Bijlagen bij COM(2010)783 - Herinnering aan de misdaden van totalitaire regimes in Europa - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2010)783 - Herinnering aan de misdaden van totalitaire regimes in Europa. |
|---|---|
| document | COM(2010)783   |
| datum | 22 december 2010 |
- Gelet op het strategisch belang van deze actie voor de bevordering van de waarden waarop de Unie is gegrondvest enerzijds, en het telkens grotere aantal goede voorstellen voor het nieuwe programma 2014-2020 anderzijds, zal de Commissie onderzoeken hoe er in de toekomst voldoende middelen voor deze actie kunnen worden uitgetrokken. De Commissie bereidt inmiddels het volgende programma voor.
- Als onderdeel van de gestructureerde dialoog in het kader van het programma "Europa voor de burger" overweegt de Commissie regelmatig bijeenkomsten over "Actieve Europese herinnering" te houden. Zo kunnen de belangrijkste begunstigden en belanghebbenden, waaronder universitaire onderzoekers en onafhankelijke deskundigen, worden samengebracht om ervaringen uit te wisselen en beste praktijken te analyseren.
Overige EU-programma's
Andere programma's die de herinnering aan de misdaden van totalitaire regimes kunnen bevorderen:
- Zevende kaderprogramma voor onderzoek en technologische ontwikkeling. Dit programma kan acties financieren die betrekking hebben op Europa's totalitaire verleden. Het werkprogramma 2010 bevat onder thema 8 ("Sociaaleconomische wetenschappen en geesteswetenschappen") een specifieke oproep tot het indienen van voorstellen over democratie en de schaduw van totalitarisme en populisme in Europa[14]. Deze oproep strekt tot ondersteuning van een grootschalig project voor samenwerking tussen onderzoeksinstellingen die zich in verschillende EU-lidstaten inspannen om in het reine te komen met de erfenis van het "verdeelde continent". De ervaringen met en herinneringen aan het recente totalitarisme verschillen per groep van lidstaten. De Commissie heeft naar aanleiding van deze oproep tien voorstellen ontvangen. Nu de evaluatie van de onafhankelijke deskundigen en de selectieprocedure zijn afgerond, wordt er onderhandeld;
- MEDIA 2007 is een programma voor de Europese audiovisuele industrie. Het moet de Europese culturele diversiteit en het cinematografische en audiovisuele erfgoed in stand houden, bevorderen en ontsluiten voor de Europese burger, de interculturele dialoog stimuleren en de verspreiding van Europese audiovisuele werken binnen en buiten de Europese Unie verbeteren. Overeenkomstig deze doelstellingen kan MEDIA 2007 steun verlenen voor films en andere audiovisuele activiteiten die betrekking hebben op het totalitaire verleden (zo steunde dit programma de film Das Leben der Anderen ). MEDIA kan ook (maar niet uitsluitend) ondertiteling financieren, die van cruciaal belang is voor de verspreiding van audiovisuele producties over dit onderwerp in andere lidstaten;
- het programma voor ondersteuning van informatie- en communicatietechnologie (ICT-PSP) verleent steun aan de gerichte digitalisering van cultureel materiaal. Het gaat om een doelstelling in het kader van Europeana[15] . Dit programma zou nuttig kunnen zijn voor het digitaliseren van materiaal dat betrekking heeft op misdaden van totalitaire regimes (zoals boeken, geluidsopnames, audiovisueel en archiefmateriaal). Gefinancierde projecten moeten door culturele instellingen van verschillende Europese landen worden uitgevoerd, en de thema's moeten van belang zijn voor een breed publiek, of het materiaal moet onmiddellijk na digitalisering ter beschikking van de burger worden gesteld via Europeana;
- het EU-programma "Een leven lang leren" steunt transnationale projecten die actieve burgerschapsvorming bevorderen door verdraagzaamheid, kennis van de geschiedenis en het culturele erfgoed van Europa, en democratische initiatieven te stimuleren. De Commissie werkt ook aan een analytisch model van actieve burgerschapsvorming, met twee samengestelde indicatoren: een voor volwassenen en een voor de burgerschapscompetenties van leerlingen. Voor actief burgerschap geldt de volgende werkdefinitie: "participatie in de civiele samenleving, het politieke en/of gemeenschapsleven, gekenmerkt door wederzijds respect en geweldloosheid, en met inachtneming van de mensenrechten en democratie". Actieve burgerschapsvorming in formele, informele en niet-formele leersituaties bevordert verdraagzaamheid, democratie en respect voor elkaars cultuur en geschiedenis. Burgerschapscompetenties zijn gebaseerd op kennis van de begrippen democratie, rechtvaardigheid en gelijkheid, burgerschap en mensenrechten en behoren tot het Europees referentiekader betreffende sleutelcompetenties[16] dat is goedgekeurd door de Onderwijsraad en op nationaal niveau wordt uitgevoerd.
- De Commissie zal mogelijke begunstigden die zich bezighouden met de herinnering aan de misdaden van totalitaire regimes beter informeren over de financieringmogelijkheden van deze programma's.
23 augustus als Europese herdenkingsdag
De door het Europees Parlement uitgeroepen Europese herdenkingsdag voor de slachtoffers van alle totalitaire en autoritaire regimes is tot dusver ingevoerd door Estland, Letland, Litouwen, Slovenië en Zweden.
De Commissie moedigt de lidstaten aan om na te gaan hoe zij in het licht van hun eigen geschiedenis gestalte kunnen geven aan dit initiatief.
Platform Europese nagedachtenis en Europees geweten
In zijn resolutie van 2 april 2009 pleit het Europees Parlement voor de oprichting van een Platform Europese nagedachtenis en Europees geweten, dat ondersteuning moet verlenen aan netwerken en samenwerkingsverbanden tussen nationale instellingen die de geschiedenis van totalitaire regimes onderzoeken, alsook aan de totstandkoming van een pan-Europees documentatiecentrum/monument voor de slachtoffers van alle totalitaire regimes. Verder roept de resolutie op om de bestaande financieringsinstrumenten uit te breiden met het oog op professioneel historisch onderzoek naar voornoemde kwesties. De RAZEB heeft dit initiatief in zijn conclusies van 16 juni 2009 toegejuicht. Het zou steun inhouden voor netwerken en samenwerkingsverbanden tussen nationale instellingen die de geschiedenis van totalitaire regimes onderzoeken of de herinnering daaraan levend houden. Het samenbrengen van alle actoren van alle lidstaten, met inbegrip van academische en onafhankelijke onderzoekers en deskundigen, om ervaringen, analyses en beste praktijken te delen (onder meer met betrekking tot de wijze waarop de lidstaten de collectieve herinnering bevorderen door het onderwijsprogramma), stimuleert de bewustwording en kennisuitwisseling op dit gebied.
- Een dergelijk platform zou na een formeel bestaan van één jaar in aanmerking kunnen komen voor een jaarlijkse exploitatiesubsidie in het kader van het programma "Europa voor de burger". De Commissie acht het van belang dat alle actoren van alle lidstaten, met inbegrip van academische en onafhankelijke onderzoekers en deskundigen, bijeenkomen om ervaringen en beste praktijken uit te wisselen.
Is er ruimte voor harmonisering op EU-niveau?
De Raad verzocht de Commissie om te onderzoeken of er, naast het kaderbesluit betreffende racisme en vreemdelingenhaat, een aanvullend instrument vereist is, zulks om de werkingssfeer uit te breiden tot het publiekelijk vergoelijken, ontkennen of verregaand bagatelliseren van genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden jegens een groep personen die op basis van andere criteria dan ras, huidskleur, godsdienst, afstamming, dan wel nationale of etnische afkomst wordt gedefinieerd, bijvoorbeeld op basis van maatschappelijke status of politieke overtuigingen.
Artikel 83 VWEU is de rechtsgrondslag voor de bepaling van strafbare feiten en sancties in verband met vormen van bijzonder zware criminaliteit met een grensoverschrijdende dimensie die voortvloeit uit de aard of de gevolgen van deze strafbare feiten of uit een bijzondere noodzaak om deze op gemeenschappelijke basis te bestrijden. De betrokken vormen van criminaliteit worden opgesomd in artikel 83, lid 1, VWEU. Het publiekelijk vergoelijken, ontkennen of verregaand bagatelliseren van genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden, gericht tegen een groep personen die gedefinieerd wordt op basis van andere criteria dan ras, huidskleur, godsdienst, afstamming, dan wel nationale of etnische afkomst wordt niet genoemd. Afhankelijk van de ontwikkelingen in de criminaliteit kan de Raad, met eenparigheid van stemmen en na goedkeuring door het Europees Parlement, besluiten om de lijst van vormen van criminaliteit uit te breiden.
Uit het onderzoek blijkt dat elk land momenteel in het licht van zijn specifieke nationale situatie zijn eigen methoden kiest (gerechtigheid voor slachtoffers, berechting van daders, waarheidsvinding, instandhouding van de herinnering, voorlichting, beleidsmaatregelen met een grote symbolische waarde, enz.). Ook lidstaten die onder hetzelfde soort totalitaire regime hebben geleden, kiezen soms voor andere instrumenten, maatregelen en methoden, die bovendien op verschillende momenten kunnen worden goedgekeurd en ingevoerd. De Commissie is dan ook van oordeel dat vooralsnog niet wordt voldaan aan de voorwaarden om van deze mogelijkheid gebruik te maken, maar zal deze zaak wel nauwlettend blijven volgen.
CONCLUSIES
De Commissie is ervan overtuigd dat de Europese Unie, binnen haar bevoegdheden, de lidstaten moet helpen bij hun pogingen om in het reine te komen met de misdaden van totalitaire regimes. De Europese Unie is gegrondvest op respect voor de grondrechten. Zij is een bron van inspiratie voor alle landen die worstelen met hun tragische verleden. Alle EU-burgers moeten delen in de herinnering aan de gruwelijke gebeurtenissen, willen zij het zicht op hun gezamenlijke verleden niet verliezen. Het is onze collectieve plicht om deze herinnering levend te houden, uit respect voor allen die hebben geleden en zijn omgebracht, en te waarborgen dat het nooit weer zover komt. Deze herinnering versterkt de democratische gezindheid, het respect voor de grondrechten en de wil van de Europese Unie om de strijd aan te binden met moderne vormen van onverdraagzaamheid en extremisme.
[pic][pic][pic]
[1] Goedgekeurd door de Europese Raad van 10-11 december 2009 (PB C 115 van 4 mei 2010, blz. 1-38).
[2] Dit seminar moest de Commissie helpen om de diverse aspecten van dit thema beter te begrijpen en vast te stellen welke onderwerpen op de Europese openbare hoorzitting zouden moeten worden besproken.
[3] De hoorzitting stond in het teken van de thema's erkenning en verzoening. Het Sloveense voorzitterschap publiceerde de verslagen van deze hoorzitting (" Crimes committed by totalitarian regimes. Reports and proceedings of the 8 April European public hearing on crimes committed by totalitarian regimes ", red. Peter Jambrek).
[4] Onderzoek naar de omgang van de lidstaten met de herinnering aan misdaden van totalitaire regimes in Europa. Gepresenteerd door prof.dr. Carlos Closa Montero, Instituto de Políticas y Bienes Públicos,Centro de Ciencias Humanas y Sociales (CSIC), Madrid, Spanje.http://ec.europa.eu/justice/doc_centre/rights/studies/docs/memory_of_crimes_en.pdf
[5] 16 lidstaten hebben de vragenlijst beantwoord: LV, LT, EE, PL, HU, SK, SL, BG, RO, BE, IRL, SE, FI, PT, ES, DE.
[6] Het onderzoek biedt een schematisch overzicht van de situatie in de lidstaten (zie par. 3.3).
[7] Nieuw wetboek van strafrecht (van kracht sinds 1 januari 2010), par. 405.
[8] Artikel 55 van de Wet tot oprichting van het nationaal herdenkingsinstituut – Commissie voor de vervolging van misdaden tegen de Poolse natie van 18 december 1998.
[9] Amendement bij het wetboek van strafrecht dat op 24 juli 2010 van kracht is geworden.
[10] Artikel 170 van het wetboek van strafrecht.
[11] Letland verklaarde in het antwoord op de vragenlijst dat op grond van de artikelen 74 en 71 van het strafwetboek het ontkennen van genocide, misdaden tegen de menselijkheid, misdaden tegen de vrede en oorlogsmisdaden tegen een groep die zich – onder meer – onderscheidt door politieke overtuiging of sociale klasse als een strafbaar feit zou kunnen worden aangemerkt.
[12] Opgenomen in het verslag en de notulen van de hoorzitting die door het Sloveense voorzitterschap zijn gepubliceerd (zie hierboven).
[13] Besluit nr. 1904/2006/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 tot vaststelling van het programma "Europa voor de burger" voor de periode 2007-2013.
[14] ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/docs/wp/cooperation/ict/c_wp_201001_en.pdf.
[15] Meertalige onlinecollectie van miljoenen gedigitaliseerde items uit Europese musea, bibliotheken, archieven en multimediacollecties.
[16] PB L 394 van 30.12.2006.