Bijlagen bij COM(2023)630 - Verdediging van de democratie

Dit is een beperkte versie

U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.

dossier COM(2023)630 - Verdediging van de democratie.
document COM(2023)630
datum 12 december 2023
bijlage voor een gedetailleerd overzicht en meer informatie.

56 C(2023) 8626 final.

57 In de aanbeveling wordt rekening gehouden met specifieke groepen, zoals personen met een handicap, jongere kiezers en mobiele burgers, en gemarginaliseerde groepen. Daarnaast heeft de Commissie, zoals aangekondigd in de strategie inzake de rechten van personen met een handicap 2021-2030 (COM(2021) 101 van 3.3.2021), een gids van goede verkiezingspraktijken voor de deelname van burgers met een handicap aan het verkiezingsproces opgesteld.

58 Richtlijn (EU) 2022/2555 van 14 december 2022 betreffende maatregelen voor een hoog gezamenlijk niveau van cyberbeveiliging in de Unie.

59 Richtlijn (EU) 2022/2557 van 14 december 2022 betreffende de weerbaarheid van kritieke entiteiten.

60 In april 2019 werd een eerste simulatieoefening op EU-niveau georganiseerd om de effectiviteit van de responspraktijken en crisisplannen van de lidstaten en de EU te toetsen en om na te gaan hoe cyberbeveiligingsincidenten die de Europese verkiezingen kunnen beïnvloeden, kunnen worden voorkomen, opgespoord en beperkt.

61 Onder deepfakes wordt door AI-systemen gegenereerd of gemanipuleerd beeld-, audio- of videomateriaal verstaan dat een merkbare gelijkenis vertoont met bestaande personen, plaatsen of gebeurtenissen, en door een persoon ten onrechte voor authentiek zou worden aangezien. Het voorstel voor een AI-verordening (COM(2021) 206 final) zou leiden tot etikettering van AI-inhoud en bekendmaking van de oorsprong ervan.

62 In een Eurobarometer-enquête waarin respondenten werd gevraagd om de belangrijkste aspecten van vrije en eerlijke verkiezingscampagnes te rangschikken, hadden de sterkste reacties betrekking op i) het vermijden van haatzaaiende uitlatingen, manipulatie en leugens in debatten en campagnes; ii) het bieden van gelijke kansen aan kandidaten en politieke partijen om toegang te krijgen tot de media; en iii) het informeren van de kiezers over wie kandidaten en politieke partijen financiert. Zie respectievelijk Flash Eurobarometer 522 (2023) over “Democratie” en Flash Eurobarometer 528 (2023) over “Burgerschap en democratie”.

63 COM(2022) 457 final.

64 P9_TA(2023)0244 Onderzoek naar het gebruik van Pegasus en soortgelijke spyware voor surveillance (Aanbeveling).

65 Zie: Antwoord van de Commissie op de aanbeveling van het Europees Parlement naar aanleiding van het onderzoek naar vermeende inbreuken op en gevallen van wanbeheer bij het toepassen van het Unierecht met betrekking tot het gebruik van Pegasus en soortgelijke spyware voor surveillance.

66 EUR-Lex – 32022R2065 – NL – EUR-Lex (europa.eu).

67 COM(2021) 731 final. Het Europees Parlement en de Raad hebben op 6 november 2023 een voorlopig akkoord bereikt. De formele goedkeuring wordt begin 2024 verwacht. De volledige reeks regels is van toepassing met ingang van 18 maanden na de inwerkingtreding van het akkoord; bepalingen zoals de non-discriminatieclausule en de definities zijn echter onmiddellijk van toepassing, vóór de Europese verkiezingen.

68 COM(2021) 734 final.

69 Compendium over e-stemmen en andere ICT-praktijken.

70 In de herziene uitbreidingsmethode van de EU is de geboekte vooruitgang bij de hervormingen in verband met de eerbiediging van fundamentele waarden zoals democratie, mensenrechten en de rechtsstaat van cruciaal belang voor het bepalen van het algemene tempo van het toetredingsproces.

71 De EU heeft de afgelopen tien jaar projecten voor verkiezingsondersteuning gefinancierd voor een bedrag van meer dan 380 miljoen EUR. Deze landenacties worden ondersteund door programma’s voor wereldwijde democratie. Een van deze programma’s is het initiatief Team Europe Democracy (TED), dat in december 2021 werd gelanceerd en dat de actie van de EU en de lidstaten coördineert. Het programma voor het initiatief Vrouwen en Jongeren in de Democratie ondersteunt maatschappelijke en politieke participatie overal ter wereld, met name op gebieden zoals verkiezingswaarneming en democratische hervorming.

72 De deelname van de EU aan de Summits for Democracy in 2021 en 2023 bood de gelegenheid om allianties voor democratie te versterken en om de aandacht te vestigen op het werk van de EU om de democratie wereldwijd te ondersteunen. Zie voor meer informatie de bijlage.

73 Voorbeelden zijn onder meer een project ter ondersteuning van de hervorming van het kiesstelsel op de Westelijke Balkan, dat loopt tot medio 2024 (budget 1 715 miljoen EUR) en dat wordt uitgevoerd door het ODIHR.

74 C(2021) 6650 final van 16 september 2021.

75 COM(2022) 177 final en C(2022) 2428 final van 27 april 2022. Op 30 november hebben het Europees Parlement en de Raad een voorlopig politiek akkoord bereikt over de anti-SLAPP-richtlijn. De Commissie werkt nauw met de lidstaten samen om hen te ondersteunen bij de uitvoering van de anti-SLAPP-aanbeveling.

76 Zie COM(2023) 800 final.

77 Aanbeveling (EU) 2022/1634 van de Commissie van 16 september 2022 inzake interne waarborgen voor redactionele onafhankelijkheid en transparantie over eigendom in de mediasector (C(2022) 6536 final). Zie ook de mededeling over de vooruitzichten voor de Europese mediasector (COM(2020) 784 final).

78 COM(2020) 784 final.

79 Zie de bijlage voor nadere details en voorbeelden van financiering.

80In het kader van het programma Europa in de wereld — mensenrechten en democratie 2021-2027 is naar schatting 185 miljoen EUR uitgetrokken voor steun aan onafhankelijke media en benutting van digitalisering wereldwijd. De nieuwe overeenkomst inzake financieel kaderpartnerschap betreffende de bescherming van onafhankelijke media is in oktober 2023 in werking getreden en voorziet in duurzame steun aan ngo’s die zich inzetten voor de bescherming van onafhankelijke journalistiek en de bestrijding van desinformatie overal ter wereld. In het kader van de uitbreiding worden de vrijheid en de pluriformiteit van de media ondersteund door talloze regionale programma’s, zoals het mediaprogramma voor de Westelijke Balkan met een budget van 40,5 miljoen EUR. Zie de bijlage voor meer informatie.

81 De Commissie heeft dit jaar een oproep gedaan tot het indienen van voorstellen voor een pilotproject ter ondersteuning van verbannen onafhankelijke media en journalisten uit Oekraïne, Belarus en Rusland die zich hebben gevestigd in en werkzaam zijn vanuit de lidstaten, zodat zij inhoud kunnen blijven produceren en aan hun publiek verspreiden zonder redactionele inmenging.

82 Zie zowel het EDAP zelf als het werk van de bijzondere commissie van het Europees Parlement voor buitenlandse inmenging in alle democratische processen en de conclusies van de Raad over de manipulatie van informatie en inmenging vanuit het buitenland (18 juli 2022), over de extra inspanningen ter versterking van de weerbaarheid en bestrijding van hybride dreigingen (10 december 2019) en over het versterken van de weerbaarheid en het bestrijden van hybride dreigingen, waaronder desinformatie in de context van de COVID-19-pandemie (15 december 2020).

83 https://www.eeas.europa.eu/countering-disinformation/tackling-disinformation-information-work-eeas-strategic-communication_en?s=2803

84 Beweringen dat de sancties van de EU de oorzaak zijn van voedseltekorten en pogingen om de VN-Veiligheidsraad te misbruiken om informatie te manipuleren, zijn slechts twee voorbeelden die laten zien hoe deze activiteiten gericht kunnen zijn tegen de internationale gemeenschap en de internationale samenwerking.

85De Commissie onderhandelt momenteel over een nieuwe gedragscode voor de bestrijding van illegale haatzaaiende uitlatingen op het internet, die begin 2024 moet worden ingevoerd als een gedragscode in het kader van de digitaledienstenverordening. De gedragscode moet helpen om de preventie te verbeteren en om te anticiperen op een toenemende dreiging van haatzaaiende uitlatingen voordat inhoud viraal is gegaan.

86 Flash Eurobarometer 522 (2023) over “Democratie”.

87 Zie voor een overzicht van het systeem voor snelle waarschuwingen: Rapid Alert System | EEAS (europa.eu). Zie voor een overzicht van het netwerk tegen desinformatie: Managementplan DG COMM 2022 .

88 Het gaat hierbij onder meer om communicatie op sociale media en campagnes voor het ontkrachten van Russische desinformatie over sancties en voedsel- en energiezekerheid met in totaal meer dan tien miljoen weergaven in 2022. In de lidstaten hebben vertegenwoordigingen van de Commissie de reacties afgestemd op lokale contexten met vlaggenschipinitiatieven zoals het initiatief Décodeurs d’Europe in Frankrijk. De vertegenwoordiging in Sofia heeft een netwerk ter bestrijding van desinformatie opgezet en een succesvolle ontkrachtingscampagne gevoerd in samenwerking met Bulgaarse factcheckers, terwijl in Vilnius de vertegenwoordiging samen met onafhankelijke journalisten inspirerende video’s maakte over Oekraïense vluchtelingen die met succes zijn geïntegreerd in de Litouwse samenleving. Zie ook: EUvsDisinfo.

89 http://www.g8.utoronto.ca/summit/2022elmau/2022-05-06-rrm-data.pdf

90 https://www.consilium.europa.eu/nl/press/press-releases/2023/01/10/eu-nato-joint-declaration-10-january-2023

91 US-EU-statement-final.pdf (europa.eu)

92 Deze in het EDAP beschreven toolbox is gebaseerd op de opdracht in het strategisch kompas, zie: https://www.eeas.europa.eu/eeas/strategic-compass-security-and-defence-1_en

93 https://www.eeas.europa.eu/eeas/1st-eeas-report-foreign-information-manipulation-and-interference-threats_en

94 De EDEO biedt ook inzicht in de wijze waarop FIMI is gericht op specifieke groepen en onderstreept de schadelijke gevolgen van deze manipulatie voor de samenleving: https://www.eeas.europa.eu/eeas/fimi-targeting-lgbtiq-people_en.

95 Flash Eurobarometer 522 (2023) over “Democratie”.

96 De Commissie heeft haar inspanningen ter bestrijding van schadelijke en illegale online-inhoud versterkt, met name tegen de achtergrond van de ongekende periode van conflict en instabiliteit. Zie Aanbeveling van de Commissie van 20 oktober 2023 inzake de coördinatie van de respons bij incidenten die met name het gevolg zijn van de verspreiding van illegale inhoud, vóór de volledige toepassing van Verordening (EU) 2022/2065 (“digitaledienstenverordening”).

97 Op grond van de digitaledienstenverordening moeten in het kader van de aangeboden diensten alle nodige risicobeperkende maatregelen worden getroffen en zijn de diensten onderworpen aan publieke controle en onafhankelijke audits.

98 Hiermee is gevolg gegeven aan de richtsnoeren van de Commissie ter versterking van de praktijkcode betreffende desinformatie van 26 mei 2021 (COM(2021) 262 final): https://disinfocode.eu/ De code is tot dusver meer dan 40 keer ondertekend.

99 In dit kader is de Commissie voornemens om een pact inzake artificiële intelligentie te lanceren en streeft zij naar de vrijwillige toezegging van de industrie om op de AI-verordening te anticiperen en om vóór de wettelijke termijn te beginnen met de uitvoering van de vereisten van deze verordening, zie: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/ai-pact.

100 Zie de bijlage voor nadere informatie.

101 COM(2020) 624 final.

102 Zie ook punt 3.4 en meer details en voorbeelden in de bijlage.

103 https://edmo.eu/

104 https://eufactcheckingproject.com/ van het European Fact-Checking Standards Network (EFCSN).

105 Het EDMO heeft een specifieke taskforce opgericht ter bevordering van de samenwerking tussen beroepsbeoefenaars. Deze taskforce heeft geleid tot de opsporing van meer dan 2 000 gevallen van desinformatie in verband met de oorlog in Oekraïne door middel van feitenonderzoek en de publicatie van verslagen en onderzoeken over opkomende en populaire narratieven.

106 EDMO Task Force on 2024 European Elections

107 Horizon Europe call “Standing up for democracy” (2023), bevat 18 miljoen EUR voor de financiering van maximaal zes projecten om de leemten in het onderzoek naar FIMI op te vullen. In totaal heeft Horizon Europa tussen 2021 en 2024 meer dan 100 miljoen EUR gemobiliseerd voor onderzoek naar buitenlandse inmenging of daarmee nauw samenhangende kwesties, zoals ongepaste invloed op de politieke besluitvorming, desinformatie en digitale geletterdheid.

108 In een recent werkdocument wordt benadrukt dat maatschappelijke betrokkenheid op lokaal niveau niet alleen kan bijdragen tot economische en sociale ontwikkeling, maar ook tot het goed functioneren van de democratie door het vertrouwen van de bevolking in openbare instellingen te vergroten. Zie REGIO-werkdocument “The geography of EU discontent and the regional development trap in Europe” (“De geografisch bepaalde ontevredenheid in de EU en de valkuil van regionale ontwikkeling in Europa”). Horizon Europa is ook steun blijven verlenen aan onderzoek om een beter inzicht te verwerven in de ontevredenheid van de bevolking over de democratie en hoe die kan worden aangepakt door middel van democratische innovatie, met inbegrip van initiatieven op het gebied van maatschappelijke betrokkenheid en overlegdemocratie.

109 Flash Eurobarometer 528 (2023) over “Burgerschap en democratie”.

110 De totale toewijzingen in het kader van dit instrument bedragen voor de periode 2021-2027 864 miljoen EUR.

111 Het partnerschapsbeginsel zorgt ervoor dat het cohesiebeleid dicht bij de burgers van de Unie komt te staan en voor hen herkenbaar is. De betrokkenheid van partners is essentieel voor het waarborgen van transparantie en democratische verantwoording van overheidsinvesteringen. De Commissie en de OESO hebben een pilotproject uitgevoerd om te onderzoeken hoe innovatieve methoden voor burgerparticipatie kunnen worden toegepast op het cohesiebeleid, waarbij de focus lag op vijf autoriteiten in Europa. In juli 2022 werden in zes lidstaten vervolgprojecten gelanceerd. Zie de bijlage voor meer voorbeelden van acties.

112 COM(2021) 777 final.

113 Kaderbesluit 2008/913/JBZ van de Raad van 28 november 2008 betreffende de bestrijding van bepaalde vormen en uitingen van racisme en vreemdelingenhaat door middel van het strafrecht.

114 Gedragscode voor de bestrijding van illegale haatzaaiende uitlatingen op het internet

115 COM(2022) 404 final.

116 Richtsnoeren voor betere regelgeving

117Zie de bijlage voor meer informatie.

118Een “Gids voor het EU-burgerschap”, die op 6 december 2023 samen met het burgerschapspakket door de Commissie is gepresenteerd, is in dit verband een nuttig instrument om het bewustzijn van het EU-burgerschap verder te bevorderen.

119 Uw mening telt (europa.eu)

120 Door algemene feedback te geven of standpunten of kennis te delen tijdens een openbare raadpleging of een verzoek om input via de portaalsite “Geef uw mening”. Dit kan worden aangevuld met gerichte raadplegingen. Er kunnen ook formele klachten bij de Commissie worden ingediend indien een inbreuk op het EU-recht wordt vermoed, terwijl de Europese Ombudsman klachten van particulieren en organisaties over wanbestuur door de instellingen, organen en agentschappen van de EU kan onderzoeken.

121 Enkele voorbeelden daarvan zijn het permanent forum voor het maatschappelijk middenveld inzake racismebestrijding, het gehandicaptenplatform en het Europees migratieforum. Het in 2020 gelanceerde platform voor de rechten van slachtoffers is opgericht ter bevordering van de dialoog en de uitwisseling van beste praktijken en informatie tussen zijn leden, waarvan twee derde uit het maatschappelijk middenveld komt. Zie COM(2022) 716 final, blz. 31.

122 Een voorbeeld daarvan is het initiatief “Geef vorm aan Europa in de lokale politiek!” - https://building-europe-with-local-councillors.europa.eu/index_nl.

123 COM(2022) 716 final.

124 Arrest van 18 juni 2020, Commissie/Hongarije, C-78/18, ECLI:EU:C:2020:476.

125 Zie met name Aanbeveling CM/Rec(2007)14 van het Comité van Ministers van de Raad van Europa inzake de juridische status van niet-gouvernementele organisaties in Europa.

126 Eengemaakte markt — voorstel voor een wetgevingsinitiatief betreffende grensoverschrijdende activiteiten van verenigingen (europa.eu) COM(2023) 516 final.

127 C(2023) 8627 final.

128 In het algemeen beschouwd als niet-overheidsstructuren die geen winstoogmerk hebben en die onafhankelijk en geweldloos zijn en waardoor mensen het nastreven van gedeelde doelstellingen en idealen organiseren. Deze organisaties zijn werkzaam op lokaal, nationaal, regionaal en internationaal niveau en omvatten stedelijke en rurale, formele en informele organisaties, overeenkomstig vastgestelde EU-definities. Hiertoe behoren ook “mensenrechtenverdedigers”.

129 De Commissie is ook bezig met het opstellen van interne richtsnoeren waarin beginselen worden vastgesteld en die voorzien in een toolbox voor participatieve en deliberatieve formats en praktijken. Het gaat hierbij onder meer om een handvest van beginselen voor succesvolle burgerparticipatie. Zie ook: Kenniscentrum voor participatieve en deliberatieve democratie.

130 Funding & tenders (europa.eu)

NL NL