Bijlagen bij COM(2024)690 - - Hoofdinhoud
Dit is een beperkte versie
U kijkt naar een beperkte versie van dit dossier in de EU Monitor.
| dossier | COM(2024)690 - . |
|---|---|
| document | COM(2024)690 |
| datum | 30 oktober 2024 |
De aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne heeft een impact gehad op de betrekkingen met zijn bilaterale partners en buurlanden. De Oekraïense autoriteiten hebben getracht de samenwerking en de diplomatieke banden met landen binnen en buiten Europa te handhaven en verder te versterken, onder meer om steun te verwerven voor een rechtvaardige en duurzame vrede in Oekraïne in overeenstemming met de Oekraïense vredesformule.
Niettegenstaande de meningsverschillen met Servië en de Republika Srpska-entiteit van Bosnië en Herzegovina als het gaat over hun betrekkingen met Rusland, zijn de betrekkingen van Oekraïne met de partners van de Westelijke Balkan over het algemeen verbeterd. De betrekkingen met Georgië zijn gespannen, in het bijzonder omdat Georgië niet meegaat in de sancties tegen Rusland. Ondanks het gebrek aan afstemming op de beperkende maatregelen die de EU ten aanzien van Rusland heeft uitgevaardigd, blijft Turkije een strategische partner voor Oekraïne, met belangrijke bilaterale economische en interpersoonlijke banden. Dat blijkt uit een bilaterale visumvrije regeling en een vrijhandelsovereenkomst die in februari 2022 werd ondertekend. Turkije heeft ook herhaaldelijk inspanningen geleverd om het Zwarte Zee-graaninitiatief, dat in juli 2023 door Rusland is beëindigd, te reactiveren en is een prominente deelnemer aan het door Oekraïne opgerichte internationale Krim-platform.
Na de aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne heeft Moldavië zijn samenwerking met Oekraïne en Roemenië rond humanitaire steun voor Oekraïense vluchtelingen, energiezekerheid, vervoer en connectiviteit opgevoerd. De bilaterale samenwerking met Oekraïne werd hechter. Zo betuigde Moldavië zijn solidariteit met Oekraïne, stemde het voor desbetreffende resoluties van de Algemene Vergadering van de VN en schaarde het zich achter een aantal politieke uitspraken in internationale organisaties die de militaire agressie veroordelen. Moldavië heeft zijn beleid ook meer afgestemd op de beperkende maatregelen van de EU tegen Rusland, hoewel het land zelf het doelwit was van toenemende Russische druk.
Georgië blijft de territoriale integriteit en soevereiniteit van Oekraïne steunen, onder meer door zich aan te sluiten bij de VN-resoluties ter ondersteuning van Oekraïne. Het land heeft zijn beleid evenwel niet afgestemd op de beperkende maatregelen van de EU tegen Rusland. Georgië en Turkije hebben een strategisch partnerschap, met contacten op hoog niveau, onder meer in het kader van een strategische samenwerkingsraad op hoog niveau.
Oekraïne, Moldavië en Georgië blijven ook actief deelnemen aan het Oostelijk Partnerschap.
De betrekkingen tussen Turkije en Griekenland zijn in de verslagperiode verder verbeterd, met als hoogtepunt de 5e bijeenkomst van de samenwerkingsraad op hoog niveau in december 2023, tijdens welke de verklaring van Athene over vriendschappelijke betrekkingen en goed nabuurschap tussen de twee leiders is ondertekend. Opruiende retoriek is nu zeldzaam. Turkije heeft geen ongeoorloofde booractiviteiten verricht in het oostelijke deel van de Middellandse Zee of vluchten over Griekse eilanden in de Egeïsche Zee uitgevoerd. Schendingen van de Griekse territoriale wateren worden nog steeds gemeld en zijn in 2024 toegenomen ten opzichte van 2023. In april 2024 verklaarde de EU zich ten volle te zullen inzetten voor een alomvattende regeling van de kwestie-Cyprus, binnen het kader van de VN en in overeenstemming met de waarden van de EU, en toonde zij zich ingenomen met de benoeming van de persoonlijke gezant van de secretaris-generaal van de VN voor Cyprus.
Turkije blijft ijveren voor een tweestatenoplossing en gaat daarmee in tegen de resoluties van de VN-Veiligheidsraad. Het is nu van het allergrootste belang dat Turkije zich inzet voor en actief bijdraagt aan een eerlijke, volledige en levensvatbare regeling van de kwestie-Cyprus binnen het kader van de VN, op basis van een federatie van twee gemeenschappen en twee zones met politieke gelijkheid, en in overeenstemming met de desbetreffende resoluties van de VN-Veiligheidsraad, en met het EU-acquis en de beginselen waarop de EU is gebaseerd. Turkije moet dringend voldoen aan zijn verplichting om het Aanvullend Protocol bij de associatieovereenkomst tussen de EU en Turkije volledig uit te voeren en te werken aan de normalisering van de betrekkingen met de Republiek Cyprus. Turkije moet onmiddellijk alle acties en stappen ongedaan maken die sinds oktober 2020 zijn genomen met betrekking tot Varosha en die indruisen tegen de desbetreffende resoluties van de VN-Veiligheidsraad. Om in het oostelijke Middellandse Zeegebied een klimaat van stabiliteit en veiligheid tot stand te brengen en coöperatieve en wederzijds voordelige betrekkingen tussen de EU en Turkije te ontwikkelen, is het een essentieel vereiste de dialoog te goeder trouw te voeren en af te zien van unilaterale acties die indruisen tegen de belangen van de EU en in strijd zijn met het internationaal recht en de soevereine rechten van de EU-lidstaten. Turkije moet zich ondubbelzinnig engageren tot goede nabuurschapsbetrekkingen, de eerbiediging van internationale overeenkomsten, en de vreedzame regeling van geschillen, in overeenstemming met het Handvest van de Verenigde Naties, waarbij het eventueel een beroep kan doen op het Internationaal Gerechtshof. De EU blijft gehecht aan de verdediging van haar belangen en die van haar lidstaten en aan het handhaven van de regionale stabiliteit.
Dankzij territoriale samenwerking kunnen de uitbreidingslanden in belangrijke sociale en economische sectoren samenwerken met aangrenzende EU-lidstaten. Meer bepaald creëren programma’s voor grensoverschrijdende en Interreg-samenwerking mogelijkheden voor dialoog, samenwerking en ontwikkeling op het niveau van de lokale overheden, waarbij gemeenschappen, de particuliere sector en maatschappelijke organisaties worden betrokken. De macroregionale strategie van de EU voor de Adriatische en Ionische regio en de EU-strategie voor het Donaugebied zijn blijven bijdragen tot de bevordering van de samenwerking tussen lidstaten en kandidaat-lidstaten voor de ontwikkeling, de cohesie en het verkleinen van de verschillen in beide macroregio’s. De strategieën zijn erop gericht het economische en sociale potentieel van de macroregio’s te ontsluiten, de bestuurlijke capaciteit voor verschillende EU-beleidsmaatregelen te bevorderen en ontwikkelingsprojecten op belangrijke gebieden te bevorderen. Zij leveren een cruciale bijdrage aan de voorbereidingen voor de uitbreiding.
Evenzo heeft de gemeenschappelijke maritieme agenda de dialoog en de samenwerking tussen de lidstaten en de kandidaat-lidstaten in de Zwarte-Zeeregio gefaciliteerd op gebieden als milieubescherming, preventie en beheer van mariene verontreiniging en duurzame ontwikkeling van de blauwe economie.
VII. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
I.
1. Twintig jaar na de grootste uitbreiding van de EU met tien lidstaten blijft de toetreding tot de EU een belangrijke motor voor veiligheid, vrede, stabiliteit en welvaart op lange termijn in Europa. De historische kans om hun toekomst met de EU te verbinden staat open voor tien partners, waaronder de zes partners van de Westelijke Balkan en Turkije, Oekraïne, Moldavië en Georgië.
2. De toetreding tot de EU blijft een proces op basis van verdienste en hangt af van de objectieve vooruitgang die door elk partnerland wordt geboekt. Dit vereist vastberadenheid om onomkeerbare hervormingen door te voeren op alle gebieden van het EU-recht, met bijzondere nadruk op de fundamentele aspecten van het uitbreidingsproces. De democratie, de rechtsstaat en de fundamentele waarden blijven de hoekstenen van het uitbreidingsbeleid van de EU. EU-lidmaatschap is een strategische keuze. Partners moeten de EU-waarden krachtig en ondubbelzinnig uitdragen. In de nieuwe geopolitieke context is afstemming op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU meer dan ooit een belangrijk signaal van gedeelde waarden en strategische oriëntatie.
3. Het uitbreidingsproces kreeg in 2023 en 2024 een nieuwe impuls. De cluster fundamentele kwesties werd op 15 oktober 2024 geopend met Albanië. De toetredingsonderhandelingen met Oekraïne en Moldavië werden geopend tijdens de eerste intergouvernementele conferenties in juni 2024. Montenegro voldoet aan de tussentijdse ijkpunten voor de hoofdstukken over de rechtsstaat en is op weg om verdere onderhandelingshoofdstukken voorlopig af te sluiten. In maart 2024 heeft de Europese Raad besloten toetredingsonderhandelingen met Bosnië en Herzegovina te openen. Het screeningproces met zowel Albanië als Noord-Macedonië is eind 2023 afgerond. In december 2023 heeft de Europese Raad Georgië de status van kandidaat-lidstaat toegekend. Na het optreden van de Georgische regering sinds het voorjaar van 2024 is het toetredingsproces tot de EU echter de facto stopgezet. De Raad blijft de in december 2022 ingediende lidmaatschapsaanvraag van Kosovo behandelen.
4. Uitbreiding is een historische kans voor zowel de toetredende landen als de huidige lidstaten en de EU als geheel. Een grotere en sterkere Unie heeft aanzienlijke sociaal-economische, politieke en veiligheidsvoordelen. Een uitgebreide EU is een betere waarborg voor politieke stabiliteit, veiligheid en vrede op het continent. Een grotere Unie zal een sterkere mondiale speler zijn, met meer geopolitieke invloed, waardoor zij een nog belangrijkere rol op het internationale toneel zal kunnen spelen. De uitbreiding van de EU zal de huidige en toekomstige lidstaten aanzienlijke sociaal-economische voordelen opleveren. Tegelijkertijd vereist de uitbreiding interne reflectie binnen de Unie en moeten haar organen en beleid op de uitbreiding worden voorbereid. Op 20 maart heeft de Europese Commissie een mededeling over hervormingen en beleidsevaluaties voorafgaand aan de uitbreiding aangenomen, die een bijdrage levert aan de lopende discussie over de interne hervormingen die de EU zal moeten doorvoeren. De Commissie zal pre-toetredingsbeleidsevaluaties presenteren. Deze evaluaties betreffen afzonderlijke onderwerpen, zoals de rechtsstaat, de eengemaakte markt, voedselzekerheid, defensie en veiligheid, klimaat en energie, migratie, en sociale, economische en territoriale convergentie in ruimere zin.
5. De uitbreidingspartners moeten worden verankerd in de EU door middel van geleidelijke integratie, wat op zijn beurt leidt tot een versnelling van het uitbreidingsproces. Geleidelijke integratie zal bijdragen tot de technische voorbereidingen voor het EU-lidmaatschap, de aanpassing aan het acquis versnellen en het toetredingsproces soepel doen verlopen. De uitvoering van het groeiplan voor de Westelijke Balkan zal de economische convergentie van de regio met de EU vergroten. Het plan heeft tot doel een aantal voordelen en verplichtingen van toegang tot de Europese eengemaakte markt vóór de toetreding tot de EU vervroegd in te voeren, en meer financiële bijstand te verlenen via de hervormings- en groeifaciliteit, om hervormingen in de Westelijke Balkan te bevorderen. Cruciaal is dat de toegang tot de Europese eengemaakte markt pas tot stand kan komen wanneer de regio haar inspanningen op het gebied van regionale economische samenwerking opvoert door de gemeenschappelijke regionale markt tot stand te brengen, voortbouwend op recente positieve ontwikkelingen. Als onderdeel van het groeiplan heeft de Commissie de hervormingsagenda’s van vijf partners van de Westelijke Balkan goedgekeurd, met daarin ambitieuze hervormingen die zij voornemens zijn uit te voeren om de doelstellingen van de faciliteit te verwezenlijken. De Commissie werkt samen met Bosnië en Herzegovina om het land bij te staan bij de voltooiing van zijn hervormingsagenda. Om de convergentie van Oekraïne en de geleidelijke integratie in de EU te handhaven, zal de faciliteit voor Oekraïne van 2024 tot 2027 steun verlenen op basis van de uitvoering van het Oekraïneplan. Op 10 oktober 2024 werd een specifiek groeiplan voor Moldavië aangenomen ter ondersteuning van zijn sociaal-economische hervormingen en investeringen.
6. Goede nabuurschapsbetrekkingen en regionale samenwerking zijn essentiële onderdelen van het stabilisatie- en associatieproces en van het uitbreidingsproces in de Westelijke Balkan. Het verwerken van de erfenis van het verleden en het oplossen van geschillen die voortvloeien uit de conflicten van de jaren negentig, blijven van groot belang. Openstaande bilaterale kwesties moeten nog worden opgelost, aangezien zij met name de regionale integratie en de EU-trajecten van de partners belemmeren. Normalisering van de betrekkingen tussen Kosovo en Servië is een essentiële voorwaarde voor het pad van beide partijen naar het EU-lidmaatschap, en beide dreigen belangrijke kansen mis te lopen als er geen vooruitgang wordt geboekt.
7. Turkije blijft een kandidaat-lidstaat en een belangrijke partner voor de Europese Unie, en de regering benadrukt de toetreding tot de EU als haar strategische doelstelling. De toetredingsonderhandelingen met Turkije zijn evenwel sinds 2018 tot stilstand gekomen, overeenkomstig de beslissing van de Raad. De feiten die aan deze beoordeling ten grondslag lagen, zijn nog steeds van toepassing. Er blijven ernstige punten van zorg op het gebied van de grondrechten en de rechtsstaat, met inbegrip van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. De dialoog over de rechtsstaat en de grondrechten blijft een integraal onderdeel van de betrekkingen tussen de EU en Turkije. Tegelijkertijd wordt vooruitgang geboekt met betrekking tot de aanbevelingen in de gezamenlijke mededeling over de stand van zaken met betrekking tot de politieke, economische en handelsbetrekkingen tussen de EU en Turkije, waarbij de mogelijkheden voor hernieuwde betrokkenheid worden onderzocht en vaart wordt gemaakt met de uitvoering, in overeenstemming met de conclusies van de Europese Raad en op een gefaseerde, evenredige en omkeerbare wijze. De Europese Unie heeft een strategisch belang bij een stabiele en veilige omgeving in het oostelijke Middellandse Zeegebied en bij coöperatieve en voor beide partijen voordelige betrekkingen met Turkije.
II.
8. In Montenegro is het toetredingsproces tot de EU de belangrijkste prioriteit voor het land en een duidelijk politiek engagement van de autoriteiten, dat over het algemeen tot uiting komt in beleidsbeslissingen, bijvoorbeeld in de permanente aanpassing aan het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU, inclusief sancties. Sinds de vorming van de regering in oktober 2023 bestuurt deze in een over het algemeen stabiel politiek klimaat, met een lager polarisatieniveau dan de afgelopen jaren. De regering heeft de voorbereidingen voor de toetreding tot de EU sterk versneld en in juni 2024 bevestigde de intergouvernementele conferentie met betrekking tot de toetredingsonderhandelingen met Montenegro dat Montenegro over het algemeen voldeed aan de tussentijdse ijkpunten voor de hoofdstukken 23 en 24 over de rechtsstaat, hetgeen de gelegenheid biedt om verdere hoofdstukken voorlopig af te sluiten indien aan de voorwaarden is voldaan.
Volgens het oordeel van de Commissie wordt momenteel, in overeenstemming met het onderhandelingskader, gezorgd voor een algeheel evenwicht tussen vooruitgang op het gebied van de rechtsstaat enerzijds en vooruitgang bij de toetredingsonderhandelingen over de verschillende hoofdstukken heen anderzijds. De prioriteit voor verdere vooruitgang is het handhaven en intensiveren van de inspanningen om de openstaande kwesties aan te pakken. Wat betreft de rechtsstaat, zou dit erop neerkomen dat Montenegro zijn inspanningen blijft richten op de kritieke terreinen van vrijheid van meningsuiting en mediavrijheid, de bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad, en sneller en grondiger hervormingen doorvoert op het gebied van de onafhankelijkheid, het professionalisme en de verantwoordingsplicht van de rechterlijke macht. Voor andere hoofdstukken van de onderhandelingen is het dringendste aandachtspunt het doorvoeren van belangrijke hangende EU-gerelateerde hervormingen en het voldoen aan de ijkpunten voor de afronding van de onderhandelingen, met name voor de hoofdstukken die op korte termijn voorlopig kunnen worden afgesloten. De regering van Montenegro heeft aangegeven dat zij ernaar streeft de toetredingsonderhandelingen tegen eind 2026 af te sluiten en de Commissie is bereid deze ambitieuze doelstelling te steunen, te beginnen met een voorstel voor de voorlopige afsluiting van aanvullende hoofdstukken tegen eind 2024 en een substantiële agenda voor 2025, indien aan de voorwaarden daarvoor is voldaan. Daartoe is het cruciaal dat Montenegro de gestructureerde en goed doordachte aanpak ten uitvoer legt die is ontwikkeld om in de praktijk werk te maken van de integratieagenda van de EU. Een blijvende brede politieke consensus over belangrijke hervormingen is een noodzaak.
9. In Servië hebben de verkiezingen van begin december 2023 en de daaropvolgende onderbreking van de werking van de regering en het parlement het tempo van de EU-toetredingshervormingen vertraagd. Op het gebied van de rechtsstaat werd de hervorming van het gerechtelijk apparaat echter voortgezet. Servië heeft een nieuwe strategie voor corruptiebestrijding aangenomen en is blijven meewerken aan het beheer van gemengde migratiestromen naar de EU. De volledige uitvoering van de nieuwe mediawetgeving en de verdere aanpassing ervan aan het EU-acquis en de Europese normen zijn nog niet afgerond en moeten worden gegarandeerd. Servië heeft zich ertoe verbonden al zijn respectieve verplichtingen die voortvloeien uit de in 2023 bereikte overeenkomst over het pad naar normalisering en de bijbehorende uitvoeringsbijlage, en alle eerdere overeenkomsten volledig na te komen. De wijze waarop Servië zijn beleid afstemt op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU, is grotendeels ongewijzigd gebleven en moet prioritair aanzienlijk worden verbeterd, onder meer door het Servische beleid in overeenstemming te brengen met de beperkende maatregelen en verklaringen over Rusland. Servië moet zich onthouden van acties en verklaringen die indruisen tegen de standpunten van de EU op het gebied van buitenlands beleid en andere strategische aangelegenheden, en moet ernstig blijk geven van zijn strategische koers ten aanzien van de EU.
Er is voortdurende aandacht nodig om enerzijds een algeheel evenwicht tussen vooruitgang op het gebied van de rechtsstaat en de normalisering van de betrekkingen met Kosovo en anderzijds vooruitgang bij de toetredingsonderhandelingen over de verschillende hoofdstukken heen te behouden. De Commissie herhaalt voor het derde jaar haar standpunt dat Servië technisch gezien heeft voldaan aan de ijkpunten voor het openen van cluster 3 (concurrentievermogen en inclusieve groei).
De vooruitgang die Servië heeft geboekt op het gebied van de rechtsstaat en de normalisering van de betrekkingen met Kosovo, zal het algemene tempo van de toetredingsonderhandelingen blijven bepalen. Verwacht wordt dat Servië het komende jaar over de hele linie vaart zal zetten achter de uitvoering van de hervormingen die verband houden met de toetreding tot de EU, met bijzondere aandacht voor de tussentijdse ijkpunten voor de rechtsstaat en voor een echt gunstig klimaat voor het maatschappelijk middenveld en de media, en geloofwaardige inspanningen zal leveren om desinformatie en buitenlandse informatiemanipulatie uit te bannen. Met het boeken van vooruitgang in het kader van de dialoog zal Servië naar verwachting zijn verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst over het pad naar normalisering en de bijbehorende uitvoeringsbijlage, alsook alle eerdere dialoogovereenkomsten, nakomen.
10. In Albanië hebben de autoriteiten consequent blijk gegeven van hun vaste politieke inzet voor integratie in de EU als de belangrijkste strategische prioriteit van het land en hebben zij een hoog ambitieniveau gehandhaafd om vooruitgang te boeken in de toetredingsonderhandelingen. Albanië is vooruitgang blijven boeken bij de hervormingen in het kader van de cluster fundamentele kwesties, met name wat betreft de alomvattende justitiële hervorming en het doorlichtingsproces, waarvan het einde voor de rechterlijke instanties in eerste aanleg op handen is, door goede resultaten op het gebied van corruptiebestrijding en door zijn capaciteit op het gebied van financiële onderzoeken tegen georganiseerde misdaad te vergroten. De actieve betrokkenheid van Albanië tijdens zijn mandaat als niet-permanent lid in de VN-Veiligheidsraad tot eind 2023, alsook zijn staat van dienst op het gebied van volledige afstemming op het gemeenschappelijk en buitenlands veiligheidsbeleid van de EU, getuigen van zijn strategische keuze voor toetreding tot de EU en zijn rol als betrouwbare internationale partner.
Na de eerste intergouvernementele conferentie over toetredingsonderhandelingen in juli 2022 werden de screeningsessies voor alle zes clusters van het EU-acquis in november 2023 afgerond. Eind 2023 presenteerde de Commissie aan de Raad het beoordelingsverslag over de ijkpunten voor de opening van de onderhandelingen, waarin zij concludeerde dat Albanië had voldaan aan de vereisten voor het openen van onderhandelingen over de cluster fundamentele kwesties. De Commissie is ingenomen met de opening van de onderhandelingen over de cluster fundamentele kwesties tijdens de tweede intergouvernementele conferentie op 15 oktober, die een cruciaal moment vormde op de weg naar toetreding. De Commissie steunt ook de opening van onderhandelingen over cluster 6 — Externe betrekkingen tegen het einde van het jaar indien de positieve trend doorzet. De Albanese regering heeft aangegeven dat zij ernaar streeft de toetredingsonderhandelingen tegen eind 2027 af te ronden en de Commissie is bereid deze ambitieuze doelstelling te steunen. Daartoe is het cruciaal dat de autoriteiten het tempo van de op de EU gerichte hervormingen verder opvoeren, met name op het gebied van de rechtsstaat, het consolideren van de reeds geboekte resultaten op het gebied van rechtshandhaving, de doeltreffende bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad, en de bevordering van de grondrechten, waaronder mediavrijheid, eigendomsrechten en minderheden.
11. Noord-Macedonië heeft zich consequent politiek gecommitteerd aan het strategische doel van EU-integratie en heeft een hoog ambitieniveau gehandhaafd om vooruitgang te boeken in de toetredingsonderhandelingen. Noord-Macedonië moet werk blijven maken van de uitvoering van EU-gerelateerde hervormingen, in het bijzonder voor de cluster fundamentele kwesties, met name de rechterlijke macht, de bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad. Het vertrouwen in het rechtsstelsel moet worden versterkt. Corruptie moet onverminderd worden bestreden, onder meer door het boeken van solide resultaten bij het onderzoek, de vervolging en de uiteindelijke veroordeling van gevallen van corruptie op hoog niveau. Noord-Macedonië heeft in 2023 als voorzitter van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) blijk gegeven van een actieve betrokkenheid. Het land is inspanningen blijven leveren om zijn beleid volledig af te stemmen op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU.
Noord-Macedonië heeft nog geen relevante grondwetswijzigingen, die het land heeft toegezegd te initiëren en vast te stellen, aangenomen om burgers die binnen de grenzen van de staat wonen en deel uitmaken van andere bevolkingsgroepen, zoals Bulgaren17, in de grondwet op te nemen. Noord-Macedonië is een goed voorbeeld van een multi-etnische samenleving. Bilaterale overeenkomsten met de buurlanden, waaronder de Prespa-overeenkomst tussen Noord-Macedonië en Griekenland en het verdrag inzake vriendschap, goed nabuurschap en samenwerking tussen Bulgarije en Noord-Macedonië, moeten door alle partijen te goeder trouw worden uitgevoerd. Na de eerste intergouvernementele conferentie over toetredingsonderhandelingen in juli 2022 werden de screeningsessies voor alle zes clusters van het EU-acquis in december 2023 afgerond. De Commissie kijkt uit naar een snelle en resolute opvolging van het screeningverslag over cluster fundamentele kwesties, ook wat betreft de stappenplannen van het land in overeenstemming met het onderhandelingskader, met het oog op het zo snel mogelijk openen van de eerste cluster zodra aan de voorwaarden daarvoor is voldaan. Het is cruciaal dat de autoriteiten het tempo van de EU-gerelateerde hervormingen verder opvoeren. Noord-Macedonië moet de nodige maatregelen nemen om vooruitgang te boeken in de toetredingsonderhandelingen en de EU-gerelateerde hervormingen doeltreffend uit te voeren, met name op het gebied van de rechtsstaat, justitie en corruptiebestrijding.
12. Bosnië en Herzegovina heeft tastbare resultaten geboekt, zoals de Commissie in maart 2024 heeft gerapporteerd. Het migratiebeheer werd verder verbeterd. Het land heeft een volledige afstemming op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU bereikt en gehandhaafd. Tussen november 2023 en maart 2024 is wetgeving aangenomen inzake de integriteit van de rechterlijke macht, de bestrijding van witwassen en belangenconflicten. Dit positief elan wordt evenwel gebroken door meer recente ontwikkelingen. Het land moet vastberaden stappen blijven zetten om de belangrijkste hervormingen af te ronden in overeenstemming met de EU-regels en -normen. Dit omvat de vaststelling van de wet inzake de rechtbanken, de wet inzake de Hoge Raad voor Justitie en Rechtsvervolging; de wet betreffende bescherming van persoonsgegevens en de wet betreffende grenstoezicht. Van Bosnië en Herzegovina wordt verwacht dat het dringend werk maakt van de grondwettelijke en electorale hervormingen die reeds gaande zijn. Separatistische acties die de eenheid, soevereiniteit, territoriale integriteit, grondwettelijke orde en internationale persoonlijkheid van het land ondermijnen, ondermijnen ook de vooruitgang in de toetreding tot de EU.
Zoals aangegeven door de Europese Raad in zijn besluit van maart 2024 om de toetredingsonderhandelingen te openen, bereidt de Commissie het onderhandelingskader voor, zodat het door de Raad kan worden aangenomen zodra alle relevante stappen uit de aanbeveling van de Commissie van oktober 2022 zijn gezet.
De Commissie staat klaar om de toelichtingssessies over het EU-acquis met Bosnië en Herzegovina te organiseren. Om tijdens de komende toetredingsonderhandelingen met één stem te kunnen spreken, moet Bosnië en Herzegovina een hoofdonderhandelaar en zijn team benoemen. Als resterende verplichting in het kader van de SAO moet Bosnië en Herzegovina ook een nationaal plan ontwikkelen voor de overname van het acquis. Bosnië en Herzegovina moet ook de nationale IPA-coördinator benoemen.
Om vooruitgang te boeken op de weg naar toetreding, wordt verwacht dat Bosnië en Herzegovina alle relevante stappen zal zetten die in de aanbeveling van de Commissie van oktober 2022 zijn uiteengezet. De Commissie is bereid Bosnië en Herzegovina te helpen alle kwesties aan te pakken die in het advies van de Commissie over zijn lidmaatschapsaanvraag in het kader van de komende toetredingsonderhandelingen aan de orde zijn gesteld.
13. De autoriteiten van Kosovo zijn zich blijven inzetten voor hun Europese traject. Kosovo heeft in december 2022 een verzoek om toetreding tot de EU ingediend. De Commissie is bereid een advies op te stellen over het verzoek om toetreding van Kosovo zodra de Raad daarom verzoekt. Er is vooruitgang geboekt in de strijd tegen de georganiseerde misdaad en het ondernemingsklimaat is verbeterd. De visumliberalisering voor Kosovo trad op 1 januari 2024 in werking.
De spanningen in het noorden van Kosovo bleven voortduren in de nasleep van de gewelddadige aanval op de Kosovaarse politie door gewapende Kosovaarse Servische aanvallers in september 2023, de ernstigste escalatie in de afgelopen jaren. Verscheidene ongecoördineerde acties van Kosovo hebben de betrekkingen tussen de regering en de Servische gemeenschap van Kosovo geschaad. De EU-maatregelen met betrekking tot Kosovo bleven tijdens de verslagperiode van kracht. Overeenkomstig de verklaring van de hoge vertegenwoordiger namens de EU van 3 juni 2023 heeft de EU omkeerbare maatregelen ten aanzien van Kosovo uitgevoerd. De hoge vertegenwoordiger heeft aanbevolen die maatregelen op te heffen. Kosovo heeft zich ertoe verbonden al zijn respectieve verplichtingen die voortvloeien uit de in 2023 bereikte overeenkomst over het pad naar normalisering en de bijbehorende uitvoeringsbijlage, en alle eerdere overeenkomsten volledig na te komen.
Kosovo moet meer inspanningen leveren om de rechtsstaat en het openbaar bestuur te versterken en de vrijheid van meningsuiting te beschermen. De regering moet zich inspannen om partijoverschrijdende politieke steun te bewerkstelligen voor een meer doeltreffende uitvoering van EU-gerelateerde hervormingen. Kosovo moet de overeenkomst over het pad naar normalisering en de bijlage daarbij en alle eerdere overeenkomsten zonder verdere vertragingen of voorwaarden ten uitvoer leggen.
14. Turkije is een kandidaat-lidstaat en een belangrijke partner voor de EU. De Europese Unie heeft een strategisch belang bij een stabiele en veilige omgeving in het oostelijke Middellandse Zeegebied en bij coöperatieve en voor beide partijen voordelige betrekkingen met Turkije. De de-escalatie in het belang van de regionale stabiliteit in het oostelijke Middellandse Zeegebied en de bevordering van goede nabuurschapsbetrekkingen moeten worden voortgezet. In overeenstemming met de aanbevelingen in de gezamenlijke mededeling van november 2023 over de stand van zaken van de politieke, economische en handelsbetrekkingen tussen de EU en Turkije en de richtsnoeren van de Europese Raad van april 2024, werd de verhouding tot Turkije gekenmerkt door een geleidelijke hervatting van de betrekkingen, en werden concrete stappen gezet voor constructieve uitwisselingen over kwesties van gemeenschappelijk belang. De betrokkenheid op hoog niveau is voortgezet en er is een nieuwe dialoog op hoog niveau over handel gestart, waarmee de geboekte vooruitgang op dit gebied wordt bevestigd. Turkije is een belangrijke regionale speler op het gebied van buitenlands beleid, dat een belangrijk element vormt in de context van de betrekkingen tussen de EU en Turkije, ook al blijven de verschillende visies op bepaalde kwesties van het buitenlands beleid bestaan. Het zeer lage afstemmingspercentage van Turkije op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid bleef verder afnemen. Turkije heeft specifieke maatregelen genomen om een einde te maken aan de omzeiling van de EU-sancties tegen Rusland via zijn grondgebied en moet bij het optreden tegen omzeiling van EU-sancties zelfs nog actiever samenwerken met de EU. Een progressieve, billijke en omkeerbare aanpak om belangrijke samenwerkingsgebieden een nieuwe impuls te geven, moet van toepassing blijven. De constructieve inspanningen die Turkije zelf levert, moeten worden voortgezet en de punten van zorg van de EU moeten worden weggenomen.
Er blijven ernstige punten van zorg op het gebied van de grondrechten en de rechtsstaat, met inbegrip van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. De toetredingsonderhandelingen met Turkije zijn sinds 2018 tot stilstand gekomen, overeenkomstig de beslissingen van de Europese Raad.
Van Turkije wordt actieve ondersteuning verwacht voor onderhandelingen over een rechtvaardige, alomvattende en levensvatbare oplossing voor de kwestie-Cyprus binnen het kader van de VN, in overeenstemming met de resoluties van de VN-Veiligheidsraad, de principes waarop de EU is gebaseerd en het acquis. Het is belangrijk dat Turkije zijn gehechtheid aan de door de VN geleide gesprekken over de oplossing van de kwestie-Cyprus herbevestigt, in lijn met de desbetreffende resoluties van de VN-Veiligheidsraad, waaronder de externe aspecten ervan. Turkije moet ook zijn verplichting nakomen om een volledige en niet-discriminerende uitvoering van het Aanvullend Protocol bij de Associatieovereenkomst EU-Turkije te verzekeren.
15. Oekraïne heeft alle in het advies van de Commissie van 2022 genoemde resterende stappen aangepakt. De opening van toetredingsonderhandelingen met Oekraïne was een belangrijke erkenning van de vastberadenheid van Oekraïne om ondanks de voortdurende aanvalsoorlog van Rusland hervormingen door te voeren op weg naar toetreding tot de EU. Oekraïne bleef integriteit en meritocratie in het rechtsstelsel bevorderen, het institutionele kader voor corruptiebestrijding versterken en resultaten boeken op het gebied van handhaving in corruptiezaken op hoog niveau. Oekraïne heeft ook zijn wetgeving inzake de bescherming van de rechten van personen die tot nationale minderheden behoren, herzien. De aan de staat van beleg gerelateerde beperkingen van de grondrechten blijven over het algemeen evenredig. De autoriteiten hebben ook vooruitgang geboekt bij de uitvoering van belangrijke hervormingen in het kader van het Oekraïneplan.
Ondanks de vooruitgang op het gebied van fundamentele hervormingen zijn verdere inspanningen nodig. Oekraïne moet zich blijven richten op het opbouwen van een geloofwaardige staat van dienst op het gebied van handhaving in corruptiezaken op hoog niveau om systemische corruptie in de meest relevante sectoren en instellingen aan te pakken en de integriteit, professionaliteit en efficiëntie in de rechterlijke macht en in de rechtshandhavingssector te consolideren, en tegelijkertijd de strijd tegen de georganiseerde misdaad op te voeren. De bescherming van de grondrechten moet verder worden versterkt, de uitvoering van de gewijzigde wetgeving inzake de bescherming van de rechten van personen die tot nationale minderheden behoren, moet in nauwe samenwerking met vertegenwoordigers van nationale minderheden worden voortgezet en er moet vooruitgang worden geboekt met de hervorming van het openbaar bestuur en de decentralisatiehervorming. Maatregelen ter ondersteuning van het herstel en de wederopbouw van infrastructuur zullen cruciaal zijn voor het volledige herstel van de economie, met name in de energiesector, die verder gedecentraliseerd moet worden met een betere governance. Na de eerste intergouvernementele conferentie in juni 2024 is het analytische onderzoek van het EU-acquis (de screening) vlot vooruitgegaan. Na de ratificatie door Oekraïne van het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof moeten verdere stappen worden gezet om de volledige aanpassing van zijn nationale wetgeving te waarborgen. Oekraïne blijft zijn beleid verder afstemmen op de standpunten en beperkende maatregelen van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU, hetgeen een duidelijk signaal is van politiek engagement en moet worden voortgezet. Mits Oekraïne aan alle voorwaarden voldoet, ziet de Commissie ernaar uit om de onderhandelingen over clusters, te beginnen met de fundamentele kwesties, zo spoedig mogelijk in 2025 te openen.
16. De Moldavische bevolking bracht op 20 oktober 2024 haar stem uit in een constitutioneel referendum over toetreding tot de EU en in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Het voorstel om de toetreding tot de EU in de grondwet te verankeren, werd gesteund door 50,38 % van de kiezers. Moldavië heeft alle in het advies van de Commissie van 2022 genoemde resterende stappen aangepakt. De opening van toetredingsonderhandelingen was een belangrijke erkenning van de vastberadenheid van Moldavië om hervormingen door te voeren op weg naar toetreding tot de EU, ondanks de voortdurende Russische inmenging en de gevolgen van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne. Moldavië heeft zijn beleid nog verder afgestemd op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU. Moldavië gaat door met de uitvoering van een alomvattende justitiële hervorming. De lopende doorlichting en benoemingen op hoog niveau in rechterlijke functies en bij het openbaar ministerie moeten worden afgerond in transparante en op verdiensten gebaseerde procedures. De verdere consolidatie van instellingen voor corruptiebestrijding, proactieve en efficiënte corruptieonderzoeken en veroordelingen van corruptie op alle niveaus zullen de basis vormen voor het opbouwen van een solide staat van dienst.
Moldavië zette de inspanningen voor een de-oligarchisatie voort en startte onderzoeken naar en vervolging van illegale geldstromen en omkoping van kiezers. De samenwerking met Europese en internationale agentschappen ter bestrijding van internationale criminele netwerken moet worden voortgezet en versterkt. Er zijn extra inspanningen nodig om het plan voor de-oligarchisatie uit te voeren, onder meer door de onafhankelijkheid van de openbare media te versterken en de transparantie van media-eigendom te vergroten. Moldavië werkt aan de hervorming van het openbaar bestuur, die in overleg met het maatschappelijk middenveld moet worden uitgerold om een positief traject te kunnen handhaven.
Om vooruitgang te boeken, moeten de hervormingen worden geconsolideerd die gericht zijn op de efficiënte werking van instellingen binnen hun aangewezen rollen en bevoegdheden, en moeten transparante en gestandaardiseerde benoemings- en ontslagprocedures worden gehandhaafd. In het kader van het Moldavische groeiplan zullen verdere hervormingen in verband met de fundamentele kwesties en economische hervormingen nodig zijn om de convergentie met de EU en de integratie in de eengemaakte markt te vergroten. Na de eerste intergouvernementele conferentie in juni 2024 is het analytische onderzoek van het EU-acquis (de screening) vlot vooruitgegaan. Mits Moldavië aan alle voorwaarden voldoet, ziet de Commissie uit naar de opening van onderhandelingen over clusters, te beginnen met de fundamentele kwesties, zo spoedig mogelijk in 2025.
16. De toekenning van de status van kandidaat-lidstaat aan Georgië in december 2023 is niet gevolgd door een toereikende politieke inzet van de autoriteiten om de hervormingen door te voeren die nodig zijn om het land in staat te stellen vooruitgang te boeken op weg naar de EU.
Integendeel, belangrijke negatieve ontwikkelingen, waaronder de goedkeuring van de wet inzake transparantie van buitenlandse invloed en het wetgevingspakket inzake “gezinswaarden en de bescherming van minderjarigen”, alsook een krachtig anti-EU-discours van Georgische functionarissen hebben ernstig afbreuk gedaan aan het EU-traject van Georgië. Het toetredingsproces van Georgië is bijgevolg de facto stopgezet. Georgië heeft ook onbeduidende vooruitgang geboekt bij de uitvoering van de negen stappen die in de mededeling van de Europese Commissie over de uitbreiding van 2023 zijn vastgesteld.
Op 26 oktober 2024 vonden in Georgië parlementsverkiezingen plaats. De voorlopige bevindingen van de gezamenlijke internationale verkiezingswaarnemingsmissie onder leiding van het OVSE-Bureau voor Democratische Instellingen en Mensenrechten (OVSE/ODIHR) brachten verschillende tekortkomingen aan het licht die zich voordeden in een gespannen en sterk gepolariseerde context. Tot de gerapporteerde tekortkomingen behoren onder meer de recente wetswijzigingen aan het verkiezingsproces, veelvuldige punten van zorg op het gebied van het stemgeheim, procedurele ongerijmdheden, meldingen van intimidatie en druk op kiezers die het vertrouwen van het publiek in het verkiezingsproces negatief hebben beïnvloed. Deze voorlopige bevindingen bevestigen dat er behoefte is aan een alomvattende hervorming van het kiesstelsel die al in eerdere belangrijke aanbevelingen aan de orde was gesteld. De aanbevelingen van het definitieve rapport van de OVSE/ODIHR moeten zo snel mogelijk worden uitgevoerd.
Een constructieve en inclusieve dialoog over het hele politieke spectrum is nu van het grootste belang. Overeenkomstig de conclusies van de Europese Raad van 17 oktober roept de EU Georgië op democratische, alomvattende en duurzame hervormingen door te voeren, in overeenstemming met de kernbeginselen van de Europese integratie.
Georgië moet prioriteit geven aan de hervatting van de uitvoering van de negen stappen. Daarnaast moet Georgië de wet inzake transparantie van buitenlandse invloed en het wetgevingspakket inzake “gezinswaarden en de bescherming van minderjarigen” intrekken, en zich onthouden van andere activiteiten die de rechtsstaat en de grondrechten ondermijnen en die integraal deel blijven uitmaken van de betrekkingen tussen de EU en Georgië. Georgië moet ook de inspanningen ter verwezenlijking van gendergelijkheid hervatten. De afstemming van Georgië op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU blijft laag, en hoewel Georgië inspanningen heeft geleverd om de omzeiling van sancties via zijn grondgebied te beperken, heeft Georgië zich niet aangesloten bij de sanctiepakketten van de EU tegen Rusland en Belarus.
Bovendien moeten de autoriteiten stoppen met het verspreiden van desinformatie tegen de waarden van de EU en in plaats daarvan moeten zij de strijd tegen desinformatie opvoeren en vijandige politieke retoriek aanpakken. De autoriteiten moeten ervoor zorgen dat aanvallen op mediakanalen, oppositiepartijen en activisten uit het maatschappelijk middenveld naar behoren worden onderzocht en dat een gunstig klimaat voor hun werk wordt gewaarborgd. Er moeten alomvattende en zinvolle stappen worden gezet om de rechtsstaat te hervormen, corruptie op hoog niveau aan te pakken en oligarchische invloeden uit te bannen, zodat voldoende publiek en parlementair toezicht op de werkzaamheden van rechtshandhavingsinstanties kan worden uitgeoefend en de onafhankelijkheid van openbare instellingen wordt gewaarborgd.
De EU blijft vastbesloten het partnerschap met Georgië verder te verdiepen, overeenkomstig het streven van een grote meerderheid van de Georgische bevolking. Tenzij Georgië zijn huidige aanpak, die zijn EU-traject in gevaar brengt, terugdraait en tastbare inspanningen levert om de resterende punten van zorg en belangrijke hervormingen aan te pakken, zal de Commissie niet kunnen overwegen de opening van onderhandelingen met Georgië aan te bevelen.
VIII. BIJLAGEN
1. Indicatoren van derden met betrekking tot de status van de democratie, goed bestuur en de rechtsstaat in kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaten.
2. Statistische gegevens
1 Hierna “Moldavië” genoemd.
Deze benaming laat de standpunten over de status van Kosovo onverlet en is in overeenstemming met Resolutie 1244 (1999) van de VN-Veiligheidsraad en het advies van het Internationaal Gerechtshof over de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo.
2 Verordening (EU) 2024/792.
3 Oktober 2024.
4 COM(2023) 691.
5 Verordening (EU) 2024/1449.
6 COM(2020) 641.
7 COM(2024) 470.
8 JOIN(2023) 50.
9Naar aanleiding van het actieplan inzake kritieke grondstoffen en de verordening kritieke grondstoffen is de Commissie begonnen met de opbouw van een reeks partnerschappen op het gebied van grondstoffen, waaronder de memoranda van overeenstemming die in 2021 met Oekraïne en in 2024 met Servië zijn ondertekend.
10 COM(2024) 146 final.
11 COM(2020) 57 final.
12 JOIN(2023) 50 final.
13 Bron: Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex).
14 Dergelijke bijeenkomsten van de leiders van de zes partners van de Westelijke Balkan vonden plaats in Skopje op 21 en 22 januari 2024, Tirana op 28 en 29 februari 2024 en Kotor op 15 en 16 mei 2024, waar werd overeengekomen dat de volgende bijeenkomst in het najaar van 2024 door Bosnië en Herzegovina zou worden georganiseerd. Op 19 september 2024 hadden de leiders van de zes partners van de Westelijke Balkan een ontmoeting met voorzitter Von der Leyen om de uitvoering van het groeiplan te bespreken.
15 COM(2020) 690.
16 SWD(2021) 186 final.
17 Zoals vermeld in de conclusies van de Raad 11440/22.
NL NL