Toelichting bij COM(2023)757 - Netwerken: ontbrekende schakels - EU-actieplan voor netwerken

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier COM(2023)757 - Netwerken: ontbrekende schakels - EU-actieplan voor netwerken.
bron COM(2023)757
datum 28-11-2023
EUROPESE COMMISSIE

Brusse,, 28.11.2023 COM(2023) 757 f,n

Inhoudsopgave

1.

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARPEMENT, DE RAAD, HET EUROPPPS PCONOMISCH PN SOCIAAP COMITÉ PN HET COMITÉ


VAN DP RPGIO'S

etwerken . ontb reken de scha kels - LU- actieplan voor netwerken

NL

NL

Inleiding



Onderling verbonden en stabiele elektriciteitsnetten vormen de ruggengraat van een goed functionerende energiemarkt. De E uropese Unie heeft een van de meest uitgebreide en veerkrachtige elektriciteitsnetten ter wereld . Het strekt zich in haar interne markt uit over meer dan 11 mi IJ oen kilometer en zorgt elke dag voor een con st ante elektriciteits voorziening aan de consument.

Dankzij de EU "verordening betreffende de trans_Luropese energie~infrastructuur ("TEN E") heeft de EU meer dan 100 projecten van gemeenschappelijk belang ("PGB's") op het gebied van elektriciteit geselecteerd en de vergunningverlening en de bouw ervan

2.

vergemakkelijkt, onder meer door financiering - met name met middelen uit de Connecting


Europe Facility (CEF). D it heeft b ij gedragen tot de o n tw ikkeling van een fysieke elektriciteitsinfrastructuur die geschikt is voor een daadwerkelijk eengemaakte markt en om vooruitgang te boeken in de richting van het streefcijfer van 15 % el e ktri citeitsi nterco n necti e te g e n 2030L T ijdens de energiecrisis hebben onderling goed verbonden elektriciteitsmarkten waardevolle voordelen opgeleverd in de vorm van een grotere voorzieningszekerheid, toegang tot elektriciteit uit buurlanden tegen concurrerende prijzen en een snellere integratie van hernieuwbare energie. I\lu de EU "markten volledig gekoppeld zijn, is de voltooiing van het infrastructuurnet de volgende stap om de voordelen van betaalbare en duurzame energie voor consumenten te maximaliseren.

Ondanks deze vorderingen worden de Europese elektriciteitsnetten geconfronteerd met nieuwe en belangrijke uitdagingen. Zij moeten voldoen aan de groeiende vraag in verband met schone mobiliteit, verwarming en koeling, elektrificatie van de industrie en het opstarten van de productie van koolstofarme waterstof. Naar verwachting zal het elektriciteits verbruik t u ss e n nu en 2030 met ongeveer 60 % toenemen. In de netten zal ook een groot aandeel variabele hernieuwbare elektriciteit moeten worden geïntegreerd. De opwekkingscapaciteit voor wind" en zonne_energie moet worden uitgebreid van 400 GW m 2022 tot te n min ste 1 000 GW te g e n 2030, met inbegrip van een grote uitbreiding van de productie van hern ieuwbare of f s hore_energie tot 317 GWJ die op het land moet worden aangesloten. Daarom moeten de netten worden aangepast aan een meer gedecentraliseerd, gedigitaliseerd en flexibel elektriciteitssysteem met mi Ij oenen zonnepanelen op daken en lokale energiegemeenschappen die hulpbronnen delen.

De planning en de werking van de Europese netten voor elektricitei tstr a nsmissie en distributie moeten ook worden afgestemd op de planning en de werking van de nieuwe waterstofinfrastructuur, energieopslag, oplaadinfrastructuur voor e- m o b i I iteit en i nfrastructu ur.

A Is gevolg van deze trends moet het Europese net snel worden gemoderniseerd en uitgebreid. Uit het tienjarig n eto ntw i k k e I i n g s p I a n van het ENTSB"E blijkt dat de grensoverschrijdende

2 Arti kei 2, p u nt 1 1 , van Verorden ing (EU) 2018/1999 (governanceverordening).

3 Injanuan 2023 hebben de hdstaten req.onaa o v e ree n ste m m , n q b e re , K. t o v e r q e q o m b , n e erde ambities die leiden tot cl o f f s horedoelstellingen van ongeveer 111 GW te gen 2030 en 317 GW te gen 2050, Ter vergel ij king, in 2023 bedroeg de onshore- en o f f s horecapaciteit ongeveer 971 W (ramingen van de Commissie van 971 452 W op basis van de gege tra ns pa ra nti e p I atf o r m van het El S B~ E) ,

1

tra n s m i ss i e-i n f ra str u ctu u r in de komende zeven Jaar moet worden verdubbeld, met een extra

c a p a c i te i t v a n 23 GW te g e n 2025 en nog eens 64 GW te g e n 20304.

Naast grensoverschrijdende behoeften zal het grootste deel van de investeringen binnen de grenzen liggen, op het gebied van zowel transmissie als distributie. M et name zullen de distributienetten moeten worden uitgebreid en aangepast met het oog op het aansluiten van grote hoeveelheden gedecentraliseerde hernieuwbare energie en nieuwe flexibele vraag ( nCtbdciStin^ zoals warmtepompen en laadstations voor elektrische voertuigen . Zij

krijgen nieuwe functies en maken een reeks nieuwe oplossingen mogelijk die het systeem vereist. Zij moeten worden omgevormd tot slim me netten die digitaal zijn, in realtime worden gemonitord, op afstand controleerbaar en cyberbeveiligd zijn, waarbij onderzoek en innovatie een belangrijke rol spelen. Bovendien is ongeveer 40 % van de Europese distributienetten ouder dan en toe aan modernisering. LJe industrie schat dattegen 2030 ongeveer 375

tot 425 m i IJ a r d EUR aan investeringen in distributienetten nodig is . In totaal schat de Commissie dat dit decennium 584 m i IJ a r d EUR aan investeringen nodig is voor de elektriciteitsnetten. Dit maakt een aanzienlijk deel uit van de totale investeringen die nodig zijn voor de transitie naar schone energie in de elektriciteitssector.

Het is nu al duidelijk dat deze uitdagingen moeten worden aangepakt. In veel landen hebben projecten voor de opwekking van hernieuwbare energie te maken met lange wachttijden bij het verkrijgen van aansluitingsrechten. De wachttijd voor vergunningen voor netverzwaringen ligt tussen 4 en 10jaar en voor hoge spanningen tussen 8 en 10jaar. De achterstand wat betreft aansluiting op het distributienet loopt snel op, met enkele duizenden nieuwe verzoeken per maand voor één enkele middelgrote distributiesysteembeheerder (DSB). W anneer er geen duidelijkheid of zekerheid is over de aansluitingstermijnen en ~ kosten, worden nieuwe geplande opwekkingsprojecten stilgelegd of opgegeven. De EU-wetgeving bevat weliswaar reeds regelgeving die relevant is voor

distributiesysteembeheerders, maar met dit actieplan bevordert de Commissie voor het eerst acties die gericht zijn op distributienetten. Hier kunnen aanzienlijke knelpunten in de voorziening ontstaan wanneer bedrijven en huishoudens toegang proberen te krijgen tot betaalbare schone energie met oplossingen die variëren van de integratie van flexibele energie~activa zoals emissievrije voertuigen tot vraagsturing, investeringen in onder stations en dergel ij ke. Bovendien doen zich bij interconnectieprojecten overal in Europa kostenoverschr ij dingen voor als gevolg van inflatie en stijgende rentevoeten, terwijl het ook moeilijk is om tij dig aan apparatuur zoals kabels of onderstations te komen. Het gebrek aan geschoolde arbeidskrachten komt nog eens bovenop deze problemen. De wachttijd voor nieuwe producten kan oplopen tot 2032.

Dit is niet alleen een Europese kwestie. Werel dwijd wordt erkend dat elektriciteitsnetten moeten worden uitgebreid. De VS schat dat de /Amerikaanse transmissiesystemen tegen 2030 m et 60 % moeten worden uitgebreid. Het nutsbedrijf State Grid Corporation of China

^ Syste m needs study — Op p ortu n iti es for a more effïc i ent Eu ro pe a n po we r syste m in 2030 and 2040, tienjarig neton tw ikkelingsplan 2022,

ENTSB-E, me, 2023.

Verslag van de Corn missie over de stimulering van e~m obi I iteit door middel van gebouwenbeleid, februari 2023, 6Z,e Connecting the d ots, uitgevoerd door Eurelectnc ,n samenwerking met E.DSO. Hetaandeel van netten ,n de totale kosten van de

energievoorziening is geëvolueerd van gemiddeld 27 % in het voorgaande decennium tot 37 % dit decennium - zie de beoordeling van d

investeringsbehoeften van de Comm,ss,e, SWD(2023) 68 fmal 7 LUvoenno van net R E P o we r E U - p I a n , SWD(2022) 230 fmal

2

3.

heeft aangekondigd in de periode 2022-2023 1 020 m i IJ a r d CNY (132 m i IJ a r d EUR) te


investeren in elektriciteitsnetten. Het Internationaal Energieagentschap schat in dat er wereldwijd meer dan ÖU mi IJ oen km elektriciteitsnet nodig is tegen 2040 - het equivalent

van het huidige volledige wereldwijde net - en heeft berekend dat er ongeveer 1 500 GW

8

aan geavanceerde hernieuwbare_energieprojecten in de wachtrij staan voor netaansl uiting . De EU zet elektriciteitsnetten bovenaan op de agenda. LJe herziene richtlijn hernieuwbare

9

4.

energie voorziet in de stroomlijning van de vergunningverlening voor netten die nodig zijn


n 10

voor de integratie van hernieuwbare energiebronnen. VJ e verordening en de richtlijn betreffende een interne markt voor elektriciteit bevatten regels voor de o n tw ikkeling van netten met betrekking tot planning, nettarieven en de rol van het ENTSB-E en de EU-DSB-entiteit. Het toepassingsgebied van het voorstel voor een verordening voor een nettonulindustrie omvat nettechnologieën. De omvang van de uitdaging is echter zodanig dat specifieke beleidsaandacht nodig is om ervoor te zorgen dat elektriciteitsnetten de snelle

Fl I 11

transitie naar schone energie van de LU mogelijk maken en geen knelpunt vormen Bovendien vragen de EU"burgers om de modernisering en interconnectiviteit van de elektriciteitsnetten te verbeteren, het onderhoud ervan te garanderen en de netten om te

12 n

vormen om de overgang naar hernieuwbare energiebronnen mogelijk te maken . wm deze redenen heeft de Commissie met belanghebbenden overlegd om de problemen en mogelijke acties te bespreken.

\/o o rt bouwend op deze werkzaamheden presenteert de Commissie deze mededeling met een 14- puntenactieplan om de elektriciteitsnetten van Europa sterker, meer onderling verbonden, digitaler en cyberveerkrachtiger te maken. De genoemde maatregelen zijn gericht op de uitvoering van het overeengekomen rechts kader en moeten snel worden gerealiseerd om tijdwinstte boeken met betrekking tot de doelstellingen voor 2030.

5.

2. Een Europees actieplan voor netten


De c

om missie heeft de kwesties met betrekking tot netten onder de aandacht gebracht in

verschillende fora en raadplegingsprocessen met belanghebbenden, waaronder het forum inzake energie~infrastructuur in ixopenhagen en de pci E nergy Days in Brussel en, meer recentelijk, de toppen inzake PGB' S op het gebied van slimme n ette n die m et d e ste u n van de Commissie in L_J ubljana en Bratislava door on tw ikkelaars van PGB's z ijn georganiseerd. Voorts heeft het ENTSB"E op 9 se pte m b e r 2023 een forum op hoog niveau over de toekomst

16 r

van onze netten georganiseerd , onder auspiciën van de Com missie, om met de belanghebbenden die de hele toeleveringsketen vertegenwoordigen, de vooruitzichten en uitdagingen voor de ontwikkeling van netten te bespreken.

Electricity Gri ds and Secure Energy Transitions, I E/\, oktober 2023. ^ https,//www,consi I i u m .europa ,e u/n I /press/pressreleases/2023/1 0/09/renewable~enerqy~cou nci l~adopts~new~rules/ "V.rord.nm. (EU) 2019/943 en R.chtlun (EU) 2019/944.

11 www.ft.com/content">https://www.ft.com/content

^ ^ Conclusies van de Conferentie over de toekomst van Europa, voorstel 3 over klimaatverandering, energie en vervoer, maatregel 4

(biz. 45).

13 https://energy.ec.europa.eu/topics/infrastructure/energy-infrastructure-forum en

14 https://energy.ec.europa.eu/topics/infrastructure/proiects-common-interest/pci-energy-davs en

15 2023: www.pcisummit.eu/live-stream/">https://www.pcisummit.eu/live-stream/: 2022: www.sincrogrid.eu/en/News/ArticlelD/442">https://www.sincrogrid.eu/en/News/ArticlelD/442PCIs-Summit

16 www.entsoe.eu/eugridfo">https://www.entsoe.eu/eugridfo ru ml

3

Op basis van de resultaten van deze werkzaamheden heeft de Commissie zeven horizontale uitdagingen vastgesteld om hettempo van de neto n tw ikkeling in Europa te versnellen. Dit zijn IJ de uitvoering van bestaande PGB' S versnellen en nieuwe projecten ontwikkelen, c_j de netplanning op de lange termijn verbeteren, 3) een onder steunend, toekom stbestendig regelgevingskader invoeren, 4) bestaande netten beter benutten en deze slimmer maken, 5) de toegang tot financiering verbeteren, 6) zorgen voor snellere en lichtere vergunningsprocedures, en 7) toeleveringsketens versterken.

Vo or elk van deze zeven gebieden worden in de volgende delen van het actieplan de belangrijkste oorzaken van het probleem samengevat en worden de belangrijkste op maat gesneden acties en aanbevelingen voor de aanpak ervan op korte tot middellange termijn v a stg e ste I d .

/. DE UITVOERING VAN PROJECTEN VAN GEMEENSCHAPPELIJK BELANG (PGB'S) VERSNELLEN EN NIEUWE PROJECTEN ONTWIKKELEN

Sinds 2013 is h et TEN-E 'kader het belangrijkste instrument om elektriciteitsinterconnecties binnen de eengemaakte markt te ver st erken. Het heeft geholpen om de beho ef te n aan grensoverschrijdende infrastructuur in kaartte brengen, projecten van gemeenschappelijk belang ('PGB's") te selecteren, politieke steun te verkrijgen en de uitvoering ervan te versnellen door gestroomlijnde vergunningverlening. De PGB "status heeft ook een belangrijke rol gespeeld bij het scheppen van gunstige financiële voorwaarden, als een algemeen erkend label dat financiële instellingen extra zekerheid biedt met betrekking tot de

F I 17

6.

hoge waarde van een project, met inbegrip van de Lu ropese Investeringsbank


In de to ekomst zal het TEN-E "kader, vanwege de verwachte toename van de grensoverschrijdende netbehoeften, nog belangrijker worden voor de integratie en het transport van grote hoeveelheden nieuwe hernieuwbare elektriciteit in Europa waar dat het hardst nodig is. De PGB's zullen de lidstaten ook helpen om het streefcijfer van 15% elektriciteitsinterconnectie te halen. Betere grensoverschrijdende interconnecties bieden een aanzienlijk kostenbesparingspotentieel op systeem niveau. grensoverschrijdende projecten kunnen de opwekkingskosten tot 2040 m et zj m i IJ a rd EUR per jaar doen dalen, te rw ij I de benodigde investeringen in grensoverschrijdende capaciteit en opslag D miljard EUR per jaar bedragen.

De eerste Unielijst uit hoofde van de herziene TEKEE "verordening die op c_0 november 2023 is vastgesteld, draagt bij tot de totstandbrenging van een i n f ra str u ct u u r n et dat geschikt is voor een koolstofvrije toekom st door 166 PGB's en p r oj e cte n van wederzijds belang (PWB's) ö aan te w ij zen. Er is vernieuwde aandacht voor elektriciteit met 68 projecten (waarvan 12 opslagprojecten), 5 projecten voor slimme netten en, voor het eerst, een nieuwe categorie of f s horeUnfrastructuur met 12 p r oj e cte n .

IVIet deze ÖO projecten worden de dringendste knelpunten in de TEN-E " n ette n van de EU aangepakt, wngeveer de hel ft ervan is gepland voor de periode 2027-2030. Zn m o ete n tij d i g worden voltooid om ervoor te zorgen dat zij binnen dit decennium effect kunnen so rt eren.

The European I n vestm e nt Bciflk S role in cross-border infrastructure projects, EIB, me, 2023. 18PWB'S zullen de ElJ-|,dstaten verbinden met buurlanden en b ij dragen tot de verwezenlijking van de klimaat" en energiedoelstelling voor 2030 van de Urne, en dat kan bijvoorbeeld de d e o a r b o n , sa t, e to e zeggingen van de pa rt ij en bij de Energiegemeenschap onde rste u r

4

Om de on ts poringen en vertragingen te voorkomen waardoor in het verleden de voltooiing van PGB S werd bemoeilijkt, zijn extra inspanningen nodig om de vooruitgang te monitoren en knelpunten en belem meringen voor de uitvoering snel weg te nemen.

Ver der worden in het uitgebreide Uniebreed tienjarig neto n tw ikkelingsplan van het TEN"E aanzienlijke extra systeembehoeften voor 2040 en daarna vastgesteld. Mierin moet worden voorzien door de komende Jaren nieuwe PGB's in de volgende Unielij ste n o p te nemen. Daartoe moeten inspanningen worden geleverd om vaart te zetten achter de opzet en o n tw ikkeling van een robuuste pijplijn van nieuwe projecten die om de tw eejaar in de b ij g ewer kte PGB-, ijsten moeten worden opgenomen.

Hoewel het merendeel van de financieringsbehoeften voor toekom stige projecten door marktfinanciering zal moeten worden gedekt, neemt de druk toe om extra overheidssteun te verlenen voor grensoverschrijdende projecten, om stijgende tarieven en daardoor stijgende energiekosten voor de eindverbruikers te beperken. Er is echter sprake van een discrepantie tussen de groeiende, vastgestelde behoeften en de beschikbare EU 'middelen. Met uit hoofde van CEF-E nergie 2021-2027 beschikbare budget werd in de definitieve verordening verlaagd ten opzichte van het oorspronkelijke voorstel van de Commissie en was bedoeld voor een beperkt aantal projectcategorieën zoals vastgesteld in de oude TEN-E 'verordening. M et de herziening van de TEN-E "verordening in 2022 werd het toepassingsgebied uitgebreid tot nieuwe categorieën voor of f s horenetten, elektrolyse_i nstal laties, waterstofi nfrastructu ur, energieopslag, C02~opslag en slimme gasnetten, terwijl de begroting stoew ij zing ongewijzigd bIeef.

Door de toenemende netbehoeften en een beperkte spreiding van de begroting over meer categorieën heeft het instrument minder impact en ontstaat een mogelijke financieringskloof voor grensoverschrijdende energienetten. CEF-E nergie is bovendien alleen bedoeld voor projecten van gemeenschappelijk belang en dekt niet de lokale behoeften van distributienetbeheerders. Vo or elektriciteitsnetten zijn andere financieringsmogelijkheden van de EU beschikbaar, zoals het Uohesiefonds, het EFRO, de herstel" en veerkrachtfaciliteit of het moderniseringsfonds, maar sommige worden niet volledig benut. In de herstel" en veerkrachtplannen wordt aan netten ongeveer 13 m i IJ a r d EUR toegewezen voor

hervormingen en investeringen in netinfrastructuur, slimme energiesystemen, energieopslagfaciliteiten en digitalisering van distributie- en transmissienetten.

A a ngezien de inspanningen van burgers en bedrijven al worden belemmerd door onvoldoende investeringen in distributienetten en opslag, lijkt een nieuwe aanpak voor de selectie en ondersteuning van lokale netprojecten nodig om lacunes in de toekomst te voorkomen.

Actie 1: De C om missie, de lidstaten en de transmissiesysteembeheerders (TSB's) versterken de steun voor de voorbereiding, snellere uitvoering en financiering van projecten van gemeenschappelijk belang en projecten van wederzijds belang

Om d e v o Ito oiing van proje cte n van gemeenschappelijk belang op de Unielijstte versnellen, zullen de Commissie, de lidstaten en de projecto n tw ikkelaars prioriteit geven aan de uitvoering van reeds geïdentificeerde projecten van gemeenschappelijk belang en

Gebaseerd op de herstel" en veerkrachtplannen m et inbegrip van de REPowerEU~hoofdstukken van 21 lidstaten (HR, EE, EL, HU, IT, PL,

RO, MT, AT, ES, SI, SK, CZ, PT, LT, LV, CY, DE, BE, BG, Fl)

5

projecten van wederzijds belang. Dovendien moet de o n tw ikkeling van nieuwe prioritaire projecten worden bevorderd.

Va nwege van een verscherpt toezicht op de uitvoering van projecten moeten p r oj e cto n tw i k keiaars de lidstaten en de Commissie op de hoogte brengen van de voo rt gang en problemen in kaart brengen die moeten worden opgelost, onder meer op het gebied van vergunningverlening. Daartoe moet elk van de bestaande groepen op hoog niveau prioritaire projecten nauwlettend volgen, onder meer door middel van jaarlijkse ministeriële bijeenkomsten om te zorgen voor politieke sturing en een nauwgezette f o I I o w~ u p van de voo rt gang bij de uitvoering, in voorkomend geval met betrokkenheid van de partnerlanden. De groepen op hoog niveau zullen ook steun verlenen bij deselectievan mogelijke toekom stige prioritaire projecten.

7.

M et het oog op de toekomst zal de Commissie tevens de investeringsbehoeften beoordelen wat betreft toekomstige overheidsfinanciering voor


infrastructuurprojecten op het gebied van zowel transmissie als distributie, met inbegrip van opslag-, waterstof" en C02- i nfrastructu ur.

//. DE NETPLANNING OP DE LANGE TERMIJN VERBETEREN MET HET OOG OP EEN GROTER AANDEEL HERNIEUWBARE ENERGIE EN MEER ELEKTRIFICA TIE

Een snel veranderend energielandschap vereist een dynamische en alomvattende langetermijnplanning van het elektriciteitstransmissiesysteem om te zorgen voor de integratie van of f s hore- en onshorebeoordelingen, alsook in verschillende sectoren zoals waterstof, oplaadinfrastructuur voor de vervoerssector, verwarming en koeling, koolstofdioxide, geëlektrificeerde industriële processen en gas.

Bovendien zijn de netbehoeften op lange termijn nog te onduidelijk, met name op het niveau van de distributiesysteembeheerders, waar de behoeften toenemen. Daarnaast is voor een toekomstbestendig elektriciteitsnet meer aandacht nodig voor de coördinatie van netplanning en gegevensui tw issel i ng tussen trans m issiesystee m beheerders, d istri butiesystee m beheerders, generatoren, aankoopgroeperingen, beheerders van oplaadpunten, beheerders van waterstofinfrastructuur en overheidsinstanties die zorgen voor de uitrol van warmtepompen, teneinde een gemeenschappelijk inzicht te krijgen in de toekom stige netbehoeften.

Naast de nieuwe netbelasting die nodig is voor elektromobiliteit, heeft de integratie van sli m en bidirectioneel laden aanzienlijke gevolgen voor de elektriciteitsnetten. Dit vereist de tijdige omzetting van de herziene richtlijn hernieuwbare energie, de uitvoering van de onlangs vastgestelde verordening betreffende de uitrol van infrastructuur voor alternatieve bra n dstoffen ("AF IR") en de va stste Ming van een nieuwe netcode inzake flexibiliteit aan de

20 n r 21

vraagzijde . VJ e Uom missie zal, na raadpleging van alle relevante belanghebbenden , de

8.

' De


'ichtlijn hernieuwbare energie bevateisen voorde lidstaten om ervoor te zorgen datoplaadpunten slimme oplaadfunctif

in voorkomend geval, bidirectioneel laden kunnen ondersteunen, en om maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat elektrische voertuigen en batterijen op n i et" d i sc r i m i n e re n d e wijze kunnen deelnemen aan f I e x i b i I i te i tsd i e n ste n . AFIR stelt bmdende streefcijfers voor de uitrol van openbaartoegankelijke laadinfrastructuurvasten schrijftvoordatvanafbegin 2024 alle meuwe of gerenov eerde openbaar toegankelijke laadpunten uitgerust moeten zijn om slim te kunnen laden, De lidstaten moe te n te gen eind 2024 de potentiële bijdrage van bidirectioneel laden aan de vermindering van de gebruikers- en systeemkosten en het vergroten van hetaandeel hernieuwbare elektriciteit in hetelektriciteitssysteem beoordelen en, indien nodig, passende maatregelen nemen, De komende netcode inzake flexibiliteitaan de vraagzijde, die momenteel wordt opgesteld, zal het regelgevingskader va stst ellen voor de deelname van bidirectioneel laden aan netdiensten, samen metandere technologieën om flexibiliteitte bieden teneinde eventuele res te rende regelgevingsobstakels aan te pakken, De Commissie streeft ernaar de netcode in de loop van 2025 vastte stellen,

21 Zoais hetForum voorduurzaam vervoer en de deskundigengroep slimme energie.

6

werkzaamheden opvoeren om de nodige b e I e i d s~ , regelgevings- en normalisatieoplossingen voor slim en bidirectioneel laden in Europa voor te st ellen.

Actie 2: Het ENTSB-E verbetert de top_downplanning tegen 2050 door de identificatie van de behoeften van of f s h o r e~ e n onshoresystemen te integreren en water st of verder in aan merking te nemen

De o n tw ikkeling van grensoverschrijdende transm issie_i nfrastructuur bouwtvoort op tien Jaar ervaring met pan~Europese netplanning via de tienjarige neto n tw ikkelingsplannen. De herziene TEN-E "verordening van 2022 ging een stap verder door de langetermijnkoers van de lidstaten inzake regionale of f s horeambities tot 2050 a,s uitgangspunt te nemen voor de planning van offshorenetten, waardoor de kloof tussen de beleidsverwachtingen en de n et o n tw ikkeling werd gedicht. Deze strategische langeterm ijnlogica die momenteel wordt toegepast in de eerste o n tw ikkelingsplannen voor offshorenetten die in Januari 2024 worden verwacht, moet worden uitgebreid tot de rest van het Europese net, met als doel de planning van of f s hore- en onshorenetten samen te brengen in een gemeenschappelijk kader via het volgende tie njarig neto n tw ikkelingsplan.

In dit verband zal de Oom missie vanaf het eerste kwartaal van 2024 na de publicatie van de e e rste o n tw ikkelingsplannen voor offshorenetten nauw samenwerken met het ENTSB-E by de verdere o n tw ikkeling van het tienjarig neto n tw ikkelingsplan. Om een geïntegreerde planning van het energiesysteem te waarborgen, moet daarnaast beter rekening worden gehouden met waterstoftransport om betrouwbare prognoses te kunnen maken van de behoeften op het gebied van waterstofinfrastructuur, waarvoor de eventuele waterstofstrategieën van de lidstaten, onder meer voor de productie van waterstof op zee en het verdere transport ervan naar de consument, in aanmerking moeten worden genomen. Daartoe moeten relevante belanghebbenden uit de waterstofsector nauwer worden betrokken bij de voorbereiding van toekom stige o n tw ikkelingsplannen voor offshorenetten. Het ENTSB-E moet de synergieën tussen de verschillende energiedragers in het tienjarig n et o n tw ikkelingsplan verder versterken en zorgen voor de betrokkenheid van de relevante belanghebbenden uit de sectoren distributie, opslag, waterstof, C02 en gas met het oog op een steeds meer geïntegreerde planning van het energiesysteem zodra deze sectoren voldoende o n t w i k k e I d z ij n .

Tot slot moeten de nationale regulerende instanties (NRT s) er op nationaal niveau voor zorgen dat de systeembeheerders bij de planning van transmissienetten de flexibiliteitsbehoeften van hun energiesystemen nader beoordelen, met inbegrip van het

22 n

potentieel van energieopslag . Uit moet gebeuren in overeen stemming met het verwachte herziene w etg e v i n g s k a d e r voor de opzet van de elektriciteitsmarkt.

9.

De transmissiesysteembeheerders en de lidstaten moeten ervoor zorgen dat er voldoende projecten voor elektriciteitstransmissie worden o n tw orpen, gepland en o n tw ikkeld om te


voldoen aan de vastgestelde infrastructuurbehoeften van de EU voor 2030, 2040 en 2050,

rekening houdend met de nationale energie- en klimaatplannen. Wa nneer de beho ef te n op h et gebied van neto n tw ikkeling worden vastgesteld, maar er niet genoeg concrete projecten zijn om aan die behoeften te voldoen, moeten de lidstaten en hun regulerende instanties transmissiesysteem beheerders aanmoedigen om nieuwe projectconcepten te o n tw i k k e I e n .

10.

Aa nbevelinq van de Commissie van 14 rmaart 2023 inzake enerqieopslaq, C (2023) 1 729 fina


7

11.

Actie 3: De EU-DSB- entiteit onder steunt de netplanning van


distributiesysteembeheerders door het bestaan en de kenmerken van

ontwikkelingsplannen voor distributienetten in kaartte brengen

Betrouwbare, alomvattende, toekomstgerichte en transparante o n tw ikkelingsplannen voor distributienetten zijn van essentieel belang om rekening te houden met hernieuwbare energiebronnen en flexibele vraag en om vert ragingen bij toekom stige verzoeken om aansluiting terug te dringen. Krachtens de richtlijn betreffende de interne markt voor

23

elektriciteit zijn distributiesysteembeheerders reeds wettelijk verplicht om de tweejaar een n et o ntw ikkelingsplan voor 5 tot 10jaar op te s te Men en dit na overleg met alle relevante systeemgebruikers bij hun nationale regulerende instanties in te dienen. Bovendien heeft de EU-DSB- entiteit wettelijke taken die zijn vastgelegd in de verordening betreffende de interne markt voor elektriciteit om de planning van distributienetten te bevorderen in coördinatie met de planning van transmissienetten, samen te werken met het ENTSB-E en beste prakt ij ken vastte st ellen voor de gecoördineerde planning van transmissie- en distributiesystemen, met inbegrip van gegevensui tw isseling tussen beheerders voor netplanning. Zo'n 2 560 distributiesysteembeheerders in de EU b estr iJ k e n 10 mi IJ oen kilometer aan distributienetten , met bedrijven van zeer uiteenlopende omvang en verschillen in nationale concentraties. Kleine distributiesysteembeheerders kunnen met b ij komende uitdagingen worden geconfronteerd als gevolg van beperkte middelen. M eer dan

12.

900 distributiesysteem beheerders - klein, middelgroot en groot - zijn lid van de EU-DSB-


e nti te i t.

13.

Deze actie vormt een aanvulling op de eerste werkzaamheden met betrekking tot w ette I i J k e


eisen en ondersteunt deze. De EU-DSB- entiteit moet uiterlijk medio 2024 casestudy's en

14.

beste praktijken onderzoeken en aanbevelingen publiceren om de


distributienetplanning te verbeteren , in nauwe samenwerking met het ENTSB-E en de transmissiesysteembeheerders, alsook met relevante vertegenwoordigers van de netgebruikers, zoals hernieuwbare energie, elektromobiliteit of verwarming en koeling, rekening houdend met de onzekerheden die de activiteiten van de

distributiesysteembeheerders het meest beïnvloeden en de heterogene omvang van de

26 T

distributiesysteembeheerders . I ransparante en regelmatige uitwisselingen met belanghebbenden op het gebied van hernieuwbare energie, elektromobiliteit, verwarming en koeling, regionale vertegenwoordigers van consumenten en van het maatschappelijk middenveld zijn van essentieel belang bij de voorbereiding van de o ntw i kkelingsplannen voor distributienetten. Nationale en gemeentelijke plannen en plannen van particuliere bedrijven inzake infrastructuur voor het opladen van elektrische voertuigen, walstroomvoorziening in zeehavens, de uitrol van warmtepompen of de uitrol van stadsverwarming zullen b ij voorbeeld aanzienlijke gevolgen hebben voor de noodzaak om de elektriciteitsdistributienetten te ver st erken, wat weer mogelijkheden biedt voor nieuwe flexibiliteitsmarkten, en moeten worden geïntegreerd in de netplanning om ervoor te zorgen dat de noodzakelijke netuitbouw snel wordt uitgevoerd.

^ Kleine distributiesysteembeheerders die minder dan 100 000 afnemers bedienen of die kleinschalige geïsoleerde systemen bedienen, kunnen worden v r ij ges te ld,

Raming van de Commissie van 2 558 distributiesysteembeheerders op basis van gegevens van Eurelectric, Distribution grids in Europe,

Facts and Fi q u res 2020, decern ber 2020. 25 7

Z_o kunnen meetgegevens van transformatoren, omvormers en verbruikers op laagspanningsniveau worden gebruikt als input voor load" flowberekeningen waarmee de invloed van nieuwe aansluitingen van fotovoltaïsche installaties op de spanning en netbelasting kan worden berekend op basis van de individuele reserves van het overeenkomstige netgedeelte, waardoor de neton tw ikkelingsplanning wordt beperkt tot wat werkelijk nodig is (Distribution qrids'.The an&rqy transition's backbone, Geode, mei 2023).

15.

beeld die welke zijn (hoofdstuk 4.7), JRC, apnl 2023


8

A dequate gegevensuitwisseling zal distributiesysteembeheerders ook helpen bij de planning van de netbehoeften om de wachttijd voor aansluiting op het net te verko rte n. Daartoe moeten netgebruikers gegevens over hun respectieve energiecapaciteit en projectlocaties verstrekken, zodat distributiesysteem beheerders inzicht kunnen krijgen in nieuwe stroompatronen binnen hun netten. Bovendien moeten de N^RI S, in samenwerking m et ACER en CEER, uiterlijk in het vierde kwartaal van 2024 n chtsnoeren voor de planning aan de distributiesysteembeheerders verstrekken en de samenhang tussen de plannen bevorderen De C ommissie zal samen met de EU-DSB- entiteit vanaf 2024 ook meer onder steuning bieden bij de opmaak en de indiening van aanvragen van projecten van gemeenschappelijk belang voor slimme n ette n .

De belangrijkste drijfveer voor het nemen van investeringsbeslissingen is derhalve het bestaan van uitgebreide neto n tw i kkelingsplannen. A Is aanvulling hierop kunnen de nationale energie" en klimaatplannen doeltreffende instrumenten zijn om de o n tw ikkeling van distributienetten te onder steunen, met name door middel van hervormingen die door de lidstaten moeten worden uitgevoerd. De C ommissie zal netgerelateerde acties opnemen in het iteratieve proces metde lidstaten betreffende hun nationale energie- en klimaatplannen.

///. REGELGEVINGSSTIMULANSEN VOOR TOEKOMSTGERICHTE NETUITBOUW INVOEREN

Een van de belangrijkste factoren die van invloed zijn op de hoogte en de doeltreffendheid van investeringen in neto n tw ikkeling, is het regelgevingskader. Netten zijn doorgaans gereguleerde activa en investeringen worden door alle consumenten betaald via nettarieven. Hogere kosten voor de o n tw ikkeling van het energiesysteem zullen daarom normaal gesproken leiden tot een st ij ging van de nettarieven, en dus van de consumentenprijzen, ook al moeten de eindgebruikersprijzen wel betaalbaar blijven. A Is projecto n tw ikkeling wordt beperkt tot projecten die gebaseerd zijn op de huidige systeembehoeften, kan dat bovendien leiden tot een st ij ging van de toekomstige systeemkosten en dus ook van de kosten voor de consument. Daarom is het belangrijk dat de betrokken partijen het eens zijn over de noodzaak van anticiperende investeringen.

M et name zal hernieuwbare offshore~energie enorme voordelen opleveren voor de samenleving, die waarschijnlijk verder reiken dan de grenzen van de gastlidstaten. Hierdoor is het ingewikkeld om afspraken te maken over een passende verdeling van de kosten, onder meer voor hybride i n te rc o n n e cto re n .

Het bieden van passende regelgevingsstimulansen begint met de va stste Ming van een onder steunend regelgevingskader dat investeringszekerheid biedt. Dit vraagt om een snel akkoord over de hervorming van de opzet van de elektriciteits markt, waarbij in de bepalingen ervan het belang wordt erkend van anticiperende investeringen en een garantie voor toegang tot het transmissienet voor hernieuwbare of f s hore~energie, en zowel kapitaaluitgaven als exploitatiekosten in de nettarieven in aanmerking worden genomen.

Een dergel ij ke ingr ij pende herziening van de tariefmethoden vereist echter het Juiste evenwicht tussen enerzijds het anticiperen op toekomstige infrastructuurbeho ef te n, h et aanvaarden van een hogere mate van onzekerheid over de wellicht niet volledige benutting van een infrastructuurvoorziening na de inbedrijfstelling ervan en het mogelijk maken om de

^^ CEER Views on Electricity Distribution Network DeveiopmentPians, CEER, november 2021,

9

daarmee samenhangende kosten snel terug te verdienen, en anderzijds de betaalbaarheid voor de consumenten die de kosten dragen via de nettarieven. Het sociaaleconomische welvaa rtsverlies als gevolg van het uitstellen van de netverbeteringen die nodig zijn voor de aansluiting van hernieuwbare energiebronnen en de flexibele vraag, zal vaak opwegen tegen de extra initiële kosten van anticiperende investeringen. Bovendien kunnen zich, gezien de lange levensduur van netactiva, in de toekomst aanzienlijke kostenverminderingen voordoen wanneer bij de investeringen van vandaag al rekening wordt gehouden met de toekomstige behoeften.

16.

Actie 4: De C om missie stelt leidende beginselen voor waarin staat onder welke voorwaarden anticiperende investeringen in netprojecten moeten worden toegekend


Het voorstel van de Commissie tot hervorming van de opzet van de elektriciteits markt gee ft duidelijk aan dat anticiperende investeringen moeten worden gebruikt voor de desbetreffende netprojecten. Tegelijkertijd moet het gebruik ervan in verhouding blijven tot de behoeften.

Anti ciperende investeringen kunnen b ij voorbeeld relevant zijn om te investeren in toekomstbestendige offshorenetten die toekomstige uitbreidingen van vermaasde of f s horenetten mogelijk maken, voor gebieden met een groot onbenut potentieel voor zonnepanelen op land, zoals gebieden voor de versnelde uitrol van hernieuwbare energie die zijn va st ges te ld in overeenstemming met de richtlijn hernieuwbare energie, voor netaansluitingen naar havens voor de levering van walstroom, of voor de aanleg van slimme netten ter onder steuning van nationale plannen inzake infrastructuur voor het opladen van elektrische voertuigen of gemeentelijke plannen voor de uitrol van warmtepompen.

In aanvulling op de werkzaamheden inzake anticiperende investeringen van het forum van Kopenhagen zal de Commissie, metsteunvan AC ER, het E N TS B~ E en de EU~DSB~entiteit en in overleg met relevante belanghebbenden aan zowel de aanbod" als de vraagzijde, uiterlijk in het eerste kwartaal van 2025 n chtsnoeren voorstellen waarin staat onder welke voorwaarden normaal gesproken mag worden verwacht dat anticiperende investeringen worden goedgekeurd, rekening houdend met de verschillende niveaus van o n tw ikkelingszekerheid van projecten en manieren om met de verschillende niveaus om te gaan, zoals door de voorwaardelijke verstrekking van de anticiperende investeringen.

17.

Act ie 5. De Commissie verstrekt richtsnoeren over grensoverschrijdende kostendeling voor offshoreprojecten


Of f s horenetten zullen bestaan uit radiale en hybride transmissieprojecten die evolueren naar een toekom stig vermaasd net. De aansluiting van energie~ei landen en andere grote of f s horeprojecten zal grote voordelen opleveren voor de samenleving, die waarschijnlijk verder reiken dan de grenzen van de gastlanden. Dit maakt het moeilijk om afspraken te maken over een passende verdeling van de kosten, rekening houdend met de voordelen voor consumenten en producenten, maar ook met de inherente onzekerheid van toekomstige investeringen en de timing ervan. Hybride projecten waarbij door het verbinden van hern ieuwbare of f s hore~energiebronnen landen onderling met elkaar worden verbonden, zullen te maken krijgen met b ij komende b ij zonderheden. Hiervoor zal ook de vervoersinfrastructuur moeten worden uitgebreid van kustgebieden naar niet aan zee

https,//energy eceuropa ,e u/syste m /files/2023-06/Conclusions%209th%20EIF 13%20June%20FINAL.pdf

10

grenzende TC^IO S in Europa, zodat een groter aantal onshore- en

of f s horewindenergieprojecten in gang kan worden gezet.

Rekening houdend met de behoeften op het gebied van de o ntw ikkeling van offshorenetten, moeten de lid sta te n en de regulerende instanties reeds in het stadium van het va stste Men van de netbehoeften besprekingen voeren over de beginselen voor samenwerking, en over de kosten, om de o ntw ikkeling van nieuwe grensoverschrijdende projecten te versnellen. Het ENTSB-E moet verdergaan met de o ntw ikkeling van doeltreffende modelleringsinstrumenten om beter rekening te houden met de behoeften van de lidstaten aan informatie die relevant is om dergel ij ke uitwisselingen op gang te brengen. Bovendien moet bij de huidige benaderingen van kostenverdeling rekening worden gehouden met nieuwe complexiteit, zoals hybride offshoreprojecten. De C ommissie zal deze uitdagingen aan de orde st ellen in richtsnoeren ter onder steuning van de lidstaten en de nationale regulerende instanties bij dergel ij ke activiteiten tegen Juni 2024. Spec ifieke bijeenkomsten met de lidstaten op politiek en technisch niveau zullen sturing geven aan de werkzaamheden inzake kostendeling. Daarnaast zal de Commissie een reeks bijeenkomsten met de lid sta te n organiseren om ideeën uit te wisselen en hen te onder steunen bij het bereiken van overeenstemming over specifieke projecten.

IV. EEN BETERE BENUTTING VAN DE NETTEN STIMULEREN

Wa chtrijen voor aansluiting op het net leiden tot grote vertragingen bij het in gebruik nemen van hernieuwbare energie. Zij zijn vaak het gevolg van onvoldoende informatie voor p r oj e cto ntw ikkelaars, maar ook van de modaliteiten van de vergunningsprocedure. Door zichtbaarheid te geven aan de beschikbare netcapaciteit, kunnen verzoeken om aansluiting worden gericht aan de plaats waar ze het vlotst kunnen worden afgehandeld. Enerzijds stellen

veel systeembeheerders kaarten van de nethostingcapaciteit beschikbaar, maar de

29 a

duidelijkheid en kwaliteit daarvan loopt uiteen . AA nderzijds hebben sommige overheidsinstanties praktische manieren verkend om verzoeken te prioriteren of onrechtmatige verzoeken te ontmoedigen, om zo de achterstand te verminderen en de wachttijden te verkorten.

Om de benutting van bestaande netten te verbeteren, moet er iets worden gedaan aan het gebrek aan bewustzijn onder projecto ntw ikkelaars ten aanzien van de snelle o ntw ikkeling van technologieën voor slimme en efficiënte netten, met inbegrip van technologieën die door Horizon Europa worden bevorderd, hun benuttingsgraad in Europa en de voordelen die andere projecten reeds ondervinden.

Tot slot zijn er onvoldoende stimulansen voor de invoering van technologieën voor slimme netten en netefficiëntie en innovatieve technologieën als gevolg van de gangbare tariefstructuren waarbij de focus op kapitaaluitgaven ligt. In de ontoereikende compensatie van de exploitatiekosten, voor zover deze hoofdzakelijk verband houden met personeelskosten, wordt onvoldoende rekening gehouden met de stijgende kosten van digitalisering, gegevensverwerking of flexibele aanbestedingen.

Po we r Syste m of the Futu re , Keys to deli verin q c a p a c ity on the d i'str I b utio n grid, Eurelectric, september 2023.

11

18.

Actie 6: Het ENTSB-E en de EU-DSB- entiteit bereiken overeen stemming over


geharmoniseerde definities van beschikbare nethostingcapaciteit voor

systeem beheerders en stellen een pa n_Eu ropees overzicht op

Systeembeheerders moeten transparante, begrijpelijke, gedetailleerde en regelmatig bijgewerkte informatie ver st rekken over de nethostingcapaciteit en het aantal verzoeken om aansluiting, in overeen stemming methetvoorstel van de Commissie voor een herziening van de opzet van de elektrici te its markt. De regulerende instanties moe te n in voorkomend geval kaders vaststellen voor overeenkomsten voor niet_vaste aansluitingen.

Vanaf de publicatie van dit actieplan moeten het ENTSB-E en de ELJ-DSB" e ntite it, in samenwerking met de Commissie en de regulerende instanties, werken aan geharmoniseerde definities voor beschikbare nethostingcapaciteit. Dit moet leiden tot een pan_Eu ropees

30

overzicht van de beschikbare nethostingcapaciteit voor de aansluiting van nieuwe netgebruikers, samen met informatie over het aantal verzoeken om aansluiting dat wordt verwerkt. In dat overzicht moet, indien van toepassing, rekening worden gehouden met de capaciteitsinventarisaties die reeds door transmissie- en distributiesysteembeheerders zijn uitgevoerd. I egen medio 2025 m o ete n h et ENTSB-E en de EU-DSB- entiteit een pan-Europees overzicht opstellen dat projectontwikkelaars inzicht moet geven bij het o n tw erpen van hun projecten, zoals nieuwe projecten op het gebied van hernieuwbare energie of van infra structuur voor het opladen van elektrische voertuigen, en o n tw ikkelaars moet helpen het risico van vert raging bij de goedkeuring van verzoeken om aansluiting in te scha tt en en zo een duidelijkere prognose te krijgen van wanneer de eerste inkom st en van projecten te verwachten zijn. Dit zal ten goede komen aan nieuwe projecten voor hernieuwbare energie en flexibele vraag, zoals opslag of elektrische voertuigen. Sommige systeembeheerders bieden dit inzicht nu al lokaal. Voo rts moeten het ENTSB-E en de EU-DSB- entiteit systeembeheerders onder steunen bij het digitaliseren en stroomlijnen van de procedures voor verzoeken om aansluiting op het net, b ij voorbeeld door uiterlijk medio 2025 n chtsnoeren en aanbevelingen te verstrekken.

Een dergel ij k overzicht kan de nationale regulerende instanties verder van dienst zijn om te bepalen waar flexibele (niet_vaste) aansluitingen in het net gunstig kunnen zijn voor het systeem totdat de noodzakelijke netuitbouw plaats vindt. W anneer neto n tw i k k e I i n g de structurele oplossing van het capaciteits probleem is, moeten kaders voor niet_vaste aansluitingen worden o n tw orpen zodat systeembeheerders de uitbouw van het net niet vert ragen. In andere gevallen, waarin neto n tw ikkeling wellicht geen economische oplossing

31

is, kunnen niet_vaste aansluitingen als langetermijnoplossing worden beschouwd

De nationale regulerende instanties moeten ook een duidelijk kader bieden om het indienen van een verzoek om aansluiting te ontmoedigen wanneer het verzoek niet wordt onderbouwd door een concreet project en een o n tw ikkelaar zich er niet voldoende aan wil verbinden, of wanneer het een verzoek om meer capaciteit betreft dan wat nodig is voor het project, teneinde te voorkomen dat aansluitingscapaciteit wordt gereserveerd door projecten die minder waarschijnlijk zullen worden gerealiseerd of waarvan het belangrijkste bedrijfsplan erin bestaat het recht op aansluiting te verkopen, indien dit is toegestaan. Zo is de kans kleiner dat opwekkingsprojecten die financieel gebonden zijn of die bij het verzoek om


i n Spanje en in Ts

. raper on r\l te r n ati ve Connection Agreements. CEER, me, 2023

12

aansluiting de kosten voor de aansluiting op het net betalen, hun projecten niet zullen voo rtz ette n .

19.

Actie 7: Het ENTSB-E en de EU-DSB- entiteit bevorderen de invoering van


technologieën voor slim me netten en netefficiëntieen innovatievetechnologieën

Commerciële technologieën die de werking van de elektriciteitsnetten aanzienlijk kunnen

32 n

20.

verbeteren, zijn gemakkei ij k beschikbaar, maar worden onvoldoende gebruikt . Uergel ij ke technologieën kunnen echter leiden tot lagere kosten voor consumenten door netverliezen te


33 k

verminderen . rxennis van de bestaande pijplijn van projecten waar dergel ij ke technologieën reeds zijn bewezen en van de gekwantificeerde voordelen die zij hebben opgeleverd, kan duidelijke argumenten verschaffen aan projecto n tw ikkelaars die het gebruik ervan nog overwegen. Daarom moet de zichtbaarheid worden vergroot van de technologische middelen die snel kunnen worden ingezet, alsook van innovatieve oplossingen voor slimme netten en een betere netefficiëntie, zoals dynamische~MJnvermogens, supergeleidende kabels op hoge temperatuur, statische synchrone compensatoren (Statcom), spanningsbronconverters in HVDC- sy ste men, HVDC "schakelaars of f a s e v e rsc h u i v e n d e transformatoren

Het ENTSB-E en de EU-DSB- entiteit moeten gezamenlijk de I echnopedia bijwerken om duidelijkheid te verschaffen over dergel ij ke elementen en ervoor te zorgen dat de in proefprojecten in heel Europa gebruikte technologieën die relevant zijn voor projecten voor slimme elektriciteitsnetten en voor het verhogen van de netefficiëntie erin worden behandeld, met inbegrip van de technologieën die zijn o n tw ikkeld in het kader van prOgrcUÜÏÏlci S van Horizon Europa of Horizon 2020. Te chnopedia moet informatie verstrekken over gebruikssituaties en voordelen, en moet uiterlijk eind 2024 e n te n min ste eenmaal perjaar worden b ij gewerkt, zodat o n tw ikkelaars de technologieën op passende wijze in aanmerking kunnen nemen bij het o n tw erpen van hun respectieve projecten en de regulerende instanties het gebruik ervan onder o n tw ikkelaars kunnen aanmoedigen. B ij werkingen moeten worden verspreid op toekomstige topbijeenkomsten over slimme elektriciteitsnetten die met steun van de Uom missie en de EU-DSB- entiteit worden georgan iseerd.

Om technologieën voor slimme netten en netefficiëntie en innovatieve technologieën verder te bevorderen, zal de Commissie verdere onder steuning bieden met de komende netcodes betreffende de deelname van gedecentraliseerde energiebronnen aan de mark te n.

Actie 8: ACER beveelt in zijn volgende tariefverslag be ste praktijken aan met betrekking tot de bevordering van technologieën voor slimme netten en netefficiëntie door middel van tariefontwerp, met bijzondere aandacht voor het in aanmerking nemen van exploitatiekosten naast kapitaaluitgaven en batenverdeling

Netten worden doorgaans gefinancierd via nettarieven, aangevuld met congestie~inkomsten voor grensoverschrijdende transmissieprojecten. De nettarieven voor transmissie en distributie moeten regelmatig worden geactualiseerd, waarbij zowel exploitatiekosten als

32 The benefits of innovative grid technologies, CurrENT, d e ce m b e r 2 02 1 .

21.

33 7 ( \


/—O zijn, gezien de hoge re spanningsniveaus ^en de lagere stroo m sterktej, de netverliezen in de transmissiën ette n relatief gezien lager dan

i n d i stri b uti e nette n ! ongeveer 0,5 tot 3 % bij transmissie tegenover 2 tot 14% bij distributie. Re port onPo^r Lsses, CEER, maart 2020. ^Waarnemingscentrum voorschcn e ~e n e rg ietechnolog ie, Smart grids in the European Union, Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek, oktober 2023.

3^ https.Z/entsoe.eu/Tech nopedia/

13

kapitaaluitgaven op passende wijze in aanmerking worden genomen, zodat zij een weerspiegeling zijn van het veranderende energiesysteem in de richting van decarbonisatie en een steeds actievere rol van distributiesysteembeheerders. Er moet rekening worden gehouden met een stijging van de operationele kosten voor de uitrol en exploitatie van onze netten, onder meer voor fysieke en cyberbeveiliging. Efficiëntie-eisen

36 n

stimuleren de netexploitanten om de kosten te verlagen en efficiënter te werken . Ue nationale regulerende instanties moeten hun nettarieven of methodologieën voor het bepalen van de nettarieven regelmatig evalueren, met inbegrip van de wijze waarop zij langeterm ij n pri k kels vaststellen, verschuivingen in de piekvraag onder steunen en de uitrol sti muieren van technologieën die de efficiëntie en operabiliteit van de netten vergroten (zie vorige actie), b ij voorbeeld door middel van op output of prestaties gebaseerde vergoedingsregelingen. De nettarieven moeten b ij gevolg mee~evolueren met het

i 37

22.

energiesysteem. Innovatieve benaderingen zoals batenverdeling kunnen b ij dragen tot de veerkracht van het energiesysteem tegen betaalbare prijzen. Sommige lidstaten voeren


I 38

nieuwe prakt ij ken in, de Italiaanse nationale regulerende instantie schakelt b ij voorbeeld van regulering op basis van input over op premies om de overdrachtcapaciteit te vergroten en capex_efficiëntie sterker te stimuleren, en neemt in 2024 zowel exploitatiekosten als

23.

kapitaaluitgaven in aanmerking. ACER moet de nationale regulerende instanties verder


39

onder steunen door beste praktijken aan te bevelen in het volgende tariefverslag dat in januari 2025 ze, worden uitgebracht, op basis van grondig overleg met alle relevante belanghebbenden, en vervolgens de nationale regulerende instanties ondersteunen bij de uitvoering ervan.

Zoals vastgesteld in de elektriciteits verordening, bieden tariefmethodologieën passende stimulansen, ook op de lange termijn, om te zorgen voor kostenreflectiviteit, hetgeen wordt versterkt door een zorgvuldige af w eging van de verdeling van de kosten tussen producenten en consumenten. Dit is met name relevant gezien het feit dat de neto n tw i k k e I i n g in toenemende mate wordt gestuurd door de noodzaak om gebieden te verbinden waar hernieuwbare energie kan worden opgewekt, een trend die tot uiting moet komen in het passende niveau van injectie- en aansluitkosten om de daarmee samenhangende kosten te dekken.

V. DE TOEGANG TOT FINANCIERING VERBETEREN

Vo or de financiering van de noodzakelijke netverzwaringen en aanpassingen zullen enorme bedragen, bijna een half bi IJ oen, moeten worden vr ij gemaakt, in een context waarin de overheidsmiddelen beperkt zijn en projecten te kampen hebben met inflatie en stijgende rentevoeten. Er doen zich ook problemen voor met de kredietrating en de toegang tot kapitaal voor projecto n tw ikkelaars. Netbeheerders, zowel op transmissie- als op distributieniveau, worden geconfronteerd met een ongekende toename van de kapitaaluitgaven. Zo kunnen de omvang en de snelle uitbreiding van het investeringsprogramma van een onderneming van invloed zijn op de kredietrating, met negatieve gevolgen voor de toegang tot financiering. Dit alles vereist nieuwe inspanningen om op maat gesneden financieringsproducten en instrumenten ter ondersteuning van n et i n v este r i n g e n vastte stellen.

Report on regulatory frameworks for Eu ropean energy networks , CEER,januar, 2023.

37 D

De n efit~ b a sed incentive regulation to promote efficiency and innovation in addressing systen

2023.

https l//e nerqy.ec.europa.eu/eve nts/9th ~e nergym f ra stru ctu re-forum -2023-06-1 2 en ^ https,//www,acer,europa ,eu/Publ cations/AC ER electricity n etw ork tariff report.pdf

14

24.

Actie 9: De C om missie stelt op maat gesneden financieringsmodellen vast en versterkt de dialoog om belem meringen voor particuliere financiering aan te pakken


\/o o rt bouwend op de Investors Dialogue on Energy zal de Commissie tegen eind 2023 een versterkt proces opstarten met invest éérders (met inbegrip van pensioenfondsen), kredietinstellingen, financiële instellingen, regulerende instanties en systeem beheerders om belemmeringen voorfinanciering in kaartte brengen en aan te pakken, onder meer door middel van bankkredieten, marktconforme instrumenten (schuld en eigen vermogen), garanties en gemengde financiering. Gezien de specifieke kenmerken van de bedr ij fs modellen van systeembeheerders moet de Commissie, met de steun van de relevante belanghebbenden, financieringsin st rum enten onderzoeken om de meest geschikte oplossingen te bieden die bea n tw oorden aan de investeringsbehoeften, met inbegrip van garanties of soortgelijke financieringsmechanismen die als katalysator fungeren voor particuliere financiering.

De C ommissie en de EIB zullen verder onderzoeken of er behoefte is aan financieringsin strumenten en instrumenten ter onder steuning van netinvesteringen in het algemeen, in het kader van InvestEU.

De Commissie zal zorgen voor de coördinatie en synergieën tussen deze werkzaamheden en relevante werkzaamheden op het gebied van toegang tot financiering zoals uiteengezet in het actieplan voor windenergie (a cti e 8) en andere technologieën voor hernieuwbare energie, teneinde een coherente integratie van hettoekomstige elektriciteitssysteem te waarborgen.

Actie 10: De C ommissie gee ft meer inzicht in de mogelijkheden van EU-financieringsprogramma' s voor slim me netten en modernisering van distributienetten

Distributienetten komen in aanmerking voor financiering in het kader van verschillende financieringsin strumenten van de EU. Be, angrijke financieringsbronnen zijn het Europees Fonds voor regionale ontwi kkel i ng (EFRO), het Uohesiefonds en de herstel en veerkrachtfaciliteit, met inbegrip van de REP o w e r EU- co m ponent. Het EFRO en het Cohesiefonds kunnen de o n tw ikkeling van slimme energiesystemen, netten en opslagprojecten medefinancieren. In hun operationele prO^rcHTHTlci S voor de periode 2021-2027 hebben de lidstaten tot dusver in totaal slechts 4,7 m i IJ a r d EUR toegewezen, wat neerkomt op investeringen van D miljard EUR. D e toegewezen bedragen variëren sterk tussen de lidstaten, ook omdat sommige lidstaten de herstel" en veerkrachtfaciliteit hebben gebruikt om dergel ij ke investeringen te onder steunen. Het moderniseringsfonds, dat wordt gefinancierd met een deel van de inkomsten uit het EU-ETS40, en de herstel" en veerkrachtfaciliteit kunnen b ij dragen aan een deel van de investeringsbehoeften.

Dij het wijzigen van hun operationele prO^rcHTHTlci S voor het EFRO en het Uohesiefonds moeten lid st aten met een grote behoefte aan modernisering van het distributienet en de uitrol van lokale slimme netten bekijken welke mogelijkheden er zijn om de toew ij zingen voor deze sector te verhogen. De C ommissie zal vanaf het eerste kwartaal van 2024 een proces op gang brengen om samen met de lidstaten te werken aan financieringsmogelijkheden voor distributienetten, onder meer via een specifieke bijeenkomst

^ Het moderniseringsfonds gebruikt een deel van de EU"ETS"inkornsten om inves te ringen in de mode 13 E U ~ I i d sta te n meteen lager inkomen te ondersteunen, In de periode 2021~2030 zal 57 miljard EUR , moderniseringsfonds, uitgaande van een EU_ETS_prijs van 75 EUR/tC02.

15

op hoog niveau. De C om missie zal ook specifieke technische bijstand voorstellen in het kader van het instrument voor technische onder steuning om ondernemingen te helpen bij de voorbereiding van hun financieringsaanvragen, en samenwerken met de EU-DSB- e nti te it om haar DSB-i eden op de hoogte te brengen van deze actie.

VI. DE UI TROL VERSNELLEN DOOR SNELLERE

VERGUNNINGVERLENING EN BETROKKENHEID VAN HET PUBLIEK

Infrastructuurprojecten worden geconfronteerd met ingewikkelde en langdurige vergunningsprocedures, aangezien zij betrekking hebben op lange afstanden en zeer vaak de grenzen van meerdere rechts gebieden overschrijden. Dit betekent dat verschillende vergunningsprocedures moeten worden doorlopen in verschillende talen en met verschillende regelingen en termijnen. Sommige van deze problemen houden verband met beperkingen op het gebied van personeel en de digitalisering van de bevoegde instanties. Het proces van het verkrijgen van de nodige milieuvergunningen voor grensoverschrijdende projecten is soms moeilijk, vooral voor projecten die door beschermde natuurgebieden of habitats van bepaalde soorten lopen, met name wanneer de kennis over de aanwezige beschermde habitats en soorten niet volledig is. Bovendien is er bij de uitvoering van infrastructuurprojecten vaak sprake van grote bezorgdheid van het publiek, wat in het ergs te geval kan leiden tot langdurige gerechtelijke procedures. Wette MJke minimumeisen vol st aan vaak niet om tegemoet te komen aan de zorgen van de lokale gemeenschappen die de gevolgen van de bouw van een project in hun omgeving ondervinden, en er moet worden gestreefd naar meer betrokkenheid van het publiek dan strikt noodzakelijk.

De TEN-E "verordening en meer recent Verordening (EU) 2022/2577 van de Raad (de noodverordening) bieden oplossingen voor deze problemen, maar daar wordt nog niet voldoende gebruik van gemaakt.

Actie 11: De C om missie onder steunt versnelde vergunningverlening door richtsnoeren en technische ondersteuning te bieden voor de uitvoering van bestaande wetgevingsinstrumenten en de lidstaten nemen versnellingsmaatregelen

De lidstaten kunnen gebruikmaken van de vr ij willige bepalingen uit hoofde van de noodverordening van de Raad (artikelG) en worden aangemoedigd om de herziene richtlijn hernieuwbare energie snel om te zetten met het oog op een snellere o n tw i k k e I i n g van de transmissie- en distributienetten die nodig zijn om hernieuwbare energie in het systeem te integreren. De o n tw ikkeling van netten wordt in toenemende ma te gestuurd door de noodzaak om grote hoeveelheden hernieuwbare energie in hetsysteem te integreren, en er kan dus een belangrijk potentieel zijn voor de lidstaten om specifieke infrastructuurgebieden aan te wijzen overeenkomstig respectievelijk de verordening en de richtlijn.

Het in 2022 opgerichte platform van nationale bevoegde instanties voor vergunningverlening is een nuttig forum gebleken voor het ui tw isselen van beste prakt ij ken en het verschaffen van verduidelijking en begeleiding. De werkzaamheden van het platform zullen worden geïntensiveerd. M et name zal er een speciale ministeriële bijeenkomst worden georganiseerd om te zorgen voor politieke sturing om geconstateerde problemen bij de vergunningverlening aan te pakken. I er verdere onder steuning zal de Vv o m missie in 2024

_

25.

ersnellen (PB L 335 van 29.1 2.2022, blz. 36)


16

een studie uitvoeren waarin de uitvoering van de vergunningsbepalingen van de TEN-E-verordening wordt beoordeeld. Dit zal met name de identificatie en verspreiding van beste praktijken mogelijk maken. Op basis van de bevindingen van de studie moeten de lidstaten specifieke maatregelen va stst ellen die moeten worden genomen om hun vergunningsregelingen te versnellen. De Commissie zal deze beoordeling en de uitvoering ervan onder steunen via het platform van nationale bevoegde instanties voor vergunni ngverleni ng.

De Commissie zal samenwerken met relevante ministeries en vergunningverlenende instanties, onder meer in het kader van het Burgemeestersconvenant, om meer bekendheid te geven aan en ter onder steuning van de toepassing van de bepalingen van de richtlijn hernieuwbare energie III en de noodverordening van de Raad en de herziene richtlijn hernieuwbare energie met betrekking tot distributienetten. Bovendien zal het platform van nationale bevoegde instanties verder van gedachten wisselen over de vergunningskenmerken van slimme elektriciteitsnetten om de respectieve procedureste stroomlijnen.

Gezien de belemmeringen bij de vergunningverlening waarmee energie-

infrastructuurprojecten worden geconfronteerd, zal de Vv o m missie uiterlijk medio 2025 richtsnoeren ver st rek ken voor de aanwijzing van specifieke infra structuurgebieden voor netprojecten die nodig zijn om hernieuwbare energiebronnen te integreren, zoals bepaald in de herziene richtlijn hernieuwbare energie. De C ommissie zal, indien nodig, uiterlijk in het

vierde kwartaal van 2024 de bestaande richtsnoeren voor het stroomlijnen van

42

milieueffectbeoordelingen voor projecten van gemeenschappelijk belang en projecten van wederzijds belang en de richtsnoeren betreffende energietransm issie_infrastructuur en EU-

43

natuurwetgeving bijwerken om deze aan te passen aan de herziene wetgevingskaders van TEN-E en de richtlijn hernieuwbare energie, en de stroomlijning van de bepalingen inzake vergunni ngverleni ng.

26.

Tot slot zal de Commissie vanaf 2024 de digitalisering van vergunningsprocedures voor netprojecten onder steunen via het instrument voor technische ondersteuning. In de


44

verordening tot vaststelling van een instrument voor technische ondersteuning is bepaald dat de lid sta te n door middel van op zichzelf staande projecten of meerlandenprojecten technische expertise kunnen krijgen om de vergunningverlening te versnellen. De lid sta te n worden aangemoedigd gebruik te maken van het door de Commissie aangereikte instrument voor technische onder steuning om hun systemen voor de behandeling van aanvragen voor vergunnings- en aansluitingsprocedures te verbeteren, b ij voorbeeld door middel van digitalisering. Daarnaast zal de Commissie, zoals aangekondigd in het Europees actieplan

45

voor windenergie , tegen het einde van hetjaar een specifiek online-instrument lanceren om de lidstaten te ondersteunen, onder meer door a n tw oord te geven op veelgestelde praktische vragen van de lidstaten in verband met de uitvoering van de herziene vergunni ngsbepal i ngen.

,n Interest fPCIs), Eur

2013.

Richtsnoeren bet re f f e nde energietransm issie"infrastructuur en EU~natuurwetqevinq, Europese Commissie, 2018, ^ Ve rord e ninq (EU) 2021/240 tot va stste llinq van een instrumentvoortechnische onde rste u n i n q (PB L57 van 18.2.2021, blz.

1). _.

17

27.

Actie 12: De C ommissie lanceert een pact voor betrokkenheid met het oog op vroegtijdige, regelmatige en zinvolle betrokkenheid van belanghebbenden en regelgeven de on dersteu n i ng


Het kwantificeren en in geld uitdrukken van de succesvolle vermijding van conflicten en vertragingen kan een uitdaging vormen in een complex regelgevingskader voor de aanleg van infrastructuur die de grenzen van meerdere rechts gebieden overschrijdt en onder verschillende bevoegdheden valt. Hoewel beste prakt ij ken worden bevorderd en gedeeld tussen projecto n tw ikkelaars, moet het kader voor betrokkenheid van belanghebbenden worden versterkt in een regelmatige en collectieve inspanning om de gevolgen voor de gemeenschappen en de natuur te beperken en tegelijkertijd de voordelen te herverdelen onder de gemeenschappen en de natuurbescherming te verbeteren.

Om de potentiële weerstand van het publiek aan te pakken en de hoogste norm voor de betrokkenheid van belanghebbenden te waarborgen, zal de oom m issie tijdens de PCI E nergy Days in 2023 e en pact voor betrokkenheid van de lidstaten, nationale regulerende instanties, systeem beheerders en het maatschappelijk middenveld lanceren met het oog op vroegtijdige, regelmatige en zinvolle betrokkenheid van belanghebbenden en de behoefte aan passende onder steuning op regelgevingsgebied (zie b ij lage II).

VII. DE TOELEVERINGSKETENS VOOR NETTEN VERSTERKEN

De EU- industrie is wereldleider op het gebied van de productie van componenten voor elektriciteitssystemen, zoals HVDC "kabels en onderstations, essentiële elementen om de of f s horeambities van de EU te verwezenlijken.

Niettemin signaleren o n tw ikkelaars van netprojecten lange en oplopende leve rt ij den bij de aankoop van specifieke netcomponenten, soms zelfs van meerdere jaren voor de meest dringende projecten van gemeenschappelijk belang, onder meer vanwege de beperkte levering van bepaalde componenten of de stijgende grond stofpr ij zen. Tegelijkertijd is het voor EU"fabrikanten moeilijk om te profiteren van schaalvoordelen als gevolg van verschillen in productspecificaties. Door de sterke groei van de wereldwijde vraag naar technologieën voor elektriciteitsnetten zouden de leve rt ij den nog verder kunnen oplopen. Daarom zal de productiecapaciteit van de EU aanzienlijk worden uitgebreid, terwijl het partnerschap van de EU de waardeketens verder zal versterken.

De toenemende wereldwijde concurrentie op de markt voor HVDC" en HVAC" kabels en ~ systemen, die nog steeds hoofdzakelijk in Europa worden geproduceerd, is zeer positief, mits er een gel ij k speelveld is. Om de veerkracht van het energiesysteem te bevorderen, is bijzondere aandacht geboden om ervoor te zorgen dat een dergel ij k gel ij k speelveld blijft bestaan, zonder dat er ruimte is voor oneerlijke handelspraktijken.

Dovendien moet erop worden toegezien dat er geen veiligheidsrisico's o n tsta an. Len beroep doen op leveranciers uit derde landen, met name uit landen die de waarden en standpunten van de EU niet onderschrijven, om aan de behoeften van de EU op het gebied van kritieke energie~infrastructuur te voldoen, kan echter veiligheidsrisico's met zich meebrengen ,

_ betreffende de weerba

18

47

zowel rechtstreeks op het gebied van cyberbeveiliging als in verband met de mogelijke inzet van dergel ij ke afhankelijkheid van toeleveringsketens als wapen.

De afhankelijkheid van leveranciers uit derde landen met een hoog risico voor kritieke onderdelen kan tot cy b e r k w ets b a a r h e d e n voor het net leiden, waaronder i n te r c o n n e cto r e n met derde landen. LJe richtlijn beveiliging van net" en informatiesystemen (NIS 2)48 v e r p I i c h t entiteiten in de energiesector ertoe om in het kader van de maatregelen voor het beheer van cyberbeveiligingsrisico' s beveiligingsmaatregelen te nemen met betrekking tot hun toeleveringsketens. De komende verordening cyberweerbaarheid, waarover de medewetgevers momenteel onderhandelen, zal de beveiliging van de toeleveringsketen aanzienlijk verbeteren door cyberbeveiliging door o n tw erp te eisen voor hardware- en s oftw areproducten met digitale kenmerken die in de EU in de handel komen, en fabrikanten ertoe te verplichten de naleving van de cyberbeveiligingseisen gedurende de hele levenscyclus van het productte waarborgen.

Voorts worden de netbeheerders in de EU met problemen geconfronteerd bij het verkrijgen van voldoende toegang tot grondstoffen, zoals koper of staal. Gezien de ambitieuze uitroldoelstellingen moeten de uitbreiding van de productiecapaciteit van de EU en de diversificatie van de levering van grondstoffen en belangrijke com ponen te n intern en via EU-overeenkom st en of partnerschappen met betrouwbare derde landen worden nagestreefd. De wet kritieke grondstoffen zal ertoe b ij dragen dat Europa deze doelstellingen verwezenlijkt, onder meer via binnenlandse productie en strategische partnerschappen. De C om missie werkt aan het waarborgen van de toegang tot kritieke en strategische grond st off en. W ijhandelsovereenkomsten en andere bilaterale overeenkomsten, die betrekking hebben op toeleveringsketens op het gebied van energie, grondstoffen en schone technologie, en de Global Gatewaystrategie zullen hier eveneens toe b ij dragen.

Ook moet worden benadrukt dat e I e ktr i c i te i ts i n te r c o n n e cti e p r oj e cte n met derde landen, zoals p r oj e cte n van wederzijds belang, die gericht zijn op de ui tv oer van aanzienlijke hoeveelheden hernieuwbare elektriciteit naar de EU, geen nieuwe afhankelijkheid op het gebied van energievoorzieningszekerheid mogen teweegbrengen.

Ten slotte heeft het gebrek aan geschoolde arbeidskrachten gevolgen voor de toenemende personeelsbehoefte van transmissie- en distributiesysteembeheerders, fabrikanten van HVDC "kabels en andere leveranciers van elektriciteitssystemen. Uit betekent onder meer dat verdere geavanceerde digitale en technologische vaardigheden moeten worden verworven, zoals automatisering, regeling, het analyseren van big data en geavanceerde analyse, om

49

28.

netproblemen op te sporen en te beheersen en de nodige technologieën te o n tw i k k e I e n


De bovengenoemde belangrijke behoeften aan veerkrachtige en doeltreffende toeleveringsketens voor de productie van netten worden aangepakt in het voorstel voor een verordening voor een nettonulindustrie (nettechnologieën worden voorgesteld als een van de strategische nettonultechnologieën en met nettonulacademies worden uitdagingen op het gebied van vaardigheden aangepakt) en in het Europees actieplan voor windenergie ^vergroting van de zekerheid van de netvraag door de oprichting van een digitaal EU-platform voor de planning van de veiling van windenergie en nationale toezeggingen). A Is de

'Aanbevehng (EU) 2019/553 van de Comm.ss.e van 3 apnl 2019 .

_.

49 c A -Jtudy on skills needs developments, vocational education and training systems in the changing electricity sector, door industnMll

European Trade Union, de Europese Federatie van ambtenarenvakbonden (EPSU) en Eurelectric, met steun van de EU,

19

verordening voor een nettonulindustrie snel wordt goedgekeurd en uitgevoerd, kan een veerkrachtige toeleveringsketen voor het net worden ondersteund, met name door snellere vergunningverlening voor nieuwe productiecapaciteit, meer geschoolde arbeidskrachten en door goed o n tw orpen openbare aanbestedingen en veilingen.

29.

Er staan de industrie van de EU andere handhavingsinstrumenten van de Vv o m missie ter


beschikking om een gel ij k speelveld te bevorderen, oneerlijke handelspraktijken te gen te

30.

50 ril gaan of asymmetrieën tussen de LU en derde landen in de openstelling van de markt bij


overheidsopdrachten te verhelpen (instrument voor internationale overheidsopdrachten ). Wat

d e riSICO S in verband met veiligheid en openbare orde betreft, maakt de verordening

51 Fl I

screening buitenlandse directe investeringen van de LU bovendien de beoordeling van veiligheidsrisico's van buitenlandse directe investeringen mogelijk. LJaarnaast zijn de handelsovereenkomsten van de EU gericht op het bevorderen van investeringen in hernieuwbare energie, onder meer door middel van toegang tot energienetten, teneinde de bevoorrading te diversifiëren en markttoegang in derde landen mogelijk te maken en tegelijkertijd de voorzieningszekerheid te handhaven.

A a nvullende en b ij komende gerichte acties in dit actieplan zullen verdere verbeteringen in de toeleveringsketens van netten onder steunen. Inspanningen om producto n tw erpen in de hele EU op elkaar af te stemmen, zouden leveranciers in staatstellen zich te concentreren op het leveren van kwantiteit, in plaats van tijd en personeel in te zetten voor o n tw erp en fabricage op maat. Dergel ij ke aanpassingen zouden niet alleen de toegang van leveranciers tot de interne markt verbeteren, maar ook de concurrentie vergroten, de kosten verlagen en leiden tot een hogere productie met dezelfde productiecapaciteit.

31.

Actie 13: Het ENTSB-E en de EU-DSB- entiteit werken samen met


technologieleveranciers om gemeenschappelijke technologiespecificaties te ontwikkelen en de zichtbaarheid van de pijplijn van netprojecten te verbeteren, ter bevordering van investeringen in productiecapaciteiten veilige toeleveringsketens

Normen die betrekking hebben op de hele waardeketen van elektriciteitsnetten en apparatuur, zijn van cruciaal belang om de veiligheid en beveiliging van de elektrische installaties te waarborgen, de beveiliging van de toeleveringsketen en interoperabiliteit te vergemakkelijken, investeringen in het elektriciteitsnet mogelijk te maken, kosten te besparen en zo de uitrol en modernisering te versnellen.

Omdat de huidige aanbestedingsspecificaties van transmissiesysteembeheerders voor netf abri kanten vaak in hoge mate op maat zijn gemaakt, moeten de inspanningen en middelen van de toeleveringsketen worden aangewend om te voldoen aan bijzondere o n tw erpverzoeken voor vrijwel elke transmissiesysteembeheerder in Europa. De samenwerking tussen transmissiesysteembeheerders om afspraken te maken over verzoeken met gemeenschappelijke specificaties zou leiden tot lagere kosten, snellere projectoplevering, een hogere productie met de reeds bestaande productiefaciliteiten door leveranciers en een betere toegang van leveranciers in de hele EU tot andere markten binnen Europa, LJe eerste pogingen om overeen stemming te bereiken over gemeenschappelijke eisen zijn ondernomen,

32.

Zie de recente opening van een handelsonderzoek naar optischevezelkabels in PB C2023/891, Bericht •


idinq betre f f e n d e

optischevezel ka b 51

Verordening (EU) 201 9/452 totvaststelling van een kader voor de screening van buitenlandse directe inves te ringen in de U n i ■

20

33.

geïnitieerd door Morizon Luropa van de EU en in sommige gevallen door enkele


53

34.

transmissiesysteembeheerders , terwijl de uitvoering door verschillende


transmissiesysteem beheerders nog steeds uiteenloopt. Het ENTSB-E h e ef t b ij de

54

besprekingen tijdens het evenement op hoog niveau over de toekom st van onze netten benadrukt dat in dit verband verder moet worden samengewerkt en dat de specificaties moeten worden gestroomlijnd.

De C ommissie zal de Europese normalisatieorganisaties (ENO's) verzoeken een workshop agreement te verstrekken waardoor alle relevante belanghebbenden (ENTSB-E, transmissiesysteembeheerders en fabrikanten) worden betrokken bij gemeenschappelijke productspecificaties die eind 2024 moeten worden goedgekeurd. Ueze produ ets pecificaties moeten doortransmissiesysteembeheerders in de hele EU worden gebruikt bij hun eigen aanbestedingen en de regulerende instanties moeten ze stimuleren bij tariefo n tw e r p. De werkzaamheden moeten nauw worden gecoördineerd met de werkgroep van het forum op hoog niveau over Europese normalisatie die zich buigt over groenestroomsystemen. In de toekomst kan dit, indien nodig, een eerste stap zijn in de richting van de o n tw ikkeling van technische specificaties en uiteindelijk EU "normen voor de gehele waardeketen van het el e ktri citeitsnet.

35.

A a nsluitend op de bovengenoemde werkzaamheden van de Europese


normalisatieorganisaties zal het forum op hoog niveau de lacunes op het gebied van normalisatie in kaart brengen en uiterlijk in het eerste kwartaal van 2024 een routekaart voor st ellen. De nadruk zal liggen op strategische kwesties op basis van de huidige markt" en bedrijfstrends, met inbegrip van geopolitieke beperkingen, de impact op het Europese bedr ij fs leven en het faciliteren van de wereldhandel.

36.

Het ENTSB-E en de EU-DSB- entiteit moeten tegen het vierde kwartaal van 2024 samen m et


de netbeheerders mechanismen va stste Men om fabrikanten meer inzicht te geven in hun toekomstige aanbestedingsplannen voor apparatuur en systemen op alle spanningsniveaus. Door deze actie kunnen de fabrikanten van nettechnologieën betere voorbereidingen treffen wat betreft hun productiecapaciteit en geschoolde arbeidskrachten en/of productieslots plannen om tij dig in te spelen op de behoeften aan netuitbreiding. Op die manier kunnen potentiële knelpunten in de toeleveringsketens voor technologie worden vermeden. Ueze actie moet voort bouwen op het interactieve digitale EU-p latform waarop de planning van de veilingen van de lidstaten zal worden gepubliceerd, zoals aangekondigd in h et EU- actieplan voor windenergie.

Actie 14: De C ommissie bevordert gemeenschappelijke technische voorschriften voor opwekkings" en consumentenaansluitingen

Specificaties voor de aansluiting van nieuwe consumenten en nieuwe opwekkingsprojecten hebben belangrijke gevolgen voor het producto n tw erp en de producteisen. M omenteel lopen dergel ij ke technische voorschriften in Europa sterk uiteen, waardoor fabrikanten zich lokaal aan dergelijke verzoeken moeten aanpassen en hun toegang tot de eengemaakte markt van de EU wordt belemmerd. De C ommissie zal tegen 2025 maatregelen beoordelen en voor st ellen ter bevordering van gemeenschappelijke technische voorschriften bij de herziening van de

https,//i nteropera , e u /

B v , het 2 GW Program van TenneT voor o f f s h o re ' n ette n (https,//www,ten net,eu/a bout' ten net/i n novations/2qw~proq ra m) Conclus.es van het E N TS B - E~e v e n e rn e nt 'Future of our Grids', sessie 3 over 'PeOple and prOCliremeilt'.

21

netcodes inzake eisen voor opwekkingsaansluitingen en consumentenaansluitingen, om ervoor te zorgen dat fabrikanten ten volle kunnen profiteren van de toegang tot de eengemaakte markt.

37.

6. CONCLUSIES


Elektriciteitsnetten zijn een echt Europees succesverhaal van integratie, samenwerking en wederzijdse onder steuning. Va nwege de onontbeerlijke rol van elektriciteitsnetten in de energietransitie is het van het gro otste belang dat dejuiste stimulansen worden ingevoerd en onnodige belemmeringen en Tl SI CO S tot een minimum worden beperkt. De netten moeten dringend worden gemoderniseerd, worden uitgebreid en slimmer worden gemaakt, zowel op transmissie" als, in toenemende mate, op distributieniveau, om de energietransitie in alle economische sectoren mogelijk te maken. De netten moeten klaar zijn voor de nieuwe systeembehoeften, met name de integratie van hernieuwbare energiebronnen en flexibele vraag. Deze uitdagingen op het gebied van neto n tw ikkeling leiden tot hoge investeringsbehoeften, die tegen 2030 e en half biljoen euro bedragen.

Dit Europees actieplan voor netten bevat een aantal onderling samenhangende maatregelen die binnen de komende 18 maanden kunnen worden voltooid om een adequaat investeringskader voor netten te bieden. Zo kan betrouwbare en hoogwaardige netplanning in combinatie met een onder steunend kader voor anticiperende investeringen in gebieden met concrete plannen voor de uitrol van hernieuwbare energie, elektromobiliteit of warmtepompen, samen met gestroomlijnde vergunningsprocedures voor die netprojecten, de nethostingcapaciteit voor nieuwe hernieuwbare energiebronnen en flexibiliteits bronnen voor hetsysteem aanzienlijk vergroten.

De genoemde acties moeten binnen het voorgestelde tijdschema door de respectieve organisaties op gang worden gebracht, maar kunnen alleen hun volle effect so rt eren als alle relevante publieke en private actoren zich er op de lange termijn sterk toe verbinden om samen te werken aan de uitvoering ervan. A Meen door samen te werken, kan er zo snel mogelijk voor worden gezorgd dat onze netten de uitdaging aankunnen.

Daarom zal de Commissie in het kader van het forum inzake energie~infrastructuur van Kopenhagen een speciaal platform opzetten, in samenwerking met de lidstaten, AC ER, h et ENTSB-E en de EIJ-DSB- entiteit, de EIB, fabrikanten en fl§0 S, om de voortgang regelmatig te monitoren en tijdens de jaarl ij kse vergadering van het forum verslag uit te brengen over de uitvoering van dit actieplan.

22

BIJLAGE I — HET EUROPEES ACTIEPLAN VOOR NETTEN KORT SAMENGEVAT

De uitvoering van p r oj ecte n van gemeen sc h a p p e 1 i j k belang versnellen en n i e u we p r o j e cte n o n tw i k k e 1 e n1. De Commissie, de lid state n e n d e

transmissiesysteembeheerders versterken de steun voor de voorbereiding, snellere uitvoering en financiering van p r oj e cte n van gemeenschappelijk belang en projecten van wederzijds belang
Vanaf 2024
De netplanning op de lange te rmijn verb ete ren met het oog op een groter aandeel hernieuwbare energie en meer elektrificatie2. Het ENTSB~E verbetert de to p ~ d o w n p I a n n i n g tegen 2050 door de identificatie van de behoeften van offshore~en onshoresystemen te integreren en waterstof verder in aanmerking te nemen

3. De E U ' DS B ' e n t ite i t ondersteunt de netplanning van distributiesysteembeheerders door het bestaan en de kenmerken van ontwikkelingsplannen voor distributienetten in kaartte brengen
Vanaf eerste k wa rta a I 2024

Med,o 2024
Re g e 1 g e v i n gssti m u 1 a n se n voor to e k o m stg e r i c h te netuitbouw invoeren4. De Commissie stelt leidende beginselen voor waarin sta at onder welke voorwaarden anticiperende investeringen in netprojecten moeten worden toegekend

5. De Commissie v e rstr e kt richtsnoeren over grensoverschrijdende ko ste ndeling voor

o f f s horeprojecten
Eer ste kwartaal 2025

Med,o 2024
Een be te re benutting van de n ette n sti m u 1 e r e n6. Het ENTSB-E en de E U - DS B - e n ti te it bereiken overeenstemming over geharmoniseerde definities van beschikbare n eth o st i n g ca p a c ite it voor systeembeheerders en stellen een pan~Europees overzicht op

7. Het ENTSB-E en de E U - DS B - e n ti te it bevorderen de invoering van technologieën voor slimme n ette n en

n etef f i c i ë n t i e en innovatieve technologieën

8. ACER beveelt in zijn volgende ta r i ef v e rs I a g beste praktijken aan met betrekking tot de bevordering van technologieën voor slim me n ette n en netefficiëntie door middel van ta r i ef o n twer p , met bijzondere aandacht voor het in aanmerking nemen van exploitatiekosten naast kapitaaluitgaven en batenverdeling
Na

goedkeuring

Vierde k wa rta a I 2024

Eer ste kwartaal 2025
De toegang tot financiering verb ete ren9. De Com missie ste It op maat gesneden financieringsmodellen vasten v e rste rkt de dialoog om financiële belemmeringen aan te pakken

10. De Commissie gee ft meer inzicht in de mogelijkheden

van EU-financieringsprogramma's voor sm mme netten en

modernisering van distributienetten
Na

goedkeuring

Vanaf eerste k wa rta a I 2024
De uitrol versnellen door snellere

vergunningverlening en betrokkenheid van het publiek
11. De Com missie ond e rste unt versnelde vergunningverlening door richtsnoeren en technische onder steuning te bieden voor de uitvoering van bestaande wetgevingsinstrumenten en de lid st aten nemen versnell ingsmaatregelen

12. De Commissie lanceerteen pactvoorbetrokkenheid met het oog op vroegtijdige, regelmatige en zinvolle

b et rokkenheid van belanghebbenden en regelgevende onder steun ing
2024-2025

Na

goedkeuring
De to e 1 e ve r i n g s k e te n s13. Het ENTSB~E en de E U ~ DS B _ e n ti te it werken samen met
Vierde

23

voor de ne tte ntechnologieleveranciers om gemeenschappelijkek wa rta a I 2024
ver ste r k e ntechnologiespecificaties te ontwikkelen en de zichtbaarheid van netprojecten te verbeteren, ter bevordering van investeringen in productiecapaciteit en veilige toeleveringsketens
14. De Com missie bevordert gemeenschappelijke technische voorschriften voor opwekkings- en
Te gen 2025
consumentenaansluitingen

24

BIJLAGE II — EEN PACT VOOR BETROKKENHEID

38.

Zorgen voor vroegtijdige, regelmatige en zinvolle betrokkenheid van belanghebbenden


bij de netontwikkeling

De hoeks te en van onze energietransitie en ons economisch herstel zal een elektriciteitssysteem zijn waarvan in 2030 ongeveer de hel ft van de productie bestaat uit hernieuwbare energie en dat ruim vóór 2050 volledig koolstofvrij zal zijn. We zullen de hernieuwbare~energiecapaciteit vele malen sneller inzetten dan nu het geval is. Hiervoor is een geïntegreerde en onderling verbonden Europese infrastructuur noodzakelijk. Het versnellen van de o n tw ikkeling van elektriciteitsnetten, parallel aan de grootschalige opschaling van hernieuwbare energie, is dus van cruciaal belang voor de voortrekkersrol van Europa op het gebied van energiezekerheid en klimaatambities.

Dit kan nietafzonderlijk worden gerealiseerd en mag nietten koste gaan van de bescherming van onze meest kwetsbare habitats. LJe herziene TEN-E "verordening blijft een richtinggevend kader voor het identificeren en het indien en waar nodig opzetten van projecten van gemeenschappelijk belang (PGB's) om vraag en aanbod in heel Luropa met elkaar te verbinden. LJe beslui tv ormingsprocessen, in de selectiefase voor het PGB-i abel of I ater, tijdens de tracé-aanleg en de bouw, zijn versterkt om ze inclusiever te maken en om te voorzien in meer transparantie en vera n tw oording ten aanzien van de standpunten en behoeften van de gemeenschappen die de gevolgen van de bouw ondervinden. Hoewel beste prakt ij ken worden bevorderd en gedeeld onder projecto n tw ikkelaars, doen zich bij de n et o n tw ikkeling zowel op transmissie- als op distributieniveau nog steeds vert ragingen voor als gevolg van een gebrek aan acceptatie door gemeenschappen die met energie-infrastructuurprojecten te maken hebben. Het kwantificeren en in geld uitdrukken van de voordelen van succesvolle betrokkenheid van belanghebbenden en de vermijding van vert ragingen kan een uitdaging vormen in een complex regelgevingskader voor de aanleg van infrastructuur die de grenzen van meerdere rechts gebieden overschrijdt en onder verschillende bevoegdheden valt. Het kader voor betrokkenheid van het publiek moet worden versterktin een regelmatige en zinvolle collectieve inspanning waardoor hetvertrouwen in en de deelname aan neto n tw ikkeling worden versterkt, de gevolgen voor de gemeenschappen en de natuur worden verzacht, de voordelen worden herverdeeld en de natuurbescherming wordt verb ete r d .

In haar mededeling "Netten, de ontbrekende schakel. Een EU- actieplan voor netten , kondigt de Commissie de lancering aan van een p a ct voor betrokkenheid om te zorgen voor vr o egt ij cl I ge, regelmatige en zinvolle betrokkenheid van belanghebbenden b ij de neto ntwi k ke 11 n g, samen met de lidstaten, ACER en nationale regulerende instanties, het ENTSB-E en transmissiesysteembeheerders, de EU-DSB- e n t i te i t en

d istri butiesystee m beheerders, projecto n tw ikkelaars en het maatschappelijk middenveld, waarin wordt opgeroepen tot.

1 . h et o n tw erpen en uitvoeren van nationale en Europese voorlichtingsacties over de sleutelrol van transmissie- en distributienetten als katalysatoren van de energ ietransitie,

39.

2. samenwerking tussen de nationale en lokale instanties om te zorgen voor een doeltreffende uitvoering van vergunningsbepalingen voor projecten op het gebied van


25

netten en hernieuwbare energie en beste prakt ij ken die op lokaal, nationaal en EU-niveau zijn aangenomen en /of worden aanbevolen,

3. een toezegging van de lidstaten om hun betrokkenheid bij de regionale samenwerkingsfora, zoals de opgerichte groepen op hoog niveau, te versterken om de uitvoering van projecten van gemeenschappelijk belang te versnellen, waarbij prioriteit wordt gegeven aan de meest uitgewerkte en concrete projecten. Bij deze werkzaamheden zullen transmissiesysteem beheerders en projecto n tw ikkelaars, alsook nationale regulerende instanties en belanghebbenden worden betrokken,

4. een open dialoog tussen ministeries, regulerende instanties en transmissie- en distributiesysteembeheerders over adequate regelgevende onder steuning van activiteiten voor vroegtijdige, regelmatige en zinvolle betrokkenheid van belanghebbenden op basis van specifieke hoofdstukken over de betrokkenheid van belanghebbenden bij netinvesteringsplannen,

5. de nodige organisatorische voorwaarden voor alle pa rt ij en die betrokken zijn bij processen voor vergunningverlening of betrokkenheid van belanghebbenden, afgestemd op de grote behoeften aan uitrol van netten.

In het kader van passende n etg e r e I ate e r d e samenwerkingsfora, zoals de PCI E nergy Uays, het forum inzake energie~infrastructuur (forum van Kopenhagen) en het platform van nationale bevoegde instanties (NCA-p latform), zal de Commissie nauw samenwerken met alle pa rt ij en die zich aan het pact voor betrokkenheid houden om de uitvoering van de vier pijlers van het pact te ondersteunen. Binnen deze fora zal de Commissie ook de met deze initiatieven geboekte vooruitgang volgen en de ui tw isseling van prakt ij ken bevorderen als inspiratie voor verdere inspanningen van alle pa rt ij en bij het o n tw ikkelen en in sta nd houden van participatieprocessen waarmee de netuitdaging van de EU wordt aangegaan.

De Commissie verzoekt de lidstaten, de nationale regulerende instanties, de transmissie- en distributiesysteem beheerders, projecto n tw ikkelaars en het maatschappelijk middenveld zich aan te sluiten bij het p a ct voor b et rokkenheid en via hun collectieve acties bij te dragen tot een ondersteunend kader voor vr o egt ij cl I ge, regelmatige en zinvolle b et rokkenheid van belanghebbenden b ij de netontwikkeiing.

26