Overwegingen bij COM(2024)469 - Hervormings- en groeifaciliteit voor Moldavië - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2024)469 - Hervormings- en groeifaciliteit voor Moldavië. |
|---|---|
| document | COM(2024)469   |
| datum | 18 maart 2025 |
(2) Het uitbreidingsproces is gebaseerd op vastgestelde criteria, eerlijke en consistente conditionaliteit en het beginsel van eigen verdiensten. Een vastberaden toepassing van het “eerst de basis”-beginsel, dat een sterke nadruk vereist op de rechtsstaat, de grondrechten, de werking van democratische instellingen en de hervorming van het openbaar bestuur, alsook op economische criteria, blijft van essentieel belang. De voortgang hangt af van de uitvoering door de Republiek Moldavië (hierna: “Moldavië”) van de hervormingen die nodig zijn om zich aan het acquis van de Unie aan te passen.
(3) De Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne heeft nog eens laten zien dat uitbreiding vanuit geostrategisch oogpunt een investering in vrede, veiligheid en stabiliteit is. De Unie zet zich volledig en ondubbelzinnig in voor het vooruitzicht van het lidmaatschap van de Unie van Moldavië. Het is daarom verheugend dat Moldavië zich sterk oriënteert op en inzet voor toenadering tot de Unie, als uitdrukking van zijn strategische keuze en de plaats die het land wil innemen in onze gemeenschap van waarden. Niettemin moet het toetredingsproces van Moldavië stevig verankerd zijn in tastbare en concrete vooruitgang op het gebied van hervormingen.
(4) Het is in het gemeenschappelijk belang van de Unie en Moldavië om vooruitgang te boeken bij de hervormingen van zijn politieke, juridische en economische stelsels met het oog op zijn toekomstige lidmaatschap van de Unie, en om zijn toetredingsproces te ondersteunen. Het vooruitzicht van het lidmaatschap van de Unie is een krachtige motor voor veranderingsprocessen en leidt tot positieve democratische, politieke, economische en maatschappelijke veranderingen.
(5) Sommige voordelen van het lidmaatschap van de Unie moeten voorafgaand aan de toetreding tot stand komen. Economische convergentie staat centraal bij die voordelen. Momenteel ligt het niveau van convergentie van Moldavië wat betreft bbp per hoofd van de bevolking in koopkrachtstandaard laag met 29 % van het EU-gemiddelde en vordert de convergentie niet snel genoeg.
(6) Aangezien de toetredingsonderhandelingen met Moldavië in juni 2024 van start zijn gegaan, is het belangrijk dat de steun voor het toetredingstraject van Moldavië op een niveau wordt gebracht dat vergelijkbaar is met dat van andere kandidaat-lidstaten waarmee toetredingsonderhandelingen worden gevoerd, en dat wordt gezorgd voor passende middelen.
(7) De uitvoering van het groeiplan voor Moldavië vereist de passende financiering in het kader van een specifiek nieuw financieringsinstrument, de faciliteit, om het land te helpen bij de uitvoering van hervormingen ter verwezenlijking van duurzame economische groei en vooruitgang op het gebied van de fundamentele aspecten.
(8) Om de doelstellingen van het groeiplan voor Moldavië te bereiken, moet wat investeringen betreft bijzondere nadruk worden gelegd op sectoren die kunnen fungeren als belangrijke multiplicatoren voor sociale en economische ontwikkeling: connectiviteit, met inbegrip van duurzaam vervoer, decarbonisatie, energie, de groene en de digitale transitie, alsook onderwijs, arbeidsmarktparticipatie en de ontwikkeling van vaardigheden, met bijzondere aandacht voor jongeren.
(9) Met de faciliteit moet worden voortgebouwd op de associatieagenda met Moldavië en op de werkzaamheden van het economisch en investeringsplan voor het Oostelijk Partnerschap in Moldavië, dat het voortouw heeft genomen bij investeringen in kritieke sectoren zoals connectiviteit, energie-efficiëntie, ondernemingsstimulansen en concurrentievermogen.
(10) Duurzame vervoersinfrastructuur is essentieel om de connectiviteit tussen Moldavië en de Unie te verbeteren. Deze infrastructuur moet bijdragen tot de integratie van Moldavië in het vervoersnetwerk van de Unie. In het herziene trans-Europees vervoersnetwerk (TEN-T) heeft de Commissie de Europese vervoerscorridor Oostzee — Zwarte Zee — Egeïsche Zee uitgebreid tot Moldavië. Het TEN-T-netwerk moet de referentie zijn voor de financiering van duurzame vervoersinfrastructuur, ook voor milieuvriendelijke vervoermiddelen, zoals spoorwegen, en voor de digitalisering van het vervoer.
(11) Met de faciliteit moeten investeringen en hervormingen worden ondersteund die het pad van Moldavië naar de digitale transformatie van de economie en de samenleving bevorderen, in overeenstemming met de visie van de Unie voor 2030 die is gepresenteerd in de mededeling van de Commissie “Digitaal kompas 2030: de Europese aanpak voor het digitale decennium”, waarmee een inclusieve digitale economie wordt bevorderd die alle burgers ten goede komt. Met de faciliteit moet worden gestreefd naar het vergemakkelijken van de verwezenlijking door Moldavië van de algemene doelstellingen en digitale streefcijfers met betrekking tot de Unie. Zoals de Commissie in haar mededeling van 15 juni 2023 getiteld “Uitvoering van de toolbox inzake 5G-cyberbeveiliging” heeft uiteengezet, moet de toolbox inzake 5G-cyberbeveiliging de referentie zijn voor financiering van de Unie om de beveiliging, veerkracht en bescherming van de integriteit van digitale infrastructuurprojecten in de regio te waarborgen.
(12) De steun in het kader van de faciliteit moet worden verleend om algemene en specifieke doelstellingen te bereiken, op basis van vastgestelde criteria en met duidelijke betalingsvoorwaarden. Deze algemene en specifieke doelstellingen moeten worden nagestreefd op een manier dat zij elkaar wederzijds versterken. Met de faciliteit moet het uitbreidingsproces worden ondersteund door de afstemming op de waarden, wetten, regels, normen, beleidsmaatregelen en praktijken van de Unie (“acquis”) met het oog op lidmaatschap van de Unie te versnellen, en moeten de geleidelijke integratie van Moldavië in de eengemaakte markt van de Unie en zijn sociaal-economische convergentie met de Unie worden versneld. De faciliteit moet ook goede nabuurschapsbetrekkingen bevorderen.
(13) Naast het stimuleren van de sociaal-economische convergentie moet de faciliteit ook bijdragen tot snellere hervormingen in verband met de fundamentele aspecten van het uitbreidingsproces, waaronder de rechtsstaat, de grondrechten, onder meer de rechten van vluchtelingen en personen die tot minderheden behoren, met inbegrip van nationale minderheden en Roma, alsook de rechten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders en interseksuelen (lhbti’ers). De faciliteit moet ook zorgen voor een verbetering van de werking van democratische instellingen en overheidsdiensten; overheidsopdrachten, toezicht op staatssteun en beheer van de overheidsfinanciën; de bestrijding van alle vormen van corruptie en georganiseerde criminaliteit; onderwijs en opleiding van hoge kwaliteit en werkgelegenheidsbeleid; de groene transitie en de klimaat- en milieudoelstellingen van het land.
(14) Deze faciliteit moet Moldavië helpen bij zijn voorbereiding op het lidmaatschap van de Unie, in overeenstemming met de bestaande uitbreidingsmethode 3 .
(15) De faciliteit moet de bestaande economische en financiële dialoog aanvullen zonder het toepassingsgebied ervan aan te tasten, waardoor de economische integratie en de voorbereiding van het multilaterale toezicht van de Unie op het economisch beleid worden versterkt.
(16) De faciliteit moet de ontwikkeling van beginselen inzake doeltreffendheid bevorderen, waarbij de additionaliteit bij en de aanvullendheid op de steun die in het kader van andere programma’s en instrumenten van de Unie wordt verleend, in acht moeten worden genomen, overlapping moet worden voorkomen en synergieën tussen bijstand uit hoofde van deze verordening en andere bijstand moeten worden gewaarborgd, met inbegrip van geïntegreerde financiële pakketten bestaande uit zowel export- als ontwikkelingsfinanciering van de Unie, de lidstaten, derde landen en multilaterale en regionale organisaties en entiteiten.
(17) Conform het beginsel van inclusief partnerschap zorgt de Commissie ervoor dat relevante belanghebbenden in Moldavië, met inbegrip van sociale partners en organisaties van het maatschappelijk middenveld, terdege worden geraadpleegd en tijdig toegang hebben tot relevante informatie, zodat zij een zinvolle rol kunnen spelen bij het opzet en de uitvoering van programma’s en bij de daarmee verband houdende monitoring.
(18) Technische bijstand en bijstand voor grensoverschrijdende samenwerking moeten worden verleend ter ondersteuning van de doelstellingen van deze faciliteit en ter versterking van de relevante capaciteiten van Moldavië om de hervormingsagenda uit te voeren.
(19) Met de faciliteit moet worden gezorgd voor samenhang met en ondersteuning van de algemene doelstellingen van het externe optreden van de Unie zoals vastgelegd in artikel 21 VEU, met inbegrip van de eerbiediging van de grondrechten die zijn verankerd in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. Met de faciliteit moet met name worden gezorgd voor de bescherming en bevordering van de mensenrechten en de rechtsstaat.
(20) Met de faciliteit moeten innovatie, onderzoek en samenwerking tussen academische instellingen en de industrie worden gestimuleerd ter bevordering van de groene en de digitale transitie, en lokale industrieën worden ondersteund, waarbij de nadruk wordt gelegd op lokale micro-, kleine en middelgrote ondernemingen en start-ups.
(21) Moldavië moet blijk geven van een geloofwaardige inzet voor de Europese waarden, onder meer door zich aan te sluiten bij het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de Unie, met inbegrip van beperkende maatregelen van de Unie.
(22) Bij de uitvoering van de faciliteit moet rekening worden gehouden met de strategische autonomie van de Unie, de strategische belangen van de Unie en haar lidstaten en de waarden waarop de Unie is gegrondvest.
(23) Activiteiten in het kader van de faciliteit moeten bijdragen tot de voortgang met betrekking tot de sociale, klimaat- en milieunormen van de Unie en tot de voortgang ten aanzien van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties, de uit hoofde van het VN-raamverdrag inzake klimaatverandering aangenomen Overeenkomst van Parijs, het VN-verdrag inzake biologische diversiteit en het VN-verdrag ter bestrijding van woestijnvorming, en mogen niet bijdragen tot aantasting van het milieu of het toebrengen van schade aan het milieu of het klimaat. De in het kader van de faciliteit gefinancierde maatregelen moeten in overeenstemming zijn met de nationale energie- en klimaatplannen van Moldavië, zijn nationaal bepaalde bijdrage en zijn ambitie om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken. Met de faciliteit moet worden bijgedragen tot de beperking van klimaatverandering en tot het vermogen om zich aan te passen aan de negatieve gevolgen van de klimaatverandering, en moet de klimaatbestendigheid worden bevorderd. Met financiering in het kader van de faciliteit moet met name de transitie naar een koolstofvrije, klimaatneutrale, klimaatbestendige en circulaire economie worden bevorderd.
(24) Bij de uitvoering van deze verordening moeten de beginselen van gelijkheid en non-discriminatie, zoals uiteengezet in de strategieën voor een Unie van gelijkheid, richtinggevend zijn. Daarbij moeten gendergelijkheid en gendermainstreaming worden uitgedragen en bevorderd, moet worden gezorgd voor een betekenisvolle deelname van vrouwen aan besluitvormingsprocessen en de empowerment van vrouwen en meisjes, moet worden gestreefd naar de bescherming en bevordering van vrouwen- en meisjesrechten en moet geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld worden voorkomen en bestreden, rekening houdend met de relevante genderactieplannen van de Unie en de desbetreffende conclusies van de Raad en internationale verdragen. Bij de uitvoering van deze verordening moet bovendien de Europese pijler van sociale rechten volledig in acht worden genomen, onder meer met betrekking tot het systeem voor kinderbescherming en arbeidsrechten. De uitvoering van de faciliteit moet in overeenstemming zijn met het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap en het bijbehorende protocol, en moet zorgen voor toegankelijkheid van de investeringen en technische bijstand van de faciliteit, overeenkomstig Richtlijn (EU) 2019/882 van het Europees Parlement en de Raad.
(25) Gezien de Europese Green Deal als de Europese strategie voor duurzame groei en gezien het belang om de klimaat- en biodiversiteitsdoelstellingen aan te pakken in overeenstemming met de toezeggingen in het Interinstitutioneel Akkoord, moet de faciliteit bijdragen aan het behalen van het algemene doel dat 30 % van de begrotingsuitgaven van de Unie de klimaatdoelstellingen ondersteunen en 7,5 % van de begrotingsuitgaven in 2024 en 10 % in 2026 en 2027 de biodiversiteitsdoelstellingen ondersteunen. Ten minste 37 % van de niet-terugbetaalbare financiële steun, met inbegrip van voorzieningen, die wordt verstrekt aan investeringsprojecten die zijn goedgekeurd in het kader van het nabuurschapsinvesteringsplatform (NIP), een van de regionale investeringsplatforms als bedoeld in artikel 32 van Verordening (EU) 2021/947 4 , moet in overeenstemming zijn met de klimaatdoelstellingen. Dat bedrag moet worden berekend aan de hand van de Rio-indicatoren overeenkomstig de verplichting om de internationale klimaatfinanciering van de Unie aan de OESO te rapporteren, alsook andere internationale overeenkomsten of kaders. Al in juni 2025 zullen de EU-klimaatcoëfficiënten, die van toepassing zijn op alle programma’s die vallen onder het meerjarig financieel kader (MFK) 2021-2027 en zijn uiteengezet in het werkdocument van de diensten van de Commissie getiteld “Climate Mainstreaming Architecture in the 2021-2027 Multiannual Financial Framework” (SWD(2022) 225), ook worden toegepast op klimaatuitgaven in het kader van rubriek 6 van het MFK (“Nabuurschap en internationaal beleid”). De faciliteit zal worden afgestemd op de aanpak van andere instrumenten van rubriek 6, om te zorgen voor consistente klimaatrapportage in de regio. Met de faciliteit moeten activiteiten worden ondersteund die de normen en prioriteiten van de Unie op klimaat- en milieugebied volledig eerbiedigen en voldoen aan het beginsel “geen ernstige afbreuk doen”, in de zin van artikel 17 van Verordening (EU) 2020/852 van het Europees Parlement en de Raad(6).
(26) Projecten worden in het kader van het NIP goedgekeurd na beoordeling door de Commissie en na een positief advies van de lidstaten in de raad van bestuur van het NIP.
(27) De Commissie moet, in samenwerking met de lidstaten en Moldavië, zorgen voor naleving, samenhang, verenigbaarheid en complementariteit, meer transparantie en verantwoordingsplicht bij het verlenen van bijstand, onder meer door passende internecontrolesystemen en een fraudebestrijdingsbeleid in te voeren. De beschikbaarstelling van de steun uit hoofde van de faciliteit moet afhankelijk worden gesteld van de noodzakelijke basisvoorwaarden dat Moldavië doeltreffende democratische mechanismen, waaronder een parlementair meerpartijenstelsel, vrije en eerlijke verkiezingen, pluralistische media, een onafhankelijke rechterlijke macht en de rechtsstaat eerbiedigt, en de inachtneming van alle mensenrechtenverplichtingen garandeert, met inbegrip van de rechten van personen die tot minderheden behoren.
(28) De faciliteit moet worden ondersteund met middelen uit het instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking — Europa in de wereld ten belope van 420 miljoen EUR en een maximumbedrag van 1 500 miljoen EUR aan leningen voor de periode 2025-2027. Het bedrag moet de voorziening van 9 % dekken die nodig is voor de leningen ten belope van 135 miljoen EUR, steun van de Unie voor projecten die zijn goedgekeurd in het kader van het NIP, als bedoeld in artikel 18, lid 2, en aanvullende steun, met inbegrip van steun aan organisaties van het maatschappelijk middenveld en technische bijstand. De niet-terugbetaalbare steun moet worden gefinancierd met de middelen die op grond van artikel 6, lid 2, punt a), van Verordening (EU) 2021/947 aan het geografische nabuurschapsprogramma zijn toegewezen. Tenzij in deze verordening anders is vermeld, moeten alle bepalingen van Verordening (EU) 2021/947 van toepassing zijn. De voorgestelde faciliteit is in grote mate geïnspireerd op de hervormings- en groeifaciliteit voor de Westelijke Balkan.
(29) Besluiten over de in artikel 19, lid 3, bedoelde vrijgave voor steun in de vorm van leningen moeten worden vastgesteld in de periode van 1 januari 2025 tot en met 30 juni 2029. Deze uiterste datum omvat de tijd die de Commissie nodig heeft om te beoordelen of de betrokken betalingsvoorwaarden met succes zijn vervuld en om het daaropvolgende besluit tot vrijgave vast te stellen.
(30) Om het hefboomeffect van de financiële steun van de Unie voor het aantrekken van aanvullende investeringen te maximaliseren en ervoor te zorgen dat de Unie zeggenschap behoudt over de uitgaven, moeten de investeringen ter ondersteuning van de hervormingsagenda via het NIP worden uitgevoerd. Ten minste 25 % van het aan Moldavië vrijgegeven leningbedrag moet door Moldavië ter beschikking worden gesteld voor investeringsprojecten die in het kader van het NIP zijn goedgekeurd. Dit komt boven op de niet-terugbetaalbare steun die de Unie voor deze projecten verleent.
(31) De financiële verplichtingen die voortvloeien uit de uit hoofde van de faciliteit verstrekte leningen mogen geen deel uitmaken van de garantie voor extern optreden in de zin van artikel 31, lid 4, van Verordening (EU) 2021/947 van het Europees Parlement en de Raad.
(32) Op deze verordening zijn de horizontale financiële regels van toepassing die het Europees Parlement en de Raad op grond van artikel 322 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) hebben vastgesteld. Die regels zijn neergelegd in Verordening (EU, Euratom) 2024/2509 en bepalen met name de procedure voor het opstellen en uitvoeren van de begroting in direct en indirect beheer door middel van subsidies, aanbestedingen, financiële bijstand, blendingverrichtingen en de vergoeding van externe deskundigen, en voorzien in controles op de verantwoordelijkheid van financiële actoren.
(33) Wanneer dat passend is gezien de specifieke aard van de activiteit of wanneer de activiteit de veiligheid of de openbare orde schaadt, moet worden voorzien in beperkingen met betrekking tot de subsidiabiliteit in gunningsprocedures in het kader van de faciliteit.
(34) Om de efficiënte uitvoering van de faciliteit te waarborgen, waaronder de vergemakkelijking van de integratie van Moldavië in de Europese waardeketens, moeten alle in het kader van deze faciliteit gefinancierde en aangekochte leveringen en materialen afkomstig zijn uit de lidstaten, Moldavië, kandidaat-lidstaten en partijen bij de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte en landen die Moldavië een niveau van steun verlenen dat vergelijkbaar is met dat van de Unie, gelet op de omvang van hun economie, en waarvoor wederzijdse toegang tot externe hulp in Moldavië is vastgesteld door de Commissie, tenzij de leveringen en materialen niet onder redelijke voorwaarden in een van die landen kunnen worden verkregen.
(35) Met Moldavië moet een faciliteitsovereenkomst worden gesloten om de beginselen van de financiële samenwerking tussen de Unie en Moldavië vast te leggen en de nodige mechanismen te specificeren met betrekking tot controle, toezicht, monitoring, evaluatie, verslaglegging en audit van de financiering van de Unie in het kader van de faciliteit, regels inzake belastingen, rechten en heffingen en maatregelen om onregelmatigheden, fraude, corruptie en belangenconflicten te voorkomen, op te sporen, te onderzoeken en te corrigeren. Bijgevolg moet met Moldavië ook een leningsovereenkomst worden gesloten met specifieke bepalingen voor het beheer en de uitvoering van financiering die in de vorm van leningen is verstrekt. Zowel de faciliteitsovereenkomst als de leningsovereenkomst moet op verzoek worden toegezonden aan het Europees Parlement en de Raad.
(36) De faciliteitsovereenkomst moet voorzien in de verplichting voor Moldavië om te zorgen voor de verzameling van en toegang tot voldoende gegevens over personen en entiteiten die financiering ontvangen voor de uitvoering van de hervormingsagenda, met inbegrip van informatie over uiteindelijke begunstigden, met inachtneming van de beginselen van de Unie inzake gegevensbescherming en de toepasselijke gegevensbeschermingsregels.
(37) De uitvoering van de faciliteit moet worden geschraagd door een samenhangende en geprioriteerde reeks gerichte hervormingen en investeringsprioriteiten in Moldavië (de “hervormingsagenda”), die een kader biedt voor het stimuleren van inclusieve duurzame sociaal-economische groei, duidelijk geformuleerd en afgestemd op de toetredingsvereisten van de Unie en de basisvoorwaarden van het proces van uitbreiding. De hervormingsagenda zal dienen als een overkoepelend kader om de doelstellingen van de faciliteit te bereiken. De hervormingsagenda moet worden opgesteld in nauw overleg met de relevante belanghebbenden, waaronder sociale partners en organisaties van het maatschappelijk middenveld, en hun input moet erin worden opgenomen. De uitbetaling van de steun van de Unie moet afhankelijk worden gesteld van de naleving van de betalingsvoorwaarden en van meetbare vooruitgang bij de uitvoering van hervormingen die zijn vastgesteld in de hervormingsagenda die door de Commissie is beoordeeld en formeel is goedgekeurd. De vrijmaking van middelen moet dienovereenkomstig worden gestructureerd en de doelstellingen van de faciliteit weerspiegelen.
(38) De hervormingsagenda moet gerichte hervormingsmaatregelen en prioritaire investeringsgebieden bevatten, samen met betalingsvoorwaarden in de vorm van meetbare kwalitatieve en kwantitatieve stappen die een bevredigende vooruitgang bij de uitvoering of de voltooiing van die maatregelen garanderen, en een tijdschema voor de uitvoering van die maatregelen. De hervormingsagenda moet ook een voorlopige lijst bevatten van geplande investeringsprojecten die moeten worden uitgevoerd in het kader van het NIP. De uitvoering van deze stappen moet worden gepland voor uiterlijk 31 december 2027, hoewel de algehele voltooiing van de maatregelen waarop dergelijke stappen betrekking hebben, zich tot na 2027 moet kunnen uitstrekken, maar niet later dan 31 december 2028. De hervormingsagenda moet tevens een toelichting bevatten op het systeem van Moldavië om onregelmatigheden, corruptie, waaronder corruptie op hoog niveau, fraude en belangenconflicten bij het gebruik van de in het kader van de faciliteit verstrekte middelen doeltreffend te voorkomen, op te sporen en te corrigeren, alsook de regelingen om dubbele financiering uit de faciliteit en uit andere Unieprogramma’s en van andere donoren te voorkomen.
(39) De hervormingsagenda moet een toelichting bevatten op de wijze waarop de maatregelen naar verwachting zullen bijdragen tot de klimaat- en milieudoelstellingen, het beginsel “geen ernstige afbreuk doen” en de digitale transformatie.
(40) De maatregelen in het kader van de hervormingsagenda moeten bijdragen tot de verbetering van een efficiënt systeem voor het beheer en de controle van de overheidsfinanciën, de bestrijding van witwassen, belastingontduiking, belastingontwijking, fraude en georganiseerde misdaad en tot een doeltreffend systeem voor toezicht op staatssteun, om eerlijke voorwaarden voor alle ondernemingen te waarborgen.
(41) De hervormingsagenda moet een beschrijving van dergelijke systemen bevatten, alsook specifieke stappen in verband met hoofdstuk 32 om Moldavië te helpen zijn audit- en controlevoorschriften in overeenstemming te brengen met de normen van de Unie. Indien een verzoek om vrijgave van middelen een stap omvat in verband met hoofdstuk 32, zoals bedoeld in artikel 19, lid 2, kan de Commissie geen besluit vaststellen waarbij de vrijgave van middelen wordt toegestaan, tenzij zij die stap positief beoordeelt.
(42) De faciliteitsovereenkomst moet ook indicatoren bevatten voor het beoordelen van de vorderingen bij de verwezenlijking van de in deze verordening vastgestelde algemene en specifieke doelstellingen van de faciliteit. Deze indicatoren moeten gebaseerd zijn op internationaal overeengekomen indicatoren. De indicatoren moeten ook zoveel mogelijk in overeenstemming zijn met de belangrijkste prestatie-indicatoren die zijn opgenomen in het uitvoeringsbesluit van de Commissie tot goedkeuring van de hervormingsagenda’s voor de Westelijke Balkan in het kader van Verordening (EU) 2024/1449 en in het kader voor de meting van de resultaten van het EFDO+. De indicatoren moeten relevant, aanvaard, geloofwaardig, eenvoudig en robuust zijn.
(43) De Commissie moet de hervormingsagenda beoordelen op basis van de in deze verordening uiteengezette lijst van criteria. Teneinde eenvormige voorwaarden voor de uitvoering van deze verordening te waarborgen, moeten aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden toegekend om de hervormingsagenda goed te keuren. De Commissie zal, waar passend, naar behoren rekening houden met Besluit 2010/427/EU van de Raad(11) en de rol van de Europese Dienst voor extern optreden (EDEO).
(44) Met het werkprogramma in de zin van artikel 110, lid 2, van Verordening (EU, Euratom) 2024/2509, dat is vastgesteld overeenkomstig de desbetreffende bepalingen van Verordening (EU) 2021/947, moeten de bedragen worden gedekt die worden gefinancierd met de middelen die uit hoofde van artikel 6, lid 2, punt a), van Verordening (EU) 2021/947 aan het geografische nabuurschapsprogramma zijn toegewezen.
(45) Gezien de behoefte aan flexibiliteit bij de uitvoering van de faciliteit moet Moldavië bij de Commissie een met redenen omkleed verzoek kunnen indienen voor een wijziging van het uitvoeringsbesluit, wanneer de hervormingsagenda, met inbegrip van de desbetreffende betalingsvoorwaarden, vanwege objectieve omstandigheden, geheel of gedeeltelijk niet meer haalbaar is. Moldavië moet een met redenen omkleed verzoek tot wijziging van de hervormingsagenda kunnen indienen, onder meer door in voorkomend geval addenda voor te stellen. De Commissie moet het uitvoeringsbesluit kunnen wijzigen.
(46) De faciliteitsovereenkomst moet voorzien in de verplichting voor Moldavië om te zorgen voor de verzameling van en toegang tot voldoende gegevens over personen en entiteiten die financiering ontvangen voor de uitvoering van de hervormingsagenda, met inbegrip van informatie over uiteindelijke begunstigden, met inachtneming van de beginselen van de Unie inzake gegevensbescherming en de toepasselijke gegevensbeschermingsregels. Financiële steun voor de hervormingsagenda moet mogelijk zijn in de vorm van een lening. In het kader van de financieringsbehoeften van Moldavië is het passend de financiële bijstand te organiseren uit hoofde van de gediversifieerde financieringsstrategie van artikel 224 van Verordening (EU, Euratom) 2024/2509, die daarin als één enkele financieringsmethode is vastgelegd en waarvan wordt verwacht dat zij zal zorgen voor een grotere liquiditeit van obligaties van de Unie en de uitgiften van de Unie aantrekkelijker en kostenefficiënter zal maken.
(47) Het is passend Moldavië leningen te verstrekken tegen zeer gunstige voorwaarden met een looptijd van ten hoogste veertig jaar en niet vóór 2034 met de aflossing van de hoofdsom te beginnen.
(48) Aangezien de financiële risico’s die verbonden zijn aan de steun aan Moldavië in de vorm van leningen uit hoofde van deze faciliteit vergelijkbaar zijn met de financiële risico’s die verbonden zijn aan leningsverrichtingen in het kader van Verordening (EU) 2021/947, moet de voorziening voor de financiële verplichting uit hoofde van leningen in het kader van deze verordening worden gevormd tegen een percentage van 9 %, in overeenstemming met artikel 214 van Verordening (EU, Euratom) 2024/2509, en moet de voorziening worden gefinancierd met de middelen die uit hoofde van artikel 6, lid 2, punt a), van Verordening (EU) 2021/947 aan het geografische nabuurschapsprogramma zijn toegewezen.
(49) Om Moldavië te voorzien van startfinanciering voor de uitvoering van de eerste hervormingen, moet het toegang hebben tot 7 % van het totale bedrag waarin deze faciliteit voorziet, na aftrek van de aanvullende steun, waaronder steun aan organisaties van het maatschappelijk middenveld en technische bijstand en voorzieningen voor leningen, in de vorm van voorfinanciering, mits er middelen beschikbaar zijn en de basisvoorwaarden voor de steun in het kader van de faciliteit in acht worden genomen.
(50) Het is belangrijk om zowel flexibiliteit als programmeerbaarheid te waarborgen bij het verlenen van steun van de Unie aan Moldavië. Moldavië moet uiterlijk twee maanden na het tijdschema voor de geplande uitvoering van de stappen, zoals vastgesteld in het uitvoeringsbesluit van de Commissie tot goedkeuring van de hervormingsagenda, om de zes maanden een naar behoren gemotiveerd verzoek om vrijgave van middelen indienen. Daartoe moeten middelen in het kader van de faciliteit worden vrijgegeven volgens een vast halfjaarlijks tijdschema, afhankelijk van de beschikbaarheid van financiering, op basis van een door Moldavië ingediend verzoek om vrijgave van middelen en nadat de Commissie heeft geverifieerd dat op bevredigende wijze is voldaan aan zowel de algemene voorwaarden inzake macrofinanciële stabiliteit, goed beheer van de overheidsfinanciën, transparantie van en toezicht op de begroting als de desbetreffende betalingsvoorwaarden. Indien aan een betalingsvoorwaarde niet is voldaan overeenkomstig het indicatieve tijdschema dat is vastgesteld in het besluit tot goedkeuring van de hervormingsagenda, kan de Commissie de vrijgave van de middelen die verband houden met die voorwaarde geheel of gedeeltelijk opschorten, volgens een methodiek voor gevallen van gedeeltelijke uitbetaling. De vrijgave van de overeenkomstige ingehouden middelen zou kunnen plaatsvinden tijdens de volgende termijn voor de vrijgave van middelen en tot twaalf maanden na de oorspronkelijke uiterste termijn die in het indicatieve tijdschema is vastgelegd, mits aan de voorwaarden voor betaling is voldaan. In het eerste jaar van uitvoering moet die termijn worden verlengd tot 24 maanden na de eerste negatieve beoordeling.
(51) In afwijking van artikel 116, leden 2 en 5, van het Financieel Reglement is het passend om de betalingstermijn voor bijdragen aan staatsbegrotingen vast te stellen vanaf de datum van de mededeling van het besluit waarmee de uitbetaling aan Moldavië wordt goedgekeurd en om de betaling van vertragingsrente door de Commissie aan Moldavië uit te sluiten.
(52) De Commissie moet, op verzoek van het Europees Parlement in het kader van de kwijtingsprocedure, gedetailleerde informatie verstrekken over de uitvoering van de begroting van de Unie in het kader van de faciliteit, met name over uitgevoerde controles, met inbegrip van vastgestelde tekortkomingen en genomen corrigerende maatregelen, en over goedgekeurde projecten in het kader van het NIP, in voorkomend geval met inbegrip van het bedrag van de medefinanciering van Moldavië en andere bronnen van bijdragen, onder meer uit andere financieringsinstrumenten van de Unie.
(53) In het kader van de beperkende maatregelen van de Unie, die krachtens artikel 29 VEU en artikel 215 VWEU zijn vastgesteld, mogen direct noch indirect fondsen of economische middelen beschikbaar worden gesteld aan of ten behoeve van aangewezen rechtspersonen, entiteiten of organen. Dergelijke aangewezen entiteiten, en entiteiten die daarvan eigendom zijn of onder hun zeggenschap staan, mogen bijgevolg geen steun uit de faciliteit ontvangen.
(54) Met het oog op transparantie en verantwoordingsplicht moet Moldavië gegevens publiceren over eindontvangers die tijdens de uitvoering van hervormingen en investeringen in het kader van deze faciliteit gecumuleerde financieringsbedragen van meer dan 50 000 EUR ontvangen.
(55) Overeenkomstig Verordening (EU, Euratom) 2024/2509, Verordening (EU, Euratom) nr. 883/2013 van het Europees Parlement en de Raad (13) en de Verordeningen (EG, Euratom) nr. 2988/95 (14), (Euratom, EG) nr. 2185/96 (15) en (EU) 2017/1939 (16) van de Raad moeten de financiële belangen van de Unie worden beschermd door middel van evenredige maatregelen, waaronder maatregelen die verband houden met preventie, opsporing, correctie en onderzoek van onregelmatigheden, fraude, corruptie, belangenconflicten, dubbele financiering en met de terugvordering van verloren gegane, ten onrechte betaalde of onjuist bestede financiële middelen.
(56) Met name moet het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) overeenkomstig de Verordeningen (Euratom, EG) nr. 2185/96 en (EU, Euratom) nr. 883/2013 de bevoegdheid hebben om administratieve onderzoeken uit te voeren, met inbegrip van controles en verificaties ter plaatse, om vast te stellen of er sprake is van fraude, corruptie of andere onwettige activiteiten waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad.
(57) Overeenkomstig artikel 129 van Verordening (EU, Euratom) 2024/2509 moeten de nodige rechten en toegang worden verleend aan de Commissie, OLAF, de Rekenkamer en, indien van toepassing, het Europees Openbaar Ministerie (EOM), ook van derden die betrokken zijn bij de uitvoering van middelen van de Unie.
(58) De Commissie moet ervoor zorgen dat de financiële belangen van de Unie in het kader van de faciliteit doeltreffend worden beschermd. De Commissie moet, gezien de jarenlange ervaring op het gebied van financiële bijstand die ook onder indirect beheer aan Moldavië is verleend, en rekening houdend met zijn geleidelijke afstemming op de internecontrolenormen en -praktijken van de Unie, grotendeels vertrouwen op de werking van de systemen voor interne controle en fraudepreventie van Moldavië. Met name moeten de Commissie en OLAF en, indien van toepassing, het EOM, onverwijld in kennis worden gesteld van alle vermoedelijke gevallen van onregelmatigheden, fraude, corruptie en belangenconflicten die van invloed zijn op de uitvoering van middelen in het kader van de faciliteit.
(59) Voorts moet Moldavië onregelmatigheden, met inbegrip van fraude, waarover een eerste administratief of gerechtelijk proces-verbaal is opgesteld, onverwijld aan de Commissie melden en haar op de hoogte houden van het verloop van de administratieve en gerechtelijke procedures. Teneinde de werkwijze aan te passen aan de goede praktijken in de lidstaten moeten dergelijke meldingen langs elektronische weg worden verricht met gebruik van het door de Commissie ingestelde beheerssysteem voor onregelmatigheden.
(60) Moldavië moet een monitoringsysteem opzetten dat als input dient voor een halfjaarlijks verslag over de naleving van de betalingsvoorwaarden van zijn hervormingsagenda dat bij het halfjaarlijkse verzoek om vrijgave van middelen wordt gevoegd. Moldavië moet gegevens en informatie verzamelen en verstrekken om onregelmatigheden, fraude, corruptie en belangenconflicten te voorkomen, op te sporen en te corrigeren, in verband met de door de faciliteit ondersteunde maatregelen.
(61) De Commissie moet voorzien in duidelijke monitoringmechanismen en onafhankelijke evaluatiemechanismen om voor een effectieve verantwoordingsplicht en transparantie te zorgen bij de uitvoering van de begroting van de Unie, en om te zorgen voor een doeltreffende beoordeling van de vooruitgang bij de verwezenlijking van de doelstellingen van deze verordening.
(62) De Commissie moet jaarlijks verslag uitbrengen aan het Europees Parlement en de Raad over de voortgang bij de verwezenlijking van de doelstellingen van deze verordening.
(63) De Commissie moet na voltooiing een evaluatie van de faciliteit uitvoeren.
(64) Moldavië moet vrije pluralistische media steunen die het begrip voor de waarden van de Unie en de voordelen en verplichtingen van een mogelijk lidmaatschap van de Unie versterken en bevorderen, en tegelijkertijd doortastende maatregelen nemen om buitenlandse informatiemanipulatie en inmenging aan te pakken. Moldavië moet ook zorgen voor proactieve, duidelijke en consistente communicatie met het publiek, onder meer over de steun van de Unie. De ontvangers van Uniefinanciering moeten de oorsprong van de Uniefinanciering actief erkennen en voor zichtbaarheid ervan zorgen, in overeenstemming met de communicatie- en zichtbaarheidshandleiding betreffende externe maatregelen van de EU.
(65) De uitvoering van de faciliteit moet ook gepaard gaan met versterkte strategische communicatie en publieke diplomatie om de waarden van de Unie te bevorderen en de toegevoegde waarde van de steun van de Unie te benadrukken.
(66) Aangezien de doelstellingen van deze verordening niet voldoende door de lidstaten kunnen worden verwezenlijkt, maar beter op EU-niveau kunnen worden verwezenlijkt, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 VEU neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om die doelstellingen te verwezenlijken.
(67) Om Moldavië tijdig en onverwijld financiering te kunnen verstrekken, moet deze verordening in werking treden op de dag na die van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie.