Toelichting bij COM(2024)522 - - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2024)522 - . |
|---|---|
| bron | COM(2024)522 |
| datum | 13-11-2024 |
Procedurele aspecten
Artikel 13 van de overeenkomst voorziet in de uitvoering van regelmatige gezamenlijke evaluaties van de waarborgen, beschermingsmaatregelen en wederkerigheidsbepalingen door evaluatieteams van de Europese Unie en de Verenigde Staten, bestaande uit medewerkers van de Europese Commissie en van het Amerikaanse ministerie van Financiën, vertegenwoordigers van twee gegevensbeschermingsautoriteiten uit lidstaten van de EU, en eventueel ook experts op het gebied van beveiliging en gegevensbescherming en personen met gerechtelijke ervaring.
Dit verslag betreft de zevende gezamenlijke evaluatie van de overeenkomst sinds de inwerkingtreding ervan en bestrijkt de periode van 1 december 2021 tot en met 30 november 2023. De voorgaande gezamenlijke evaluaties van de overeenkomst vonden plaats in februari 20112, oktober 20123, april 20144, maart 20165, januari 20196 en maart 20227. Op 27 november 2013 hechtte de Commissie haar goedkeuring aan de mededeling over het gezamenlijk verslag van de Commissie en het Amerikaanse ministerie van Financiën met betrekking tot de waarde van de in het kader van het TFTP verstrekte gegevens, overeenkomstig artikel 6, lid 6, van de overeenkomst8.
In overeenstemming met artikel 13, lid 3, van de overeenkomst werd de Europese Unie voor de doeleinden van het onderzoek vertegenwoordigd door de Europese Commissie en de Verenigde Staten door het Amerikaanse ministerie van Financiën. Het evaluatieteam van de EU stond onder leiding van een hoge ambtenaar van de Commissie en bestond uit in totaal twee personeelsleden van de Commissie en vertegenwoordigers van twee nationale EU-gegevensbeschermingsautoriteiten.
De zevende gezamenlijke evaluatie werd uitgevoerd in twee hoofdfasen: op 27 februari 2024 in het gebouw van Europol in Den Haag en op 19 en 20 maart 2024 in het Amerikaanse ministerie van Financiën in Washington.
Dit verslag is gebaseerd op de gegevens in de schriftelijke antwoorden die het Amerikaanse ministerie van Financiën heeft gegeven naar aanleiding van de voorafgaand aan de evaluatie door de EU toegezonden vragenlijst, op informatie die is verkregen uit de besprekingen met personeel van dat ministerie en leden van het Amerikaanse evaluatieteam alsook op informatie uit andere, openbaar beschikbare documenten van dat ministerie. Daarnaast wordt in het verslag rekening gehouden met informatie die het personeel van Europol tijdens de evaluatie heeft verstrekt. Om de beschikbare informatie aan te vullen, heeft de Commissie ook contact gehad met en informatie ontvangen van de aangewezen verstrekker van diensten inzake betalingsberichtenverkeer en heeft zij op 18 januari 2024 een vergadering belegd om feedback van de lidstaten te krijgen over de wederkerigheidsbepalingen van de overeenkomst.
Nieuwe ontwikkelingen en belangrijkste bevindingen
De aangewezen verstrekker van diensten inzake betalingsberichtenverkeer is sinds maart 2023 bezig met het upgraden van een nieuwe berichtenarchitectuur (ISO 20022). Als gevolg van de migratie naar een nieuwe norm zijn voor de Amerikaanse verzoeken tot het verkrijgen van gegevens van de aanbieder nu twee soorten berichten vereist: MX-berichten (nieuw) en de oorspronkelijke MT-berichten. Aangezien berichten waarbij de nieuwe norm wordt gebruikt, sinds maart 2023 op het grondgebied van de Europese Unie worden opgeslagen, is de geografische werkingssfeer van artikel 4-verzoeken aanzienlijk toegenomen. Deze overgang zal naar verwachting een periode van twee jaar in beslag nemen (tot november 2025), tijdens welke de financiële instellingen geleidelijk zullen overschakelen van het MT- naar het MX-formaat.
De informatie en de uitleg die het Amerikaanse ministerie van Financiën, Europol, de aangewezen verstrekker en de onafhankelijke toezichthouders hebben verstrekt, alsook de controle van de relevante documenten en van een aselecte steekproef van verstrekkingsbevelen en zoekopdrachten in de in het kader van het TFTP verstrekte gegevens, hebben de Commissie er in het algemeen van overtuigd dat de toepassing van de overeenkomst en de bijbehorende waarborgen en controles naar behoren verloopt.
Europol vervult zijn verificatietaken volledig in overeenstemming met artikel 4, op basis van gedetailleerde en regelmatig bijgewerkte aanvullende documentatie van het Amerikaanse ministerie van Financiën. Als gevolg van de overschakeling van het MT- naar het MX-formaat bij de aangewezen verstrekker, verloopt de verificatie van artikel 4-verzoeken trager. Dit bewijst dat Europol er alles aan doet om na te gaan of in deze verzoeken omstandig wordt gemotiveerd waarom de gevraagde gegevens noodzakelijk zijn, en dat de in artikel 4, lid 4, bedoelde waarborg goed werkt.
Het toezichtmechanisme functioneert soepel en waarborgt op doeltreffende wijze dat de verwerking van persoonsgegevens in overeenstemming is met de voorwaarden van artikel 5, onder meer ook in die zin dat er alleen gezocht is op grond van eerder verkregen gegevens of bewijsmateriaal waardoor met betrekking tot het voorwerp van de zoekopdracht aannemelijk wordt gemaakt dat er een verband is met terrorisme of terrorismefinanciering. Alle niet-geëxtraheerde gegevens worden uiterlijk vijf jaar na ontvangst verwijderd, overeenkomstig artikel 6, lid 4, van de overeenkomst.
Het TFTP is nog steeds een belangrijk instrument voor het verschaffen van tijdige, nauwkeurige en betrouwbare informatie over activiteiten die vermoedelijk verband houden met de planning en financiering van terrorisme. Het helpt bij het wereldwijd identificeren en traceren van terroristen en de netwerken die hen ondersteunen. In sommige gevallen was de krachtens de overeenkomst verstrekte informatie zeer nuttig om specifieke onderzoeken in verband met terroristische aanslagen op EU-grondgebied vooruit te helpen.
Het aantal zoekopdrachten per maand daalde in de evaluatieperiode van 1 631 tot 566. Deze daling met 33 % kan deels worden verklaard doordat het aantal voltooide, mislukte en verijdelde terroristische aanslagen in de EU en het aantal arrestaties op verdenking van terrorisme is afgenomen, met respectievelijk 19 % en 23 %. Het aantal zoekopdrachten per maand daalde ten opzichte van de vorige verslagperiode van 828 tot 721, oftewel met 13 %.
Aanbevelingen en conclusies
De Commissie is ingenomen met het verslag van het artikel 13-evaluatieteam van de EU dat is opgenomen in de punten 3 en 4 van het begeleidende werkdocument van de diensten van de Commissie, en met de daarin vervatte aanbevelingen. Wat het potentieel voor verdere verbetering betreft, steunt de Commissie deze aanbevelingen:
1. De gezamenlijke inspanningen om het nut van het TFTP aan te tonen, voortzetten. De Commissie moedigt Europol aan om de waarde van de wederkerigheidsbepalingen van het TFTP te blijven aantonen, het TFTP actief onder de aandacht te blijven brengen en de lidstaten te helpen die hun voordeel willen doen met de adviezen en ervaring die Europol kan bieden op het gebied van het opstellen van gerichte artikel 10-verzoeken.
2. Het nut van de gevraagde typen financiële berichten toelichten. De Commissie erkent dat het Amerikaanse ministerie van Financiën bij de jaarlijkse evaluatie van haar artikel 4-verzoeken beoordeelt voor welke berichttypen en geografische regio’s de zoekopdrachten het meest en het minst opleveren, maar stelt voor dat de resultaten van die beoordeling in het kader van artikel 4-verzoeken voortaan gedetailleerder worden uiteengezet, met name omdat als gevolg van de in maart 2023 begonnen migratie naar een nieuwe norm voor de berichten nu twee soorten berichten vereist zijn: MX-berichten (nieuw) en de oorspronkelijke MT-berichten. Met zo’n meer gedetailleerde uiteenzetting zou beter kunnen worden aangetoond dat het Amerikaanse ministerie van Financiën haar verzoek zorgvuldig op maat heeft gesneden opdat van de aangewezen verstrekker zo weinig mogelijk gegevens worden gevraagd.
3. Nagaan of het noodzakelijk is “geëxtraheerde gegevens” te bewaren. De Commissie erkent de inspanningen van de Verenigde Staten om de hoeveelheid geëxtraheerde gegevens tot een minimum te beperken, alsook de potentiële waarde van het nieuwe mechanisme dat het volume aan geëxtraheerde gegevens moet verminderen door ervoor te zorgen dat het TFTP-systeem een bericht alleen bewaart als een eindgebruiker het individuele bericht markeert als zijnde relevant als reactie op een zoekopdracht. Daarnaast acht de Commissie het raadzaam dat het Amerikaanse ministerie van Financiën verbeteringen blijft aanbrengen aan de mechanismen waarmee het beoordeelt of “geëxtraheerde gegevens” moeten worden bewaard, teneinde te waarborgen dat deze gegevens niet langer worden bewaard dan noodzakelijk is voor het specifieke onderzoek of de specifieke vervolging waarvoor deze worden gebruikt. De Commissie stelt voor dat het Amerikaanse ministerie van Financiën tegen de volgende evaluatie schriftelijke procedures vaststelt voor de toetsing van deze gegevensbewaring.
4. Meer feedback van de EU-lidstaten aan het Amerikaanse ministerie van Financiën. De Commissie verzoekt de lidstaten meer inspanningen te leveren om Europol, als centraal contactpunt (SPoC), in kennis te stellen van een definitieve beslissing in een zaak, zodat die informatie vervolgens aan het ministerie van Financiën kan worden verstrekt. Dit moet in beginsel leiden tot het verwijderen van de geëxtraheerde gegevens betreffende die zaak, tenzij er op basis van die gegevens nog andere onderzoeken worden gevoerd. De Commissie verwelkomt en steunt het voorstel van Europol om een standaard evaluatie-/ antwoordformulier te ontwikkelen dat samen met de aanwijzingen zal worden toegezonden.
5. De rol van Europol en het bieden van ondersteuning aan de EU-lidstaten – bewustmaking en advies. Europol wordt aangemoedigd om het TFTP actief onder de aandacht te blijven brengen en de lidstaten te helpen die hun voordeel willen doen met de adviezen en ervaring die Europol kan bieden op het gebied van het opstellen van gerichte artikel 10-verzoeken. De Commissie verzoekt het Amerikaanse ministerie van Financiën haar voorschriften voor het vaststellen van een verband met terrorisme, alsook haar schriftelijke instructies voor TFTP-gebruikers/analisten ter beschikking van Europol te stellen om de communicatie van Europol met de lidstaten te ondersteunen en ervoor te zorgen dat de lidstaten beter begrijpen wat nodig is om aannemelijk te maken dat er met betrekking tot het voorwerp van de zoekopdracht sprake is van een verband met terrorisme of terrorismefinanciering.
6. De verwerking van aanwijzingen vergemakkelijken (digitalisering). De autoriteiten van de lidstaten hebben aangegeven dat de aanwijzingen die het Amerikaanse ministerie van Financiën fysiek op papier verspreidt, efficiënter kunnen worden verwerkt als zij digitaal worden verstrekt. Anderzijds dient erop te worden gewezen dat de oorspronkelijke aanwijzingen die uit de TFTP-databank worden geëxtraheerd, uitsluitend op papier worden afgedrukt en dat de convertering ervan in een digitaal formaat een extra derubriceringsproces zou vergen. De Commissie verzoekt het Amerikaanse ministerie van Financiën en Europol na te gaan hoe de vrij omslachtige processen voor het derubriceren van geconverteerde digitale aanwijzingen kunnen worden gerationaliseerd om de verwerking van aanwijzingen te vergemakkelijken, waarbij erop moet worden toegezien dat de veiligheidsvoorschriften van het TFTP in acht worden genomen.
7. De gegevensbeschermingsrechten verifiëren. De Commissie merkt op dat de procedures voor de behandeling van verzoeken van personen die zich ervan wensen te verzekeren dat hun gegevensbeschermingsrechten conform de overeenkomst zijn geëerbiedigd, doeltreffend lijken te werken. De Commissie merkt tevens op dat de Amerikaanse Privacy and Civil Liberties Oversight Board (Raad van toezicht op de privacy en de burgerlijke vrijheden) in november 2020 naar aanleiding van een toezichtevaluatie van het TFTP heeft verklaard dat het programma doordacht is opgezet, van aanzienlijke waarde is voor de bestrijding van terrorisme en de individuele privacy op passende wijze beschermt. De Commissie apprecieert de aandacht die het ministerie van Financiën aan de niet-bindende aanbevelingen van de Privacy and Civil Liberties Oversight Board schenkt, en de inspanningen die het levert om er gevolg aan te geven, en zou graag op de hoogte worden gehouden over de wijze waarop ze zijn overgenomen. De Commissie onderstreept dat het van belang is dat de Privacy Officer van het Amerikaanse ministerie van Financiën, die met de uitvoering van de artikelen 15 en 16 van de overeenkomst is belast, zich blijft inspannen om het recht van toegang en beroep gemakkelijker beschikbaar te maken voor personen, en ook nagaat hoe procedures kunnen worden getoetst als er geen specifieke verzoeken worden ingediend.
De Commissie stelt met tevredenheid vast dat de autoriteiten van de Verenigde Staten transparantie aan de dag blijven leggen bij het delen van informatie en daarmee de waarde aantonen die het TFTP heeft voor de internationale bestrijding van terrorisme. Uit de gedetailleerde informatie die in het gezamenlijke evaluatieverslag en in het kader van deze evaluatie wordt verstrekt over het mogelijke en feitelijke gebruik van in het kader van het TFTP verstrekte gegevens en over concrete casussen, blijkt duidelijk hoe het TFTP werkt en welke toegevoegde waarde het heeft voor de veiligheid aan beide zijden van de Atlantische Oceaan. Het TFTP is nog steeds een essentieel instrument voor de ondersteuning van analisten en van onderzoeken op het gebied van terrorismebestrijding, bijvoorbeeld waar het gaat om het identificeren van nog onbekende terroristen en degenen die hen financieel ondersteunen.
De autoriteiten van de Verenigde Staten hebben in de periode waarop deze evaluatie betrekking heeft, op grote schaal gebruik gemaakt van de mogelijkheid om op grond van artikel 9 van de overeenkomst spontaan via het TFTP verkregen gegevens te verstrekken aan EU-autoriteiten. Europol is in de evaluatieperiode doorgegaan met het proactief indienen van een reeks verzoeken uit hoofde van artikel 10 van de overeenkomst en heeft aan de hand van TFTP-zoekopdrachten en -aanwijzingen ondersteuning verleend bij onderzoeken in partnerlanden. Een regelmatige evaluatie van de overeenkomst is van wezenlijk belang om een correcte uitvoering te waarborgen, een vertrouwensrelatie tussen de overeenkomstsluitende partijen op te bouwen en belanghebbenden te overtuigen van de waarde van het TFTP-instrument. De Commissie en het Amerikaanse ministerie van Financiën hebben afgesproken om de volgende gezamenlijke evaluatie overeenkomstig artikel 13 van de overeenkomst begin 2026 uit te voeren.
De werking van de overeenkomst, de gezamenlijke evaluatie alsook de betrokken resultaten en aanbevelingen zijn uitvoerig beschreven in het werkdocument van de diensten van de Commissie dat bij dit verslag is gevoegd.
1 PB L 195 van 27.7.2010, blz. 5.
2 SEC(2011) 438 final.
3 SWD(2012) 454 final.
4 COM(2014) 513 final en SWD(2014) 264 final van 11.8.2014.
5 COM(2017) 31 final en SWD(2017) 17 final van 19.1.2017.
6COM(2019) 342 final en SWD(2019) 301 final van 22.7.2019.
7 COM(2022) 585 final en SWD(2022) 357 final van 11.11.2022.
8 COM(2013) 843 final van 27.11.2013.
NL NL