Bijlagen bij COM(2023)740 - Uitvoering en de handhaving van het handelsbeleid van de EU - Hoofdinhoud

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier	COM(2023)740 - Uitvoering en de handhaving van het handelsbeleid van de EU.
document	COM(2023)740
datum	15 november 2023

bijlagen bij de handelsovereenkomst over auto’s en elektronica werden voortgezet, en de EU en Zuid-Korea bespraken tevens hoe een gelijk speelveld kan worden gewaarborgd voor fabrikanten in de sector, ongeacht hun herkomst, aangezien beide partijen beleid maken voor de subsidiëring van elektronische voertuigen.

- Samenwerking met Japan op het gebied van normalisatie- en certificeringsvereisten en -regels met betrekking tot aanbestedingen voor windenergie op zee, met behulp van drie studies^³⁷ waarin aanbevelingen worden gedaan over manieren om de beperkingen op de toegang van buitenlandse vaartuigen tot offshore-windenergieprojecten te verlichten. Deze studies helpen Japan bij de verwezenlijking van zijn doelstellingen om het aandeel van hernieuwbare energie in zijn energiemix te vergroten en tegen 2050 klimaatneutraal te worden.

- Samenwerking met Canada op het gebied van milieu en grondstoffen, via de voortzetting in 2022 en begin 2023 van een reeks gezamenlijke evenementen die op de top EU-Canada in 2021³⁸ van start zijn gegaan, waaronder een uitgebreide gedachtenwisseling over handel en klimaat met vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld. Gezamenlijke activiteiten waren onder andere vier workshops ter bevordering van duurzaamheid, milieubeheer en klimaatactie in de landbouw. Een ander resultaat van de top, het strategisch partnerschap inzake grondstoffen tussen de EU en Canada, dat een aanvulling vormt op de jaarlijkse bilaterale dialoog over grondstoffen, is erop gericht belangrijke bronnen van de groene en de digitale economie te diversifiëren ten nadele van minder welwillende producenten om op mededinging gebaseerde toeleveringsketens tussen de EU en Canada te bevorderen.

- Samenwerking met Zwitserland op het gebied van het gebruik van handelsovereenkomsten, uitwisseling van informatie over handelsstatistieken, preferentieel gebruik van handelsovereenkomsten en oorsprongsregels. De samenwerking is gebaseerd op EU-onderzoek en een studie³⁹ van het Zwitserse Staatssecretariaat voor Economische Zaken (SECO), om na te gaan wat het economische potentieel is van een op te zetten cumulatiezone tussen preferentiële handelspartners van zowel Zwitserland als de EU. Bovendien past Zwitserland dezelfde beveiligings- en veiligheidsmaatregelen toe als de EU. Het land is sinds de wijziging van de douaneveiligheidsovereenkomst in maart 2021 een actieve deelnemer aan het invoercontrolesysteem 2 van de EU, zodat legitieme handel soepeler verloopt en de toeleveringsketen sterk wordt beveiligd.

De handelsovereenkomsten met de EU bleven ook een forum bieden voor ontwikkelingssamenwerking in Latijns-Amerika en Afrika.

In 2022 heeft de EU, ondersteund door haar regionale samenwerkingsprogramma’s, haar samenwerking met partners in Latijns-Amerika en in Afrika bezuiden de Sahara op het gebied van duurzaamheid en goed bestuur voortgezet. Bij deze samenwerking is ook het maatschappelijk middenveld sterk betrokken, ook op lokaal niveau in de partnerlanden. Enkele recente voorbeelden daarvan zijn:

- Samenwerking met Chili, geholpen door de regionale programma’s van de EU om de overgang van het land naar een duurzamere en milieuvriendelijkere economie te ondersteunen, met doelstellingen zoals duurzame mijnbouw, de bestrijding van antimicrobiële resistentie, de bevordering van verantwoord ondernemerschap en de vaststelling van acties voor een koolstofarme en circulaire economie. Voorts heeft de Commissie in 2022 een nieuw project voor Chili⁴⁰ gelanceerd ter ondersteuning van eerlijke en duurzame handel tussen de EU en Chili, dat de rol van handel ter ondersteuning van milieu- en sociale doelstellingen helpt benadrukken. Het project omvatte onder meer studies over biologische productie in Chili en over eerlijke handel, en omvatte regionale workshops in alle 16 regio’s, een conferentie op hoog niveau met internationale experts en een online b2b-platform⁴¹ om Chileense producenten in contact te brengen met afnemers uit de EU.

- Samenwerking met Ghana in het kader van het project “Compete Ghana”^⁴² “ter ondersteuning van de uitvoering van de tussentijdse economische partnerschapsovereenkomst (EPO) tussen de EU en Ghana” (4,1 miljoen EUR, 2020-2024). Het project heeft tot doel het economisch beleid en het ondernemingsklimaat te verbeteren en de voordelen van de EPO voor Ghana te maximaliseren. Tot de belangrijkste resultaten in 2022 behoren de voltooiing van communicatiemateriaal (bijvoorbeeld een tussentijds EPO-handboek en een brochure van twee bladzijden over de tussentijdse EPO voor bewustmaking van de publieke en private sector), opleidingssessies voor het personeel van het EPO-secretariaat, de logistieke ondersteuning van de Commissie/DG TAXUD voor de opleiding inzake capaciteitsopbouw voor 40 Ghanese douaneambtenaren, en een verslag over handelshervormingen op basis van de tussentijdse EPO.

Veel overeenkomsten met ontwikkelingslanden, zoals de EPO’s met ACS-landen, hebben een sterke ontwikkelingsdimensie en bieden stimulansen voor hervormingen die in het kader van ontwikkelingssamenwerking en met name hulp voor handel (Aid for Trade, AfT) als hefboom kunnen worden gebruikt om een opener handelsklimaat te bevorderen, het gebruik van de overeenkomsten te bevorderen en vooruitgang te boeken met betrekking tot de prioriteiten inzake handel en duurzame ontwikkeling (TSD). Uit het voortgangsverslag van de EU over hulp voor handel in 2022 ⁴³ blijkt dat de EU met haar lidstaten ’s werelds grootste verstrekker van hulp voor handel was en goed was voor meer dan 40 % van de mondiale stromen in 2020, wat overeenkomt met 22,9 miljard EUR. Een groot deel daarvan ging naar landen met preferentiële toegang tot de EU-markt. Zo bedroeg de EU-hulp voor handel aan ACS-landen in 2020 in totaal 7,2 miljard EUR. Het verslag bevat ook nadere informatie en voorbeelden over de hulp voor handel van de Commissie en de lidstaten, bijvoorbeeld bij het ondersteunen van kmo’s bij het benutten van de mogelijkheden van handelsovereenkomsten en het verbeteren van TSD-kwesties. De website over het EU-initiatief hulp voor handel heeft een interactieve kaart ⁴⁴ van de begunstigde landen, met contextspecifieke voorbeelden van hulp voor handel-projecten.

De EU blijft de technische samenwerking met preferentiële partners bevorderen om de voorwaarden voor zakendoen te verbeteren

Zo heeft de Commissie de uitrol van haar op 1 april 2022 gestarte project IP Key South East Asia (belangrijkste intellectuele-eigendomskwesties Zuid-Oost Azië) bevorderd door systemen op te zetten om hoogwaardige en snelle processen voor de registratie en effectieve handhaving van intellectuele-eigendomsrechten (IER) te vergemakkelijken. Het project ondersteunt de uitvoering van IER-bepalingen met preferentiële partners in de ASEAN-regio, met name Singapore en Vietnam, en helpt hen bij hun toetreding tot relevante internationale overeenkomsten.

De Commissie/DG TAXUD heeft ook technische bijstand verleend aan de staten die partij zijn bij de economische partnerschapsovereenkomst met de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (Southern African Development Community, SADC) om de uitvoering van de EPO-oorsprongsregels te helpen versnellen. In 2022 werd onder meer een capaciteitsopleiding inzake diagonale cumulatie tussen de SADC-EPO-staten georganiseerd, om de uitvoering van die cumulatie te versnellen en de regionale integratie in de SADC-regio te versterken.

In 2022 zette de EU ook het programma Partners for Growth (partners voor groei) van de EU en Zuid-Afrika voort om de bilaterale handel in het kader van de SADC-EPO te maximaliseren, door technische handelsbelemmeringen weg te nemen en mondiale waardeketens te bevorderen. In dit verband heeft de EU de samenwerking met de Zuid-Afrikaanse vereniging voor katoen, wol en mohair voortgezet, waarbij telers, afnemers, leveranciers van uitrusting en grondstoffenverenigingen in de hele waardeketen van duurzaam textiel worden samengebracht om mogelijkheden voor kennisdeling, technische uitwisseling en handel te verkennen.

Een ander voorbeeld is de nauwe samenwerking van de EU met al haar partners in het pan-Euro-mediterrane gebied (PEM) bij de ontwikkeling van een gemeenschappelijk platform voor het gebruik van elektronische bewijzen van oorsprong en elektronische middelen voor administratieve samenwerking (e-POC-initiatief).

C. Focus op handel en duurzame ontwikkeling

Op 22 juni 2022 heeft de Commissie de evaluatie van haar beleid inzake handel en duurzame ontwikkeling afgerond, die uitmondde in de bekendmaking van een mededeling⁴⁵ getiteld De kracht van handelspartnerschappen: samen voor groene en rechtvaardige groei⁴⁶. De mededeling geeft een nieuwe impuls aan de uitvoering van bestaande handelsovereenkomsten van de EU met TSD-hoofdstukken, d.w.z. 11 handelsovereenkomsten die 18 partnerlanden bestrijken.

De Commissie heeft haar activiteiten opgevoerd om gevolg te geven aan haar TSD-evaluatie van 2022.

In overeenstemming met de conclusies van de TSD-evaluatie heeft de Commissie haar belofte gestand gedaan om het maatschappelijk middenveld beter te betrekken bij de uitvoering en handhaving.

- Het verbeterde klachtenmechanisme met betrekking tot vermeende TSD-schendingen die bij het centrale toegangspunt (SEP) van de Commissie worden gemeld, bevat specifieke termijnen waarbinnen de Commissie moet reageren (zie hieronder).

- De Commissie is ook begonnen met het vaststellen van landspecifieke prioriteiten, met nauwe betrokkenheid van de interne adviesgroepen (DAG’s, domestic advisory groups) van de EU. Het doel is de uitvoering van de TSD-verbintenissen doeltreffender te maken.

De Commissie heeft ook concrete stappen ondernomen om samen te werken met partnerlanden die TSD-verbintenissen zijn aangegaan. In 2022 werden de TSD-comités binnen de handelsovereenkomsten van de EU gebruikt om:

- partners te betrekken bij belangrijke inhoudelijke elementen van de TSD-evaluatie, met name wat betreft de uitvoering van normen inzake veiligheid en gezondheid op het werk (VGW) met het oog op een veilige en gezonde werkomgeving, die een nieuw fundamenteel beginsel en recht op het werk wordt, en een dialoog aan te gaan met bepaalde partners over de overeenkomstige verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) (C155 en C187);

- te pleiten voor transparantere procedures, met name over de samenstelling van de interne adviesgroepen (DAG’s) van partnerlanden, ter ondersteuning van de contacten tussen DAG’s en met het maatschappelijk middenveld in het algemeen;

- het inzicht van de partners in onlangs vastgestelde of voorgestelde EU-wetgeving inzake duurzaamheid te vergroten (zoals EU-verordeningen inzake ontbossing en koolstofgrenscorrectie, en ook het voorstel voor een verordening inzake gedwongen arbeid) en tegemoet te komen aan de bezorgdheid van partners over de gevolgen voor de handelsbetrekkingen met de EU.

De eerste formele klacht over TSD is ontvangen en de voorlopige beoordeling is afgerond⁴⁷

De klacht betreft arbeidsrechten in de mijnbouwsector in Peru en Colombia. De Commissie heeft de klager, de Nederlandse ngo CNV Internationaal, op 13 januari 2023 in kennis gesteld van de resultaten van haar voorlopige beoordeling. De Commissie heeft Peru en Colombia ook op de hoogte gebracht en informatie over deze vermeende situatie op haar website gepubliceerd⁴⁸. In de voorlopige beoordeling werden potentiële tekortkomingen vastgesteld bij de handhaving van de arbeidswetgeving in beide landen. De Commissie werkt nu verder met die landen samen om een vervolg te geven aan de vastgestelde potentiële tekortkomingen.

De Commissie heeft ten volle gebruikgemaakt van de handelsovereenkomst, met name de bepalingen inzake dialoog en samenwerking op het gebied van handel en duurzame ontwikkeling, en van andere kanalen. De Commissie werkt hierbij ook samen met de IAO.

In juni 2022 publiceerde de Commissie de herziene operationele richtsnoeren voor het centrale toegangspunt. De herziene richtsnoeren bieden belanghebbenden die vermeende TSD-inbreuken melden meer transparantie en voorspelbaarheid en vermelden ook de termijnen waarbinnen de Commissie TSD-klachten afhandelt: 10 werkdagen om de ontvangst van een klacht te bevestigen, 20 voor een eerste vervolgcontact met de klager en maximaal 120 werkdagen om de voorlopige beoordeling af te ronden (afhankelijk van de complexiteit van de zaak).

Tijdens de verslagperiode is aanzienlijke vooruitgang geboekt bij de uitvoering van de TSD-verbintenissen op het gebied van arbeid

Op het gebied van arbeid werd vooruitgang geboekt bij de ratificatie en inwerkingtreding van de belangrijkste IAO-verdragen in verschillende partnerlanden:

- Japan heeft IAO-Verdrag nr. C105 betreffende de afschaffing van dwangarbeid geratificeerd. Het verdrag is in juli 2023 in werking getreden. Japan blijft vastbesloten verdere vooruitgang te boeken met de ratificatie van het nog lopende IAO-Verdrag betreffende discriminatie (C111), maar er moeten nog concretere maatregelen en termijnen worden uitgewerkt.

- In Midden-Amerika ratificeerde Panama de belangrijkste internationale arbeidsverdragen inzake arbeidsinspecties en moederschap en het protocol van 2014 bij het Verdrag betreffende dwangarbeid.

- In Zuid-Korea zijn in april 2022 drie belangrijke verdragen in werking getreden, namelijk betreffende de vrijheid tot het oprichten van vakverenigingen en de bescherming van het vakverenigingsrecht (nr. 87), het recht zich te organiseren en collectief te onderhandelen (nr. 98) en dwangarbeid (nr. 29). Er is ook enige vooruitgang geboekt met de ratificatie van Verdrag nr. 105 betreffende de afschaffing van dwangarbeid: in 2022 publiceerde Zuid-Korea een studie waarin werd vastgesteld welke nationale bepalingen moeten worden gewijzigd om aan dit IAO-verdrag te voldoen. In september 2022 organiseerde de Commissie een bijeenkomst voor belanghebbenden met het Zuid-Koreaanse maatschappelijk middenveld en zij voert een afzonderlijke studie uit om de Zuid-Koreaanse studie te valideren. De EU is deze kwestie op alle niveaus bij Zuid-Korea blijven aankaarten.

Met de voltooiing van de eerste stap (ratificatie) is de focus van de uitvoering verschoven van ratificatie naar de uitvoering en toepassing van de belangrijkste IAO-verdragen door de handelspartners, hetgeen de Commissie nauwlettend blijft volgen.

In dit verband werden in 2022 enkele geruststellende trends en ontwikkelingen waargenomen, aangezien de binnenlandse arbeidswetgeving in een aantal partnerlanden wordt herzien en verbeterd in het kader van de uitvoering van hun TSD-verbintenissen.

- Zo wordt in Vietnam gewerkt aan een bredere hervorming van het arbeidswetboek (met inbegrip van een besluit om de oprichting van onafhankelijke vakbonden mogelijk te maken). Deze hervorming zal waarschijnlijk ook een positief effect hebben op de DAG van Vietnam, waaraan ook onafhankelijke werknemersorganisaties moeten gaan deelnemen.

- De samenwerking van de EU en Japan op het gebied van wetgeving inzake passende zorgvuldigheid in de TSD-comités en de intersessionele technische vergaderingen hebben bijgedragen aan de in september 2022 gepubliceerde richtsnoeren van Japan inzake passende zorgvuldigheid op het gebied van mensenrechten. De richtsnoeren hebben betrekking op dezelfde arbeidsnormen als in het TSD-hoofdstuk van de EPO, en zijn onder meer gericht op het vergroten van de mate waarin Japanse ondernemingen verantwoordelijk en in overeenstemming met de internationale normen zaken doen.

- Singapore heeft aangegeven te werken aan wetgeving om discriminatie op de werkplek te verbieden (hetgeen tot nu toe alleen op vrijwillige basis gebeurde).

- Georgië heeft een volwaardige arbeidsinspectie opgericht met een uitgebreid mandaat.

- Na besprekingen in de TSD-comités en met belanghebbenden ter plaatse hebben Colombia en Peru lacunes in de arbeidswetgeving vastgesteld en besloten hun respectieve arbeidswetboeken te herzien.

TSD-bepalingen in preferentiële handelsovereenkomsten op het gebied van milieu en arbeid hebben geleid tot gerichtere samenwerking tussen de partijen

Wat milieubescherming betreft, werd in de verslagperiode geleidelijk vooruitgang geboekt bij de uitvoering van multilaterale milieuovereenkomsten en bij de benadering van de circulaire economie in het kader van de ecologische transitie. Vietnam is bijvoorbeeld in dialoog met de EU over de circulaire economie, waarbij het TSD-hoofdstuk en de handelsovereenkomst tussen de EU en Vietnam als geheel een belangrijke rol spelen.

De Commissie blijft sterk investeren in samenwerking om de milieubepalingen in haar handelsovereenkomsten uit te voeren, ook met ontwikkelde handelspartners in Zuidoost-Azië. Dit omvatte de bevordering van de samenwerking met Singapore op het gebied van technologieën ter ondersteuning van de groene en digitale transitie (op basis van de gezamenlijke workshop van de DAG’s over digitale economie in samenhang met duurzaamheid van 24 maart).

De EU heeft in 2022 technische samenwerking voor duurzaamheidsdoelstellingen gefinancierd

- In Midden-Amerika ondersteunen samenwerkingsprojecten hervormingsprocessen en capaciteitsopbouw om partners te helpen hun verbintenissen op het gebied van arbeid na te komen. Een voorbeeld hiervan is een door de EU gefinancierd IAO-programma voor Guatemala ter uitvoering van een IAO-routekaart inzake vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen.

- In Vietnam steunt het programma ter bevordering van fatsoenlijk werk van de EU en Vietnam, met een budget van 13,5 miljoen EUR over een periode van zes jaar, acties betreffende de arbeidsverhoudingen, de vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen, alsook de oprichting en werking van onafhankelijke vakbonden en arbeidsinspecties.

Interne adviesgroepen hebben opnieuw veel bijgedragen tot de verwezenlijking van de TSD-doelstellingen in het kader van 11 EU-handelsovereenkomsten die 18 landen bestrijken

Bijdragen van DAG’s, die ter plaatse in de partnerlanden de situatie bewaken, versterken het standpunt van de Commissie bij de naleving van de TSD-verbintenissen:

- Zo werd in Ecuador in de gezamenlijke bijdragen van vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld in 2021 gewezen op moeilijkheden bij de registratie als vakbond van een van de werknemersorganisaties in de bananensector; dit heeft tot handhavingsmaatregelen geleid. De Commissie nam de kwestie op en sprak haar bezorgdheid uit over de schending van fundamentele arbeidsverplichtingen en herinnerde aan de aanbevelingen van de IAO. De Commissie is blijven samenwerken met de vakbonden in Ecuador, met name in de bananensector, en blijft hun zaak ondersteunen in besprekingen met de Ecuadoraanse regering.

- De DAG van de EU en Zuid-Korea heeft de Commissie in 2021 gewezen op een geval van vermeende discriminatie van bezorgers in Zuid-Korea, met betrekking tot de erkenning van hun recht op collectieve onderhandelingen. De Commissie heeft deze zaak verder besproken met Zuid-Korea in het kader van de uitvoering van het verslag van het deskundigenpanel.

- Meer recentelijk heeft de DAG van het Verenigd Koninkrijk en de EU de aandacht van de Commissie gevestigd op een aantal nalevingskwesties, die aan de orde zijn gesteld in besprekingen met het VK in de relevante institutionele organen. Deze omvatten een vermindering van het aantal arbeidsinspecties in het VK in verband met de toezegging van het VK om een doeltreffend systeem van binnenlandse handhaving in stand te houden. Dit punt werd aan de orde gesteld in het Gespecialiseerd Handelscomité (TSC) voor het gelijke speelveld, op basis van de zorgen van de interne adviesgroep van de EU.

De DAG’s bleven ook input leveren over wederzijdse punten van belang en van bezorgdheid voor de partijen bij handelsovereenkomsten van de EU, door middel van onderzoek naar thema’s op het gebied van handel en duurzame ontwikkeling. Het gaat onder meer om studies in opdracht van DAG’s van de EU en partnerlanden, die bijdragen tot samenwerking en wederzijds begrip tussen de partijen op het gebied van duurzaamheidskwesties. Voorbeelden hiervan zijn een studie over eerlijke handel tussen de EU en de Andesregio en een bureaustudie over platformwerk en institutionele bescherming in met name Zuid-Korea en de EU, die medio maart 2022 is gepubliceerd.

Daarnaast zijn de DAG’s van de EU in 2022 actief blijven samenwerken met het maatschappelijk middenveld in partnerlanden. De betrokkenheid van de DAG’s van de EU met het maatschappelijk middenveld ter plaatse (onder meer via fora van het maatschappelijk middenveld of soortgelijke constructies in het kader van EU-handelsovereenkomsten) heeft ook bijgedragen tot vooruitgang in handels- en duurzaamheidskwesties, zelfs in gevallen waarin de praktische opzet van DAG’s van derde landen nog steeds tekortkomingen vertoonde. Een aantal voorbeelden:

- In Vietnam hielp de betrokkenheid ter plaatse van de DAG EU-Vietnam en de EU-delegatie een proces op gang te brengen dat leidde tot de oprichting van een DAG in het najaar van 2021, waarna het aantal leden in 2022 werd verhoogd van drie tot zeven.

- In Japan heeft de DAG van de EU met een aantal Japanse deelnemers aan de gezamenlijke dialoog met het maatschappelijk middenveld een aantal belangrijke samenwerkingsthema’s vastgesteld, namelijk verantwoord ondernemerschap, zorgvuldigheid en ratificatie van IAO-verdragen. Dit zorgde voor een positieve dynamiek.

- De pro-actieve betrokkenheid van de EU-DAG in de Andeslanden heeft geleid tot wederzijds gesteunde individuele verklaringen van de Colombiaanse DAG, de Ecuadoraanse DAG en de Peruaanse schaduw-DAG tijdens het Forum voor het maatschappelijk middenveld op 28 oktober 2022.

De Commissie heeft in 2022 de lopende financiële steun voor de werkzaamheden van de DAG’s veiliggesteld: het in 2018 door de Commissie aanbestede project van 3 miljoen EUR ter ondersteuning van het maatschappelijk middenveld in het kader van handelsovereenkomsten is verlengd tot eind 2024 en wordt momenteel verlengd tot eind 2026.

D. Evaluatie van het effect van handelsovereenkomsten om uitvoeringswerkzaamheden te onderbouwen⁴⁹

De Commissie heeft tijdens de verslagperiode verder aandacht besteed aan de bevindingen van de studie ter ondersteuning van de evaluatie achteraf van de handelsovereenkomst tussen de EU en de Andeslanden⁵⁰.

In september 2022 is het eindverslag van de studie ter ondersteuning van de evaluatie achteraf van de handelsovereenkomst tussen de EU en Midden-Amerika gepubliceerd, waarover de Commissie in juni 2023 haar hoofdverslag (werkdocument van de diensten van de Commissie) heeft uitgebracht. De Commissie beoordeelt het verslag nu en bereidt haar werkdocument voor om de evaluatie achteraf af te ronden.

Beide evaluaties werpen licht op de stand van de uitvoering van de overeenkomsten en de gevolgen ervan voor de EU en de partnerlanden, waarbij wordt gekeken naar economische, sociale en milieuaspecten. Zij bevestigen de aanpak van de Commissie ten aanzien van de uitvoering met de Latijns-Amerikaanse en Midden-Amerikaanse partners en leveren verdere informatie om haar uitvoerings- en handhavingsstrategie verder te verfijnen.

Tegelijkertijd wordt verder gewerkt aan de evaluatie achteraf van de diepe en brede vrijhandelszones met Georgië en Moldavië. Het werkdocument van de diensten van de Commissie wordt momenteel voorbereid.

Tot slot is begonnen met een evaluatie achteraf van de economische partnerschapsovereenkomst tussen de EU en de SADC.

III. Kleine en middelgrote ondernemingen helpen wegwijs te worden in de wereldhandel

De voordelen van EU-handelsovereenkomsten zijn voor kmo’s (die 93 % van de EU-exporteurs uitmaken) met name relevant wanneer zij op zoek zijn naar nieuwe zakelijke kansen in het buitenland. Zelfs wanneer zij niet rechtstreeks handel drijven met markten van derde landen, komen de overeengekomen verbintenissen ook ten goede aan kmo’s vanwege hun rol in de mondiale toeleveringsketen, bijvoorbeeld wanneer zij optreden als leveranciers van grotere bedrijven. In 2022 bleef de Commissie kmo’s voorlichten over de voordelen van EU-handelsovereenkomsten en de benutting ervan.

A. Access2Markets verbeteren en bevorderen

Het in oktober 2020 gelanceerde platform Access2Markets bevat uitgebreide praktische informatie die bedrijven nodig hebben wanneer zij zaken doen in het buitenland, met inbegrip van tarieven, belastingen en procedures voor 135 uitvoermarkten en alle markten van herkomst. Het platform is door meer dan vijf miljoen personen gebruikt⁵¹ en de Commissie heeft meer dan 9 000 kmo’s opgeleid op het platform. Naast het organiseren van virtuele opleidingsseminars op kwartaalbasis, met vertolking van Engels naar EU-talen, heeft de Commissie/DG TRADE 30 door de lidstaten en het bedrijfsleven georganiseerde opleidingsevenementen ondersteund. Het gaat onder meer om de top EU-Afrika van 2022, de in samenwerking met het Franse voorzitterschap van de Raad georganiseerde Access2Markets-opleiding, de opleiding met het Centrum voor industriële samenwerking EU-Japan, de EU-Canadese Kamer van Koophandel en de opleiding tijdens de jaarlijkse conferentie van het Enterprise Europe Network in 2022.

Access2Markets en de belangrijkste instrumenten ervan werden in 2022 opnieuw geactualiseerd:

- Het zelfbeoordelingsinstrument voor oorsprongsregels (ROSA, Rules of Origin Self-Assessment) wordt ongeveer 470 keer per dag gebruikt. De dekking ervan werd in 2022 verder uitgebreid: ROSA omvat nu 31 handelsovereenkomsten van de EU, die in totaal 119 partnerlanden bestrijken (waaronder de 65 ontwikkelingslanden die voor hun uitvoer naar de EU profiteren van het stelsel van algemene preferenties). Bovendien zijn per juni 2023 de Brede Economische en Handelsovereenkomst (CETA) tussen de EU en Canada, de Handels- en Samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk (TCA, Trade and Cooperation Agreement), de economische partnerschapsovereenkomst tussen de EU en Japan en het stelsel van algemene preferenties beschikbaar in alle EU-talen. De nieuwe versie van het zelfbeoordelingsinstrument voor oorsprongsregels is voor de meeste vrijhandelsovereenkomsten van de EU beschikbaar. ROSA is volledig vernieuwd met een nieuwe interface⁵² (ROSA 2) en vereenvoudigde vragen, waardoor bedrijven minder tijd nodig hebben om hun zelfbeoordeling af te ronden en het proces voor gebruikers verder is vereenvoudigd.

- Het in september 2021 gelanceerde instrument Access2Procurement (A2P) helpt bedrijven te bepalen of een specifieke aanbesteding valt onder de internationale verbintenissen die Canada en Japan zijn aangegaan in hun bilaterale handelsovereenkomsten met de EU. Sinds de invoering van het instrument hebben gebruikers 5 395 beoordelingen uitgevoerd, met ongeveer 270 maandelijkse beoordelingen in 2022. De toevoeging van de Verenigde Staten aan Access2Procurement is voltooid en officieel van start gegaan op 4 juli 2023. Het Verenigd Koninkrijk wordt als volgende land toegevoegd.

- Aan het platform is in 2022 een handelsondersteunend instrument voor diensten en investeringen toegevoegd (“My Trade Assistant for Services and Investment”). Dit instrument bestrijkt tot dusver twee landen, Canada en het Verenigd Koninkrijk, en drie sectoren: juridische, boekhoudkundige en zeevervoerdiensten. Het instrument is sinds de lancering 9 000 keer geraadpleegd. Voor meer dan 90 dienstensectoren op vier uitvoermarkten — Canada, Japan, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk — wordt geleidelijk informatie toegevoegd.

- In Access2Markets worden geleidelijk dienstenstatistieken geïntegreerd: deze zijn gebaseerd op de “Bop-Its6” -gegevenssets van Eurostat en hebben betrekking op de volgende sectoren: productiediensten, onderhoud en reparatie, vervoer, reizen, bouw, verzekeringen en pensioenen, financiële diensten, telecommunicatie, computer- en informatiediensten, overige zakelijke diensten en persoonlijke, culturele en recreatiediensten.

B. Tegemoetkomen aan specifieke behoeften van kmo’s: kmo-hoofdstukken in handelsovereenkomsten en -centra in Japan en China

Een aantal handelsovereenkomsten van de EU bevat specifieke kmo-bepalingen⁵³ om kmo’s te helpen essentiële informatie te verkrijgen die nodig is om toegang te krijgen tot elkaars markten. De Brede Economische en Handelsovereenkomst tussen de EU en Canada (CETA) bevat een aanbeveling over kmo’s⁵⁴, terwijl de economische partnerschapsovereenkomst tussen de EU en Japan (EPO EU-Japan) en de handels- en de TCA tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk kmo-hoofdstukken bevatten. De contactpunten aan beide zijden zorgen ervoor dat bij de uitvoering van de overeenkomst rekening wordt gehouden met de belangen van kmo’s en dat kmo’s toegang hebben tot de meest recente informatie. In dit verband hebben de kmo-contactpunten die in maart 2023 in het kader van CETA zijn opgericht, een speciaal webinar georganiseerd om ervaringen en informatie uit te wisselen over elkaars beleidsinitiatieven en -programma’s om kmo’s te helpen internationaliseren. Gedurende de looptijd van de CETA is het aantal kmo’s dat naar Canada exporteert met 43 % gestegen. De kmo-contactpunten die in het kader van de EPO tussen de EU en Japan zijn opgericht, zijn in juni 2022 bijeengekomen om de activiteiten te presenteren die zij hebben ondernomen om uitvoering te geven aan het kmo-hoofdstuk, en hebben in maart 2023 hun meest recente gezamenlijke activiteitenverslag⁵⁵ gepubliceerd.

In 2022 is de Commissie kmo’s blijven bijstaan via speciale kmo-centra in Japan en China om kmo’s wegwijs te maken op deze markten.

Het EU-Japan Centre for Industrial Cooperation (Centrum voor industriële samenwerking EU-Japan)⁵⁶ heeft met de hulp van zijn speciale EPO-helpdesk⁵⁷ onder meer de volgende activiteiten uitgevoerd:

- opleiding voor 77 managers uit de EU (“Get Ready for Japan” — wees klaar voor Japan, “World Class Manufacturing” — productie van wereldklasse);
- 41 webinars of podcasts over zakendoen in Japan, met meer dan 1 200 deelnemers;
- 20 marktinformatieverslagen die gratis toegankelijk zijn voor Europese bedrijven;
- 28 B2B-evenementen die meer dan 830 ontmoetingen tussen Europese en Japanse ondernemingen⁵⁸ mogelijk maakten, waaruit 15 partnerschapsovereenkomsten zijn voortgekomen.

Het kmo-centrum van de EU in China⁵⁹ adviseert belanghebbenden uit het bedrijfsleven over de ontwikkeling van commerciële activiteiten op de Chinese markt en ondersteunt de uitwisseling van beste praktijken. In 2022 organiseerde het onder andere:

- 37 opleidingssessies/webinars in China en de EU voor meer dan 3 000 kmo’s in de EU;
- 22 belangenbehartigingsactiviteiten, waaronder beleidsbijeenkomsten en lobbyactiviteiten met Chinese en Europese overheidsfunctionarissen, denktanks en bedrijfsorganisaties;
- 10 uitvoerrichtsnoeren, sectorverslagen en artikelen in de zakelijke pers;
- meer dan 300 gevallen van specifieke technische bijstand aan Europese kmo’s.

C. Samenwerking met het Enterprise Europe Network (EEN) ter ondersteuning van kmo’s

De Commissie/DG Handel werkt steeds nauwer samen met het Enterprise Europe Network⁶⁰ (“het netwerk”), dat opnieuw is gelanceerd in het kader van het EU-programma voor de interne markt. De partners in dit netwerk hebben een specifiek mandaat om EU-handelsovereenkomsten te bevorderen. In de opdracht van de meest recente oproep tot het indienen van voorstellen voor het netwerk staat dat de netwerkpartners “kmo’s moeten helpen optimaal gebruik te maken van de lopende vrijhandelsovereenkomsten van de EU (handelsovereenkomsten) met derde landen”. Het beschikbare budget voor de oproep bedraagt 164,5 miljoen EUR voor de periode van 1 januari 2022 tot en met 30 juni 2025. Van netwerkadviseurs wordt ook verwacht dat zij verslag uitbrengen over de resultaten die de bedrijfsadviesdiensten hebben opgeleverd voor Europese bedrijven.

De structuren van het EEN worden steeds meer ingezet om handelsovereenkomsten van de EU te bevorderen

In 2022 heeft het netwerk een speciale deskundigengroep (“thematische groep internationalisering”) opgericht die zich bezighoudt met de internationalisering van kmo’s en waarvan de werkzaamheden worden gevolgd door 290 netwerkadviseurs. Er is een speciale contactpersoon aangewezen om netwerkadviseurs beter in staat te stellen hun zakelijke klanten te helpen de mogelijkheden van EU-handelsovereenkomsten te benutten.

Met nieuwe oproepen tot het indienen van voorstellen en blijken van belangstelling in 2022 heeft het netwerk zich buiten de grenzen van de EU uitgebreid met netwerkknooppunten in landen waarmee de EU een bilaterale handelsovereenkomst of een douane-unie heeft gesloten, zoals Turkije, Singapore, of Zuid-Korea.

Een groot aantal netwerkactiviteiten is gericht op de toegang van kmo’s tot de voordelen die handelsovereenkomsten bieden

Via zijn contacten met 500 toonaangevende bedrijfsondersteunende organisaties in Europa blijft het netwerk de opleidingsinspanningen van DG TRADE over EU-handelsovereenkomsten en Access2Markets uitbreiden. In 2022 voerde het netwerk opnieuw een lange reeks extra promotieactiviteiten uit om kmo’s te helpen buitenlandse markten te leren kennen en daar te opereren en de concurrentie aan te gaan. Deze werkzaamheden zijn onder andere:

- een workshop over EU-handelsovereenkomsten en Access2Markets tijdens de jaarlijkse EEN-conferentie in Praag in oktober 2022, met deelname van 40 netwerkadviseurs ter plaatse en ongeveer 60 online;

- een opleidingssessie voor opleiders in november 2022 met externe consultants, met behulp van praktijkstudies. De deelnemers is verzocht de sessie te reproduceren en de inhoud binnen 6 maanden in hun nationale netwerken te verspreiden;

- begin 2023 is een tweemaandelijkse stamtafel voor kenners van handelsovereenkomsten van start gegaan; in dit verband adviseren deskundigen op het gebied van externe handel netwerkadviseurs over hoe zij concrete problemen kunnen oplossen waarmee hun klanten worden geconfronteerd bij de invoer en/of uitvoer naar landen buiten de EU.

D. Samenwerking met organisaties voor handelsbevordering

De Commissie blijft samenwerken met de organisaties voor handelsbevordering in de lidstaten om hen op de hoogte te houden van de handelsovereenkomsten van de EU en Access2Markets. In 2022 zette de Commissie ook haar uitwisseling voort met Trade Promotion Europe (TPE)⁶¹, waarbij 27 organisaties voor handelsbevordering uit 17 lidstaten zijn aangesloten. Met zijn brede netwerk van meer dan 170 kantoren in de EU en meer dan 400 buiten de EU heeft TPE een belangrijke rol als vliegwiel. De Commissie steunt de inspanningen van TPE om de bekendheid van de preferentiële handelsovereenkomsten van de EU en de voordelen ervan bij haar leden te vergroten. Deze steun kreeg onder andere de vorm van een reeks gespecialiseerde opleidingssessies, zoals het masterclassprogramma voor exportbeheer, dat in maart 2023 van start is gegaan⁶².

E. Activiteiten ter ondersteuning van kmo’s op multilateraal niveau (WTO)

De EU heeft in 2022 haar steun voor de uitvoering van het pakket van 2020 voor micro-ondernemingen en kmo’s⁶³ voortgezet en aan het WTO-secretariaat verslag uitgebracht over de stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van het pakket door de EU. In dit verband stuurt de EU regelmatig tarifaire en niet-tarifaire gegevens naar de twee informatieplatforms in het kader van het pakket: de Global Trade Helpdesk (wereldwijde handelsondersteuning) en de geïntegreerde WTO-databank. De EU heeft ook herhaaldelijk terugkoppeling en steun gegeven voor initiatieven van het WTO-secretariaat om informatie te delen, onder meer over de wijze waarop de bepalingen inzake micro-ondernemingen en kmo’s in de databank voor regionale handelsovereenkomsten kunnen worden verbeterd⁶⁴.

IV. Belemmeringen aanpakken en oplossingen vinden

IV.1 Stand van zaken met betrekking tot handelsbelemmeringen en de opheffing ervan

In 2022 bleef het mondiale handelsklimaat complex. De eenzijdige en ongerechtvaardigde aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne had aanzienlijke gevolgen voor de internationale handel, na gezamenlijke druk van geallieerde landen en andere landen om Rusland te belemmeren bij de voortzetting van zijn agressie, terwijl andere landen maatregelen hebben genomen om hun binnenlandse markten te beschermen. Voorts werden in sommige regio’s de protectionistische beleidsmaatregelen en praktijken in stand gehouden die tijdens de COVID-19-periode een hoogtepunt bereikten, met de nodige uitdagingen voor bedrijven die op die markten actief zijn. Daarom is het belangrijk te blijven werken aan het opsporen, aankaarten en oplossen van handelsbelemmeringen.

A. Geregistreerde handels- en investeringsbelemmeringen per 31 december 2022

Zoals aangegeven in de onderstaande tabel waren er eind 2022 448 actieve handels- en investeringsbelemmeringen in 64 derde landen opgenomen in de databank Access2Markets van de Commissie.

Soort maatregel	Aantal belemmeringen
Sanitaire en fytosanitaire maatregelen (SPS)	99
Technische handelsbelemmeringen (TBT)	79
Tarieven en equivalenten en kwantitatieve beperkingen	79
Administratieve procedures	37
Andere maatregelen*	37
Diensten en investeringen	36
Intellectuele-eigendomsrechten (IER)	36
Overheidsopdrachten	29
Uitvoerbelastingen en -beperkingen	16
Totaal	448

* Andere maatregelen zijn belemmeringen in verband met handelsbeschermingsinstrumenten (HBI’s) en met subsidies en maatregelen die van invloed zijn op de mededinging.

Het aantal handels- en investeringsbelemmeringen waarmee EU-bedrijven bij uitvoer naar derde landen worden geconfronteerd is dus stabiel gebleven ten opzichte van 2021, toen 455 belemmeringen werden genoteerd.

Wat betreft de registratiedatum van de eind 2022 geregistreerde handelsbelemmeringen, was 34 % geregistreerd in de afgelopen 5 jaar (zoals blijkt uit figuur 5), is 38 % tussen 6 en 10 jaar oud, terwijl 27 % van alle belemmeringen al meer dan 10 jaar op de lijst staat.

Figuur 5: Aantal belemmeringen volgens registratiedatum

De gemiddelde “duur” van belemmeringen met China, Rusland, India en de Verenigde Staten (de grootste niet-preferentiële partners) bedraagt 10 jaar: 103 van de 117 belemmeringen voor deze landen werden vóór 2019 geregistreerd. Voor belemmeringen die in andere landen zijn geregistreerd, is de gemiddelde duur daarentegen ongeveer 8,7 jaar.

In sommige van deze gevallen vond het bedrijfsleven alternatieve routes om de belemmeringen weg te nemen, of besloot eenvoudigweg zich op andere markten te richten. Toch is de informatie van Access2Markets over het bestaan van deze belemmeringen nog steeds waardevol voor ondernemingen wanneer zij zaken doen in de betrokken landen. De Commissie herziet geleidelijk de oudere belemmeringen per land en sector, in samenwerking met de betrokken lidstaten en belanghebbenden. Bij punt C hieronder staan enkele recente voorbeelden van hoe de Commissie er samen met de lidstaten en het bedrijfsleven in is geslaagd belemmeringen op te heffen die de uitvoer uit de EU al meer dan 10 jaar beïnvloedden.

Wat betreft de soorten belemmeringen die in 2022 gangbaar waren, zoals blijkt uit figuur 6, bleven SPS-maatregelen de grootste categorie handelsbelemmeringen (99), goed voor bijna een kwart van alle geregistreerde belemmeringen. Daarachter volgden TBT-maatregelen (79 belemmeringen) en tariefmaatregelen en kwantitatieve beperkingen (79 belemmeringen). Samen vertegenwoordigden deze drie categorieën handelsbelemmeringen bijna 60 % van alle actieve belemmeringen, hetgeen de trend van 2020 en 2021 weerspiegelt.

Er zijn 36 belemmeringen geregistreerd op het gebied van diensten, die betrekking hebben op 20 verschillende derde landen. De grootste getroffen dienstensector is vervoer, met 10 geregistreerde belemmeringen, gevolgd door financiële diensten, energie, postdiensten, bedrijven, bouw, recreatie, distributie en andere diensten.

Figuur 6: Soorten belemmeringen in 2022

Figuur 7 toont de handelspartners waar in 2022 de meeste belemmeringen werden geregistreerd: China had nog steeds de meest geregistreerde belemmeringen (38), gevolgd door Rusland (32), India (29), de Verenigde Staten (24) en Indonesië (21).

Figuur 7: Aantal belemmeringen per handelspartner in 2022

De situatie is dezelfde als in 2021, behalve dat India en de Verenigde Staten van plaats zijn gewisseld.

Met China werd één handelsbelemmering opgeheven.

De kaart in figuur 8 toont de geografische spreiding van de belemmeringen tegen eind 2022. Met uitzondering van de bovengenoemde derde landen waren er in 2022 10 of meer belemmeringen in onder meer Brazilië (19), Zuid-Korea (18), Australië (16), Algerije (13), Mexico (12), Egypte (11), Maleisië (10) en Vietnam (10). Dit weerspiegelt de situatie in 2021, zij het dat er in zowel Australië als Algerije een belemmering is bijgekomen.

Figuur 8: Geografische spreiding van de belemmeringen per handelspartner (eind 2022)

B. De ontwikkeling van handels- en investeringsbelemmeringen in 2022

De meestvoorkomende soorten nieuwe belemmeringen waren sanitaire en fytosanitaire (SPS) belemmeringen en tarieven en gelijkwaardige en kwantitatieve beperkingen (drie nieuwe geregistreerde belemmeringen voor elk type), gevolgd door technische handelsbelemmeringen (TBT) en IER-maatregelen. In 2022 bleef het aantal nieuwe SPS-belemmeringen op een relatief laag niveau (3), net als in 2021⁶⁵ (2), in vergelijking met het aantal nieuwe SPS-belemmeringen dat in 2020 werd geregistreerd (13).

Wat het aantal nieuwe belemmeringen betreft, werden in 2022 10 belemmeringen geregistreerd, 6 minder dan in 2021. De dalende trend zette zich dus voort, zij het minder sterk dan tussen 2020 en 2021 (van 41 naar 16). Deze daling begon in 2021, deels als gevolg van de COVID-19-pandemie. De afname van de registratie van nieuwe belemmeringen kan ook verband houden met een verscherpt toezicht sinds de lancering van het centrale toegangspunt in 2020 van kwesties voordat zij worden geregistreerd (zie punt IV.2 hieronder).

De onderstaande tabel toont 2022 in vergelijking met de situatie in 2021.

Soort maatregel	Nieuwe belemmeringen⁶⁶ 2022	Nieuwe belemmeringen 2021
SPS	3	2
TBT	2	6
Tarieven en equivalenten en kwantitatieve beperkingen	3	2
Administratieve procedures	0	1
Diensten en investeringen	0	1
Overige maatregelen⁶⁷	0	2
IER	2	0
Overheidsopdrachten	0	2
Uitvoerbelastingen en -beperkingen	0	0
Algemeen totaal	10	16

Wat de sectoren betreft die het vaakst door nieuwe belemmeringen worden getroffen, is de situatie in 2022 een afspiegeling van 2021: landbouw en visserij werden opnieuw de grootste categorie, met vijf nieuwe belemmeringen.

Soort sector	Aantal nieuwe belemmeringen
Landbouw en visserij	5
Horizontaal	3
Wijn en gedistilleerde dranken	1
Andere bedrijfstakken	1
Totaal	10

Wat de geografische spreiding van nieuwe belemmeringen betreft, was het grootste aantal in het zuidelijk nabuurschap (4), gevolgd door Latijns-Amerika (2), Zuid- en Zuidoost-Azië (3) en Noord-Amerika (1).

C. In 2022 opgeloste belemmeringen

In 2022 zijn 31 belemmeringen weggenomen in 19 partnerlanden (acht minder dan in 2021). Er zijn verschillende strategieën en instrumenten gecombineerd, waaronder diplomatieke inzet en het institutionele kader van bilaterale handelsovereenkomsten en de WTO.

Soort maatregel	Opgeloste belemmeringen 2022	Opgeloste belemmeringen 2021
SPS	14	15
TBT	4	6
Tarieven en equivalenten en kwantitatieve beperkingen	4	6
Administratieve procedures	1	3
Diensten en investeringen	3	2
Andere maatregelen*	3	1
IER	0	3
Overheidsopdrachten	1	1
Uitvoerbelastingen en -beperkingen	1	2
Totaal	31	39

In 2022 vormden SPS-belemmeringen met 14 opgeloste belemmeringen opnieuw de grootste categorie.

Deze opgeloste belemmeringen hadden een direct positief effect op EU-exporteurs in veel sectoren, met name de levensmiddelensector.

- Zo hebben de VS, na 24 jaar gesloten te zijn voor de invoer van schapen- en geitenvlees uit de EU, de invoervoorwaarden voor schapen- en geitenproducten uiteindelijk gewijzigd om deze in overeenstemming te brengen met de internationale normen. Dit maakte een geleidelijke herstart van de EU-uitvoer mogelijk.

- Een belasting van 10 % op EU-dranken (met name bier) in Costa Rica werd in februari 2023 door dit land afgeschaft, na voortdurende bilaterale contacten met de institutionele organen die in het kader van de associatie tussen de EU en Midden-Amerika zijn opgericht. De uitvoer van bier uit de EU naar Costa Rica bedroeg 7 miljoen EUR in 2020, zodat de 10 % goed kan zijn voor 0,7 miljoen EUR⁶⁸.

De op één na meest voorkomende soorten handelsbelemmeringen die in 2022 werden opgelost, waren belemmeringen in verband met technische handelsbelemmeringen (TBT) en tarieven en equivalenten en kwantitatieve beperkingen.

- Een van de opgeloste belemmeringen in de categorie TBT was de reeds lang bestaande belemmering in verband met technische specificaties die Hongkong vanaf 2015 toepast op openbare lichte bussen, waardoor de uitvoer van lichte bussen met de Euro VI-standaard uit de EU de facto werd geblokkeerd. Na intensieve bilaterale contacten, onder meer tijdens de bijeenkomsten in het kader van de gestructureerde dialoog tussen de EU en Hongkong, werd de Hongkongse wegenverkeerswet in september 2022 gewijzigd, waardoor een markt voor EU-fabrikanten ter waarde van ongeveer 200 miljoen EUR werd opengesteld.

- In de categorie tarieven en equivalente belemmeringen waren er de discriminerende praktijken waarmee de sector wijnen en gedistilleerde dranken van de EU te maken had in Mozambique. Mozambique had in 2022 een verplicht controlestempel ingevoerd, waarvoor bij ingevoerde alcoholhoudende producten meer moest worden betaald dan voor binnenlandse producten. Na intensieve belangenbehartiging door de Commissie (in samenwerking met de lidstaten en het bedrijfsleven) werden de tarieven voor de stempels in mei 2022 voor binnenlandse en ingevoerde producten op hetzelfde niveau vastgesteld.

Wat de geografische dekking (d.w.z. het aantal opgeloste belemmeringen per handelspartner) betreft, blijkt uit figuur 9 dat volledige of gedeeltelijke oplossingen betrekking hadden op 19 EU-handelspartners. In tegenstelling tot de situatie in 2021, toen Zuid-Korea, Egypte en Canada (wederpartijen in handelsovereenkomsten) de drie landen met de meeste opgeloste belemmeringen waren, stonden in 2022 India, de Verenigde Staten en Venezuela (landen waarmee de EU geen preferentiële handelsovereenkomst heeft gesloten) bovenaan de lijst.

Figuur 9: Aantal opgeloste belemmeringen per partnerland (2022)

Figuur 10 toont de brede waaier van sectoren die profiteren van de inspanningen om de markttoegang voor EU-bedrijven in derde landen te verbeteren. De sector met de meest opgeloste handelsbelemmeringen was landbouw en visserij, goed voor 45 % van alle opgeloste belemmeringen. Zes van de opgeloste belemmeringen behoorden tot de categorie “horizontaal” en betroffen producten in meer dan één sector, die dus niet aan één enkele sector kunnen worden toegeschreven. Drie ervan betroffen de dienstensector. Deze verdeling weerspiegelt grotendeels de situatie in 2021.

Figuur 10: Aantal opgeloste belemmeringen per sector (2022)

Het markttoegangspartnerschap en het effect ervan in 2022

Bij het aanpakken van belemmeringen werkt de Commissie nauw samen met de lidstaten en belanghebbenden in de EU. Dit gebeurt in het kader van het markttoegangspartnerschap, dat een centraal onderdeel van de strategie voor het aanpakken van belemmeringen blijft. In het partnerschap komen de Commissie, de lidstaten en de bedrijfsorganisaties van de EU regelmatig samen in verschillende samenstellingen. Het Comité handelspolitiek buigt zich regelmatig over uitvoerings- en handhavingskwesties, onder meer met betrekking tot belemmeringen, om de nodige impuls en richting te geven en te zorgen dat de Commissie en de lidstaten dezelfde prioriteiten hebben en hetzelfde denken over wat er moet worden gedaan en waarop de inspanningen moeten worden gericht⁶⁹.

Het werk van het partnerschap in de afgelopen vijf jaar heeft de EU-uitvoer wederom aanzienlijk gestimuleerd. Over het geheel genomen bleek uit een econometrische analyse van DG Handel dat dankzij de opheffing van een aantal belemmeringen tussen 2017 en 2021 de uitvoer uit de EU in 2022 7 miljard EUR hoger lag dan indien de belemmeringen nog steeds van kracht waren geweest.

IV.2 Het centrale toegangspunt

Motivering en werkwijze

Toen DG Handel op 16 november 2020 het centrale toegangspunt lanceerde, had dit een tweeledig doel. Het eerste doel was om het voor belanghebbenden in de EU gemakkelijker te maken om nieuwe potentiële handelsbelemmeringen of schendingen van duurzaamheidsverbintenissen bij de Commissie aan te kaarten. Met het centrale toegangspunt is er nu één contactpunt waar belanghebbenden dergelijke kwesties kunnen melden aan de Commissie en kunnen vernemen welke informatie klagers moeten verstrekken opdat kan worden vastgesteld of er sprake is van een belemmering en vervolgacties kunnen worden ingezet. Het tweede doel was om de beoordeling van nieuwe kwesties en de vervolgprocedure doeltreffender en efficiënter te maken. Onder leiding van de hoge ambtenaar voor handhaving van de handelsregels (Chief Trade Enforcement Officer, CTEO) coördineert het centrale toegangspunt de beoordeling van klachten en zet het “caseteams” van de Commissie op, bestaande uit relevante deskundigen.

Dit proces wordt geïllustreerd door een recent voorbeeld van een klacht over door Egypte toegepaste invoerbeperkingen.

SEP-klacht over Egypte — Kredietbrief

In maart 2022 ontving het centrale toegangspunt een klacht over het verplichte gebruik van een kredietbrief als voorwaarde voor betaling voor de invoer in Egypte van een breed scala aan goederen. De maatregel stelde de centrale bank van Egypte in staat het aanbod van buitenlandse valuta voor invoer te beheersen door de afgifte van de kredietbrieven uit te stellen. Verschillende marktdeelnemers van uiteenlopende bedrijfstakken van de EU hebben dan ook aanzienlijke vertraging opgelopen bij de afgifte van hun kredietbrieven. Deze nieuwe maatregel verhoogde de administratieve lasten en kosten, vertraagde de invoer en beperkte in feite de invoervolumes, omdat aan importeurs beperkte buitenlandse valuta ter beschikking werd gesteld.

Na ontvangst van de klacht heeft het centrale toegangspunt in samenwerking met de EU-delegatie in Caïro een team van deskundigen opgezet, om de klacht in detail te beoordelen. Aangezien de conclusie van de beoordeling luidde dat de maatregel onverenigbaar was met de GATT 1994 en de associatieovereenkomst EU-Egypte, werd de belemmering geregistreerd in Access2Markets. Daarna heeft de Commissie rechtstreeks en op verschillende niveaus contact opgenomen met de Egyptische regering (zoals WTO-fora en bilaterale contacten in het kader van de associatieovereenkomst) om ervoor te zorgen dat de belemmering snel werd weggenomen. Als gevolg daarvan heeft Egypte in januari 2023 het verplichte gebruik van een kredietbrief als betalingsvoorwaarde voor invoer in dat land geschrapt. De EU ziet er momenteel op toe of de verplichte kredietbrief in de praktijk volledig is afgeschaft.

Het werk van het centrale toegangspunt wordt vergemakkelijkt door online klachtenformulieren, één voor markttoegangskwesties en één voor kwesties in verband met TSD en SAP. Beide zijn beschikbaar op Access2Markets⁷⁰. Deze formulieren zijn bedoeld om DG Handel van voldoende informatie te voorzien om een eerste beoordeling van de kwestie uit te voeren en follow-up te overwegen. Potentiële klagers kunnen onzeker zijn over de vereiste informatie, de procedure of de vraag of zij een klacht kunnen indienen zonder volledige informatie te verstrekken. Om hen bij te staan, bieden de operationele richtsnoeren⁷¹ van het centrale toegangspunt op de website van DG Handel belanghebbenden informatie over het indienen van een klacht. Daarnaast organiseert de Commissie/DG Handel vóór de indiening van klachten bijeenkomsten met potentiële klagers en houdt zij zo nodig contact nadat de klacht is ingediend. Zodra voldoende informatie beschikbaar is, zullen de leden van het caseteam de klacht beoordelen en een passende vervolgactie voorstellen om het probleem op te lossen. Indien geen formele klachten over een bepaalde belemmering worden ingediend, kan de Commissie ook uit eigen initiatief optreden.

Het centrale toegangspunt in cijfers

In 2022, het tweede volledige jaar dat het centrale toegangspunt operationeel was:

- werd het 71 keer benaderd, voornamelijk over potentiële belemmeringen voor markttoegang (66), maar ook over mogelijke inbreuken op de duurzaamheidsverbintenissen van derde landen (5);

- heeft het via het Access2Markets-portaal in totaal 48 externe klachten van belanghebbenden in de EU ontvangen (twee over handel en duurzame ontwikkeling en de rest over markttoegangskwesties) en ambtshalve zes klachten ingediend (over markttoegangskwesties);

- heeft het een aantal voorafgaande kennisgevingen met betrekking tot duurzaamheid gedaan, waarvan er drie hebben geleid tot officiële klachten in 2022.

Van de 48 externe klachten werd de overgrote meerderheid (42) ingediend door het bedrijfsleven: er werden 23 klachten ingediend door EU-bedrijven, 16 door Europese brancheorganisaties en 3 door nationale brancheorganisaties. De zes resterende klachten werden ingediend door de lidstaten.

Daarnaast heeft de Commissie op eigen initiatief zes klachten ingediend over vermeende handelsbelemmeringen.

Het aantal contacten en ontvangen klachten is met respectievelijk vijf en vijftien gestegen ten opzichte van 2021. Wat de herkomst van de klachten betreft, komt de situatie in 2022 grotendeels overeen met die in 2021: belanghebbenden uit het bedrijfsleven in de EU bleven de grootste categorie klagers, terwijl de door de lidstaten ingediende klachten verdubbelden, zij het vanaf een laag niveau (van drie in 2021 naar zes in 2022).

Wat de betrokken derde landen betreft, blijkt uit figuur 11 dat het centrale toegangspunt klachten heeft ontvangen over belemmeringen in 22 partnerlanden, die alle geografische regio’s bestrijken.

Figuur 11: Via het centrale toegangspunt in 2022 ontvangen klachten per regio

In lijn met de trend in 2021 betrof het grootste aantal klachten in 2022 wederom handelspartners in het zuidelijk en oostelijk nabuurschap (twaalf), die samen met Turkije (drie) 33 % van alle klachten uitmaakten (iets minder dan de 37 % in 2021), gevolgd door Zuid- en Zuidoost-Azië (met inbegrip van Australië en India) met drie klachten en Latijns-Amerika op de derde plaats met twee klachten. Het SEP ontving slechts één klacht over Noord-Amerika.
V. Bilaterale en multilaterale handhaving van handelsverbintenissen: geschillenbeslechting⁷²

De aanpak van de Commissie ten aanzien van de uitvoering en handhaving is gericht op de uitvoering, het voorkomen van potentiële belemmeringen en het aanpakken van daadwerkelijke belemmeringen voordat zij ingeworteld raken. Voor een optimale doeltreffendheid van dit vroegtijdige werk is de Commissie bereid om geschillen zo nodig in rechte aan te gaan.

V.1 Gebruik van geschillenbeslechting

A. WTO-geschillenbeslechting

Ook al is de WTO-Beroepsinstantie nog steeds geblokkeerd, de EU zet haar geschillenbeslechtingsactiviteit in de WTO voort.

Hoewel de WTO-Beroepsinstantie sinds 2019 is geblokkeerd, heeft de EU tijdens de verslagperiode met succes een groeiend aantal WTO-geschillen ingediend, met behulp van de meerpartijenovereenkomst inzake tussentijdse beroepsprocedures (MPIA)⁷³ en “ad hoc”-arbitrageovereenkomsten⁷⁴ op basis van het MPIA-model. Eind april 2023 vielen 53 van de 164 WTO-leden onder de 26 MPIA-deelnemers. Japan is sinds maart 2023 de meest recente deelnemer. De eerste MPIA-uitspraak werd in december 2022 gedaan in DS591 (Colombia — bevroren frites).

Medio april 2023 had de EU 110 van de 616 geschillen die sinds 1995 bij de WTO aanhangig waren gemaakt, ingeleid. Hier volgen enkele voorbeelden van de offensieve WTO-geschillen die de EU in de verslagperiode heeft aangekaart⁷⁵:

- VS — rijpe olijven (DS577) — Dit geschil betreft de als onrechtmatig beschouwde compenserende rechten die in 2018 door de vorige Amerikaanse regering zijn ingesteld op de invoer van rijpe olijven uit Spanje. De uitspraak werd bindend in december 2021. De EU is van mening dat de Verenigde Staten niet binnen de onderling overeengekomen termijn van 14 januari 2023 aan de bevindingen van het panel hebben voldaan, met name wat betreft de bevinding inzake pass-through (doorgifte van een voordeel). Bij gebrek aan vooruitgang om tot een onderling overeengekomen oplossing te komen, heeft de EU op 28 april 2023 verzocht om overleg met de VS in het kader van een nalevingsprocedure op grond van artikel 21, lid 5, van het Memorandum inzake geschillenbeslechting. Aangezien de kwestie niet in het overleg kon worden opgelost, heeft de EU het Orgaan voor Geschillenbeslechting op 14 juli 2023 verzocht een nalevingspanel op te richten om uitspraak te doen over de uitvoering door de Verenigde Staten van de bevinding inzake pass-through in de uitspraak van december 2021.

- Turkije — farmaceutische producten (DS583) — Dit geschil betreft de betwisting door de EU van bepaalde Turkse maatregelen ten aanzien van ingevoerde farmaceutische producten. In het panelverslag van 28 april 2022 werden alle vorderingen in het voordeel van de EU beslecht. Turkije heeft op 25 april 2022 beroep ingesteld. De beroepsarbitrageprocedure op grond van artikel 25 van het Memorandum inzake geschillenbeslechting was gebaseerd op een ad-hocovereenkomst inzake arbitrage tussen de EU en Turkije. In juli 2022 bevestigden de beroepsarbiters in grote lijnen de uitspraak van het panel, met name dat Turkije zijn discriminerende praktijken (lokalisatie- en prioriteringsmaatregelen) in de farmaceutische sector moet beëindigen. Nadat op 25 april 2023 de met Turkije overeengekomen redelijke termijn is verstreken, houdt de EU nu toezicht op de stappen die Turkije in de richting van naleving zet.

- Colombia — bevroren frites (DS591). Dit geschil had betrekking op definitieve antidumpingmaatregelen die Colombia in november 2018 had ingesteld ten aanzien van de invoer van diepgevroren frites uit België, Duitsland en Nederland. Naar aanleiding van een rapport door het WTO-panel in het voordeel van de EU heeft Colombia beroep ingesteld op grond van de meerpartijenovereenkomst inzake tussentijdse beroepsprocedures (MPIA). De definitieve en bindende uitspraak van de beroepsarbiters van 13 december 2022 was in het voordeel van de EU. Op 14 maart 2023 zijn de partijen het eens geworden over een redelijke termijn voor Colombia om uitvoering te geven aan de aanbevelingen van de uitspraak van de arbiters, die op 5 november 2023 is verstreken.

- Egypte — invoerregistratie (DS609). Dit geschil betreft door Egypte opgelegde registratievereisten voor 29 categorieën goederen, waaronder landbouw- en voedingsproducten, cosmetica, speelgoed, textiel, kleding, huishoudelijke apparaten, meubels en keramische tegels. Deze vereisten lijken in strijd te zijn met de verbintenissen van Egypte in het kader van de WTO-overeenkomsten inzake tarieven en handel (GATT 1994), inzake landbouw en inzake procedures op het gebied van invoervergunningen. Op 26 januari 2022 heeft de EU om WTO-overleg verzocht, waarna Egypte heeft toegezegd aanzienlijke verbeteringen in het registratieproces aan te brengen en toe te passen. De EU houdt momenteel toezicht op de werking van het aangepaste registratiesysteem om na te gaan of de handelsstromen naar Egypte kunnen worden hervat en onderhoudt de nodige contacten met dat land.

- China — goederen en diensten (DS610). Dit geschil heeft betrekking op discriminerende handelspraktijken die China sinds december 2021 toepast ten aanzien van Litouwen. De maatregelen in kwestie omvatten weigeringen van invoer uit Litouwen door de Chinese douaneautoriteiten, invoerbeperkingen voor multinationale ondernemingen die materialen uit Litouwen gebruiken, en een vermindering van de Chinese uitvoer naar Litouwen. De EU acht deze maatregelen discriminerend en in strijd met de WTO-regels. China heeft als onderdeel van dezelfde reeks maatregelen ook een volledig invoerverbod ingesteld op vanuit Litouwen verzonden alcohol, rundvlees, zuivel, stammen en turf, naar eigen zeggen om fytosanitaire redenen. De maatregelen zijn van invloed op de handel en toeleveringsketens binnen de EU, en op de werking van de interne markt, onder meer doordat zij marktaanpassingen noodzakelijk maken. De EU heeft herhaaldelijk contact opgenomen met China om de beperkingen op de uitvoer van Litouwen naar China op te heffen en het normale handelsverkeer te herstellen, maar zonder succes. Na vruchteloos overleg tussen de partijen op 15 en 16 maart 2022 heeft de EU op 7 december 2022 een WTO-panel aangevraagd, dat op 27 januari 2023 is opgericht. Het panel wordt momenteel samengesteld.

- China — procedeerverboden (DS611). Dit geschil heeft voornamelijk betrekking op Chinese maatregelen die afbreuk doen aan de bescherming en handhaving van intellectuele-eigendomsrechten. Sinds augustus 2020 geven Chinese rechtbanken beslissingen — bekend als procedeerverboden — om te voorkomen dat EU-bedrijven die over essentiële standaardoctrooien beschikken, hun rechten buiten China op rechtmatige wijze kunnen doen gelden. Chinese rechtbanken dreigen ook met zware boetes om te voorkomen dat Europese bedrijven een beroep doen op een buitenlandse rechtbank. Europese bedrijven die geavanceerde technologie toepassen, zijn hierdoor aanzienlijk benadeeld bij het afdwingen van hun rechten. Het overleg tussen de EU en China vond plaats in april 2022, maar er kon geen voor beide partijen bevredigende oplossing worden gevonden. Op 27 januari 2023 is een panel ingesteld, dat op 28 maart 2023 is samengesteld.

- India — tarieven voor ICT-producten (DS582). Dit geschil heeft betrekking op de tarieven die India toepast op ICT-producten. De tarieven zijn sinds 2014 geleidelijk ingevoerd, hoewel India zich in zijn WTO-lijst met maximumtarieven, waarmee het land zijn verbintenissen krachtens ITA-1 gestand deed, had verbonden tot een rechtenvrije regeling. Het panelverslag is onder alle WTO-leden verspreid en op 17 april 2023 gepubliceerd. In dit verslag stelde het panel vast dat de Indiase tarieven van maximaal 20 % onrechtmatig zijn wegens strijdigheid met de meest fundamentele regels van de WTO, namelijk de tariefverbintenissen van dat land. In het panelverslag werd de EU op alle punten in het gelijk gesteld en het Orgaan voor Geschillenbeslechting moet het in beginsel binnen 60 dagen na toezending aan alle WTO-leden aannemen.

- Verbod op de uitvoer van nikkelerts uit Indonesië (DS592). Dit geschil betreft een door Indonesië ingesteld uitvoerverbod op nikkelerts en vereisten inzake binnenlandse verwerking van nikkel- en ijzererts. De EU heeft de maatregel aangevochten bij de WTO en in januari 2021 verzocht om de instelling van een panel. Op 30 november 2022 stelde het panel vast dat het Indonesische uitvoerverbod en de verplichting tot binnenlandse verwerking van nikkelerts in strijd waren met de WTO-regels en niet werden gerechtvaardigd door een van de mogelijke uitzonderingen, waarbij alle argumenten van de EU gegrond werden bevonden. Op 8 december 2022 heeft Indonesië beroep “in het niets” ingesteld tegen het verslag van het panel, dat wil zeggen bij de niet-operationele Beroepsinstantie. Indonesië stemde niet in met een regeling om de niet-functionerende Beroepsinstantie bij het beroep te omzeilen, zoals toetreding tot de MPIA of het voor dit beroep sluiten van een ad-hocarbitrageovereenkomst met de EU overeenkomstig artikel 25 van het Memorandum inzake geschillenbeslechting, ondanks dat gedurende 2022 op alle niveaus constant contact is gezocht. Naar aanleiding van de bevindingen van het WTO-panel en het beroep van Indonesië bij de momenteel niet-operationele Beroepsinstantie, dat de definitieve en bindende beslechting van het geschil de facto blokkeert, overweegt de Commissie passende en evenredige maatregelen te nemen tegen de inbreuk door Indonesië en is zij een openbare raadpleging gestart over het mogelijke gebruik van de handhavingsverordening zodat zij de noodzaak en de inhoud van mogelijke handelspolitieke maatregelen beter kan beoordelen.

Tijdens de verslagperiode bleef de EU ook vooruitgang boeken met betrekking tot defensieve WTO-geschillen die door andere partijen tegen de Unie werden aangespannen, waaronder:

- Turkije — vrijwaringsmaatregelen voor staal (DS595). Dit geschil betreft de vrijwaringsmaatregel voor staal die de EU in februari 2019 heeft ingesteld. In het panelverslag van 29 april 2022 werd bevestigd dat het vrijwaringsinstrument kon worden ingezet als reactie op de wereldwijde staalcrisis, maar werd vastgesteld dat de vrijwaringsmaatregel van de EU op drie punten onvoldoende was gemotiveerd. Na de goedkeuring van het eindverslag op 31 mei 2022 hebben de EU en Turkije overeenstemming bereikt over een redelijke termijn voor naleving, en op 16 januari 2023 heeft de EU een voortgangsverslag ingediend waarin de WTO-leden worden geïnformeerd over de vaststelling van de maatregelen die nodig zijn om te voldoen aan de aanbevelingen en uitspraken in dit geschil.

- Indonesië — palmolie (DS593) en Maleisië — palmolie (DS600): Beide geschillen, die afzonderlijk zijn ingeleid door respectievelijk Indonesië (december 2019) en Maleisië (januari 2021), betreffen bepaalde maatregelen die de EU en bepaalde lidstaten hebben genomen in het kader van de EU-richtlijnen inzake biobrandstoffen, aangezien deze laatste betrekking hebben op biobrandstoffen op basis van palmolie en oliepalmproducten uit deze landen. Maleisië en Indonesië voeren aan dat deze maatregelen in strijd zijn met de WTO-overeenkomsten inzake technische handelsbelemmeringen (TBT), tarieven en handel (GATT) en subsidies en compenserende maatregelen (SCM). In beide zaken zijn panels ingesteld en de procedures lopen.

- Zuid-Afrika — citrusvruchten (DS613). Dit geschil betreft de fytosanitaire regeling van de EU voor de invoer van citrusvruchten uit Zuid-Afrika. Zuid-Afrika betoogt dat de maatregelen van de EU in strijd lijken te zijn met de SPS-overeenkomst van de WTO en een aantal bepalingen van de GATT 1994. Op 22 juli 2022 heeft Zuid-Afrika verzocht om overleg met de EU in het kader van de WTO. Dit overleg vond plaats op 15 en 16 september 2022, maar leverde geen bevredigende oplossing op. De procedure is gaande.

B. Bilaterale geschillenbeslechting

De EU heeft in 2022 geen nieuwe bilaterale geschillen ingeleid, maar is blijven monitoren of de handelspartners zich houden aan de verslagen van deskundigenpanels en de via onderhandelingen tot stand gekomen schikkingen.

- Zuid-Korea — arbeidsverplichtingen. Zuid-Korea heeft verdere vooruitgang geboekt bij de uitvoering van de uitspraak van het deskundigenpanel van januari 2021⁷⁶ overeenkomstig het hoofdstuk “Handel en duurzame ontwikkeling” van de handelsovereenkomst tussen de EU en Zuid-Korea. In 2022 zijn in Zuid-Korea drie belangrijke verdragen in werking getreden, met name de verdragen betreffende de vrijheid tot het oprichten van vakverenigingen en de bescherming van het vakverenigingsrecht (nr. 87), het recht zich te organiseren en collectief te onderhandelen (nr. 98) en dwangarbeid (nr. 29). Zie voor meer details deel II.2, punt C.

- Douane-unie van Zuidelijk Afrika (SACU) — vrijwaringsmaatregelen ten aanzien van pluimvee. Dit geschil werd beheerst door de bepalingen inzake geschillenbeslechting van de bilaterale economische partnerschapsovereenkomst tussen de EU en de landen van de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC). Het betrof de instelling door de SACU (Zuid-Afrika, Botswana, Namibië, Eswatini en Lesotho) in september 2018 van een vrijwaringsmaatregel ten aanzien van de uitvoer van bevroren delen van kippen met been uit de EU, die heeft geleid tot een aanzienlijke daling van de uitvoer van pluimvee uit de EU naar de SACU. Het arbitragepanel heeft in zijn eindverslag van 4 augustus 2022 in het voordeel van de EU geoordeeld en vastgesteld dat de vrijwaringsmaatregel niet evenredig was en verder ging dan wat nodig was om ernstige schade of verstoringen te verhelpen of te voorkomen. Bovendien was de vertraging tussen het onderzoek en de vaststelling van de vrijwaringsmaatregel buitensporig en niet in overeenstemming met de EPO tussen de EU en de SADC. Hoewel de vrijwaringsmaatregel in maart 2022 afliep, vormt het panelverslag een precedent dat door de SACU moet worden gevolgd en werd de SACU erdoor belet de duur van deze maatregel te verlengen.

- Algerije — verschillende handelsbeperkende maatregelen. Op 24 juni 2020 startte de EU een geschillenbeslechtingsprocedure tegen Algerije in het kader van de associatieovereenkomst tussen de EU en Algerije, waarbij vijf maatregelen werden aangevochten (onrechtmatige vrijwaringsrechten, invoerverbod op auto’s, invoervergunningenregeling, douanerechten op 129 producten en betalingsbeperkingen in de sector zeevervoer). Als gevolg van de inspanningen van de EU tijdens het overleg om via onderhandelingen tot een oplossing te komen, zijn drie van de vijf betwiste maatregelen opgeheven: douanerechten, onrechtmatige vrijwaringsrechten en betalingsbeperkingen. In december 2022 heeft Algerije de onrechtmatige invoerrechten (DAPS) ingetrokken voor alle producten die onder de associatieovereenkomst tussen de EU en Algerije vallen. Bovendien heeft Algerije in november 2022 het rechtskader voor de invoer van auto’s gewijzigd. Tegelijkertijd heeft Algerije een nieuwe vergunningsregeling voor invoer vastgesteld, opgezet als een progressief invoerverbod dat op dit moment geldt voor een lijst van bijna een half miljoen producten, naast andere, sectorale handelsbelemmeringen (zoals nieuwe halal-eisen voor voedselproducten). De handelsstromen in meerdere sectoren worden hierdoor verstoord. Regelmatig worden nieuwe maatregelen getroffen die handel en investeringen beperken, zodat het bedrijfsklimaat ter plaatse onvoorspelbaar en ondoorzichtig wordt. De Commissie volgt de situatie op de voet en blijft bezorgd over de ontwikkelingen in verband met de nieuwe maatregelen die in 2022 en de eerste helft van 2023 zijn ingevoerd.

- Tot slot heeft de eenzijdige en ongerechtvaardigde aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne afbreuk gedaan aan het Oekraïense vermogen om gevolg te geven aan de uitspraak van het arbitragepanel in een bilateraal geschil in het kader van zijn associatieovereenkomst met de EU over een Oekraïens verbod op de uitvoer van bepaalde soorten hout.

V.2 Vernieuwing van de pools van arbiters voor geschillen in het kader van EU-overeenkomsten

In december 2020 is er een openbare oproep gedaan tot kandidaatstelling in verband met de vernieuwing van de pool van arbiters en de afzonderlijke pool van deskundigen op het gebied van handel en duurzame ontwikkeling (TSD) voor geschillenbeslechtingspanels in het kader van handelsovereenkomsten waarbij de EU partij is. In het kader van de oproep heeft een jury van ervaren internationale rechters en academici de kandidaten onderzocht om na te gaan of zij geschikt zijn voor benoeming. De geslaagde kandidaten zijn in mei 2022 op de hoogte gebracht en in juni 2022 zijn de nieuwe pools van in aanmerking komende kandidaten gepubliceerd⁷⁷. De Commissie zal uit deze nieuwe pools voorstellen doen voor de benoeming van arbiters en TSD-deskundigen in specifieke gevallen, of voor vooraf overeengekomen lijsten (overzichten) in het kader van de desbetreffende bilaterale overeenkomsten met derde landen. De Raad zal het definitieve besluit nemen over deze overzichten. In overeenstemming met het door de Commissie onderschreven engagement voor een evenwichtige vertegenwoordiging bij arbitrage (Equal Representation in Arbitration Pledge) zal zij streven naar genderevenwicht bij de plaatsing op lijsten of bij specifieke geschillen en zal zij haar handelspartners aanmoedigen hetzelfde te doen.

1 Er zijn meer partners dan overeenkomsten omdat veel van de overeenkomsten zijn gesloten met meerdere landen (zoals de economische partnerschapsovereenkomsten, EPO’s, van de EU met de partners in Afrika, het Caribisch gebied en het gebied van de Stille Oceaan, of de overeenkomst met Midden-Amerika; zie ook het werkdocument van de diensten van de Commissie — Individuele informatiebladen over de uitvoering van EU-handelsovereenkomsten — SWD 2023) 740; https://circabc.europa.eu/ui/group/7fc51410-46a1-4871-8979-20cce8df0896/library/e0e79f42-9797-4d5d-a5c3-f00eb26b8676/details

2 De periode voor CETA (2016) vergeleken met na CETA (2022).

3 https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/nl/content/single-entry-point-0

4 https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/nl/barriers

5 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A52022DC0409

6 Resolutie van het Europees Parlement van 6 oktober 2022: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52022IP0354

7 https://policy.trade.ec.europa.eu/enforcement-and-protection/protecting-against-coercion/qa-political-agreement-anti-coercion-instrument_nl

8 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=celex%3A32022R1031

9 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A32022R2560&qid=1673254237527

10 Het tweede verslag is op 11 oktober 2022 gepubliceerd en is hier te vinden: Register van documenten van de Commissie — COM(2022)730 (europa.eu)

11 Informatie over de rol van de CTEO is hier te vinden: https://policy.trade.ec.europa.eu/enforcement-and-protection/chief-trade-enforcement-officer_en

12 werkdocument van de diensten van de Commissie — Individuele informatiebladen over de uitvoering van EU-handelsovereenkomsten - SWD (2023) 740 - SWD(2023) 740 https://circabc.europa.eu/ui/group/7fc51410-46a1-4871-8979-20cce8df0896/library/e0e79f42-9797-4d5d-a5c3-f00eb26b8676/details

13 Commissie/DG TRADE; webpagina Toepassing en handhaving: https://policy.trade.ec.europa.eu/enforcement-and-protection/implementing-and-enforcing-eu-trade-agreements_en

14 41^e verslag van de Commissie over handelsbescherming, vastgesteld op 6 september 2023: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A52023DC0506&qid=1694161661994 en werkdocument van de diensten van de Commissie: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52023SC0287&qid=1694161661994

15 Het meest recente verslag over de bescherming en handhaving van de intellectuele-eigendomsrechten (IER) in derde landen is gepubliceerd op 17 mei 2023 en is beschikbaar op: https://policy.trade.ec.europa.eu/news/commission-releases-its-report-intellectual-property-rights-third-countries-2023-05-17_en

16 De meest recente watchlist inzake namaak en piraterij is gepubliceerd op 1 december 2022 en is beschikbaar op: https://policy.trade.ec.europa.eu/news/commission-publishes-latest-counterfeit-and-piracy-watch-list-2022-12-01_en

17 Derde jaarverslag over de screening van buitenlandse directe investeringen in de Unie en werkdocument van de diensten van de Commissie van 19 oktober 2023: https://ec.europa.eu/transparency/documents-register/detail?ref=COM(2023)590&lang=nl

18 Statistische update over de controle op de uitvoer van producten voor tweeërlei gebruik (2021): Statistische update over de controle op de uitvoer van producten voor tweeërlei gebruik (2021):

19 Het meest recente verslag over de toepassing van de SAP-verordening: JOIN(2023) 34.

20 Deze 44 % (blauwe sector in het cirkeldiagram) omvat ook Mexico en Chili, waarmee de EU de bestaande handelsovereenkomsten toepast, in afwachting van de ratificatie van de gemoderniseerde overeenkomsten.

21 Naast Nieuw-Zeeland en de Mercosur-partners (Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay) zijn dit: Benin, Burkina Faso, Burundi, Gambia, Guinee, Guinee-Bissau, Haïti, Kaapverdië, Kenia, Liberia, Mali, Mauritanië, Niger, Nigeria, Rwanda, Senegal, Sierra Leone, Tanzania, Togo en Uganda, zie: https://policy.trade.ec.europa.eu/eu-trade-relationships-country-and-region/negotiations-and-agreements_en

22 Zwitserland, de bestemming van 5 % van de EU-uitvoer in 2022, en Japan (4 %) stonden van de preferentiële partners van de EU op de tweede en derde plaats.

23 De Verenigde Staten stonden op de tweede plaats, met 13 % van de EU-uitvoer in 2022, gevolgd door China met 7 % van de totale uitvoer van agrovoedingsproducten uit de EU.

24 Verordening (EU) nr. 511/2011 (PB L 145 van 31.5.2011, blz. 19); https://eur-lex.europa.eu/legal-content/nl/ALL/?uri=CELEX:32011R0511

25 Verordening (EU) nr. 19/2013 (PB L 17 van 19.1.2013, blz. 1); https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A32013R0019

26 Verordening (EU) nr. 20/2013 (PB L 17 van 19.1.2013, blz. 13); https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A32013R0020

27 https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-11960-2022-INIT/nl/pdf

28 De meest recente cijfers voor de handel in diensten zijn die voor 2021, ontleend aan de betalingsbalansstatistieken van Eurostat: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/BOP_ITS6_DET__custom_6174487/default/table; gegevens voor

29 DG TRADE heeft meer dan 200 personeelsleden in meer dan 50 EU-delegaties die zich bezighouden met handelskwesties.

30 In de gids worden de belangrijkste veranderingen in de reikwijdte van de activiteiten op het gebied van overheidsopdrachten toegelicht die door de economische partnerschapsovereenkomst (EPO) tussen de EU en Japan zijn ingevoerd, en wordt een overzicht gegeven van de versterkte transparantieregels: https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/en/country-assets/tradoc_159028.pdf

31 Handelsovereenkomst EU-Nieuw Zeeland: Zorgen voor duurzame economische groei (europa.eu).

32 Protocol nr. 1 bij de handelsovereenkomst tussen de EU en Singapore heeft betrekking op de definitie van “producten van oorsprong” en methoden van administratieve samenwerking.

33 De maatregel zelf werd wel ingevoerd maar sommige producten van groot belang voor de EU-uitvoer werden van de lijst geschrapt.

34 De EU ondernam actie omdat deze regeling de handelsovereenkomst tussen de EU en de Andeslanden noch de WTO-regels volgde en het gebruik van EU-tariefcontingenten had beïnvloed.

35 Erkenning vindt plaats in het kader van een proefproject, dat zal worden voortgezet totdat de wetswijziging is goedgekeurd en in werking treedt.

36 https://policy.trade.ec.europa.eu/news/joint-statement-launch-negotiations-eu-singapore-digital-trade-agreement-2023-07-20_en

37 Offshore-windenergie: https://www.eeas.europa.eu/sites/default/files/documents/Japanese%20OWP%20Tenders_Aquilo%20Energy%20GmbH_publication102022.pdf; Cabotage in het zeevervoer: https://www.eeas.europa.eu/sites/default/files/documents/Japanese%20OWP%20Cabotage_Aquilo%20Energy%20GmbH_publication102022.pdf; Normen, technische regelgeving en conformiteitsbeoordeling op de Japanse en Europese markt voor offshore-windenergie:https://www.eeas.europa.eu/sites/default/files/documents/OWP%20Study%20-%20DTU-REI_publication_EN_0.pdf

38 https://www.consilium.europa.eu/nl/meetings/international-summit/2021/06/14/

39 De studie en het verslag over de resultaten van de bedrijfsenquête naar het gebruik van vrijhandelsovereenkomsten door Zwitserse exporteurs zijn te vinden op: https://www.seco.admin.ch/seco/en/home/Aussenwirtschaftspolitik_Wirtschaftliche_Zusammenarbeit/Wirtschaftsbeziehungen/Freihandelsabkommen/nutzung_freihandelsabkommen.html

40 https://eurochile.cl/es/documents/proyecto-comercio-justo-y-sostenible-entre-la-union-europea-y-chile/

41 https://www.eeas.europa.eu/delegations/chile/se-lanza-plataforma-%C2%A1conecta-tu-negocio%E2%80%9D-en-el-marco-del-proyecto-%E2%80%9Capoyo-al_es?s=192

42 Het project is niet gericht op een bepaalde sector, maar op het opbouwen van de capaciteit van Ghana om de EPO uit te voeren en te werken aan EPO-gerelateerde aangelegenheden, op het verbeteren van het concurrentievermogen op ondernemingsniveau en op het formaliseren van regionaal beleid ter bevordering van het concurrentievermogen van de industrie.

43 https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/c2814529-8fce-11ed-b508-01aa75ed71a1/language-en

44 Economische integratie, handel en connectiviteit (europa.eu).

45 https://circabc.europa.eu/ui/group/8a31feb6-d901-421f-a607-ebbdd7d59ca0/library/8c5821b3-2b18-43a1-b791-2df56b673900/details

46 Zie voor een samenvatting van de belangrijkste conclusies van de TSD-evaluatie ook het jaarverslag over de uitvoering en handhaving in 2022: Register van documenten van de Commissie — COM(2022)730 (europa.eu).

47 In 2022 ontving het centrale toegangspunt een tweede formele klacht over vermeende TSD-inbreuken; deze kon echter niet worden verwerkt omdat klager geen EU-entiteit was.

48 https://circabc.europa.eu/rest/download/c872c7cb-a0da-46dc-8b03-8144bf2f0436

49 https://policy.trade.ec.europa.eu/analysis-and-assessment/ex-post-evaluations_en

50 Zie voor meer gedetailleerde bevindingen van de studie het werkdocument van de diensten van de Commissie, landenfiche voor de handelsovereenkomst tussen de EU en de Andesgemeenschap: zie ook Werkdocument van de Commissie SWD(2023) 740; https://circabc.europa.eu/ui/group/7fc51410-46a1-4871-8979-20cce8df0896/library/e0e79f42-9797-4d5d-a5c3-f00eb26b8676/details

51 Alleen al in 2022 waren er in totaal 11 336 170 zoekopdrachten in MyTradeAssistant. 55,6 % van de zoekopdrachten had betrekking op uitvoer, 37,5 % op invoer en 6,8 % op de EU-markt.

52 https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/en/news/rosa-2-launches-beta-version

53 Met Canada is een kmo-aanbeveling overeengekomen, terwijl de EPO tussen de EU en Japan en de handels- en de TCA tussen de EU en het VK kmo-hoofdstukken bevatten, evenals de overeenkomsten met Nieuw-Zeeland, Mercosur, Chili en Mexico. Ook in de lopende onderhandelingen met India en Indonesië wordt een kmo-hoofdstuk opgenomen.

54 https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/en/country-assets/tradoc_157417.pdf

55 relaties — onderhandelingen en overeenkomsten — Bibliotheek (europa.eu).

56 https://www.eu-japan.eu/

57 https://www.eu-japan.eu/epa-helpdesk

58 Het centrum, als contactpunt van het Enterprise Europe Network voor Japan, koppelt Europese en Japanse kmo’s aan elkaar.

59 https://www.eusmecentre.org.cn/

60 Informatie over het EEN is hier beschikbaar: https://een.ec.europa.eu/ Het netwerk, dat wordt medegefinancierd uit het Cosme-programma van de EU, is actief in meer dan 60 landen en brengt 3 000 deskundigen uit 600 partnerorganisaties bijeen. De doelstelling van EEN is om kleine en middelgrote ondernemingen bij internationale activiteiten te ondersteunen.

61 https://tradepromotioneurope.eu/

62 https://tradepromotioneurope.eu/trade-promotion-europes-export-management-masterclass-kicks-off/

63 https://www.wto.org/english/news_e/news20_e/msmes_11dec20_e.htm

64 https://www.wto.org/english/tratop_e/msmesandtra_e/msmesandtra_e.htm

65 De daling in 2021 werd deels toegeschreven aan het uitblijven van uitbraken van grote plagen zoals AVP en meer in het algemeen aan het feit dat bedrijven te kampen hadden met de gevolgen van COVID-19.

66 Nieuwe belemmeringen zijn die welke in 2022 in Access2Markets zijn geregistreerd.

67 Andere maatregelen omvatten onder meer belemmeringen in verband met handelsbeschermingsinstrumenten en subsidies, maatregelen die van invloed zijn op de mededinging, en andere maatregelen die niet in eerdere categorieën kunnen worden ingedeeld.

68 Bron: Europese Commissie, DG AGRI.

69 Zie ook het non-paper van de Commissie over de uitvoering en handhaving van het handelsbeleid van de EU: https://circabc.europa.eu/ui/group/7fc51410-46a1-4871-8979-20cce8df0896/library/7103f3c9-2dc5-4bc5-be52-210c133802ca/details?download=true

70 https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/en/contact-form?type=COMPL_MA

71 https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/en/form-assets/operational_guidelines.pdf

72 Voor een gedetailleerde samenvatting van met name WTO-zaken waarbij de EU als klager of verweerder betrokken is en van zaken in het kader van de bilaterale overeenkomsten van de EU, zie de meest recente uitgave van het “Overview of the EU’s active dispute settlement cases” (overzicht van de actieve geschillenbeslechtingszaken van de EU) op de website van DG Handel (https://ec.europa.eu/trade/policy/accessing-markets/dispute-settlement/).

73 Deze regeling, die in april 2020 bij de WTO is aangemeld, zorgt ervoor dat de WTO-leden die aan de regeling deelnemen ondanks de verlamming van de werkzaamheden van de Beroepsinstantie in alle onderlinge geschillen een bindende, op de WTO-regels gebaseerde uitspraak met de mogelijkheid van hoger beroep kunnen ontvangen. Elk WTO-lid kan tot de MPIA toetreden zolang de Beroepsinstantie niet volledig kan functioneren.

74 Indien een WTO-lid waarmee de EU een WTO-geschil heeft, ervoor kiest niet deel te nemen aan de MPIA (zoals Turkije deed in de twee WTO-geschillen DS583 en DS595, zie hieronder).

75 Voor een gedetailleerde samenvatting van met name WTO-zaken waarbij de EU als klager of verweerder betrokken is en van zaken in het kader van de bilaterale overeenkomsten van de EU, zie de meest recente uitgave van het overzicht van de lopende geschillenbeslechtingszaken van de EU op de website van DG Handel: Circabc (europa.eu)

76 Het panelverslag is op 20 januari 2021 uitgebracht en is hier beschikbaar: Circabc (europa.eu)

77 https://circabc.europa.eu/ui/group/7fc51410-46a1-4871-8979-20cce8df0896/library/3b8c3460-b8f5-4bd2-8e32-08b68cf4d834

NL NL