Overwegingen bij COM(2023)754 - Versterking van de politiële samenwerking met het oog op het voorkomen, opsporen en onderzoeken van migrantensmokkel en mensenhandel, en betreffende de versterking van de ondersteuning door Europol van de voorkoming en bestrijding van die strafbare feiten - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2023)754 - Versterking van de politiële samenwerking met het oog op het voorkomen, opsporen en onderzoeken van migrantensmokkel en ... |
|---|---|
| document | COM(2023)754   |
| datum | 28 november 2023 |
(2) Migrantensmokkel is een criminele activiteit waarbij het menselijk leven en de menselijke waardigheid worden miskend bij het nastreven van winst, en waarbij de grondrechten van de betrokkenen en de doelstellingen van de Unie op het gebied van migratiebeheer worden ondermijnd. De Europese Raad heeft in zijn conclusies van 9 februari 2023 het belang van de strijd tegen mensensmokkelaars bevestigd en zich bereid verklaard de maatregelen om irregulier vertrek en verlies van mensenlevens te voorkomen, op te voeren, onder meer door de samenwerking met landen van herkomst en doorreis te intensiveren. Daartoe is het ook belangrijk de respons van de rechtshandhavingsinstanties op migrantensmokkel en mensenhandel te versterken door de capaciteiten van Europol, en met name zijn gespecialiseerd kenniscentrum van de Unie voor de bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel te versterken.
(3) In 2016 heeft de raad van bestuur van Europol overeenkomstig artikel 11, lid 1, punt s), van Verordening (EU) 2016/794 een “Europees Centrum tegen migrantensmokkel” opgericht als een dergelijk gespecialiseerd kenniscentrum van de Unie. Het heeft zich sinds zijn oprichting voortdurend ontwikkeld en heeft zijn reeks activiteiten uitgebreid om de lidstaten de beste ondersteuning te bieden als dynamisch platform voor operationele samenwerking, informatie-uitwisseling en coördinatie tussen de lidstaten en partners die betrokken zijn bij de bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel. De toename van irreguliere aankomsten in de Unie en van niet-toegestane verplaatsingen binnen de Unie, het snelle aanpassingsvermogen van criminele georganiseerde groepen, de ontwikkeling van nieuwe werkwijzen en geavanceerde methoden vereisen dringend een aanzienlijke versterking van de rol van het gespecialiseerde kenniscentrum van de Unie van Europol voor de bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel, door het tot een permanente structuur binnen Europol om te vormen en zijn betrokkenheid bij de ondersteuning van de lidstaten bij de voorkoming en bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel te versterken. Die structuur moet de naam “Europees Centrum tegen migrantensmokkel” dragen.
(4) Het Europees Centrum tegen migrantensmokkel moet de lidstaten strategische, operationele en technische ondersteuning bieden om migrantensmokkel en mensenhandel te voorkomen en te bestrijden. Als onderdeel van zijn strategische taken moet het een kader bieden voor de uitvoering van strategische en operationele prioriteiten van de Unie door toezicht te houden op trends op het gebied van migrantensmokkel en mensenhandel. Daartoe moet het jaarverslagen, strategische analyses, dreigingsevaluaties en situatieupdates over migratieroutes en werkwijzen verstrekken, met inbegrip van aanwijzingen dat mogelijk particuliere partijen worden gebruikt voor migrantensmokkel en mensenhandel. In het kader van de uitvoering van zijn strategische en operationele taken moet het Europees Centrum tegen migrantensmokkel samenwerken met de Europese Dienst voor extern optreden en missies en operaties in het kader van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid, waar passend en relevant, in overeenstemming met hun respectieve mandaten en bevoegdheden en overeenkomstig het mandaat van Europol.
(5) Om de samenwerking tussen agentschappen op het gebied van migrantensmokkel en mensenhandel te versterken, moet het Europees Centrum tegen migrantensmokkel voorzien in een middel om de samenwerking en coördinatie tussen Europol en andere agentschappen van de Unie, met name Eurojust en het Europees Grens- en kustwachtagentschap, te verbeteren, in overeenstemming met hun respectieve rechtskaders, onder meer door middel van werkafspraken tussen de agentschappen van de Unie.
(6) Ter ondersteuning van zijn strategische analyse bij de voorkoming en bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel moet het Europees Centrum tegen migrantensmokkel voor strategische taken worden ondersteund door een samenwerkingskader dat bestaat uit personeelsleden van Europol en moet het daarbij vertegenwoordigers van de Commissie, de gespecialiseerde diensten van de lidstaten, het Agentschap van de Europese Unie voor justitiële samenwerking in strafzaken (Eurojust) en het Europees Grens- en kustwachtagentschap betrekken. Het Europees Centrum tegen migrantensmokkel moet ten minste tweemaal per jaar een vergadering houden van de in het centrum vertegenwoordigde entiteiten om doeltreffende sturing en coördinatie op het niveau van de Unie te waarborgen. Om het centrum in staat te stellen zijn taken te vervullen, moeten andere relevante interne structuren van Europol het alle nodige ondersteuning bieden. Om de doeltreffendheid van het Europees Centrum tegen migrantensmokkel te maximaliseren, moet Europol met name de belangrijkste actoren van het Europees multidisciplinair platform tegen criminaliteitsdreiging (Empact) en, indien nodig, andere relevante organen of agentschappen van de Unie kunnen uitnodigen.
(7) Als onderdeel van de operationele en technische ondersteuning van de lidstaten moet het Europees Centrum tegen migrantensmokkel zorgen voor de coördinatie van de onderzoeks- en operationele acties van de lidstaten, met inbegrip van het ondersteunen van grensoverschrijdende informatie-uitwisseling, operaties en onderzoeken van de lidstaten, met name in het kader van Empact, onder meer door operationele, technische, forensische en financiële steun te verlenen. Voorts moet Europol de lidstaten ondersteunen bij het identificeren van gevallen van migrantensmokkel en mensenhandel waarbij onderzoeken moeten worden ingesteld, indien nodig in samenwerking met Eurojust, in gevallen waarin operationele taskforces of de inzet van Europol voor operationele ondersteuning nodig zijn, en in gevallen waarin samenwerking met derde landen nodig kan zijn, onder meer door de uitwisseling van persoonsgegevens.
(8) De overdracht van persoonsgegevens door Europol aan derde landen kan, bij ontstentenis van een adequaatheidsbesluit of van adequate of passende waarborgen inzake gegevensbescherming, worden uitgevoerd overeenkomstig artikel 25, lid 5, van Verordening (EU) 2016/794. Met name kan het bij door het Centrum tegen migrantensmokkel geïdentificeerde gevallen van migrantensmokkel die samenwerking met derde landen vereisen in individuele gevallen nodig zijn persoonsgegevens over te dragen met het oog op het voorkomen, onderzoeken, opsporen of vervolgen van strafbare feiten of het ten uitvoer leggen van strafrechtelijke sancties.
(9) Ter versterking van de operationele en technische ondersteuning bij het voorkomen en bestrijden van migrantensmokkel en mensenhandel moet het Europees Centrum tegen migrantensmokkel voor operationele taken verbindingsofficieren van de lidstaten, Eurojust en het Europees Grens- en kustwachtagentschap betrekken om te zorgen voor een doeltreffende, tijdige en systematische coördinatie en uitwisseling van informatie over de bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel op het niveau van de Unie, en te zorgen voor een sterkere samenwerking tussen agentschappen binnen hun respectieve bevoegdheden en met de lidstaten. Andere relevante interne structuren van Europol moeten ook alle nodige ondersteuning bieden. Daartoe moeten verbindingsofficieren van Eurojust en verbindingsofficieren van het Europees Grens- en kustwachtagentschap als permanente vertegenwoordigers bij Europol worden gedetacheerd. Europol moet in voorkomend geval andere relevante organen of agentschappen van de Unie kunnen betrekken om gebruik te maken van de deskundigheid die binnen hun bevoegdheden valt.
(10) Empact brengt een breed scala aan bevoegde autoriteiten samen in het kader van een partnerschapsaanpak en vormt zowel het kader voor een gecoördineerde aanpak van georganiseerde en zware internationale criminaliteit als een katalysator voor de operationalisering van het veiligheidsbeleid en de veiligheidsstrategieën van de Unie. Om een multidisciplinaire, holistische en consistente respons te bevorderen ter voorkoming en bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel, alsook daarmee verband houdende strafbare feiten en faciliterende factoren, moeten Europol en alle belangrijke belanghebbenden hun banden binnen Empact en de operationele ondersteuning van de door dat platform ontwikkelde activiteiten versterken.
(11) Om ervoor te zorgen dat de justitiële autoriteiten op passende wijze worden betrokken bij strafrechtelijke onderzoeken naar strafbare feiten in verband met migrantensmokkel en mensenhandel, moet de noodzaak om het mandaat van Eurojust te versterken met betrekking tot migrantensmokkel en met betrekking tot de wijzigingen in het mandaat van Europol, worden geëvalueerd in het kader van de evaluatie overeenkomstig artikel 69, lid 1, van Verordening (EU) 2018/1727.
(12) Europol moet het EU-informatiecentrum over criminaliteit zijn en optreden als dienstverlener, met name als aanbieder van een beveiligd netwerk voor informatie-uitwisseling, zoals de applicatie voor veilige informatie-uitwisseling (Siena), dat informatie-uitwisseling tussen de lidstaten, Europol, andere organen van de Unie, derde landen en internationale organisaties faciliteert. Siena moet snelle, veilige en gebruikersvriendelijke communicatie en uitwisseling van operationele en strategische informatie en inlichtingen over criminaliteit mogelijk maken en sterk gericht zijn op interoperabiliteit met andere systemen bij Europol en andere samenwerkende staten en organisaties.
(13) Actieve betrokkenheid van de lidstaten en uitwisseling van informatie met Europol zijn van cruciaal belang voor een alomvattende en gecoördineerde aanpak van de Unie ter bestrijding van migrantensmokkel. Met het oog op de versterking van de capaciteiten van de lidstaten moeten de lidstaten gespecialiseerde diensten voor de bestrijding van migrantensmokkel aanwijzen en ervoor zorgen dat zij over voldoende middelen beschikken om migrantensmokkel te voorkomen en te bestrijden, en informatie over strafrechtelijke onderzoeken efficiënt en doeltreffend kunnen uitwisselen met Europol. Om de uitwisseling van informatie over migrantensmokkel tussen de lidstaten en Europol te harmoniseren, moeten de lidstaten ervoor zorgen dat hun aangewezen diensten voor de bestrijding van migrantensmokkel rechtstreeks verbonden zijn met Siena teneinde de informatie-uitwisseling te vergemakkelijken. Dit is in overeenstemming met Richtlijn (EU) 2023/977 van het Europees Parlement en de Raad van 10 mei 2023 betreffende de uitwisseling van informatie tussen de rechtshandhavingsinstanties van de lidstaten en tot intrekking van Kaderbesluit 2006/960/JBZ van de Raad. De immigratieverbindingsofficieren van de lidstaten die in derde landen zijn gedetacheerd, moeten ook informatie uitwisselen met Europol; daartoe moeten zij ook worden aangesloten op Siena om ervoor te zorgen dat zij de in het eerste lid bedoelde uitwisseling van informatie op efficiënte en doeltreffende wijze kunnen uitvoeren.
(14) Om te zorgen voor een efficiënte uitwisseling van informatie over migrantensmokkel tussen de lidstaten en met Europol, met name in het geval van grote criminele netwerken waarbij talrijke verdachten betrokken zijn, moeten de lidstaten gebruikmaken van de meest geschikte ondersteunende instrumenten van Europol, zoals specifieke gegevensladers. Om daarentegen toegang te krijgen tot en optimaal gebruik te maken van alle informatie en inlichtingen die op het niveau van de Unie over de desbetreffende zaken beschikbaar zijn, en met volledige inachtneming van de passende waarborgen inzake gegevensbescherming, moeten de lidstaten en de agentschappen van de Unie de Europol-informatie systematisch raadplegen in het kader van lopende onderzoeken in verband met migrantensmokkel, onder meer door gebruik te maken van de door Europol verstrekte “hit/no hit” -instrumenten, zoals de technische systeeminterface “Querying Europol Systems” (QUEST +).
(15) Om grensoverschrijdende zware georganiseerde criminaliteit en terrorisme te voorkomen, op te sporen en te onderzoeken, zijn coördinatie en gecoördineerde actie noodzakelijk. Naast de mogelijkheid voor de lidstaat om overeenkomstig het kaderbesluit van de Raad van 13 juni 2002 een gemeenschappelijk onderzoeksteam in te stellen, moeten de lidstaten met steun van Europol een operationele taskforce kunnen oprichten om de samenwerking op het gebied van rechtshandhaving te versterken. Dit coördinatiemechanisme tussen de politieautoriteiten en andere rechtshandhavingsdiensten van de lidstaten moet deze autoriteiten en diensten, met de steun van Europol, in staat stellen gezamenlijke, gecoördineerde en geprioriteerde criminele inlichtingenactiviteiten en onderzoeken uit te voeren, met name met betrekking tot criminele netwerken en groepen en individuele criminele actoren, met inbegrip van personen van wie de criminele activiteiten behoren tot de vormen van criminaliteit waarvoor Europol bevoegd is en die een hoog veiligheidsrisico vormen. Om de goede werking en doeltreffendheid van dat mechanisme te waarborgen, moeten de lidstaten die een operationele taskforce oprichten, eraan deelnemen of ondersteunen, kunnen zorgen voor een reeks minimumvereisten met betrekking tot hun actieve en tijdige betrokkenheid, zoals het verstrekken van alle relevante informatie aan Europol, en moet Europol zijn geavanceerde analytische, operationele, technische, forensische en financiële steun ter beschikking van die lidstaten kunnen stellen. Derde landen moeten kunnen deelnemen aan of steun verlenen aan een operationele taskforce.
(16) Indien de criminele inlichtingenactiviteiten die in een operationele taskforce worden uitgevoerd, leiden tot de opening van strafrechtelijke onderzoeken in een of meer lidstaten die baat kunnen hebben bij het opzetten van een gemeenschappelijk onderzoeksteam, of wanneer de door een operationele taskforce ondersteunde strafrechtelijke onderzoeken baat kunnen hebben bij het opzetten van een gemeenschappelijk onderzoeksteam, moet Europol de betrokken lidstaten voorstellen een gemeenschappelijk onderzoeksteam op te richten en maatregelen nemen om ze bij te staan overeenkomstig artikel 5 van Verordening (EU) 2016/794. In die gevallen dient Europol in voorkomend geval nauw contact te onderhouden met Eurojust.
(17) Europol moet de mogelijkheid hebben om personeelsleden, met inbegrip van overeenkomstig Verordening (EU) 2016/794 gedetacheerde nationale deskundigen, op verzoek van een lidstaat in te zetten op het grondgebied van die lidstaat om analytische, operationele, technische en forensische ondersteuning te bieden in samenwerking en overeenstemming met de bevoegde autoriteiten van die lidstaat. Het inzetten van Europol-personeel moet met name plaatsvinden in het kader van complexe, grootschalige en prominente onderzoeken, onder meer in het kader van gemeenschappelijke onderzoeksteams, in voorkomend geval in samenwerking met Eurojust, of operationele taskforces. Het moet ook ondersteuning bieden voor verdere veiligheidscontroles aan de hand van Europol of nationale databanken om snelle informatie-uitwisseling ter versterking van de controles aan de buitengrenzen van de Unie (secundaire veiligheidscontroles) of ondersteuningsteams voor migratiebeheer overeenkomstig Verordening (EU) 2019/1896 van het Europees Parlement en de Raad 21 te vergemakkelijken. Europol dient ook gebruik te maken van het inzetten van zijn personeel om de lidstaten te ondersteunen bij grote internationale evenementen. Europol moet ook personeel en gedetacheerde nationale deskundigen kunnen inzetten in derde landen waarmee het samenwerkt op basis van een adequaatheidsbesluit, een internationale overeenkomst tussen de Unie en dat derde land op grond van artikel 218 VWEU, of een vóór 1 mei 2017 gesloten samenwerkingsovereenkomst tussen Europol en dat derde land.
(18) Om te waarborgen dat Europol doeltreffende ondersteuning kan bieden door het inzetten van personeel, moet de gastlidstaat kunnen voldoen aan een reeks minimumvereisten, zoals het verstrekken van alle relevante informatie aan Europol. Europol moet snel personeelsleden en gedetacheerde nationale deskundigen kunnen inzetten, zelfs in uitzonderlijke spoedeisende gevallen. De door Europol ingezette personeelsleden en gedetacheerde nationale deskundigen moeten niet-dwingende onderzoeksmaatregelen kunnen uitvoeren in verband met gegevensverwerking in samenwerking en overeenstemming met de bevoegde autoriteiten van de betrokken lidstaat, en in overeenstemming met Verordening (EU) 2016/794 en het nationale recht van de betrokken lidstaat.
(19) Bovendien moet Europol, in het kader van het inzetten van personeel voor operationele ondersteuning, een reservepool opzetten van hooggekwalificeerde rechtshandhavingsdeskundigen van de lidstaten met gespecialiseerde profielen die onmiddellijk ter beschikking van Europol kunnen worden gesteld voor operationele inzet teneinde gespecialiseerde ondersteuning te bieden. De reservepool van deskundigen moet specialisten omvatten op het gebied van onderzoek, criminaliteitsanalyse, forensisch onderzoek, talen en coördinatie. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat hun deskundigen beschikbaar zijn om op verzoek van Europol als gedetacheerde nationale deskundigen door Europol te worden ingezet voor operationele ondersteuning. Die verplichting mag niet gelden voor derde landen waar Europol personeel en gedetacheerde nationale deskundigen inzet voor operationele ondersteuning.
(20) De versterking van het rechtskader van Europol biedt de gelegenheid om te verduidelijken dat de doelstellingen van Europol ook uitdrukkelijk betrekking moeten hebben op schendingen van beperkende maatregelen van de Unie. Beperkende maatregelen van de Unie zijn een essentieel instrument voor het beschermen van de waarden, de veiligheid, onafhankelijkheid en integriteit van de Unie, het consolideren en ondersteunen van de democratie, de rechtsstaat, de mensenrechten en de beginselen van het internationaal recht, het handhaven van de internationale vrede, het voorkomen van conflicten en het versterken van de internationale veiligheid overeenkomstig de doelstellingen en beginselen van het Handvest van de Verenigde Naties. Schendingen van beperkende maatregelen van de Unie vormen derhalve een vorm van criminaliteit die afbreuk doet aan een gemeenschappelijk belang dat onder het beleid van de Unie valt en ten aanzien waarvan Europol de bevoegdheid moet hebben om op te treden ter ondersteuning en versterking van het optreden van de lidstaten.
(21) [Overeenkomstig artikel 3 van Protocol nr. 21 betreffende de positie van het Verenigd Koninkrijk en Ierland ten aanzien van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, gehecht aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, heeft Ierland te kennen gegeven dat het aan de vaststelling en toepassing van deze verordening wenst deel te nemen.] OF
(22) [Overeenkomstig de artikelen 1 en 2 van Protocol nr. 21 betreffende de positie van het Verenigd Koninkrijk en Ierland ten aanzien van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, gehecht aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, en onverminderd artikel 4 van dat protocol, neemt Ierland niet deel aan de vaststelling van deze verordening en is deze niet bindend voor, noch van toepassing op Ierland.]
(23) Overeenkomstig de artikelen 1 en 2 van Protocol nr. 22 betreffende de positie van Denemarken, gehecht aan het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, neemt Denemarken niet deel aan de vaststelling van deze verordening en is deze niet bindend voor, noch van toepassing op Denemarken.
(24) [De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming is geraadpleegd overeenkomstig artikel 42, lid 1, van Verordening (EU) 2018/1725 van het Europees Parlement en de Raad 22 en heeft op [...] advies uitgebracht 23 .
(25) Daar de doelstellingen van deze verordening, namelijk het voorkomen, opsporen en onderzoeken van migrantensmokkel en mensenhandel te versterken, gezien het grensoverschrijdende karakter van deze misdrijven niet voldoende door de lidstaten alleen kunnen worden verwezenlijkt, maar vanwege de gevolgen van samenwerking en informatie-uitwisseling beter door de Unie kunnen worden verwezenlijkt, kan de Unie overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie neergelegde subsidiariteitsbeginsel maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om deze doelstellingen te verwezenlijken.
(26) Deze verordening eerbiedigt de grondrechten en waarborgen ten volle en neemt de beginselen in acht die met name in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (“het Handvest”) zijn neergelegd, met name het recht op eerbiediging van het privéleven en het familie- en gezinsleven, en het recht op de bescherming van persoonsgegevens zoals neergelegd in de artikelen 7 en 8 van het Handvest, alsook in artikel 16 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.
(27) Verordening (EU) 2016/794 moet daarom dienovereenkomstig worden gewijzigd.