Bijlagen bij COM(1999)192 - Werking van Verordening 3932/92 betreffende de toepassing van artikel 81, lid 3, van het Verdrag (ex-artikel 85, lid 3) op bepaalde groepen van overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen in de verzekeringssector - Hoofdinhoud

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier	COM(1999)192 - Werking van Verordening 3932/92 betreffende de toepassing van artikel 81, lid 3, van het Verdrag (ex-artikel 85, lid 3) op ...
document	COM(1999)192
datum	12 mei 1999

bijlage van de eerste richtlijn schadeverzekeringsbedrijf¹⁰) en dat deze branches niet noodzakelijkerwijs gelijk lopen met de betrokken productmarkten. Een andere moeilijkheid wordt veroorzaakt door het feit dat een groep vaak tegelijkertijd naast gewone risico's ook catastroferisico's en verhoogde risico's verzekert. Dit vereist dat de groep zowel wordt getoetst aan artikel 11, lid 1, als aan artikel 11, lid 2.

b) De tweede vraag wordt pas onderzocht indien de groep niet (of niet geheel) voldoet aan de criteria van artikel 11, in het bijzonder indien de drempelwaarden worden overschreden. In dat geval moet worden nagegaan of de groep noodzakelijk is om de deelnemers in staat te stellen actief te zijn op de desbetreffende markt. In alle takken van het verzekeringswezen is het voor verzekeringsondememingen noodzakelijk een minimaal aantal risico's te verzekeren om actief te kunnen zijn op een markt zonder dat de gedragen risico's te groot zijn, opdat het gemiddelde risico van een portefeuille overeenstemt met het gemiddelde van de totaliteit van de desbetreffende categorie risico's. Een grote waarschijnlijkheid is derhalve noodzakelijk opdat de reele verwachte schadelast van de verzekeringsondememing overeenstemt met de gemiddelde verwachte schadelast van het geheel van verzekeraars. Deze grote waarschijnlijkheid kan alleen worden bereikt bij een minimaal aantal door de verzekeraar gedekte risico's. Dit wordt de minimale omvang genoemd. Bepaalde catastroferisico's zijn echter van dien aard dat geen enkele verzekeringsondememing ze individueel kan verzekeren. In dat geval leidt de oprichting van een groep met als doel het bereiken van de minimale omvang niet tot een beperking van de mededinging. Het resultaat is daarentegen een versterking van de mededinging omdat bepaalde verzekeraars die deze risico's alleen niet zouden kunnen verzekeren, in staat worden gesteld hun krachten te bundelen en een nieuwe marktpartij te vormen ten voordele van de personen die een dergelijke verzekering nodig hebben. Daarbij kan nog worden opgemerkt dat verzekeraars ook voor andere dan catastroferisico's gedwongen kunnen zijn een samenwerkingsverband aan te gaan om de minimale omvang te bereiken. Hoe het ook zij, de Commissie gaat er voortaan vanuit dat groepen van verzekeringsondememingen die noodzakelijk zijn om hun deelnemers in staat te stellen een bepaalde verzekering aan te bieden die zij anders alleen niet op de markt kunnen brengen, niet binnen het toepassingsgebied van artikel 81-1 (ex-85-1), vallen, ongeacht de omvang van het marktaandeel van de betrokkenen.

c) Ingeval de vorming van een groep niet noodzakelijk is om het verzekeren van een bepaald risico door de deelnemers mogelijk te maken, wordt een derde vraag onderzocht, namelijk of de deelnemers zich wel of niet contractueel hebben verbonden om hun overeenkomsten betreffende het betrokken risico geheel of gedeeltelijk in de groep in te brengen. Indien er sprake is van een dergelijke verplichting is artikel 81-1 (ex-85-1), van toepassing. Is dit niet het geval, dan is artikel 81-1 (ex-85-1), mogelijk van toepassing indien de deelnemers er geen commercieel belang bij hebben om hun producten buiten de groep om op de markt te brengen (zie in dit verband punt 33, laatste paragraaf).

29. Deze nieuwe aanpak betreffende groepen van verzekeringsondememingen (in het bijzonder de vraag betreffende de noodzaak van de vorming van een groep voor het

bereiken van de minimale omvang) geeft aan artikel 11 van de Verordening het effect van een de minimis-regel. Deze werd reeds toegepast op een overeenkomst voor het omslaan van schadeclaims over onderlinge maatschappijen (equivalent van een groep in de sector onderlinge verzekeringsmaatschappijen) in de zaak P&I Clubs (.Protection and Indemnity insurance). De Commissie kwam in deze zaak tot de conclusie dat de overeenkomst tussen de onderlinge maatschappijen met een wereldwijd marktaandeel van 89% op de markt voor zeeverzekeringen voor contractuele en niet-contractuele aansprakelijkheid, niet viel onder artikel 81-1 (ex-85-1), omdat de vorming van deze groep noodzakelijk was om de deelnemers in staat te stellen het thans aangeboden dekkingsniveau aan te bieden (4,25 miljard USD). Een diepgaande studie van de markt bij de voomaamste tussenpersonen en herverzekeraars die actief waren op de markt van de P&I Clubs en bij deze laatste zelf heeft aangetoond dat geen enkele entiteit of groep die minder dan 50% van de markt in handen had, thans een dergelijk dekkingsniveau kon bieden. De Commissie verleende eveneens vrijstelling voor de procedure voor de vaststelling van de tarieven, welke erop gericht was te voorkomen dat sommige Clubs lagere prijzen bieden dan andere (uitgedrukt in "rates per ton"). De Commissie handelde hierbij naar analogic met artikel 13 van de Verordening waarin de vaststelling van uniforme risicopremies in medeherverzekeringsgroepen wordt toegestaan, maar niet de vaststelling van uniforme commerciele premies. De procedure voor de vaststelling van de tarieven, zoals gewijzigd ten opzichte van het aanvankelijke mechanisme, is namelijk uitsluitend van toepassing op de kosten van de Clubs die samenhangen met het risico (inclusief, om specifieke praktische redenen, de kosten voor retentie) en niet op de beheerskosten. Voor nadere informatie kan de onlangs door de Commissie gegeven beschikking worden geraadpleegd.

30. In September 1997 hebben de diensten van de Commissie voorts een onderzoek ingesteld naar de markt voor luchtvaartverzekeringen om na te gaan of groepen van verzekeringsondememingen (al dan niet het voorwerp van een aanmelding) die in deze sector in de Gemeenschap actief zijn, binnen het toepassingsgebied van artikel 81-1 (ex-85-1), vallen. Dit onderzoek heeft uitgewezen dat de betrokken geografische markt voor het merendeel van de risico's intemationaal is omdat de verzekeringnemers (in het bijzonder de luchtvaartmaatschappijen met een grote vloot) grote bedrijven zijn die in de hele wereld kunnen zoeken naar de meest gunstige verzekeringsvoorwaarden. Op deze markt heeft geen enkele groep een marktaandeel dat in de buurt komt van de in artikel 11 van de Verordening vastgelegde drempels. Geen van deze groepen beperkt dan ook op enigerlei wijze van betekenis de mededinging in de zin van artikel 81-1 (ex-85-1) op deze markt (eerste vraag van de toets). Met betrekking tot de kleinere, niet-catastroferisico's (die relatief kleine verzekerde bedragen vertegenwoordigen ten opzichte van andere luchtvaartrisico's in dezelfde bedrijfstak) is echter gebleken dat sprake is van ffagmentatie van de markt langs de nationale scheidslijnen. De verzekeringnemers worden vertegenwoordigd door de eigenaren van kleinere vliegtuigen, vliegclubs of clubs voor parachutespringers die over beperkte mogelijkheden beschikken om op zoek te gaan naar betere verzekeringsvoorwaarden in het buitenland. Op deze nationale markten hebben de groepen van verzekeringsondememingen marktaandelen die de drempels van artikel 11 mimschoots overtreffen (eerste toetsvraag). Bovendien lijkt het bestaan van de groepen niet noodzakelijk te zijn voor het verzekeren van de desbetreffende risico's (tweede toetsvraag). Niettemin hebben de diensten van de Commissie besloten geen nader onderzoek in te stellen. Uit het onderzoek van de markt was namelijk ook naar voren gekomen dat de verzekering van deze kleine risico's slechts een zeer klein aandeel van de wereldwijde omzet van de betrokken ondememingen uitmaakte. In die omstandigheid kwamen de diensten van de Commissie begin 1999 tot de slotsom dat het gemeenschappelijk belang te klein was om eventuele inbreuken op de communautaire mededingingsregels te vervolgen, waarop zij de verzekeringsondememingen die hun overeenkomsten in de luchtvaartsector hadden aangemeld, bij ambtelijk schrijven heeft medegedeeld deze zaak te zullen afsluiten. In deze brieven werd echter wel een passage over de nationale markten opgenomen waarin erop werd gewezen dat de nationale mededingingsautoriteiten konden optreden tegen de concurrentiebeperkende structurele aspecten en gedragingen van de groepen van verzekeringsondememingen indien zij dit wenselijk achtten. In twee gevallen was het niet nodig bij ambtelijk schrijven de afsluiting van het dossier mede te delen omdat betrokken partijen na de aanmelding hadden besloten de groep te ontbinden (Italie) of deze om te vormen tot een maatschappij die uit eigen naam luchtvaartrisico's ging dekken (Nederland). Voor de goede orde hebben de diensten van de Commissie ook verzekeringsondememingen die hun groepen niet hadden aangemeld, maar in het kader van het onderzoek van de markt waren ondervraagd, eveneens schriftelijk in kennis gesteld van de afsluiting van deze zaak.

31. Enkele andere preciseringen met betrekking tot de ervaringen die de Commissie in de praktijk heeft opgedaan met verzekeringsgroepen, verdienen het om niet onvermeld te blijven.

Allereerst kan het voorkomen dat verzekeraars de vorming van een groep op een gegeven moment noodzakelijk achten, maar op een later tijdstip niet meer. De reden hiervoor is dat verzekeraars na verloop van tijd de minimumcapaciteit of voldoende deskundigheid hebben verworven om het desbetreffende risico alleen te verzekeren. Ook is het mogelijk dat de omvang of de aard van de door de groep verzekerde risico' dermate verandert dat de risico's door de deelnemers van de groep afzonderlijk kunnen worden gedekt. Een goed voorbeeld hiervan is de Nederlandse medeherverzekeringsgroep voor invaliditeitsverzekeringen Invaliditeitscentrale (IVC), opgericht in 1955. Aanvankelijk verrichten de verzekeraars het geheel van hun transacties via de groep en achtten zij zichzelf niet in staat de desbetreffende risico's individueel te verzekeren omdat zij niet over voldoende deskundigheid ter zake beschikten. Met het verstrijken van de tijd verwierven de verzekeraars meer ervaring en begonnen zij elkaar te beconcurreren. In 1983 was het marktaandeel van de groep gedaald tot 25%. In 1993 was het aandeel verder teruggelopen tot minder dan 5% en in 1994 besloten de verzekeraars geen nieuwe polissen meer aan te bieden via de groep. De groep bestaat nu alleen nog voor het beheer van lopende verzekeringspolissen en haar belang zal afnemen naarmate de polishouders de pensioengerechtigde leeftijd bereiken over komen te overlijden. In dit geval kon de vrijstellingsverordening niet worden toegepast omdat de deelnemers aan de groep samen een marktaandeel hadden dat de in artikel 11, lid 1, vastgelegde drempel van 15% overschreed. De diensten van de Commissie hebben niettemin bij ambtelijk schrijven kennis gegeven van de afsluiting van het dossier uit hoofde van artikel 813 (ex-85-3). Zij merkten met name op dat het risico dat de deelnemers hun concurrentiegedragingen onderling zouden afstemmen buiten de groep (het zogenaamde risico op "spill over") zonder nader onderzoek van de markt hoe dan ook kon worden uitgesloten gezien het verwaarloosbare marktaandeel van de groep zelf. In andere gevallen waarin een groep niet langer nodig is maar aanzienlijke marktaandelen behoudt, ligt de zaak natuurlijk anders. Zo heeft de Commissie zich in de zaak P&I Clubs (zie hiervoor) het recht voorbehouden de verleende vrijstelling voor het mechanisme voor het vaststellen van de tarieven (zie punt 29 hiervoor) in te trekken mocht de overeenkomst niet langer nodig zijn om de deelnemers aan de groep in staat te stellen het thans aangeboden dekkingsniveau te bieden.

In de tweede plaats hebben de diensten van de Commissie in enkele gevallen bij ambtelijk schrijven kennis gegeven van de afsluiting van het dossier omdat de totale door de groep behaalde omzet te klein was om een nader onderzoek te rechtvaardigen. De betrokken omzetcijfers bleken ver onder de bedragen te liggen welke ten aanzien van het MKB zijn vastgelegd in de de mwwtA-mededeling van de Commissie¹¹. Van deze pragmatische aanpak hebben enkele Nederlandse verzekeringsgroepen voor beroepsverzekeringen gebruik gemaakt. In andere gevallen was de lage omzet voor de diensten van de Commissie aanleiding om het dossier af te sluiten omdat er geen sprake was van een gemeenschappelijk belang (bijvoorbeeld in het geval van een Nederlandse groep die brandverzekeringen voor caravans aanbiedt) of zonder zich uit te spreken over de vraag of er sprake was van een inbreuk op artikel 81-1 (ex-85-1) (in het geval van een Duitse groep die autoverzekeringen aanbiedt aan niet-ingezeten bestuurders die bij het passeren van de grens niet over de wettelijk vereiste aansprakelijkheidsverzekering blijken te beschikken).

Ten derde hebben de diensten van de Commissie in andere gevallen zonder omwegen de "de minimis"-regel van artikel 11 toegepast, waarbij een brede definitie van de geografische of productmarkt werd toegepast (zo werd bijvoorbeeld een Oostenrijkse groep voor het verzekeren van intemationale transporten die ongeveer eenderde van haar omzet behaalde via overeenkomsten met buitenlandse klanten, geacht actief te zijn op een markt die veel meer omvatte dan Oostenrijk alleen; werd het marktaandeel van een andere Oostenrijkse groep die voertuigen van Volkswagen verzekert, afgebakend onder verwijzing naar de grotere productmarkt van autoverzekeringen in het algemeen en werd er ten aanzien van een Italiaanse groep die aannemers een verzekering tegen vertragingen bij de voltooiing van bouwwerkzaamheden aanbiedt, vanuit gegaan dat deze moet concurreren met financiele instellingen die bankgaranties aanbieden voor dergelijke gebeurtenissen).

C. Toekomstverwachtingen

32. De diensten van de Commissie zijn zojuist begonnen met een onderzoek naar medeverzekeringsgroepen en medeherverzekeringsgroepen op het gebied van milieurisico's en nucleaire risico's. Enkele ervan zijn bij haar aangemeld (zo werd de Franse groep Assurpol in 1991 een vrijstelling verleend, die vorig jaar afliep¹²). Van al deze groepen is de rechtmatigheid getoetst volgens de hiervoor beschreven drie vragen (punt 28).

33. Met betrekking tot de toepassing van de vrijstellingsverordening verdienen de volgende opmerkingen nog vermelding.

Allereerst erkent de Commissie dat het voor bepaalde zeer specifieke risico's (satellieten en ruimteveren bijvoorbeeld), onmogelijk kan zijn met zekerheid te bepalen wat de minimale portefeuille is om de markt te betreden en dus of er al dan niet sprake is van de noodzaak om een groep van verzekeringsondememingen te vormen. In dergelijke gevallen zal de Commissie de groep het voordeel van de twijfel gunnen en er geen bezwaar maken, behalve indien er sprake is van andere specifieke bezwaren.

Ten tweede is het mogelijk dat een groep die bestaat uit deelnemers van zeer uiteenlopende omvang noodzakelijk is voor enkelen onder hen, maar niet voor anderen, die wel zelfstandig op de markt zouden kunnen opereren. In dergelijke gevallen zal de Commissie niet verzoeken om ontbinding van de groep indien dit tot gevolg zou hebben dat de eerstgenoemden niet actief kunnen zijn op de betrokken markt. Indien de omvang van de groep daarentegen voldoende groot is om te worden vervangen door twee of meer andere groepen die met elkaar zouden kunnen concurreren, zal de Commissie wel verzoeken om een dergelijke reorganisatie.

Ten derde is de Commissie zich bewust van het feit dat de verzekeraars medeverzekeringsgroepen of medeherverzekeringsgroepen kunnen vormen om andere redenen dan om op een gegeven markt actief te kunnen zijn. Het is mogelijk dat een verzekeringsgroep in het leven wordt geroepen als een middel om kruissubsidiering tussen verschillende categorieen risico's mogelijk te maken, een gezamenlijk inkoopbeleid op het gebied van herverzekering te voeren, de technische deskundigheid van de leden uit te breiden of het administratieve beheer van de verschillende risico's te verbeteren. In dit stadium van de overwegingen zijn de diensten van de Commissie geneigd ervan uit te gaan dat de verzekeraars deze doelstellingen ook zonder een groep kunnen bereiken, dat wil zeggen door andere, minder concurrentiebeperkende methodes te gebruiken (zie ook punt 28 hiervoor).

IV. Veiligheidsvoorzieningen (Titel V)

A. Algemeen

34. Titel V staat verzekeringsondememingen toe om onderlinge afspraken te maken over a) technische specificaties van veiligheidsvoorzieningen en de procedures voor het controleren of voorzieningen aan deze specificaties voldoen (artikel 14, eerste streepje) en b) de regels voor de keuring en erkenning van installatie- en onderhoudsbedrijven en de procedures om te controleren of deze bedrijven aan deze regels voldoen (artikel 14, tweede streepje). Deze samenwerking stelt de verzekeringsondememingen in staat de door hen te verzekeren risico's beter te beoordelen en de premies zo goed mogelijk af te stemmen op de te dekken risico's. Tevens worden de fabrikanten van veiligheidsvoorzieningen hierdoor aangezet tot het verbeteren van deze voorzieningen en kunnen zij aldus de verzekerde risico's zo veel mogelijk verkleinen. In principe komt dit ten goede van de verzekerde omdat deze hierdoor de beschikking krijgt over kwalitatief goede voorzieningen, de risico's verkleind worden en de verzekeringpremie daalt.

35. Met betrekking tot de technische specificaties van veiligheidsvoorzieningen volgt de Verordening de nieuwe benadering inzake technische harmonisatie en normalisatie en de benadering inzake certificatie en keuring van de Commissie¹³. Dit beleid schrijft een harmonisatieproces voor op basis van, enerzijds, wetgeving inzake de essentiele vereisten en, anderzijds, de werkzaamheden van de erkende Europese normalisatie-instituten, waarbij alle marktpartijen worden betrokken. Het is in deze optiek dat in artikel 14 "met name" sprake is van technische specificaties "die zijn voorbestemd om Europese normen te worden" (zie ook de zestiende overweging). De uitdrukking "met name" betekent niettemin dat ook technische specificaties die zijn opgesteld door de verzekeraars (of hun verenigingen) op nationaal niveau (dus zonder Europese bestemming) kunnen worden vrijgesteld uit hoofde van de Verordening, op voorwaarde dat zij (onder andere) "technisch gerechtvaardigd" zijn (artikel 15, onder a)). De specificaties moeten meer bepaald een classificatie op grond van het niveau van de te verwachten resultaten bevatten (artikel 15, onder e)). Artikel 15 maakt de vraag of technische specificaties kunnen worden vrijgesteld aldus afhankelijk van rechtmatigheidsvoorwaarden overeenkomstig "Cassis de Dijon", van toepassing op overheidsmaatregelen die ertoe strekken het vrije verkeer van goederen in de zin van artikel 28 (ex-30) van het Verdrag te beperken.

36. Met betrekking tot de regels voor de keuring van installatie- en reparatiebedrijven is in artikel 14 geen sprake van een Europese bestemming. Het volstaat dat deze regels "objectief' zijn, op niet-discriminatoire wijze worden toegepast op de desbetreffende ondememingen en betrekking hebben op de "beroepskwalificaties van deze bedrijven" (artikel 15, onder b)).

B. Ervaringen in de praktijk

37. De diensten van de Commissie hebben slechts enkele zaken hoeven te onderzoeken in verband met Titel V. Afgezien van een aantal informele klachten over alarmsystemen voor motorrijtuigen ontvingen zij enkele aanmeldingen van nationale organisaties van verzekeraars betreffende diefstalpreventiesystemen voor gebouwen. Voorts heeft het Europees Comite voor het Verzekeringswezen de diensten van de Commissie in kennis gesteld van enkele geisoleerde initiatieven in de bedrijfstak om systemen voor gebruik in Europees verband te ontwikkelen (brandpreventiesystemen, gemeenschappelijke minimumregels voor de keuring van installatiebedrijven). Het Comite heeft er daarentegen op gewezen tot op heden weinig Europese normen tot stand zijn gekomen op het gebied van alarmsystemen voor diefstal- en inbraakpreventie.

38. Bij het beoordelen van de betrokken systemen onderscheiden de diensten van de Commissie twee situaties. De eerste betreft gevallen waarin de communautaire wetgever harmonisatierichtlijnen op het desbetreffende terrein heeft vastgesteld. Dit is het geval bij motorrijtuigen, waarvoor een EG-goedkeuringsprocedure bestaat, alsmede bij alarmsystemen voor deze voertuigen, waarvoor facultatieve harmonisatievoorschriften van kracht zijn¹⁴. De tweede situatie betreft gevallen waarin geen harmonisatie heeft plaatsgevonden. De richtlijnen "laagspanning" en "elektro-magnetische verenigbaarheid" regelen slechts enkele aspecten van deze systemen. Bij het ontbreken van harmonisatie zijn de lidstaten niettemin verplicht hun plannen voor nationale technische regels aan te melden bij de Commissie en de andere lidstaten¹⁵. Geconstateerd moet worden dat de vrijwillige harmonisatie-inspanningen van de erkende Europese normalisatie-instituten (in het bijzonder van het technisch comite TC 79 van Cenelec) nauwelijks resultaat hebben opgeleverd ten gevolge van de bestaande nationale reglementeringen en specificaties.

39. In de eerste situatie (bijvoorbeeld autoalarmen) beogen de richtlijnen een

facultatieve harmonisatie, dat wil zeggen dat het lidstaten is toegestaan om strengere regels te hanteren voor de op hun grondgebied geproduceerde systemen, maar dat zij gei'mporteerde systemen die voldoen aan de bepalingen van de richtlijnen niet mogen weren van hun markten. Hieruit volgt mutatis mutandis dat overeenkomstig artikel 81 (ex-85) de nationale verenigingen van verzekeraars geen aanbevelingen mogen doen uitgaan die het vrije verkeer van systemen    die conform de

harmonisatierichtlijnen zijn, belemmeren. Dit komt erop neer dat wat voor de autoriteiten van een lidstaat verboden is, evenmin is toegestaan voor particuliere ondememingen¹⁶.

Als de richtlijn bijvoorbeeld een bepaalde kleur vaststelt voor de draden van de bekabeling van alarmsystemen, mogen de verzekeraars zich niet teweer stellen tegen het op de markt brengen van systemen waarvan de bedrading overeenkomt met die van de richtlijn. Meer in het algemeen mogen zij evenmin systemen met een conformiteitsbewijs in de zin van de richtlijn onderwerpen aan een (aanvullende) nationale keuringsprocedure die beoogt te controleren of de betreffende systemen in overeenstemming zijn met de nationale technische specificaties. De schending van de mededingingsregels zou des te flagranter zijn wanneer verenigingen van verzekeraars een verschillende behandeling zouden afspreken ten aanzien van alarmsystemen waarmee voertuigen van verschillende merken standaard worden uitgerust.

40. In de tweede situatie (bijvoorbeeld beveiligingssystemen ter preventie van diefstal en inbraak) moet allereerst worden opgemerkt dat a priori niet kan worden uitgesloten dat aanbevelingen van nationale verenigingen van verzekeraars waarin technische specificaties worden vastgelegd, worden onderworpen aan de bepalingen van de richtlijn die voorziet in een kennisgevingsprocedure op het gebied van technische normen en technische voorschriften¹⁷. Wat de voorwaarden voor de toepassing van artikel 81 (ex-85) betreft, bepaalt artikel 15 van de Verordening dat deze verwant dienen te zijn aan die van de toepassing van artikel 28 (ex-30) (vrij verkeer van goederen) en artikel 43 (ex-52) en 49 (ex-59) (vrij verkeer van personen en diensten). Behoudens objectieve rechtvaardiging moeten in een lidstaat gevestigde verzekeringsondememingen het beginsel van de wederzijdse erkenning respecteren. Zij mogen dus geen belemmeringen opwerpen voor het in de handel brengen van veiligheidsvoorzieningen die legaal in een andere lidstaat zijn geproduceerd en in de handel gebracht of voor de werkzaamheden van installatie- of reparatiebedrijven wier beroepskwalificaties in een andere lidstaat zijne erkend. Dit impliceert dat wanneer deze systemen of installatie-/reparatiebedrijven reeds door de lidstaat van oorsprong zijn gekeurd, zij niet nogmaals aan dergelijke aanvullende procedures van de lidstaat van bestemming mogen worden onderworpen.

In het kader van de afwikkeling van een aanmelding van de Deense vereniging van verzekeraars SKAFOR van inbraakpreventiesystemen voor gebouwen heeft deze vereniging dit beginsel van wederzijdse erkenning overgenomen. Niettemin heeft zij de diensten van de Commissie verzocht om toestemming voor de toepassing van een "intelligente" methode waarmee de resultaten van de desbetreffende beveiligingssystemen kon worden getest (vervaardigd in Denemarken of afkomstig uit een andere lidstaat). Het was de bedoeling deze methode toe te passen op zowel mechanische systemen (bijvoorbeeld een metalen hek achter de toegangsdeur van een gebouw) als elektronische alarmsystemen. In plaats van de weerstand van deze systemen tegen verschillende vormen van geweld te testen, wordt aan de hand van de "intelligente" methode getest in welke mate deze systemen door inbrekers buiten werking kunnen worden gesteld. De diensten van de Commissie waren van oordeel dat deze methode toelaatbaar was. Artikel 15, onder e), staat verzekeraars immers toe technische specificaties op te stellen die "een classificatie op grond van het niveau van de te verwachten resultaten" bevatten. De "intelligente" methode beoogt inderdaad op meer adequate wijze de werking van de verschillende beveiligingssystemen te meten. Bovendien heeft SKAFOR zich ertoe verbonden een nieuw en onafhankelijk orgaan te belasten met het volgens deze methode testen van de mate waarin systemen gesaboteerd kunnen worden. In deze omstandigheid hebben de diensten van de Commissie onlangs het dossier in deze zaak bij ambtelijk schrijven afgesloten.

C. Toekomstverwachtingen

41. Net zoals bepaald in artikel 14, eerste streepje, met betrekking tot "Europese normen", staat Titel V verzekeraars niet alleen toe afspraken te maken over specificaties op voorwaarde dat deze geen belemmering vormen voor de integratie van de nationale markten, maar worden zij er ook toe aangezet de fundamenten te leggen voor daadwerkelijk Europese normen die actief bijdragen tot deze integratie. De resultaten in dit verband zijn teleurstellend. Voor zover de diensten van de Commissie bekend heeft tot nu toe geen enkel document van verenigingen van verzekeraars als basis gediend voor normalisatiewerkzaamheden in Europees verband. Elke herziening van Titel V van de Verordening zou vergezeld moeten gaan van een heroverweging van de toepassing van de communautaire benadering op het gebied van de technische harmonisatie op basis van Europese normen. Teneinde te komen tot een daadwerkelijk eengemaakte markt overweegt de Commissie om, op basis van een welomschreven kader, de Europese organismen te vragen Europese normen op te stellen in samenwerking met alle betrokken partijen.

DEEL TWEE

DE CATEGORIEEN OVEREENKOMSTEN WAAROP DE VERORDENING NIET VAN TOEPASSING IS

I. Afwikkeling van schadegevallen

A. Algemeen

42. Op het gebied van de afwikkeling van schadegevallen hebben afspraken tussen verzekeraars veelal betrekking op twee aspecten. Deze aspecten kunnen afzonderlijk of tezamen voorkomen. Het eerste aspect betreft de rechtstreekse uitkering van schadevergoedingen aan verzekerden. Een dergelijke overeenkomst zal verzekerden de mogelijkheid bieden hun eigen verzekeraar rechtstreeks om schadevergoeding te vragen zonder dat zij hoeven te wachten op de uitkomst van een geschil betreffende de vaststelling van de aansprakelijkheid. Het voordeel van een dergelijke overeenkomst is de snelheid waarmee een schadegeval kan worden afgewikkeld. Het tweede aspect betreft de onderlinge verdeling tussen verzekeraars van de kosten van de schadevergoeding, hetgeen kan geschieden op basis van forfaitaire bedragen of volgens barema's voor de aansprakelijkheid van de verzekeraars. Een dergelijke overeenkomst stelt verzekeraars in staat hun beheerskosten te reduceren, hetgeen in principe tot uitdrukking zou moeten komen in de premiebedragen.

B. Ervaringen in de praktijk

43. Ten tijde van de vaststelling van de Verordening had de Commissie nog niet voldoende ervaring verworven om overeenkomsten betreffende de afwikkeling van schadegevallen op te nemen in de Verordening. Zes jaar later beschikt zij nauwelijks over meer ervaring dan destijds. De diensten van de Commissie hebben een onderzoek ingesteld naar enkele aangemelde overeenkomsten betreffende rechtstreekse schadevergoedingen aan verzekerden, de onderlinge verdeling tussen verzekeraars van de kosten van schadevergoedingen of een combinatie van beide. In al deze gevallen hebben zij de aanmeldende partijen bij ambtelijk schrijven kunnen bevestigen dat de overeenkomsten geen aanleiding vormden voor bezwaren vanuit het oogpunt van artikel 81 (ex-85).

44. Benadrukt zij dat het toepassingsgebied van deze overeenkomsten in alle gevallen

beperkt was omdat het ging om schadegevallen die aanleiding gaven tot relatief beperkte vergoedingen. Zo was een overeenkomst tussen verzekeraars waarin zij overeenkwamen elk 50% van de schade te betalen die het gevolg was van een aanvaring tussen onder verschillende vlag varende schepen op de Nederlandse binnenwateren (zonder de aansprakelijkheid te bepalen) beperkt tot schadeclaims van ten hoogste 10.000 CHF. Het toepassingsgebied van een Spaanse overeenkomst betreffende zowel het beginsel van een forfaitaire verdeling van de kosten van schadevergoedingen tussen verzekeraars en de rechtstreekse uitkering van schadevergoedingen aan    verzekerden    op het gebied van    de

aansprakelijkheidsverzekering    motorrijtuigen    was    op zijn beurt    beperkt    tot

schadeclaims van maximaal 1 miljoen PTA. De diensten van de Commissie waren van oordeel dat de voordelen (snelle afwikkeling, besparing van de beheerskosten)

-22-

van deze afwikkelingsovereenkomsten, die betrekking hadden op kleine schadebedragen, opwogen tegen de mogelijke nadelen (een zekere mate van kruissubsidiering tussen de premies betaald door niet-aansprakelijke verzekerden en de premies betaald door verzekerden die wel aansprakelijk waren).

45. Meer recentelijk hebben de diensten van de Commissie voor de eerste maal een klacht ontvangen met betrekking tot een overeenkomst voor de afwikkeling van schadegevallen. De klagers voeren aan dat de overeenkomst leidt tot een ongerechtvaardigde stijging van de verzekeringspremie en tot een ontoelaatbare vorm van kruissubsidiering tussen de polishouders. Naar deze klacht loopt momenteel een onderzoek.

C. Toekomstverwachtingen

46. Gezien het relatief nieuwe karakter van klachten over negatieve effecten die voor verzekerden voortvloeien uit overeenkomsten voor de afwikkeling van schadegevallen, zal de Commissie een diepgaand onderzoek moeten instellen naar voomoemde klacht en, in voorkomend geval, andere klachten die mogelijk door haar worden ontvangen, alvorens te kunnen overwegen het toepassingsgebied van de Verordening uit te breiden tot deze categorie overeenkomsten.

II. Registers van en informatie omtrent verhoogde risico's

A. Algemeen

47. De overeenkomsten betreffende het bijhouden van registers of de uitwisseling van informatie over verhoogde risico's moeten verzekeraars betere informatie verschaffen over de aard van de te verzekeren risico's. Deze worden met name gebruikt op het gebied van autoverzekeringen, waar verzekeraars via dergelijke registers of punctuele informatiemechanismen kennis kunnen nemen van het verleden van "slechte" chauffeurs of "slechte" betalers of overzichten van gestolen voertuigen kunnen raadplegen.

Deze overeenkomsten vallen normaalgesproken niet onder artikel 81 (ex-85-1), mits zij beperkt blijven tot de verstrekking van informatie over verhoogde risico's. Deze beoordeling laat de toepasselijke bepalingen inzake de bescherming van persoonsgegevens onverlet. Een eenvoudige uitwisseling van informatie over de aard van een risico lijkt hoe dan ook niet te strekken tot het beperken van de mededinging tussen verzekeringsondememingen. Dit verandert indien de uitwisseling van informatie gepaard gaat met de afspraak een gemeenschappelijke houding aan te nemen ten aanzien van de desbetreffende risico's. Zo vallen aanbevelingen om de dekking van de betrokken verhoogde risico's of de risicopremies in verband met deze risico's te verhogen (ongeacht of het gaat om het loutere beginsel van een dergelijke verhoging of om een bepaald percentage of bedrag) overduidelijk wel binnen het toepassingsgebied van artikel 81-1 (ex-85-1), en schijnt het toe dat deze niet in aanmerking komen voor een vrijstelling van artikel 81-1 (ex-85-3), van het Verdrag (zie ook Titel II en II van de Verordening).

B. Ervaringen in de praktijk

48. Sinds de inwerkingtreding van de Verordening heefit de Commissie slechts te maken gehad met drie overeenkomsten betreffende registers of informatie-uitwisseling op het gebied van verhoogde risico's. In slechts een geval (Spanje) hebben de diensten van de Commissie moeten aandringen op de schrapping van een clausule die verder ging dan wat in dergelijke overeenkomsten als rechtmatig kan worden beschouwd. Deze clausule verplichtte de verzekeraars de premies voor "slechte" chauffeurs met een minimumbedrag te verhogen. In alle drie gevallen hebben de diensten van de Commissie bij ambtelijk schrijven medegedeeld dat artikel 81-1 (ex-85-1), niet van toepassing was. Daarbij werd vermeld dat dit oordeel de bepalingen inzake de bescherming van persoonsgegevens onverlet liet.

Ingewikkelder lag de vraag of het wenselijk was op te treden tegen overeenkomsten betreffende de opstelling van registers van slechte risico's indien deze ertoe zouden leiden dat de verzekeringsondememingen systematisch zouden weigeren deze te dekken. Bij ontstentenis van een formele overeenkomst van deze strekking tussen de verzekeraars of een aanbeveling van hun vereniging die hen ertoe aanzet deze risico's niet langer te verzekeren, zou artikel 7, lid 1, onder a) van Titel III (dat elke clausule verbiedt die de dekking van schade die binnen de betrokken verzekeringsbranche valt, uitsluit) niet van toepassing zijn. De diensten van de Commissie beschikken echter hoe dan ook momenteel niet over aanwijzingen dat er sprake is van dergelijke parallelle gedragingen door verzekeraars.

C. Toekomstverwachtingen

49. De overeenkomsten die beperkt blijven tot het bijhouden van registers en het uitwisselen van informatie over verhoogde risico’s lijken, afgezien van uitzonderlijke gevallen, definitief niet binnen het toepassingsgebied van artikel 81 (ex-85) te vallen. Overeenkomsten die verdergaande afspraken bevatten, zullen in beginsel moeten worden getoetst aan de titels II en III van de Verordening. De Commissie is, gezien de ervaringen tot op heden, van oordeel dat het niet wenselijk is voor dergelijke overeenkomsten een groepsvrijstelling vast te stellen.

CONCLUSIE

50. De Verordening is van toepassing op twee typen overeenkomsten betreffende mededingingsaspecten die op het moment dat de Verordening werd vastgesteld, zojuist op communautair niveau waren gedereguleerd, te weten de premies en de polisvoorwaarden. De Verordening had ten doel dit dereguleringsproces te begeleiden en ervoor te zorgen dat de nieuw ontstane mededinging niet zou worden beperkt door zelfreguleringsinitiatieven die verder gingen dan wat gezien de bijzondere aard van het verzekeringswezen kan worden gerechtvaardigd.

Nagegaan moet worden of de Verordening deze doelstelling heefit verwezenlijkt. De ervaring heefit uitgewezen dat de tenuitvoerlegging van Titel II betreffende de premieberekening niet eenvoudig is. Vanwege de technische aard hiervan ondervinden de diensten van de Commissie moeilijkheden bij het toetsen van de verenigbaarheid met de Verordening van de samenwerking op het gebied van risicopremieberekening. In het beperkte aantal gevallen waarin zij gegevens over de door verzekeraars gehanteerde commerciele (bruto) premies hebben verkregen, waren de verschillen tussen deze premies daarentegen geruststellend. Met betrekking tot de polisvoorwaarden (Titel III) heeft de ervaring aangetoond dat er sprake is van een toepassingprobleem van geheel andere orde. Van de zogenaamde "zwarte" clausules, de meest schadelijke voor de mededinging, zijn er enkele die, volgens het bepaalde in artikel 7, in aanmerking komen voor de vrijstelling zodra de opstellers ervan aangeven dat de verzekeringsondememingen ervan mogen afwijken.

51. Het onderzoek naar medeverzekeringsgroepen en medeherverzekeringsgroepen (pools) in het licht van Titel IV van de Verordening blijft prioriteit houden. De economische benadering die moet worden gevolgd is bepaald (zie punt 28) en werd reeds toegepast op groepen voor luchtvaartverzekeringen. Het is wenselijk de bepalingen van Titel IV overeenkomstig deze benadering aan te passen en deze toe te passen op de families van groepen die thans zijn aangemeld bij de Commissie.

In elke fase van de gevolgde economische benadering moet onderzoek worden gedaan naar een vraag, waarop het antwoord ligt in de specifieke omstandigheden van elke afzonderlijke zaak. De vraag of een groep in aanmerking komt voor de de minimis-regeling van artikel 11 van de Verordening hangt af van de definitie van de relevante markt (eerste vraag). De vraag of de vorming van de groep noodzakelijk is om verzekering van het risico mogelijk te maken, hangt af van de minimale omvang (tweede vraag). De vraag, tot slot, betreffende de restrictieve aard van een groep waarvoor geen verplichting tot inbreng is vastgesteld, vereist onderzoek naar de mate waarin de verzekeraars een economisch belang hebben bij het aanbieden van een dekking buiten de groep om (derde vraag).

52. De overeenkomsten die vallen onder Titel V (veiligheidsvoorzieningen) en de overeenkomsten die worden genoemd in de machtigingsverordening van de Raad (afwikkeling van schadegevallen en registers van slechte risico's) hebben tot op heden geen grote rol gespeeld in de administratieve praktijk bij de Commissie. Zij grijpt uitsluitend in bij klachten en dan alleen nog voor zover het onderzoek in dergelijke zaken niet beter door de nationale bevoegde instanties of mededingingsautoriteiten kan worden verricht.

53. Het voorliggende Verslag biedt de Commissie niet alleen de gelegenheid om de betrokken instanties en ondememingen te informeren over de wijze waarop haar diensten de Verordening ten uitvoer hebben gelegd, maar ook om te verzoeken om informatie, opmerkingen en suggesties voor verbetering. Indien nodig zou hiertoe kunnen worden overwogen een hoorzitting te houden.

ISSN 0254-1513

COM(1999) 192 def.
DOCUMENTEN

NL

10 08 06 17

Catalogusnummer: CB-CO-99-188-NL-C

Bureau voor officiele publikaties der Europese Gemeenschappen L-2985 Luxemburg

- H-

¹

PB nr. LI43 van 07.06.1991, biz. 1.

²

PBnr. L398 van 31.12.1992, biz. 7.

³

Zie haar mededelingen van 1993 (PB C39 van 13.02.1993, biz. 10) en van 1997 (PB C313 van 15.10.1997, biz 9).

⁴

Titel II gaat aldus verder dan de beschikkingen Nuovo Cegam (PB L 99 van 11.04.1984, biz. 29) en Concordato Incendio (PB L 15 van 19.01.1990, biz. 25) waarin de Commissie vrijstelling heeft verleend voor overeenkomsten inzake premieberekening. In beide gevallen hadden de partijen bij de

-4-

overeenkomst slechts een gedeelte van de markt in handen (respectievelijk 26% en 50%) en baseerde de Commissie haar vrijstelling op de moeilijkheden die de betrokkenen zouden hebben ondervonden bij het verkrijgen van toegang tot markt zonder een dergelijke overeenkomst.

⁵

   Uitspraak van de president van de Rechtbank van Koophandel van 1 September 1995, bevestigd door het Hof van Beroep van Brussel op 24 mei 1996.

⁶

   Begin 1993 had de ANIA verklaard dat de aanbeveling betreffende de verzekering van diverse risico’s motorrijtuigen (diefstal, brand) zou worden aangepast in het licht van de bepalingen van Titel II van de

-6-

Verordening. De Italiaanse mededingingsautoriteit (Autorita) zette vervolgens vraagtekens bij de toelaatbaarheid van deze aanbeveling alsmede andere aanbevelingen vanuit het oogpunt van het Italiaanse mededingingsrecht, omdat dit ertoe leidde dat verzekeraars uniforme commerciele premies hanteerden. De Autorita besloot vervolgens de ANIA een verbod en een boete op te leggen, maar de boete werd vervolgens ongeldig verklaard door de rechtbank van Latium, en het besluit daama eveneens (door de Raad van State).

⁷

Zoals vermeld onder punt 9 is deze zaak voor de nationale rechter gebracht.

⁸

Zie de uitspraak Verbandder Sachversicherer, punt 32 — Zaake 45/85, Jurispr. 1987, biz. 405.

⁹

Mededeling van de Commissie over het begrip relevante markt in het kader van het communautaire mededingingsrecht. PB C 372 van 9.12.97.

¹⁰

Richtlijn 73/239 van de Raad van 24 juli 1973 betreffende de toegang tot het directe verzekeringsbedrijf, met uitzondering van de levensverzekeringsbranche, en de uitoefening daarvan. PB L 228/3 van 16 augustus 1973.

¹¹

   PB C 372 van 9.12.1997, biz. 13, met name punt 19. Vanzelfsprekend kon deze mededeling niet als zodanig worden ingeroepen aangezien de verzekeringsondememingen die deelnemen aan de groep niet behoren tot het MKB in de zin van de mededeling.

¹²

   PB L 37 van 14.02.1992, biz. 16.

¹³

Zie de resolutie van de Raad van 7 mei 1985 (PB C 136/1 van 4 juni 1985), de mededeling van de Commissie van 15 juni 1989 (PB C 267/3 van 19 oktober 1989) en richtlijn 98/34 van het Parlement en de Raad van 22 juni 1998 (PB C 204/37 van 21 juli 1998).

¹⁴

Zie voor alarmsystemen richtlijn 74/61 van de Raad, PB L 42 van 23 februari 1970, zoals gewijzigd bij richtlijn 95/56 van de Commissie, PB L 286 van 29 november 1995.

¹⁵

   Zie richtlijn 98/34 van het Parlement en de Raad, PB L 204 van 21 juli 1998 tot codificatie van richtlijn 83/189 van de Raad, PB L 109 van 26 april 1983, welke voorziet in een informatieprocedure op het gebied van normen en technische voorschriften.

¹⁶

   Zie antwoord op parlementaire vraag E-0021/98 van de heer Wogau : «... Richtlijn 74/61/EEG van de Raad, laatstelijk gewijzigd bij Richtlijn 95/56/EG (...) omvat immers geharmoniseerde technische voorschriften voor voertuigen die van een alarmsysteem zijn voorzien en voor de voor die voertuigen bestemde alarmsystemen. Dienovereenkomstig kunnen de lidstaten sinds 1 januari 1997 niet meer weigeren aldus uitgeruste voertuigen en deze alarmsystemen, die ook door de verzekeringsmaatschappijen moeten worden aanvaard, goed te keuren».

¹⁷

   Cit. Note 15.