Bijlagen bij COM(2019)343 - Versterking van de rechtsstaat binnen de Unie Een blauwdruk voor actie - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2019)343 - Versterking van de rechtsstaat binnen de Unie Een blauwdruk voor actie. |
|---|---|
| document | COM(2019)343   |
| datum | 17 juli 2019 |
(5)
Arrest van 24 juni 2019 in zaak C-619/18, Commissie/Polen.
(6)
Meer in het algemeen kunnen, naast politieke ontwikkelingen, ook technologische en maatschappelijke ontwikkelingen de komende jaren tot nieuwe problemen voor de rechtsstaat leiden. Een voorbeeld daarvan is kunstmatige intelligentie en de toepassing daarvan op gevoelige terreinen, zoals de rechtsstelsels.
(7)
Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad en de Raad: Verdere versterking van de rechtsstaat in de Unie — Stand van zaken en mogelijke volgende stappen (COM(2019) 163 final).
(8)
Ibidem.
(9)
https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2019/06/20/a-new-strategic-agenda-2019-2024/
(10)
In oktober 2016 heeft het Europees Parlement een resolutie aangenomen waarin werd opgeroepen tot een EU-monitoringmechanisme voor democratie, de rechtsstaat en de grondrechten.
(11)
Zie bijvoorbeeld het programma voor het voorzitterstrio voor de periode van 1 januari 2019 tot 30 juni 2020: http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14518-2018-INIT/nl/pdf
(12)
Zo heeft de Raad voor het najaar van 2019 een evaluatie van zijn eigen rechtsstaatdialoog gepland onder het Finse voorzitterschap.
(13)
Een samenvatting van de bijdragen is te vinden op: https://ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/effective-justice/rule-law/initiative-strengthen-rule-law-eu_en#stakeholder-contributions
(14)
Speciale Eurobarometer 489 — Rechtsstaat: http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm/survey/getsurveydetail/instruments/special/surveyky/2235
(15)
Wettigheid, rechtszekerheid, gelijkheid voor de wet, scheiding der machten, verbod van willekeur, strafbaarheid van corruptie en doeltreffende rechterlijke bescherming door onafhankelijke rechters.
(16)
Zaak C-506/04, Wilson.
(17)
Zaak C-64/16, Associação Sindical dos Juízes Portugueses en zaak C-49/18, Escribano Vindel.
(18)
Zie met betrekking tot de samenstelling van rechterlijke organen, de benoeming, de ambtstermijn en de gronden voor verschoning, wraking en afzetting van de leden daarvan, en de tuchtregeling voor rechters, zaak C-216/18 PPU, LM en zaak C-8/19 PPU, RH.
(19)
Zaak C-619/18 R, Commissie/Polen, beschikking van 17 december 2018.
(20)
Zaak C-619/18, Commissie/Polen.
(21)
Het gaat onder meer om prejudiciële beslissingen over de noodzaak van een doeltreffend onderzoek naar belastingfraude of fraude met middelen van de Unie (zie bijvoorbeeld de zaken C-617/10, Åkerberg Fransson, C-105/14, Taricco, C-42/17, M.A.S., en C-612/15, Kolev).
(22)
Zie de inleiding en het volgende onderdeel over preventie.
(23)
Aanbeveling 2018/C 195/0 van de Raad van 22 mei 2018 inzake de bevordering van gemeenschappelijke waarden, inclusief onderwijs en de Europese dimensie in lesgeven (PB C 195 van 7.6.2018, blz. 1).
(24)
Zie deel II.
(25)
De Commissie heeft voorgesteld 641 miljoen EUR uit te trekken voor de uitvoering van het programma Rechten en waarden voor 2021-2027.
(26)
De Commissie heeft voorgesteld 1,85 miljard EUR uit te trekken voor de uitvoering van het programma Creatief Europa voor de periode 2021-2027, met inbegrip van maximaal 160 miljoen EUR voor de sectoroverschrijdende onderdelen. De vier prioriteiten ervan omvatten het bevorderen van activiteiten die gericht zijn op “het versterken van een vrij, divers en pluralistisch medialandschap, kwaliteitsjournalistiek en mediageletterdheid”. Een van de doelstellingen is het bieden van stabiele financiering voor projecten op het gebied van mediavrijheid en pluralisme in de media.
(27)
Deze omvat Verordening (EG) nr. 1049/2001 en de sectorale toegang tot informatie uit hoofde van het EU-recht. Ook uit het Europees Verdrag voor de rechten van de mens vloeien algemene nationale verplichtingen voort.
(28)
Daartoe behoren ook de adviesinstanties van de justitiële netwerken van de Raad van Europa, zoals de Adviesraad van Europese rechters (CCJE) en de Adviesraad van Europese aanklagers (CCPE).
(29)
In het kader van het programma Justitie verleent de Commissie exploitatiesubsidies aan bepaalde Europese netwerken op justitieel gebied, die met de Commissie partnerschapskaderovereenkomsten hebben gesloten. Andere netwerken ontvangen financiering uit diverse EU-programma’s en -projecten.
(30)
De Europese Commissie voor democratie middels het recht, ook bekend als de Commissie van Venetië, is een adviesorgaan in het kader van de Raad van Europa dat bestaat uit onafhankelijke deskundigen op het gebied van constitutioneel recht.
(31)
Besluit (EU) 2019/1086 van de Raad van 18 juni 2019 (PB L 171 van 26.6.2019, blz. 115).
(32)
https://www.coe.int/en/web/portal/-/eu-becomes-observer-to-anti-corruption-body-greco
(33)
In 2018 bedroeg de financiering uit verschillende EU-programma’s 27,5 miljoen EUR aan vastleggingen.
(34)
Dit wordt geregeld in artikel 6, lid 2, VEU.
(35)
Het Hof van Justitie oordeelt in zijn advies A-2/13 van 18 december 2014 dat de eerste ontwerpovereenkomst op bepaalde punten, waarvan sommige juridisch en politiek complex zijn, niet verenigbaar is met de Verdragen. Deze bezwaren betekenen dat de Unie moet onderhandelen over wijzigingen van het ontwerp van toetredingsovereenkomst om de Unie in staat te stellen de overeenkomst te sluiten en tot het Europees Verdrag voor de rechten van de mens toe te treden. Na een bezinningsperiode heeft de Commissie met de groep van de Raad overleg gepleegd over mogelijke oplossingen voor de in het advies van het Hof aan de orde gestelde kwesties. Dit overleg gaat goed vooruit en de Commissie hoopt dat de voorwaarden voor hervatting van de onderhandelingen binnenkort zullen worden vervuld.
(36)
Zie bijvoorbeeld de verklaring van de Europese sociale partners over de rechtsstaat van 8 mei 2019.
(37)
Zo zouden bijvoorbeeld acties en publieke verklaringen waarbij individuele rechters of de rechterlijke macht als geheel worden aangevallen, onder deze categorie vallen.
(38)
De effectieve handhavingscapaciteit van de overheidsinstanties en autoriteiten van de lidstaten is afhankelijk van cruciale componenten, met name: i) de bevoegdheden inzake handhaving en instelling van rechtsmiddelen, ii) de vereisten inzake capaciteit en middelen, iii) de vereisten inzake onafhankelijkheid, waar nodig, iv) de handhavingsprocedures en v) de samenwerking tussen autoriteiten van verschillende lidstaten.
(39)
De lijst van de Commissie van Venetië met criteria voor de rechtsstaat is met name relevant voor de vaststelling van specifieke risico’s en zwakke punten.
(40)
In dit verband heeft onder andere het Hof van Justitie erkend dat door internationale publiekrechtelijke organisaties als de Raad van Europa en zijn organen verstrekte gegevens volkomen legitiem en relevant zijn.
(41)
Het is aan de lidstaten om de contactpunten aan te wijzen, die bijvoorbeeld een plek kunnen krijgen binnen het openbaar bestuur of de rechterlijke macht. Soortgelijke structuren bestaan al om de Commissie te ondersteunen bij het verzamelen van informatie voor het EU-scorebord voor justitie en voor de dialoog met de lidstaten over corruptiebestrijdingsbeleid.
(42)
Verordening 2019/493 van het Europees Parlement en de Raad van 25 maart 2019 tot wijziging van Verordening nr. 1141/2014 wat betreft een verificatieprocedure in verband met inbreuken op de regels inzake de bescherming van persoonsgegevens in de context van verkiezingen voor het Europees Parlement.
(43)
Artikel 3, onder c), stelt de voorwaarden vast voor de registratie van politieke partijen.
(44)
Zie artikel 10, lid 3, dat het mechanisme vaststelt voor de verificatie van de naleving van de voorwaarden en vereisten voor registratie.
(45)
Zie deel III. Er zij op gewezen dat de advocaat-generaal in zijn advies in zaak C-619/18, Commissie/Polen, heeft gesteld dat gerechtelijke procedures parallel kunnen lopen aan procedures uit hoofde van het kader voor de rechtsstaat 2014 of artikel 7 VEU, ook al gaat het om hetzelfde onderwerp.
(46)
Daarbij gaat het onder meer om prejudiciële beslissingen, zoals met betrekking tot artikel 325 VWEU, inzake de noodzaak van doeltreffend onderzoek naar belastingfraude of fraude met EU-middelen (zie bv. de zaken C-617/10, Åkerberg Fransson; C-105/14, Taricco; C-42/17 M.A.S.; en C-612/15 Kolev).
(47)
Dit is in overeenstemming met de meer strategische benadering van de handhavingsmaatregelen van de Commissie die uiteen is gezet in de mededeling van de Commissie van 2016 “EU-wetgeving: betere resultaten door betere toepassing”, PB C 18 van 19.1.2017, blz. 10.
(48)
Dit kader is onlangs door het Hof van Justitie in zijn jurisprudentie erkend als een instrument dat volledig deel uitmaakt van de rechtsorde van de EU en rechtsgevolgen heeft (beschikking van het Hof van 17 december 2018 in zaak C-619/18).
(49)
De eerste fasen van de dialoog in het kader van de rechtsstaat zijn niet openbaar.
(50)
Met name de organen van de Raad van Europa brengen een reeks technische evaluaties naar buiten op basis van de jurisprudentie van het Europees Hof voor de rechten van de mens en de normen die dat Hof heeft ontwikkeld. Er gelden echter geen beperkingen ten aanzien van de deskundigheid waarop de Commissie zich bij haar beoordeling kan baseren.
(51)
Ook zou misschien verder moeten worden nagedacht over de vraag of de Commissie ook rechtstreeks een beroep moet doen op de Raad van Europa en zijn organen om specifieke kwesties in de lidstaten te beoordelen.
(52)
Het mechanisme voor samenwerking en toetsing is ingesteld bij wijze van overgangsmaatregel ten behoeve van het toezicht op de hervorming van het justitiële stelsel en de bestrijding van corruptie in Bulgarije en Roemenië, toen deze landen in 2007 tot de Unie toetraden. Zodra dit speciale mechanisme afloopt, moet het toezicht in het kader van horizontale instrumenten worden voortgezet.
(53)
Zaak C-216/18 PPU, LM.
(54)
Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake de bescherming van de begroting van de Unie in geval van fundamentele tekortkomingen op het gebied van de rechtsstaat in de lidstaten, COM(2018) 324 final.
(55)
COM(2019) 196 final.