Overwegingen bij COM(2022)204 - Wijziging van Richtlijn 2011/83/EU betreffende op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2022)204 - Wijziging van Richtlijn 2011/83/EU betreffende op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten. |
|---|---|
| document | COM(2022)204   |
| datum | 22 november 2023 |
(2) In artikel 169, lid 1, en artikel 169, lid 2, punt a), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) is bepaald dat de Unie dient bij te dragen tot de verwezenlijking van een hoog niveau van consumentenbescherming door middel van maatregelen die zij op grond van artikel 114 van het Verdrag neemt. In artikel 38 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (het “Handvest”) is bepaald dat in het beleid van de Unie zorg wordt gedragen voor een hoog niveau van consumentenbescherming.
(3) In het kader van de interne markt is, teneinde de keuzevrijheid te waarborgen, een hoog niveau van consumentenbescherming op het gebied van op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten vereist om het vertrouwen van consumenten in verkoop op afstand te vergroten.
(4) Hetzelfde hoge niveau van consumentenbescherming op de hele interne markt waarborgen, kan het best worden bereikt middels volledige harmonisatie. Volledige harmonisatie is nodig om te waarborgen dat alle consumenten in de Unie een hoog en gelijkwaardig niveau van bescherming van hun belangen genieten en om een goed werkende interne markt tot stand te brengen. De lidstaten mag derhalve niet worden toegestaan andere nationale bepalingen te handhaven of in te voeren dan die welke in deze richtlijn zijn vastgesteld met betrekking tot aspecten die onder de richtlijn vallen, tenzij in deze richtlijn anders is bepaald. Wanneer zulke geharmoniseerde bepalingen niet bestaan, moeten de lidstaten de vrijheid behouden om nationale wetgeving te handhaven of in te voeren.
(5) Richtlijn 2002/65/EG is meermaals herzien. Daarbij is gebleken dat de geleidelijke invoering van productspecifieke wetgeving van de Unie tot aanzienlijke overlappingen met Richtlijn 2002/65/EG heeft geleid en dat door de digitalisering een aantal aspecten die niet volledig in die richtlijn aan bod komen, meer gewicht hebben gekregen.
(6) De digitalisering heeft bijgedragen tot marktontwikkelingen die ten tijde van de vaststelling van Richtlijn 2002/65/EG niet waren voorzien. De snelle technologische ontwikkelingen hebben sindsdien inderdaad aanzienlijke veranderingen op de markt voor financiële diensten teweeggebracht. Op Unieniveau bestaat vandaag een groot aantal sectorspecifieke handelingen, maar op het gebied van aan consumenten aangeboden financiële diensten hebben zich aanzienlijke ontwikkelingen en een significante mate van diversificatie voorgedaan. Er zijn met name in de onlineomgeving nieuwe producten op de markt gekomen en het gebruik ervan blijft vaak snel en onvoorspelbaar veranderen. In dit verband blijft de horizontale toepassing van Richtlijn 2002/65/EG relevant. Door de toepassing van Richtlijn 2002/65/EG op financiële diensten aan consumenten die niet door sectorspecifieke wetgeving van de Unie worden gereguleerd, is een reeks geharmoniseerde regels van toepassing ten behoeve van consumenten en handelaren. Dit “vangnet” draagt bij tot het waarborgen van een hoog niveau van consumentenbescherming en zorgt tegelijkertijd voor een gelijk speelveld voor handelaren.
(7) Om iets te doen aan het feit dat de geleidelijke invoering van sectorspecifieke wetgeving van de Unie tot aanzienlijke overlappingen van die wetgeving met Richtlijn 2002/65/EG heeft geleid en dat door de digitalisering een aantal aspecten die niet volledig in de richtlijn aan bod komen, meer gewicht hebben gekregen – waaronder de wijze waarop en wanneer informatie aan de consument moet worden verstrekt – moeten de regels voor op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten tussen een consument en een handelaar worden herzien, waarbij tegelijkertijd de toepassing van het “vangnet” moet worden gewaarborgd.
(8) Richtlijn 2011/83/EU voorziet, net als Richtlijn 2002/65/EG, in een recht op precontractuele informatie en een herroepingsrecht voor bepaalde op afstand gesloten consumentenovereenkomsten. Deze complementariteit is echter beperkt, aangezien Richtlijn 2011/83/EU geen betrekking heeft op overeenkomsten inzake financiële diensten.
(9) De uitbreiding van het toepassingsgebied van Richtlijn 2011/83/EU tot financiële dienstverlening die op afstand wordt overeengekomen, moet voor de nodige complementariteit zorgen. Vanwege de bijzondere aard van de financiële dienstverlening aan consumenten, en met name de complexiteit ervan, mogen echter niet alle bepalingen van Richtlijn 2011/83/EU van toepassing zijn op op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten aan consumenten. Een specifiek hoofdstuk met regels die uitsluitend van toepassing zijn op op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten aan consumenten moet de nodige duidelijkheid en rechtszekerheid bieden.
(10) Weliswaar mogen, gezien de specifieke aard van financiële dienstverlening, niet alle bepalingen van Richtlijn 2011/83/EU gelden voor overeenkomsten inzake financiële diensten die op afstand worden gesloten, maar een aantal bepalingen van Richtlijn 2011/83/EU, zoals definities, regels inzake extra betalingen en regels inzake handhaving en sancties, moeten ook gelden voor overeenkomsten inzake financiële diensten die op afstand worden gesloten. De toepassing van deze bepalingen zorgt voor complementariteit tussen de verschillende soorten overeenkomsten die op afstand worden gesloten. Door de toepassing van de regels van Richtlijn 2011/83/EU inzake sancties uit te breiden, zullen doeltreffende, evenredige en afschrikkende geldboeten kunnen worden opgelegd aan handelaren die verantwoordelijk zijn voor wijdverbreide inbreuken of wijdverbreide inbreuken met een Uniedimensie.
(11) Een specifiek hoofdstuk in Richtlijn 2011/83/EU moet de nog steeds relevante en noodzakelijke regels van Richtlijn 2002/65/EG bevatten, met name met betrekking tot het recht op precontractuele informatie en het herroepingsrecht, en regels die onlinebillijkheid waarborgen wanneer op afstand overeenkomsten inzake financiële diensten worden gesloten.
(12) Aangezien overeenkomsten op afstand inzake financiële diensten meestal elektronisch worden gesloten, moeten regels voor het waarborgen van onlinebillijkheid bij financiële dienstverlening op afstand bijdragen tot de verwezenlijking van de doelstellingen van artikel 114 VWEU en artikel 38 van het Handvest van de grondrechten van de EU. De regel inzake adequate toelichtingen moet zorgen voor meer transparantie en de consument de mogelijkheid bieden om om menselijke tussenkomst te verzoeken wanneer hij of zij via online-interfaces, zoals een chatbox of soortgelijke instrumenten, met de handelaar in contact treedt. De handelaar mag de online-interface niet zodanig inrichten dat het vermogen van de consument om vrij, autonoom en met kennis van zaken een beslissing te nemen of een keuze te maken, wordt verstoord of beperkt.
(13) Sommige financiële diensten aan consumenten vallen evenwel onder specifieke Uniewetgeving die op deze financiële diensten van toepassing blijft. Ten behoeve van de rechtszekerheid moet worden verduidelijkt dat wanneer een andere handeling van de Unie betreffende specifieke financiële diensten regels inzake precontractuele informatie of de uitoefening van het herroepingsrecht bevat, uitsluitend de respectieve bepalingen van die andere handelingen van de Unie van toepassing mogen zijn op die specifieke financiële diensten aan consumenten, tenzij in die handelingen anders is bepaald. Wanneer bijvoorbeeld artikel 186 van Richtlijn 2009/138/EG van het Europees Parlement en de Raad 19 van toepassing is, gelden de in Richtlijn 2009/138/EG bepaalde regels inzake de “opzegtermijn” en niet de in deze richtlijn vastgestelde regels inzake het herroepingsrecht, en wanneer artikel 14, lid 6, van Richtlijn 2014/17/EU van het Europees Parlement en de Raad 20 van toepassing is, mogen de regels inzake het herroepingsrecht uit hoofde van deze richtlijn niet gelden. Evenzo bevatten bepaalde handelingen van de Unie die betrekking hebben op specifieke financiële diensten 21 uitgebreide regels om ervoor te zorgen dat consumenten de essentiële kenmerken van de voorgestelde overeenkomst kunnen begrijpen. Bovendien bevatten bepaalde handelingen van de Unie die betrekking hebben op specifieke financiële diensten, zoals Richtlijn 2014/17/EU inzake kredietovereenkomsten voor consumenten met betrekking tot voor bewoning bestemde onroerende goederen 22 , reeds regels inzake adequate toelichtingen die handelaren aan de consumenten over de voorgestelde overeenkomst moeten verstrekken. Ten behoeve van de rechtszekerheid mogen de in deze richtlijn vastgestelde regels inzake adequate toelichtingen niet gelden voor financiële diensten die vallen onder handelingen van de Unie betreffende specifieke financiële diensten die regels bevatten inzake de informatie die voorafgaand aan de sluiting van de overeenkomst aan de consument moet worden verstrekt.
(14) Kenmerkend voor overeenkomsten inzake financiële diensten aan consumenten waarover op afstand wordt onderhandeld, is het gebruik van een of meer technieken voor communicatie op afstand. Die verschillende technieken worden ingezet in het kader van een georganiseerd systeem voor verkoop of dienstverlening op afstand zonder dat de handelaar en de consument gelijktijdig aanwezig zijn. Om rekening te houden met de voortdurende ontwikkeling van deze technieken moeten beginselen worden vastgesteld die ook gelden voor technieken die vooralsnog weinig worden gebruikt of die nog niet bekend zijn.
(15) Eenzelfde overeenkomst bestaande uit opeenvolgende verrichtingen of een reeks in de tijd gespreide, aparte verrichtingen van dezelfde aard kan in de verschillende lidstaten uiteenlopende juridische kwalificaties krijgen; het is echter van belang dat de regels in alle lidstaten op dezelfde wijze worden toegepast. Met het oog hierop is het passend ervoor te zorgen dat de bepalingen inzake op afstand gesloten overeenkomsten inzake financiële diensten van toepassing zijn op de eerste van een reeks opeenvolgende verrichtingen of de eerste van een reeks in de tijd gespreide, aparte verrichtingen die geacht kunnen worden een geheel te vormen, zulks ongeacht de vraag of die verrichting of reeks verrichtingen in slechts één overeenkomst dan wel in opeenvolgende aparte overeenkomsten is of zijn geregeld. Onder een “initieel akkoord over diensten” wordt bijvoorbeeld verstaan het openen van een bankrekening, en onder “verrichtingen” geld op een bankrekening deponeren of ervan opnemen. Het toevoegen van nieuwe elementen aan een initieel akkoord over diensten vormt geen “verrichting”, maar een aanvullende overeenkomst.
(16) Met het oog op de afbakening van het toepassingsgebied van deze richtlijn mogen de regels betreffende op afstand overeengekomen financiële dienstverlening aan consumenten niet van toepassing zijn op het strikt incidenteel verrichten van diensten buiten een commerciële structuur die erop gericht is overeenkomsten op afstand te sluiten.
(17) Het gebruik van technieken voor communicatie op afstand mag niet tot een ongerechtvaardigde vermindering van de aan de consument verstrekte informatie leiden. Ten behoeve van de transparantie moeten voorschriften worden vastgesteld met betrekking tot het tijdstip waarop de informatie aan de consument moet worden verstrekt voorafgaand aan de sluiting van de overeenkomst op afstand en de wijze waarop die informatie de consument moet bereiken. Om met volledige kennis van zaken een beslissing te kunnen nemen, moeten consumenten de informatie ten minste één dag voorafgaand aan de sluiting van de overeenkomst op afstand ontvangen. Alleen in uitzonderlijke gevallen kan de informatie minder dan een dag voorafgaand aan de sluiting van de overeenkomst worden verstrekt. In dat geval moet de handelaar verplicht worden de consument binnen de vastgestelde termijn te herinneren aan de mogelijkheid om de overeenkomst te herroepen.
(18) De informatievoorschriften moeten worden gemoderniseerd en geactualiseerd door bijvoorbeeld het e-mailadres van de handelaar en de informatie over het risico en rendement in verband met bepaalde financiële diensten erin op te nemen. Consumenten moeten er ook duidelijk over worden geïnformeerd wanneer de aangeboden prijs gepersonaliseerd is op basis van geautomatiseerde verwerking.
(19) Wanneer de op afstand overeengekomen financiële dienstverlening aan consumenten een risico-rendementsprofiel bevat, moeten daarin elementen zijn opgenomen zoals een samenvattende risico-indicator, aangevuld met een beschrijvende toelichting van die indicator, de voornaamste beperkingen ervan en een beschrijvende toelichting van de voor de financiële dienst materieel relevante risico’s en het mogelijke maximale kapitaalverlies, met inbegrip van informatie over de vraag of al het kapitaal verloren kan gaan.
(20) Met bepaalde financiële diensten kan een milieu- of sociale doelstelling worden nagestreefd, zoals bijdragen aan de bestrijding van klimaatverandering of aan de beperking van overmatige schuldenlast. Om met kennis van zaken een beslissing te kunnen nemen, moet de consument ook worden geïnformeerd over de beoogde specifieke milieu- of sociale doelstellingen van de financiële dienst.
(21) De informatievoorschriften moeten worden aangepast om rekening te houden met de technische beperkingen van bepaalde media, zoals het mogelijke aantal karakters op het scherm van mobiele telefoons. De volgende informatie moet op het eerste gezicht zichtbaar zijn in de online-interface voor gebruik op mobiele telefoons en weergave op dergelijke schermen: informatie over de identiteit van de handelaar, de belangrijkste kenmerken van de financiële dienst aan de consument, de totale prijs die de consument aan de handelaar voor de financiële dienst moet betalen, met inbegrip van alle belastingen die via de handelaar worden betaald, of, wanneer de exacte prijs niet kan worden aangegeven, de grondslag voor de berekening van de prijs, zodat de consument de prijs kan verifiëren, en het al dan niet bestaan van het herroepingsrecht, met inbegrip van de voorwaarden, termijnen en procedures voor de uitoefening van dat recht. De overige informatie kan op aanvullende pagina’s worden verstrekt. Alle informatie moet echter voorafgaand aan de sluiting van de overeenkomst op afstand op een duurzame gegevensdrager worden verstrekt.
(22) Wanneer precontractuele informatie elektronisch wordt verstrekt, moet deze informatie op duidelijke en begrijpelijke wijze worden gepresenteerd. Dit kan bijvoorbeeld door de informatie op doeltreffende wijze te markeren, te structureren en te contextualiseren. De techniek om informatie in gelaagde vorm weer te geven, is getest en bleek voor bepaalde financiële diensten nuttig te zijn; het gebruik ervan, namelijk om gedetailleerde stukken informatie in pop-upvensters of via links naar bijbehorende lagen weer te geven, moet worden aangemoedigd. Precontractuele informatie kan in de vorm van een inhoudsopgave worden weergegeven, waarbij gebruik wordt gemaakt van uitvouwbare kopjes. De eerste laag zou de belangrijkste onderwerpen kunnen bevatten, die elk kunnen worden uitgevouwen door erop te klikken, zodat consumenten naar een meer gedetailleerde presentatie van de desbetreffende informatie worden geleid. Op die manier kunnen consumenten alle nodige informatie op één plaats raadplegen en tegelijk toch de controle behouden over wat zij bekijken en wanneer. Consumenten moeten de mogelijkheid hebben om alle precontractuele informatie te downloaden en als apart document te bewaren.
(23) Consumenten moeten beschikken over een herroepingsrecht zonder sancties en zonder opgave van redenen. Wanneer het herroepingsrecht niet van toepassing is omdat de consument uitdrukkelijk verzoekt om de uitvoering van een overeenkomst op afstand vóór het verstrijken van de herroepingstermijn, moet de handelaar de consument van dat feit in kennis stellen voor het begin van de uitvoering van de overeenkomst.
(24) Om te garanderen dat het herroepingsrecht effectief kan worden uitgeoefend, mag de procedure voor de uitoefening van dat recht niet belastender zijn dan de procedure voor de sluiting van de overeenkomst op afstand.
(25) Bij elektronisch gesloten overeenkomsten op afstand moet de handelaar de consument de mogelijkheid bieden de overeenkomst via een daartoe voorziene knop te herroepen. Om te waarborgen dat de herroepingsknop doeltreffend kan worden gebruikt, moet de handelaar deze zichtbaar aanbrengen en de consument adequate documentatie bieden over en bij het gebruik ervan.
(26) Mogelijk hebben consumenten bijstand nodig om te beslissen welke financiële dienst het meest geschikt is voor zijn of haar behoeften en financiële situatie. Daarom moeten de lidstaten ervoor zorgen dat handelaren vóór de sluiting van een overeenkomst inzake financiële diensten op afstand dergelijke bijstand verlenen met betrekking tot de financiële diensten die zij de consument aanbieden, door adequate toelichtingen te verstrekken over de relevante informatie, met inbegrip van de essentiële kenmerken van de voorgestelde producten. De verplichting om adequate toelichtingen te verstrekken is met name van belang wanneer consumenten voornemens zijn op afstand een overeenkomst inzake financiële diensten te sluiten en de handelaar hem of haar de toelichtingen daarover via online-instrumenten verstrekt. Om ervoor te zorgen dat de consument begrijpt welke gevolgen de overeenkomst kan hebben voor zijn of haar economische situatie, moet de consument altijd om tussenkomst door een persoon namens de handelaar kunnen verzoeken.
(27) Bij het sluiten van overeenkomsten op afstand inzake financiële diensten moet het handelaren worden verboden de structuur, het ontwerp, de functie of de wijze van werking van hun online-interface te gebruiken op een wijze die het vermogen van consumenten om vrij, autonoom en met kennis van zaken een beslissing te nemen of een keuze te maken, kan verstoren of beperken.
(28) Richtlijn 2011/83/EU moet derhalve dienovereenkomstig worden gewijzigd.
(29) Richtlijn 2002/65/EG moet derhalve worden ingetrokken.
(30) Aangezien de doelstelling van deze richtlijn, namelijk door de verwezenlijking van een hoog niveau van consumentenbescherming bijdragen aan de goede werking van de interne markt, niet voldoende door de lidstaten kan worden verwezenlijkt en derhalve beter door de Unie kan worden verwezenlijkt, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel, gaat deze richtlijn niet verder dan wat nodig is om die doelstelling te verwezenlijken.
(31) Overeenkomstig de gezamenlijke politieke verklaring van 28 september 2011 van de lidstaten en de Commissie over toelichtende stukken 23 hebben de lidstaten zich ertoe verbonden om in gerechtvaardigde gevallen de kennisgeving van hun omzettingsmaatregelen vergezeld te doen gaan van één of meer stukken waarin het verband tussen de onderdelen van een richtlijn en de overeenkomstige delen van de nationale omzettingsinstrumenten wordt toegelicht. Met betrekking tot deze richtlijn acht de wetgever de toezending van die stukken gerechtvaardigd.