voor de bundeling van de vraag.
Om te voorkomen dat de doelstelling om te diversifiëren en minder afhankelijk te zijn van het uit de Russische Federatie geleverde gas in gevaar komt, wordt in Ver ordening (EU) 2022/2576 bepaald dat deelname van ondernemingen of andere lichamen die onder zeggenschap staan van Russische natuurlijke of rechtspersonen of ondernemingen die in de Russische Federatie zijn gevestigd, wordt uitgesloten. A a rdgasleveringen vanuit de Russische Federatie vallen bovendien niet onder het mechanisme voor de bundeling van de vraag en gezamenlijke aankopen, met inbegrip van aardgasleveringen die de lidstaten of verdragsluitende pa rt ij en van de Energiegemeenschap via entrypunten binnenkomen.
Verordening (EU) 2022/2576 bevat bepalingen die tot doel hebben een betere coördinatie van gasaankopen in de Unie en energiesol idariteit tussen de lidstaten te waarborgen. Hiertoe biedt de verordening de Commissie een overzicht van toekomstige aanbestedingen of contracten voor de verkoop en aankoop van gas. A a rdgasproducenten of "leveranciers wordt b ij gevolg verzocht de Commissie in kennis te stellen van toekomstige aanbestedingen ofcontracten met
2
een volume van meer dan 5 TWh per Jaar. De Commissie kan vervolgens dergelijke ondernemingen aanbevelingen doen in gevallen waarbij dergel ij ke aanbe ste dingen of contracten mogelijk nadelig uitpakken voor het mechanisme voor gezamenlijke aankoop, de werking van de markt, v o o r z i e n i n g s z e k e r h e i d of de solidariteit.
Efficiënte exploitatie van pijpleidingen en lng~terminals
Verordening (EU) 2022/2576 bevordert ook de efficiënte exploitatie van pijpleidingen en I n g -te r m i n a I s .
De diversificatie van de bevoorradingsbronnen om af te stappen van Russisch gas houdt veranderingen in voor de gasstroompatronen in de EU. B ij gevolg zijn de routes van Ing-terminals naar verbruikscentra relevanter geworden dan de voorheen overheersende richting van de st romen van oost naar west. Dergel ij ke veranderingen in de gas st romen hebben echter geleid tot een b ij zonder hoog conge stieniveau op interconnectiepunten, met name in het noordwesten van Europa.
Om de responsiviteit van het gassy steem in geval van congé st ie te bevorderen en om de flexibiliteit van het systeem te verbeteren, bevat artikel 14 van Verordening (EU) 2022/2576
bepalingen die TSB's verplichten om onderbenutte gecontracteerde vaste capaciteit aan te
bieden voor alle interconnectoren, niet alleen de overbelaste, hetzij via i) de toepassing van een nieuwe maandelijkse ' USC - it- o i I o s e - lt "procedure, of ii) de uitbreiding van bestaande procedures met dezelfde doelstelling.
Bovendien is het van het gro otste belang geworden de lng-opnamecapaciteit van de Ing-terminals van de EU en het gebruik van opslaginstallaties te optimaliseren, wm dit te verwezenlijken, achtten marktdeelnemers meer transparantie noodzakelijk, vergel ij kbaar met de mate van transparantie waarvan sprake is voor het gastransport via pijpleidingen. Gas Infrastructure Europe (GIE) exploiteert tw ee belangrijke platforms die zich richten op alle EU-, idstaten alsook het \/e r e nigd Koninkrijk en Oekraïne, het Ag gregated Gas Storage I n v e n to ry (AGSI, register gebundelde gasopslag) voor gasopslag en het Ag gregated LNG Storage Inventory (ALSI, register gebundelde lng-opslag) voor Ing. Na de inwerkingtreding van Verordening (EU) 2022/2576 ( a rt i kelen 12 en 13) werden nieuwe componenten toegevoegd aan deze platforms, waaronder informatie over aangeboden dien st en en de voorwaarden die gelden voor deze dien st en, gecontracteerde en beschikbare opslag- en Ing-installatiecapaciteit, tarieven, enz. Op de platforms zijn momenteel nagenoeg alle grote Ing-terminals in de EU en 98 % van de opslaginstallaties in de EU ondergebracht. IXIaast de EU-brede platforms moes te n de exploitanten van opslag- en I n g - i nsta I I ati es meer transparantie bieden over de mogelijkheden om secundaire capaciteit te boeken. Hiertoe moesten ze afzonderlijke boekingsplatforms opzetten.
Door grotere transparantie o n tsta at er een beter en completer overzicht van de Ing- en opslagmarkten in de EU. 0 ok zorgt dit voor een efficiënter gebruik van deze infra structuren en meer mogelijkheden om ex tra leveranciers aan te trekken.
M aatregelen die van invloed zijn op de gasprijzen
In de lng-marktvan de EU is een consolidatie gaande, vje'indexeerde hubprijzen worden nog alt ij d beïnvloed door de levering van leidinggas en door b esta ande knelpunten in de infrastructuur, en daarom geven deze niet alt ij d een nauwkeurig beeld van de prijzen waartegen Ing daadwerkelijk in de Unie wordt ingevoerd. A a ngezien Russisch gas nog alt ij d
3
een niet te verwaarlozen — zij het afnemend — deel van de invoer in de EU vormt, en zich steeds meer toespitst op een aantal gebieden, blijven gasmarkten kwetsbaar voor Russische manipulatie van de gasvoorziening.
Er moet worden voorzien in stabiele en voorspelbare prijzen voor lng~invoer, die onontbeerlijk is om de tekorten in de aanvoer als gevolg van de waarschijnlijke stopzetting van de invoer van gas uit Kuslancl te compenseren. Verordening (EU) 2022/2576 heeft het Europees Ag en ts chap voor de samenwerking tussen energieregulators (European Ag e n cy for
the Uooperati on of Llnergy Keg u I ators 'ACER') opgedragen op korte termijn een objectief
prijsbeoordelingsinstrument, en mettertijd een benchmark, voor de invoer van Ing in de EU te o n tw ikkelen door realtime~informatie over alle dagelijkse transacties te verzamelen. Het ACER heeft een dergel ij ke benchmark o n tw ikkeld, die kopers uitgebreidere informatie zal verschaffen en de prijstransparantie zal vergroten.
Verordening 2022/2576 gaf h et ACER de noodzakelijke bevoegdheden om de voor de vaststelling van de lng~benchmark vereiste transactiegegevens te verzamelen, door voort te bouwen op de taken en bevoegdheden die het ACER reeds had op grond van Verordening (EU) nr. 1227/2011 van het Europees Parlement en de Kaad van 25 o kto b e r 2011 b etreff e n d e de integriteit en transparantie van de groothandelsmarkt voor energie en Uitvoeringsverordening (EU) nr. 1348/2014 van de Vvo m missie van 17 decern ber 2014 inzake de informatieverstrekking overeenkom stig artikel 8, leden 2 en 6, van Ver ordening (EU) nr. 1227/2011 van het Europees Parlement en de Kaad betreffende de integriteit en transparantie
van de groothandelsmarkt voor energie (hierna gezamenlijk aangeduid als 'Remit'), en deze
te versterken.
M aatregelen om de prijsvolatiliteitte beperken
In financiële wetgeving (MiFID II) wordt reeds vereist dat handelsplatforms mechanismen in st ellen om een aanzienlijke volatiliteit op financiële markten in toom te houden, en de ESMA buigt zich momenteel over manieren om het functioneren van handelsonderbrekers voor alle activaklassen te verbeteren, hetgeen meer permanent een positief effect zal hebben op de handel in alle activaklassen, waaronder energiederivaten. I_J e onlangs afgeronde MiFIR-
herziening heeft daarnaast ook het begrip 'noodsituatie' toegevoegd en de ESMA
aanvullende bevoegdheden verleend als het gaat om handelsonderbrekers. Deze wijzigingen moeten uiterlijk in de twe e de hel ft van 2025 worden omgezet in nationale wetgevingen. I let in Verordening (EU) 2022/2576 uiteengezette mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit is ingevoerd om handelsplatforms te helpen buitensporige prijsbewegingen op één handelsdag te voorkomen, hetzij door bestaande handelsonderbrekers aan te passen of door een aanvullend mechanisme tot stand te brengen. Grote volatiliteits pieken op gas- en elektriciteitsmarkten maken het voor energiebedrijven moeilijk om aan deze markten te blijven deelnemen en aan hun indekkingsbehoeften te voldoen, en tegelijkertijd de continu ïteit van de energievoorziening voor de eindverbruikers te waarborgen.
Daarom b e v at Ve r o r d e n i n g (EU) 2022/2576 e en verplichting voor handelsplatforms om een tij del ij k mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit in te s te Men dattot doel heeft grote prijsbewegingen van energiederivaten binnen een handelsdag te beperken. Handelsplatforms kunnen het mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit uitvoeren door het op te nemen in hun bestaande handelsonderbrekers die reeds overeenkomstig rxichtlijn 2014/65/EU z ijn ingesteld of als een aanvullend mechanisme.
4
Vo orzieni ngszekerheid
Op grond van Verordening (EU) 2017/1938 zou een lidstaat waar cruciale gasgestookte energiecentrales een belangrijke rol vervullen voor de continu ïte it van de energievoorziening, beperkingen moeten opleggen aan deze energiecentrales, hetgeen mogelijk ten koste gaat van de voorzieningszekerheid inzake elektriciteit van andere lidstaten, voordat deze lidstaat kan verzoeken om solidariteitsmaatregelen op grond van Verordening (EU) 2017/1938. Om dergel ij ke negatieve overloopeffecten voor de elektriciteits opwekking te voorkomen, staat Verordening (EU) 2022/2576 de lidstaten toe om, onder bepaalde voorwaarden, een solidariteitsverzoek in gang te zetten indien gasgestookte elektriciteitscentrales die nodig zijn om de toereikendheid van het elektriciteitssysteem te waarborgen, het risico lopen niet met kritieke gasvolumes te worden bevoorraad. Om dezelfde reden krijgen solidariteit verstrekkende lidstaten het recht ervoor te zorgen dat bij het verstrekken van solidariteit aan een andere lidstaat de exploitatie van hun cruciale gasgestookte energiecentrales niet in gevaar komt.
Specifieke maatregelen in Verordening (EU) 2022/2576 e en standaard mechanisme tussen de
lidstaten geïntroduceerd om ervoor te zorgen dat ze elkaar helpen om de 'door solidariteit beschermde afnemers' (huishoudens en onder bepaalde voorwaarden stadsverwarming en
essentiële publieke diensten) en cruciale gasgestookte energiecentrales te bevoorraden, in een noodsituatie die tot een zeer ernstig tekort aan gas leidt. De uit Ve rordening (EU) 2017/1938 voo rt vloeiende regels inzake voorzieningszekerheid hebben het beginsel van een dergel ij ke solidariteit geïntroduceerd, maar het feitelijke gebruik ervan in een crisis vereist gedetailleerde Juridische, technische en financiële regelingen waarover overeen stemming moest worden bereikttussen de lidstaten. Tot dusver is echter overslechts acht van de veertig vereiste regelingen overeen stemming bereikt. In de artikelen 27 en 28 van Ver ordening (EU) 2022/2576 worden derhalve de regels en procedures vastgelegd die automatisch van toepassing zullen zijn tussen lidstaten die geen overeenstemming hebben bereikt over bi laterale sol i dariteitsregel i ngen.
Overeenkomstig artikel 13 van Verordening (EU) 2017/1938 moet solidariteit worden ver st rekt op basis van een bill ij ke compensatie. M ogelijke indirecte kosten die voo rtv loeien uit gerechtelijke of arbitrageprocedures na de inperking van de bedrijfstak blijven echter beperkt tot 100 % van de gasprijs. De kosten om de ingeperkte bedrijfstak te compenseren worden namelijk deels gedekt door de gasprijs, mocht er sprake zijn van rest erende kosten in verband met geschilprocedures, dan is de hoogte daarvan uiterst onzeker, en deze kunnen ver boven de gaskosten ui tst ij gen. De onzekerheid over indirecte compensatiekosten is dan ook een groot struikelblok gebleken om bilaterale solidariteits overeenkom st en af te sluiten. Lidstaten kunnen echter nog alt ij d overeenstemming bereiken over afzonderlijke co m pensatievoorwaarden.
De huidige solidariteits verplichting, die voo rt vloeit uit Ver o rdening (EU) 2017/1938, is van toepassing tussen lidstaten die rechtstreeks of via een derde land verbonden zijn. Ook in de voorgestelde verlenging zal deze verplichting worden uitgebreid tot lidstaten met I n g ~ installaties, die zelfs wanneer ze niet ree h tstr e e ks verbonden zijn in een noodsituatie toch solidariteit zouden kunnen ver st rekken aan een lids ta at indien deze over de vereiste infrastructuur beschikt om dit Ing te ontvangen.
5
7,12, De huidige situatie: ernstige moeilijkheden bij en risico Js voor de
gasleveringszekerheid in de EU houden aan
Dankzij de respons van de Unie op grond van REPowerEU en daaruit voort vloeiende initiatieven, waaronder de in Verordening (EU) 2022/2576 uiteengezette maatregelen, konden de gevolgen van de crisis worden beperkt en was de EU voorbereid op een verslechtering van de gasleveringszekerheid. In het verslag betreffende de voornaamste bevindingen van de evaluatie van Verordening (EU) 2022/2576 in het licht van de algemene stand van de gasleveringen aan de Unie concludeerde de Commissie dat de bepalingen van de verordening een belangrijke rol hebben gespeeld bij het stabiliseren van de situatie van de gasmarkt en het waarborgen van een toereikende gasvoorziening van de Unie, en dat de verordening een belangrijk instrument is om de gasleveringszekerheid in de EU veilig te ste Men.
Indien de verordening niet wordt verlengd, zal deze op 30 decern ber 2023 niet meer van toepassing zijn.
Ten tij de van de indiening van dit voor st el is echter nog alt ij d sprake van ernstige moeilijkheden bij de aanvoer van gas naar de Unie.
Door de fors gedaalde invoer van Russisch leidinggas in het afgelopen jaar zijn de gasleveringen aan de Unie aanzienlijk teruggelopen vergeleken met de situatie vóór de crisis. IVIet de huidige invoer van leidinggas zal de Unie in 2023 naar verwachting circa 20 m i I j a r d kubieke meter Russisch leidinggas ontvangen, en deze onbetrouwbare invoer wordt mogelijk verder beperkt of stopgezet. Uit cijfer zou circa 110 miljard kubieke m ete r lager zijn dan in
2021.
Wereldwijde gasmarkten zijn nog altijd zeer krap en dit zal naar verwachting nog enige tijd zo blijven aangezien vóór 2026 wereldwijd amper nieuwe I ng_l i q uefactiecapaciteit operationeel zal z i j n .
Deze situatie heeft negatieve gevolgen voor de gasprijzen, die weliswaar lager zijn dan de piek in de zomer van 2022 ( toen de prijzen stegen tot boven 300 EUR/MWh) maar nog altijd ruim tweemaal zo hoog zijn als vóór de crisis. In het voorbije decennium bewogen de prijzen in een bandbreedte tussen EUR 5 MWh en EUR 35/MW h en bedroegen ze gemiddeld ongeveer EUR 20/MW h. In het vroege najaar van 2023 , agen de prijzen tussen EUR 40/MWh en EUR 50/MWh. D it prijsniveau heeft nog alt ij d onvermijdelijke gevolgen voor de koopkracht van EU"burgers en het concurrentievermogen van Europese bedrijven.
De marktvolatiliteit is ook een gevolg van de marktkrapte en vormt een aanvullend risico voor de economie van de EU. I n de zomer en het najaar van 2023 deden zich een aantal perioden van aanzienlijke volatiliteit voor, waarbij de prijzen in een paar weken tijd met ruim 50 % ste gen. Dit laat zien dat gasmarkten nog alt ij d kwetsbaar zijn en op grote schaal kunnen reageren op onverwachte en plotselinge aanbod" en vraagschokken, zoals het geval was na de sta k i n g b i j A ustralische I ng_i nstal laties, de crisis in het M idden~Oosten en de verstoring van de Balticconnector, Onder deze omstandigheden kan de vrees voor schaarste op grote schaal reacties teweegbrengen, hetgeen ernstige gevolgen kan hebben voor de prijzen.
Een aantal risico's kan, als ze werkelijkheid worden, de vrees voor schaarste aanwakkeren,
COM(2023) 547 nna,.
6
risico's: een herstel van de vraag naar Aziatisch vloeibaar aardgas (lng) die de
beschikbaarheid van gas op de wereldwijde gasmarkt verder beperkt, een koude winter die zou kunnen leiden tot een toename van de vraag naar gas met 30 miljard kubieke meter, extreme weersomstandigheden die de hydro~energieopslag of productie van kernenergie mogelijk nadelig beïnvloeden, waardoor vaker gebruik moet worden gemaakt van gasgestookte elektriciteits opwekking en/of de vraag naar gas toeneemt, en andere mogelijke verstoringen van de gaslevering, waaronder een volledige stopzetting van de invoer van gas uit Rusland of een verstoring van bestaande kritieke g a s i n f ra str u ct u u r.
Ver der is het dreigingslandschap verslechterd sinds de aanneming van het verslag betreffende de voornaam ste bevindingen van de evaluatie van Verordening (EU) 2022/2576. E en a a n ta I
voor de EU belangrijke gasleverende regio's is momenteel het toneel van zeer intensieve
gewapende conflicten, nog afgezien van de Russische aanvalsoorlog te gen Oekraïne (Az erbeidzjan, M i dden~Oosten) .
samenhangen met de verstoring van de kritieke gasinfrastructuur. In september 2022 werd de Nordstream 1_pijpleiding door sabotageacties zodanig beschadigd dat deze momenteel en in de nabije toekom st geen gas kan transporteren. In oktober 2023 werd de Balticconnector, een belangrijke pijpleiding tussen Finland en Estland, verstoord. Bij het onderzoek wordt gekeken of de schade van buitenaf en door het anker van een schip werd toegebracht. A Is gevolg van de verstoring van de Balticconnector voldoet Finland niet langer aan het N-1-c r i te r i u m , dat deel uitmaakt van de in artikel 0 van Verordening (EU) 2017/1938 v a stg e I e g d e i nfrastructu urnorm . Het N-1-c riterium waarborgt dat lidstaten maatregelen nemen zodat ze in geval van een verstoring van de grootste afzonderlijke gasinfrastructuur nog alt ij d beschikken over de technische capaciteit om tijdens een piekdag aan de totale gasvraag te voldoen. Naar aanleiding van de verstoring van de Balticconnector verhoogde Finland op 27 o kto b e r 2023 zijn crisisniveau overeenkomstig artikel 11 van Verordening (EU) 2017/1938 van
"vroegtijdige waarschuwing" tot 'alarm', het laatste crisisniveau voordat sprake is van een
noodsituatie. Dit nieuwe n etwer k i n c i d e nt illustreert de waarschijnlijkheid en relevantie van de risico's die SciUlCnhangen met nieuwe verstoringen van kritieke gasinfrastructuur.
Ook moet worden opgemerkt dat de fors gedaalde vraag naar aardgas ("18 % tussen augustus 2022 en se pte m b e r 2023) bevorderlijk is voor de handhaving van het gasevenwicht in de EU. Deze daling is het gevolg van economische factoren (bv. hoge prijzen) en door lidstaten vastgestelde administratieve maatregelen op grond van Verordening 2022/1369 inzake gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag en Verordening (EU) 2023/706 die de eerstgenoemde verordening heeft verlengd. Een mogelijke toename van de vraag door een st ij ging van het gasverbruik in woningen, winkels en bedrijven of een mogelijke niet verdere verlenging van de administratieve maatregelen om de vraag te beperken, vormt een aanvullend risico dat, gezien de huidige situatie van krappe wereldwijde gasmarkten, de gasleveringszekerheid in de EU zou kunnen ondermijnen.
I n te rn at ionaal Energieagentschap (IEA) steevast de risico's voor de gasleveringszekerheid in
de EU benadrukt en gewaarschuwd voor zelfgenoegzaamheid nu de situatie vergeleken met het hoogtepunt van de crisis in de zomer van 2022 is verbeterd. Volgens het verslag van f e b r u a r i 2023 " zal het wereldwijde gasaanbod krap blijven in 2023 en wordt het were/dwij de evenwicht op de proef g este I d door buitengewoon veel onzekerheden en exogene risicofactoren, HI ertoe b e h o o rt de mogelijkheid dat de levering van Russ I sch Iei dI n g g a s aan
7
de Europese Unie volledig wegvalt, dat I n a meer I n g gaat invoeren uit h o ofd e van
m eerj a r e n co ntr a cte n en dat were I dwij d minder I n g beschikbaar zal z ij n . Het IEA WaarSChuwde dat "de Europese LJ n ie ondanks de verbeterde vooruitzichten n I et uit het oog
mag vemezen dat maatregelen nog altijd vereist zijn (...) om haar blootstelling aan de exogene risico 's te beperken"2. Het agentschap ontwikkelde stressscenario's met een
stopzetting van Russische gasleveringen, waarbij de lng~leveringen krap blijven en de vraag ten gevolge van weersomstandigheden toeneemt, hetgeen zou kunnen leiden tot een kloof tussen aanbod en vraag van 40 miljard kubieke meter in de EU. I n zijn verslag van Juli 2023
benadrukte het IEA dat "nog altijd sprake is van risico 's en onzekerheden nu de wi nter va n
2023/24 zich aandient op het noordetijk halfrond QYl volledig gevulde opslaglocaties geen garantie bieden te gen vol ati I iteit en het risico van hernieuwde marktspanningen deze winter
Daarnaast publiceerde het Europees n etw erk van transmissiesysteembeheerders voor gas (ENTSB-G) zijn Jaarlijkse W inter Jupply Uutl oo k met een overzicht van de zomer, overeenkom stig artikel 8 van Ve rordening (EG) 715/2009. Het ENTSB-G concludeerde dat
de algemene leveringszekerheid in de EU weliswaar aanzienlijk is verbeterd, maar dat aanvullende maatregelen wellicht noodzakelijk zijn bij een volledige stopzetting van de gastoevoer vanuit Rusland. Ver der is het zaak de opslagplaatsen gedurende de winter van 2023-2024 zorgvuldig te beheren, aangezien een vulniveau van 46 % waarschijnlijk vereist is aan het begin van het injectieseizoen om de in Verordening (EU) 2022/1032 v a stg e I e g d e vuldoelstelling van 90 % te halen .
gasmarkt weliswaar verbeterd vergeleken met het hoogtepunt van de crisis in de zomer van 2022, maar deze blijft kwetsbaar. LJe respons van de Unie op grond van REP o w e r EU e n daaruit voort vloeiende initiatieven, waaronder de in Verordening (EU) 2022/2576 uiteengezette maatregelen, hebben b ij gedragen aan de verbetering van de situatie. M ochten de desbetreffende maatregelen van de Unie niet meer van toepassing zijn, dan zou dit leiden tot veranderingen in de kw ets bare stabiliteit die de EU tot dusver heeft bereikt en ten koste gaan van het vermogen om waarschijnlijke toekom stige o n tw ikkelingen, zoals een volledige stopzetting van de invoer uit Rusland, op te vangen.
gasleveringszekerheid in de EU, en om het huidige kw ets bare evenwicht niette veranderen, is het noodzakelijk en urgent om Verordening (EU) 2022/2576 te verlengen. Uit voor st el voorziet derhalve in de verlenging met één Jaar van de periode waarin Verordening 2022/2576 inzake de bevordering van solidariteit via een betere coördinatie van de aankoop van gas, betrouwbare p r ij s b e n c h m a r k s en de uitwisseling van gas over de grenzen heen, van toepassing is. De verlenging met één Jaar is noodzakelijk en evenredig vanwege het aanhoudende
huidige situatie die naar verwachting gedurende heel 2024 za, voo rt duren.
https.//www. iea.org/repo rts/ background~note~on~the~natural~gas~supply~demand~balance~of~the~ european~un ion~in~ 2023
httpsl//iea. blob, core, windows, n et/a ss ets /f45a2340-8479-4585-b26e-
ec5e9b14 feca/Globa iGasSecurity Rev,ew2023l ncludingth eGasMarketReportQ32023. pdf.
Begin november 2023 bereikten de gasvoorraden van de EU een recordhoogte, waarbij de opslagcapaciteit voor ruim 99 % gevuld was.
8
1,1,3, Re denen om in de huidige situatie de bepalingen van de verordening te verlengen
De verschillende bepalingen van Verordening (EU) 2022/2576, die dit voorstel beoogt te verlengen, zijn noodzakelijk om de hierboven genoemde ernstige moei lijkheden bij en risico's
voor de g a s I e v e r i n g s z e k e r h e i d in de EU het hoofd te bieden, en wel om de volgende redenen.
Be te re coördinatie van gasaankopen (hoofdstuk I I — afdelingen 1 en 2)
Bundeling van de vraag en een betere coördinatie van gasaankopen dragen er over het algemeen toe bij dat ondernemingen in alle lidstaten, met name ondernemingen in ingesloten landen of zonder ree h tstre e kse toegang tot internationale markten, gelijkere toegang hebben tot nieuwe of aanvullende gasbronnen in urgente situaties waarbij solidariteit vereist is. Hiermee kunnen, in een geest van solidariteit, schadelijke en prijsopdrijvende effecten van tegen elkaar opbieden, worden beteugeld, en kunnen met name kleinere ondernemingen profiteren van uit een gebundelde vraag voort vloeiende gunstigere aankoopvoorwaarden.
Op grond van Verordening (EU) 2022/2576 heeft de Uom missie, met de steun van een dienstverlener, het mechanisme voor bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop onder
de naam 'AggregateEU' ontwikkeld en geïmplementeerd. Lidstaten en aardgasbedrijven
maar ook gasverbruikende ondernemingen hebben deelgenomen aan het mechanisme voor bundeling van de vraag en gezamenlijke aankopen op grond van V erordening (EU)
2022/2576 ("AggregateEU") en bijgedragen, aan een totale bundeling in oktober 2023 van de
vraag naar gas van 44,04 miljard kubieke meter, ruim driemaal de voor bundeling van de vraag verplichte hoeveelheden. LJe gematchte volumes in dezelfde periode bedroegen 34,77 miljard kubieke meter, hetgeen overeenkomt met circa 10 % van het verbruik in de EU i n
2022. Hieruit blijkt dat 'AggregateEU' bij marktdeelnemers op aanzienlijke belangstelling
kon rekenen.
Ook heeft de Com missie ondersteunende maatregelen uitgevoerd waartoe zij op grond van de verordening gerechtigd was, onder meer betreffende transparantie en inform atie~ui tw i ss e I i n g ,
beheer van het EU-energieplatform en verplicht gebruik van 'AggregateEU'. Op grond van
de bepalingen van de verordening ten aanzien van transparantie en informatieuitwisseling deed de Vv o m missie in Juli 2023 t w ee aanbevelingen. In deze gevallen was de Commissie van oordeel dat verdergaande coördinatie met betrekking tot aanbestedingen voor de aankoop van gas noodzakelijk was, aangezien dit de werking van gezamenlijke aankopen zou kunnen verbeteren of een negatief effect op de interne markt, op de leveringszekerheid of op de energiesolidariteit zou kunnen vermijden.
In het verslag betreffende de voornaam ste bevindingen van de evaluatie van Ve r o r d e n i n g
(EU) 2022/2576 concludeerde de Commissie dat het 'AggregateEU' "mechanisme, dat
gebaseerd is op de bepalingen van de verordening voor wat betreft de bundeling van de vraag, Europese afnemers (in de EU en verslagsluitende pa rt ij en van de Lnergiegemeenschap gevestigde ondernemingen) aanvullende mogelijkheden heeft geboden om gas van betrouwbare leveranciers te kopen tegen concurrerende voorwaarden en heeft gezorgd voor markttransparantie over vraag en aanbod, en daarmee heeft b ij gedragen tot het verminderen van de volatiliteit van markten.
In het licht van het boven staande blijven de bundeling van de vraag en een betere coördinatie van gasaankopen een waardevol instrument om de hierboven genoemde ernstige
moeilijkheden bij en risico's voor de gasleveringszekerheid in de EU het hoofd te bieden. De
desbetreffende bepalingen moe te n derhalve met één Jaar worden verlengd.
9
IVIaatregelen om het gebruik van lng~installaties, gasopslag i nstal laties en pijpleidingen te bevorderen (hoofdstuk II — afdeling 3)
De bepalingen van Verordening (EU) 2022/2576 ter bevordering van de transparantie over bij I ng_term i nals en gasopslaglocaties beschikbare capaciteiten en aangeboden dien st en hebben de verhoogde toevoer van I ng naar de Unie en de opslag van de veranderde gas st romen gefaciliteerd. De situatie is sinds de va stste Ming van de verordening niet veranderd aangezien de EU nog alt ij d grote hoeveelheden I ng moet invoeren om het verminderde aanbod van Russisch leidinggas te compenseren, en dit in de nabije toekomst zal blijven doen. Om die reden blijfttransparantie over I ng_term i nals en "opslaglocaties noodzakelijk.
In Verordening (EU) 2022/2576 wordt vereist dat USC" it"or"lose"lt "mechanismen worden
gehanteerd op alle interconnectiepunten in Europa, terwijl dit in het verleden slechts een vereiste was voor bepaalde interconnectiepunten. Dergel ij ke mechanismen st ellen hetsysteem in sta at om snel en flexibel in te spelen op mogelijke congé st ie als gevolg van veranderde g asstro men.
De maatregelen om het gebruik van I ng_i nstal laties, gasopslagi nstal laties en pijpleidingen te bevorderen blijven een waardevol instrument om de hierboven genoemde ernstige moeilijkheden bij de gasleveringszekerheid in de EU het hoofd te bieden, en de desbetreffende maatregelen moe te n derhalve met één Jaar worden verlengd.
M aatregelen ter voorkoming van buitensporige gasprijzen en buitensporige dagelijkse volatiliteitop de markten voorenergiederivaten (hoofdstuk lil)
Doordat de nauwkeurigheid van lng_prijzen op de markt moeilijk in te scha tt en is, belast Verordening (EU) 2022/2576 het /Agentschap van de Luro pese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) met het verzamelen van alle gegevens over transacties met betrekking tot I ng_leveri ngen aan de Unie teneinde een dagelijkse I ng_prijsra m i ng en een dagelijkse lng"benchmark vast te stellen, die wordt bepaald door het verschil tussen de dagelijkse I ng_prijsra m i ng en de afwi k kei i ngsprijs voor het TTF Gas F utures front month" co n tr a ct.
Wat de handel b etr ef t, bevat Verordening (EU) 2022/2576 e en maatregel voor de omgang met buitensporige volatiliteit op de markten voor gas- en elektriciteitsderivaten, met handhaving van de prijsvormingsprocessen. De aan de dagelijkse prijsstijging gestelde limiet heeft tot doel buitensporige prijsvolatiliteit te vermijden en extreme pr ij spieken op de markt voor e n e r g i e d e r i v ate n gedurende een handelsdag te voorkomen.
Zoals wordt geconcludeerd in het verslag betreffende de voornaam ste bevindingen van de evaluatie van Verordening (EU) 2022/2576, kunnen de bepalingen in hoofd st uk III van Verordening (EU) 2022/2576 van pas komen bij het voorkomen van buitensporige pr ij spieken en bij het stabiliseren van de markt. De perioden van uitgesproken volatiliteit in de zomer en het najaar van 2023 zetten de conclusie kracht bij dat gasmarkten nog alt ij d kwetsbaar en gevoelig voor extreme pr ij spieken zijn. Het mechanisme voor de beheersing van de dagelijkse volatiliteit zou een waardevol instrument kunnen blijven om de hierboven genoemde ernstige
moeilijkheden bij en risico's voor de gasleveringszeke r h e i d in de EU het hoofd te bieden, en
de desbetreffende bepalingen moeten derhalve met één jaar worden verlengd.
10
laatregelen in geval van een gasnoodsituatie ^hoofdstu
Verordening (EU) 2022/2576 bood een tijdelijke aanvulling op de verordening gasleveringszekerheid door bij af w ezigheid van bilaterale overeenkomsten standaard het solidariteits mechanisme van toepassing te laten zijn en door dat mechanisme uit te breiden naar vloeibaar aardgas (ing) en kritieke gasvolumes voor elektriciteit. Er is een bepaling toegevoegd om vraagreductie door beschermde afnemerste vergemakkelijken en een bepaling om grensoverschrijdende stromen te waarborgen.
In december 2022 voert de Commissie een gezamenlijke 'droge' oefening uit met EU
lidstaten en het ENTSB-G, waarbij de regels en procedures in noodsituaties en het solidariteits mechanisme werden getest. Daarnaast verspreidde de Commissie een vragenlijst onder de Groep coördinatie gas om feedback te verzamelen over b ij voorbeeld de in
Verordening (EU) 2022/2576 uiteengezette bepalingen. De uitkomsten van de 'droge'
oefeningen worden nader beschreven in het verslag betreffende de voornaam ste bevindingen van de evaluatie van Verordening 2022/2576.
Op basis van de bevindingen van het verslag betreffende de voornaam ste bevindingen van de evaluatie van Verordening (EU) 2022/2576 en het nieuwe dreigingslandschap, concludeerde de Uommissie dat de in hoofdstuk IV uiteengezette concepten essentieel blijven om mogelijke gascrises op te vangen en de collectieve kosten van een dergel ij ke crisis te beperken, en om de huidige en toekom stige inspanningen om de vraag terug te dringen, te onder steunen. M et name het ontbreken van bilaterale overeenkomsten is een structurele kwetsbaarheid, hetgeen betekent dat een verlenging van standaardregels noodzakelijk is. Ook kritieke gasvolumes voor elektriciteits opwekking blijven van cruciaal belang om te voorkomen dat een mogelijke gascrisis overslaat naar het elektriciteitssysteem. De waarden voor kritieke gasvolumes in b ij lage I blijven van kracht totdat de verlengde geldigheidsduur van de verordening eind 2024 v e rstr ij kt.
Daarnaast zijn de gasstromen naar de EU ingrijpend veranderd, waarbij Ing in 2023 de voornaam ste leveringsbron is. Om deze veranderde realiteit te weerspiegelen, moet de solidariteit derhalve verder worden uitgebreid tot lidstaten met I ng_i nstal laties, Tot slot werden n i et" esse nti e e I verbruik van beschermde afnemers en de aanvullende waarborgen voor grensoverschrijdende st romen in een noodsituatie aangemerkt als concepten die van pas komen bij het voorkomen en beperken van crises, en derhalve zijn het nuttige bepalingen die moeten worden verlengd.
Het voorgestelde instrument voorziet in tij del ij ke, evenredige en buitengewone maatregelen. Het vormt een aanvulling op bestaande relevante EU" initiatieven en "wetgeving, zodat burgers van gasvoorziening verzekerd kunnen z ij n en afnemers tegen ernstige voorzieningsver storingen worden beschermd. Het bevordert daarnaast de beoogde diversificatie van het aanbod van aardgas.
initiatieven, zoals de mededeling 'REPowerEU', het voorstel voor een pakket 'Koolstofvrij maken van de waterstof- en gasmarkt' en de 'Verordening betreffende vraagreductie' met de bijbehorende mededeling 'Bespaar gas voor een veilige winter'. Ze vormen een aanvulling op
de EU "wetgeving inzake de interne markt en de voorzieningszekerheid.
11
Verordening (EU) 2022/2576 versterkt Verordening (EU) 2017/1938 inzake gasleveringszekerheid, en vult deze aan. La atstg enoemde bevat reeds een verplichting om
solidariteit te verstrekken, evenals het begrip 'door solidariteit beschermde afnemers', dat
huishoudens en onder bepaalde voorwaarden essentiële publieke diensten en stadsverwarming omvat. In Ve r o r d e n i n g (EU) 2022/2576 wordt deze solidariteitsverplichting uitgebreid om de levering van kritische volumes voor gasgestookte energiecentrales veilig te stellen, en geactiveerd door middel van een standaardmechanisme bij ontstentenis van bilateraal overeengekomen solidariteits regelingen, die voortaan ook van toepassing zijn op lidstaten met I n g " i n sta I I at i es.
Het voorstel weerspiegelt ook ten volle de doelstelling van Ve r o rdening (EU) 2022/1369 inzake gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag om de vraag naar gas proactief te verlagen teneinde mogelijke voorzieningsver storingen als gevolg van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne te beperken. Vr a agreductie blijft een belangrijke p ij Ier van onze respons op het gebied van voorzieningszekerheid en het voor st el versterkt deze p ij Ier door de lidstaten op niet" essentieel verbruik van beschermde afnemers te laten besparen maar kwetsbare verbruikers te beschermen.
Verordening (EG) nr. 715/2009 van het Europees Parlement en de Kaad van 13 jun 2009 betreffende de voorwaarden voor de toegang tot aardgastransmissienetten en tot intrekking
van Verordening (EG) nr. 1775/2005 bevat in b ij lage I, punt 2.2.5, een mechanisme voor langeterm ij n ~ USC~it~or~l o se~ it". Dit mechanisme is vastgesteld om te voorkomen dat
marktdeelnemers de transportcapaciteit blokkeren wanneer zij deze niet kunnen of willen gebruiken. Vanwege de crisissituatie verlaagt Verordening 2022/2576 de ad m i nistratieve lasten en loopt ze vooruit op de toepassing van deze bepalingen. In het b ij zonder wordt de termijn van onbenuttecapaciteitvan zes maanden tot één maand teruggebracht.
Naar aanleiding van de grootschalige Russische invasie van Oekraïne heeft de Unie het REP o w e r EU-p, an on tw ikkeld om zo snel mogelijk, en uiterlijk 2027, een einde te maken aan de afhankelijkheid van de EU van Kussische fossiele brand st off en. n iertoe is in het REP o w er EU-p, an het EU- energieplatform opgezet en een mechanisme voor bundeling van de vraag en gezamenlijke aankopen aangekondigd, wp grond van Verordening 2022/2576, waarvan dit voor st el de bepalingen beoogt te verlengen, is een dergel ij k mechanisme ingesteld. Het voorgestelde initiatief is volledig in overeenstemming metde doelstellingen van REP o w e r EU.
Dit voorstel om de periode waarin Verordening (EU) 2022/2576 van toepassing is te verlengen vormt derhalve een aanvulling op bestaande bepalingen en de recente initiatieven in de energiesector, doordat het de gasleveringszekerheid handhaa ft, helpt om de markt te stabiliseren, de prijzen in toom houdt, en bijdraagt aan de diversificatie van gasleveringen.
Tot slot vormt dit voor st el een aanvulling op de inspanningen van de Europese Auto riteit voor effecten en markten (ES MA), die op 12 o kto b e r 2023 instructies heeft uitgevaardigd over de kalibrering van handelsonderbrekers, waartoe zij gerechtigd was op grond van Richtlijn 2014/65/EU, die ernaar streeft dergel ij ke handelsonderbrekers beter te laten functioneren voor alle activaklassen.
Europese Green Deal
Verordening (EU) 2022/2576, waarvan dit voorstel de bepalingen wil verlengen, is erop gericht de voorzieningszekerheid fundamenteel te versterken en hoge en volatiele
12
energieprijzen te beteugelen. Ook is het in overeenstemming met de langeterm ij ndoelstel I i ng van de vjreen Deal. De bepalingen inzake de bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop, waarin manieren worden vastgesteld om gas op een meer gecoördineerde manier aan te kopen, zijn ook in overeenstemming met het in de Green Deal en Repower EU aangegeven decarbon isatietraject.
Het voorstel is verenigbaar met de regels inzake de interne markt voor energie. Functionerende grensoverschrijdende energiemarkten zijn van cruciaal belang om de voorzieningszekerheid te waarborgen in een situatie van levering stekort en.
De regels inzake de bundeling van de vraag en gezamenlijke inkoop kunnen worden toegepast op een wijze die verenigbaar is met de EU~mededingingsregels, die gezamenlijke aankopen tussen concurrerende ondernemingen onder bepaalde voorwaarden toestaan en die in het licht van de actuele marktomstandigheden worden toegepast.
Inhoudsopgave
- Rechtsgrondslag
- Gevolgen
- Dit voor st el beoogt de periode waarin de bepalingen van Ver ordening (EU) 2022/2576 van
- de vrees voor schaar ste aanwakkeren, hetgeen gezien de kwets baarheid van de krappe markt op grote schaal reacties met ernstige gevolgen voor de prijzen teweeg kan brengen. Tot deze
- Om de responsiviteit van het gassy steem in geval van congé st ie te bevorderen en om de flexibiliteit van het systeem te verbeteren, bevat artikel 14 van Verordening (EU) 2022/2576
- 0 n tw ikkeling van een nieuwe complementaire benchmark voor Ing
- M echanisme voor de beheersing van de dagelijkse prijsvolatiliteit
- Uitbreiding van de sol idariteits verplichting tot cruciale gasgestookte energiecentrales
- Sta n d a a r d re g e I s voor bilaterale solidariteit
- hetgeen gezien de kw ets baarheid van de krappe markt op grote schaal reacties met ernstige
- gevolgen voor de prijzen teweeg kan brengen. Daarbij gaat het onder meer om de volgende
- Ver der is het dreigingslandschap verslechterd sinds de aanneming van het verslag betreffende de voornaam ste bevindingen van de evaluatie van Verordening (EU) 2022/2576. E en a a n ta I
- Recente voorbeelden illustreren de waarschijnlijkheid en relevantie van de risico's die
- In drie opeenvolgende verslagen van december 2022, f e b r u a r i 2023 en juli 2023 heeft het
- In het licht van de aanhoudende ernstige moeilijkheden en risico's is de situatie op de
- In het licht van deze aanhoudende ernstige moeilijkheden bij en risico's voor de
- karakter van de ernstige moeilijkheden en de aanvullende risico's, en de onzekerheid van de
- SO0052-23 W i nter Jupply Outlook 2023-24 with Oummer 2024 0 verview.pdf (entsog.eu)
- De verschillende bepalingen van Verordening (EU) 2022/2576, die dit voorstel beoogt te verlengen, zijn noodzakelijk om de hierboven genoemde ernstige moei lijkheden bij en risico's
- Op grond van Verordening (EU) 2022/2576 heeft de Uom missie, met de steun van een dienstverlener, het mechanisme voor bundeling van de vraag en gezamenlijke aankoop onder
- maar ook gasverbruikende ondernemingen hebben deelgenomen aan het mechanisme voor bundeling van de vraag en gezamenlijke aankopen op grond van V erordening (EU)
- In het verslag betreffende de voornaam ste bevindingen van de evaluatie van Ve r o r d e n i n g
- In het licht van het boven staande blijven de bundeling van de vraag en een betere coördinatie van gasaankopen een waardevol instrument om de hierboven genoemde ernstige
- M aatregelen ter voorkoming van buitensporige gasprijzen en buitensporige dagelijkse volatiliteitop de markten voorenergiederivaten (hoofdstuk lil)
- k IV)
- 1.2 Ver enigbaarheid met bestaande bepalingen op het beleid sterrein
- De bepalingen van Verordening (EU) 2022/2576 z ijn in overeenstemming met bestaande
- Verordening (EU) 2022/2576 versterkt Verordening (EU) 2017/1938 inzake gasleveringszekerheid, en vult deze aan. La atstg enoemde bevat reeds een verplichting om
- Verordening (EG) nr. 715/2009 van het Europees Parlement en de Kaad van 13 jun 2009 betreffende de voorwaarden voor de toegang tot aardgastransmissienetten en tot intrekking
- 1.3 Ver enigbaarheid met andere beleid sterreinen van de Unie
- I nterne m arktbelei d
- M ededi ngi ngsbeleid
- 2.1 Re chtsg ron dslag
- Het huidige en aanhoudende tekort aan gasleveringen vormt een ernstige moeilijkheid bij de voorziening van een energieproduct in de zin van artikel 122 VWEU. Z oals hierboven
- hetgeen gezien de kw ets baarheid van de krappe markt op grote schaal reacties met ernstige
- Derhalve zijn aanhoudende maatregelen voor een meer gecoördineerde en onmiddellijke actie dringend noodzakelijk om beter voorbereid te zijn op mogelijke verdere verstoringen van de
- De bepalingen van Verordening (EU) 2022/2576 en de voorgestelde verlenging ervan zijn volledig in overeenstemming met het subsi diariteits beginsel. Gezien de omvang en de
- 2.3 Qven red igheid
- De duur van de verlenging is evenredig vanwege het aanhoudende karakter van de ernstige
- 2.4 Keu
- 3. RESULTATEN VAN EX-POSTEVALUATI ES, RAADPLEGING VAN BELANGHEBBENDEN EN EFFECTBEOORDELING
- 3.1 Ra adpleging van belanghebbenden
- 3.3 G r o n d r
- VOORDE BEGROTING
- algemeen beheer en uitvoering van de verorde
- werkzaamheden om mededingingswetgeving te o n tw erpen die in overeenstemming is met de implementatie van een gasaankoopconsortium, waarvoor contacten met de sector nodig zijn
- beoordeling van verzoeken van de lidstaten om quota voor hogere kritieke gasvolumes, followup van solidariteits verzoeken, facilitering van de uitvoering van
- verzamelen om eer
- 5. OVERIGE ELEMENTEN
- 5.1 Ged
, SUBSI DIARITE IT EN EVENREDIGHEID
De rechtsgrondslag van dit instrument is artikel 122, lid 1, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU).
Het huidige en aanhoudende tekort aan gasleveringen vormt een ernstige moeilijkheid bij de voorziening van een energieproduct in de zin van artikel 122 VWEU. Z oals hierboven
toegelicht, houden de ernstige moeilijkheden bij en risico's voor de gasleveringszekerheid in
de EU aan. D oor de fors gedaalde invoer van Kussisch leidinggas in het afgelopen jaar zijn de gasleveringen aan de Unie aanzienlijk teruggelopen vergeleken met de situatie vóór de crisis. Wereldwijde gasmarkten zijn nog altijd zeer krap en dit zal naar verwachting nog enige tijd zo blijven aangezien vóór 2026 wereldwijd amper nieuwe lng_l iquefactiecapaciteit operationeel zal zijn. In de zomer en het najaar van 2023 deden zich een aantal perioden van aanzienlijke volatiliteit voor die laten zien dat gasmarkten nog alt ij d kwetsbaar zijn en op grote schaal kunnen reageren op onverwachte en plotselinge schokken in aanbod en vraag, zoals het geval was na de staking bij A ustralische I ng_i nstal laties, de crisis in het M idden~Oosten en de verstoring van de Balticconnector,
Een aantal risico's kan, als ze werkelijkheid worden, de vrees voor schaarste aanwakkeren,
gevolgen voor de prijzen teweeg kan brengen. Tot deze risico's behoren een herstel van de
A ziatische vraag naar I ng die de beschikbaarheid van gas op de wereldwijde gasmarkt beperkt, extreme weersomstandigheden die de hydro~energieopslag en productie van kernenergie mogelijk nadelig beïnvloeden waardoor vaker gebruik moet worden gemaakt van gasgestookte elektriciteits opwekking, en
verdere mogelijke verstoringen van de gaslevering, waaronder een volledige stopzetting van de invoer van gas uit Rusland of een verstoring van bestaande kritieke gasinfrastructuur.
Derhalve zijn aanhoudende maatregelen voor een meer gecoördineerde en onmiddellijke actie dringend noodzakelijk om beter voorbereid te zijn op mogelijke verdere verstoringen van de
13
gasvoorziening en perioden van m arktvolati I iteit in de loop van volgend Jaar. IVIet de maatregelen die op grond van het instrument voor een beperkte periode worden voortgezet kunnen alle lidstaten en marktdeelnemers zich op gecoördineerde wijze voorbereiden op mogelijke verdere levering stekort en en m arktvo I ati I iteit, en deze het hoofd bieden. De te verlengen maatregelen van Verordening (EU) 2022/2576 worden genomen in een geest van solidariteit tussen de lidstaten. Zo kunnen de bundeling van de vraag en gezamenlijke aankopen de solidariteit in de EU versterken door met name ondernemingen te ondersteunen die vroeger uitsluitend of hoofdzakelijk gas van Russische leveranciers kochten, en die ondernemingen te helpen zich tegen concurrerende voorwaarden bij andere aardgasleveranciers te bevoorraden. Uaarnaast zijn de krachtens Verordening (EU) 2022/2576 gepubliceerde prijsramingen en benchmarkspreads van cruciaal belang met het oog op meer solidariteit tussen de lidstaten bij de aankoop van beperkte lng~leveringen. Ve r d er worden bij Verordening (EU) 2022/2576 tij del ij ke maatregelen vastgesteld om in geval van een gasnoodsituatie het gas eerlijk over de grenzen heen te verdelen, gasleveringen voor de meest cruciale afnemers veilig te stellen en grensoverschrijdende solidariteitsmaatregelen te waarborgen. Dit voorkomt dat een lokale gascrisis overslaat naar andere lidstaten.
Daarom is het gerechtvaardigd het voorgestelde instrument op artikel 122, lid 1, VWEU te baseren.
2.2 S ubsidiariteit (bij niet~exclusieve bevoegdheid)
De bepalingen van Verordening (EU) 2022/2576 en de voorgestelde verlenging ervan zijn volledig in overeenstemming met het subsi diariteits beginsel. Gezien de omvang en de
aanzienlijke gevolgen van de ernstige moeilijkheden bij en risico's voor de
gasleveringszekerheid in de EU is er behoefte aan optreden op EU 'niveau. Een EU 'brede aanpak via de bundeling van de vraag, een betere coördinatie van leveringen en een efficiënter gebruik van lng"terminals, gasopslag plaatsen en pijpleidingen, in een geest van solidariteit, is nodig om het risico van mogelijke ernstige verstoringen tot een minimum te beperken. Dit kan efficiënt worden geregeld op EU "niveau in plaats van op nationaal niveau.
De maatregelen om buitensporige gasprijzen en dagelijkse volatiliteit op de markt voor energiederivaten te voorkomen vragen daarnaast ook om actie op EU"niveau gezien het geïntegreerde karakter van gas en in financieel opzicht daaraan gerelateerde markten.
Een gecoördineerde aanpak op EU "niveau is ook nodig met betrekking tot maatregelen voor de voorzieningszekerheid. Een dergel ij ke coördinatie is van cruciaal belang om te waarborgen dat de lid sta te n e ff iciënt en tij dig op solidariteitsverzoeken kunnen reageren. Hoewel de lidstaten de mogelijkheid behouden om bilaterale solidariteitsregelingen aan te gaan, zullen standaardregels van kracht zijn totdat dergel ij ke regelingen zijn overeengekomen, zodat alle EU-, idstaten baat kunnen hebben bij solidariteit. Uit zal er uiteindelijk toe leiden dat bilaterale solidariteit niet door een gebrek aan administratieve en financiële regelingen tussen de lidstaten wordt belemmerd, terwijl de lidstaten ook de mogelijkheid krijgen om de standaardregels met onderhandelde voorwaarden aan te vullen.
De ongekende aard van de gasvoorzieningscrisis en de grensoverschrijdende effecten ervan, en het integratieniveau van de interne energiemarkt van de EU, rechtvaardigen optreden op Unieniveau, aangezien de lidstaten alleen het risico van ernstige economische problemen als gevolg van pr ij sst ij gingen of aanzienlijke verstoringen van de gasvoorziening niet doeltreffend kunnen aanpakken. r\ Meen de voortzetting van EU "maatregelen die zijn ingegeven door een geest van solidariteit tussen de lidstaten kunnen waarborgen dat
14
voorzieningsver st oringen en m arktvo I ati I iteit niettot blijvende schade voor de burgers en de economie leiden.
Va nwege de omvang en de gevolgen ervan kan de maatregel beter op het niveau van de Unie worden verwezenlijkt, en dus kan de Unie overeenkom stig het in artikel 5 van het Ver drag betreffende de Europese Unie neergelegde subsi diariteits beginsel maatregelen nemen.
De bepalingen van de Ver ordening en de voorgestelde verlenging ervan zijn in overeenstemming met het evenredigheidsbeginsel. De maatregel sta at in verhouding tot de omvang en de aard van de vastgestelde problemen en de verwezenlijking van de gestelde doelen.
Gezien de unieke geopolitieke situatie en de aanzienlijke bedreiging voor de burgers en de economie van de EU is er duidelijk behoefte aan gecoördineerde actie. LJe in het voor st el vervatte maatregelen gaan niet verder dan wat nodig is om de doelstellingen ervan te verwezenlijken en staan in verhouding tot die doelstellingen.
M eer in het b ij zonder moeten de bepalingen inzake de bundeling van de vraag en gezamenlijke aankopen die dit voor st el beoogt te verlengen over het algemeen op vr ij willige basis worden uitgevoerd, met enkel een beperkte uitzondering wat betreft verplichte deelname aan de bundeling van de vraag voor een bepaald gasvolume. Het staat particuliere ondernemingen nog alt ij d geheel vrij om de gasleveringscontracten al dan niette sluiten.
De uitbreiding van sol idariteit tot cruciale gasgestookte energiecentrales legt marktdeelnemers beperkingen op die noodzakelijk zijn om de gasvoorzieningszekerheid te waarborgen in een situatie van verminderde gaslevering en een grotere vraag tijdens het winterseizoen. Daarmee wordt voo rt gebouwd op bestaande maatregelen die zijn vastgesteld in respectievelijk Verordening (EU) 2022/1 369 en Ve rordening (EU) 2017/1938 en wordt getracht die maatregelen in de huidige omstandigheden doeltreffenderte maken.
De verplichting voor m a r kte x p I o i ta n te n om het ACER informatie over lng~transacties te ver st rekken is in overeenstemming is met de bestaande verplichtingen van de marktdeelnemers uit hoofde van de Kem it en het ACER za, gevoelige bedr ij fs informatie vertrouwel ij k behandelen.
De maatregel ter beperking van de dagelijkse prijsvolatiliteit bevat voorwaarden voor handelsplatformen en handelaren om energiebedrijven in staat te stellen aan de gas- en elektriciteitsmarkten te blijven deelnemen en aan hun indekkingsbehoeften te voldoen, zodat de continu ïte it van de energievoorziening voor de eindverbruikers wordt gewaarborgd. Tegelijkertijd kunnen de handelsplatformen op grond van de bepalingen van de verordening zelf bepalen met welke berekeningsmethode ze hun prijsl i m ieten ten opzichte van een ref e re nti e p r ij s vaststellen.
moeilijkheden bij de energievoorziening en de daaruit voortvloeiende risico's voor de prijzen
en de leveringszekerheid, die naar verwachting ten minste heel 2024 zullen voo rt duren aangezien structurelere veranderingen van de marktom standigheden pas in de loop van 2025 worden verwacht.
15
ze van het instru ment
Gezien de omvangrijke maatschappelijke, economische en financiële gevolgen van de energiecrisis worden de bepalingen die dit voorstel beoogt te verlengen neergelegd in een verordening, die van algemene strekking en rechtstreeks en onmiddellijk van toepassing is. Ook de verlenging van de periode waarin deze bepalingen van toepassing zijn moet derhalve in een verordening worden va st gelegd.
16
Va nwege de urgentie om het voor st el tot verlenging van Ve r o rdening (EU) 2022/2576 voor te bereiden zodat hettijdig door de Raad kan worden vastgesteld, kon er geen raadpleging van belanghebbenden plaats vinden. Over kwesties die betrekking hebben op de uitvoering van de verordening, waaronder de noodzaak van voortgezette toepassing van de bepalingen ervan, is echter van gedachten gewisseld in relevante fora, zoals de ad"hocstuurgroep en de industriële adviesgroep.
3.2
Effectbeoordeling
Dit voorstel om de 'verordening inzake gassolidariteit' te verlengen is een noodmaatregel gebaseerd op artikel 122, lid 1, VWEU om aanhoudende ernstige moeilijkheden bij en risico's
voor de gasleveringszekerheid in de EU het hoofd te bieden, wm deze reden kon een effectbeoordeling niet worden uitgevoerd. Het voor st el bouwt echter voort op de conclusies van het verslag betreffende de voornaam ste bevindingen van de evaluatie van Ve r o rdening
(EU) 2022/2576.
echten
Er zijn geen negatieve effecten op de grondrechten vastgesteld. De maatregelen op grond van dit instrument laten de rechten van afnemers die als beschermd zijn gekwalificeerd overeen kom stig Verordening (EU) 2017/1938, met inbegrip van alle huishoudelijke afnemers, onverlet. Het instrument laat toe de aan gastekorten verbonden II SI CO S te verminderen die anders grote gevolgen voor de economie en de samenleving zouden hebben.
De gevolgen voor de begroting zijn beperkt tot de noodzaak om de verlenging van het dienstencontract tussen de Commissie en de dien st verlener die het vraag bundel i ngsplatform
'AggregateEU" exploiteert te financieren.
De gevolgen van dit voorstel voor de EU 'begroting hebben ook betrekking op de personele middelen en andere administratieve uitgaven van het directoraat' generaal (DG) Energie van de Luro pese Uommissie en van het ACER. H et voor st el voorziet in verlenging van bepalingen die een verbeterde architectuur voor gasleveringszekerheid tot stand hebben gebracht, met nieuwe verplichtingen voor de lidstaten en dienovereenkomstig een grotere rol voor DG Energie op een groot aantal terreinen vergeleken met de periode voorafgaand aan de oorspronkelijke verordening, namelijk.
n i n g (3 vte's);
werkzaamheden om mededingingswetgeving te o n tw erpen die in overeenstemming is met de implementatie van een gasaankoopconsortium, waarvoor contacten met de sector nodig zijn
(2 vte's);
beoordeling van verzoeken van de lidstaten om quota voor hogere kritieke gasvolumes, followup van solidariteits verzoeken, facilitering van de uitvoering van
solidariteitsovereenkomsten (1 vte),
administratieve bijstand (2 vte's).
17
Het voorstel bevat ook nieuwe taken voor het ACER om lng"transactiegegevens te
;n ing-benchmarkte bepalen (5 vte's).
Dit voorstel vereist geen begrotingsmiddelen bovenop de middelen die reeds waren toegekend in het kader van de vaststelling van Verordening (EU) 2022/2576 en uiteengezet worden in het financieel memorandum bij Verordening (EU) 2022/2576.
eta i I leerde toelichting bij de specifieke bepalingen van het voor st el
De voorgestelde wijzigingen zijn in omvang beperkt en beogen de periode waarin de bepalingen van Verordening 2022/2576 van toepassing zijn met één jaar te verlengen.
In artikel 31 wordt voorgesteld de periode waarin de verordening van toepassing is te wijzigen van 30 dece m ber 2023 (é én jaar na de inwerkingtreding van Verordening 2022/2576) ,n 31 decern ber 2024.
18