Uitvoeringsbesluit 2020/1073 - Door Nederland gevraagde derogatie op grond van Richtlijn 91/676/EEG inzake de bescherming van water tegen verontreiniging door nitraten uit agrarische bronnen - Hoofdinhoud

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 234/20

Bij Beschikking 2005/880/EG (2) heeft de Commissie een door Nederland gevraagde derogatie op grond van Richtlijn 91/676/EEG verleend, om de toestemming te geven op landbouwbedrijven met ten minste 70 % grasland mest van graasdieren op of in de bodem te brengen tot een maximumhoeveelheid van 250 kg stikstof per hectare per jaar.

Bij Besluit 2010/65/EU (3) heeft de Commissie Beschikking 2005/880/EG gewijzigd en de derogatie verlengd tot en met 31 december 2013.

Bij Uitvoeringsbesluit 2014/291/EU van de Commissie (4), dat verviel op 31 december 2017, is aan Nederland een derogatie op grond van Richtlijn 91/676/EEG verleend om de toestemming te geven op landbouwbedrijven met ten minste 80 % grasland mest van graasdieren op of in de bodem te brengen tot een maximumhoeveelheid van 230 kg stikstof per hectare per jaar voor landbouwbedrijven op zuidelijke en centrale zandbodems en lössbodems en tot een maximumhoeveelheid van 250 kg stikstof per hectare per jaar voor landbouwbedrijven op andere bodems. De derogatie gold in 2016 voor 19 564 landbouwbedrijven, oftewel 47 % van het totale nettolandbouwoppervlak in Nederland.

Bij Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/820 van de Commissie (5), dat verviel op 1 januari 2020, is aan Nederland een derogatie op grond van Richtlijn 91/676/EEG verleend om de toestemming te geven op landbouwbedrijven met ten minste 80 % grasland mest van graasdieren op of in de bodem te brengen tot een maximumhoeveelheid van 230 kg stikstof per hectare per jaar voor landbouwbedrijven op zuidelijke en centrale zandbodems en lössbodems en tot een maximumhoeveelheid van 250 kg stikstof per hectare per jaar voor landbouwbedrijven op andere bodems. De derogatie gold in 2019 voor 18 818 landbouwbedrijven, oftewel 44,7 % van het totale nettolandbouwoppervlak in Nederland.

Zoals erkend in Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/820, zijn er de afgelopen jaren bij de uitvoering door Nederland van zijn beleid inzake het beheer van dierlijke mest enkele problemen opgetreden, wat heeft geleid tot een situatie waarin bezorgdheid bestond over mogelijke fraude. Deze situatie vereiste dat Nederland meer inspanningen zou leveren om fraude bij de uitvoering van zijn mestbeleid te voorkomen. Hoewel het zesde Nederlandse actieprogramma reeds voorziet in maatregelen ter intensivering van de controles en inspecties met het oog op het verbeteren van de algemene naleving van de regels van het Nederlandse mestbeleid, moesten extra inspanningen worden gedaan om een doeltreffende uitvoering en volledige naleving van dat beleid te bevorderen. Deze inspanningen omvatten onder meer de vaststelling van een strategie voor versterkte handhaving, waarbij ook rekening wordt gehouden met de bepalingen van Richtlijn 2008/99/EG van het Europees Parlement en de Raad (6). De strategie moest zijn gebaseerd op een onafhankelijke beoordeling van de naleving van de regels van het Nederlandse mestbeleid en specifieke maatregelen omvatten die gericht zijn op de verdere versterking van de inspecties en controles, alsmede een duidelijke methode voor de vaststelling van voldoende afschrikkende straffen en sancties. Het was derhalve gerechtvaardigd de periode waarin Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/820 gelding zou hebben, te beperken teneinde Nederland de gelegenheid te geven de strategie voor versterkte handhaving volledig ten uitvoer te leggen.

Op 4 februari 2020 heeft Nederland op grond van bijlage III, punt 2, derde alinea, bij Richtlijn 91/676/EEG bij de Commissie een aanvraag ingediend voor een verlenging van de derogatie voor de periode 2020 tot en met 2021 (“de Nederlandse aanvraag”).

Nederland past overeenkomstig artikel 3, lid 5, van Richtlijn 91/676/EEG op zijn gehele grondgebied een actieprogramma toe. De Nederlandse wetgeving tot omzetting van Richtlijn 91/676/EEG bevat gebruiksnormen voor zowel stikstof als fosfaat.

Volgens de door Nederland verstrekte gegevens is in de periode 2016 tot en met 2019 het aantal runderen in Nederland met 0,2 % afgenomen ten opzichte van de periode 2012 tot en met 2015. Het aantal varkens en het aantal stuks pluimvee in Nederland is in dezelfde periode met 0,6 % respectievelijk 3,4 % gestegen. Sinds 2006 voorziet de Nederlandse wetgeving (7) in beperkingen op het aantal varkens en het aantal stuks pluimvee. Bovendien wordt sinds januari 2015 in de Nederlandse wetgeving (8) voorgeschreven dat een passend deel van de mestoverschotten uit de melkveesector moet worden verwerkt. Daarnaast is in Nederland sinds 1 januari 2018 een systeem van fosfaatproductierechten voor melkvee ingevoerd (9). Al deze maatregelen hebben tot doel verontreiniging van waterlichamen te voorkomen.

Nederland heeft gerapporteerd dat in de periode 2014 tot en met 2017 de omvang van het gebruik van stikstof uit dierlijke mest in Nederland 417 000 ton bedroeg, hetgeen een toename van 4,04 % betekent ten opzichte van de periode 2010 tot en met 2013. Het gebruik van N‐kunstmest in Nederland steeg in de periode 2014 tot en met 2017 met ongeveer 3,3 % ten opzichte van de periode 2010 tot en met 2013.

Volgens de door de Nederlandse autoriteiten verstrekte wetenschappelijke onderbouwing op basis van gegevens is het klimaat in Nederland — dat wordt gekenmerkt door een gelijkmatig over het jaar verdeelde regenval en betrekkelijk kleine temperatuurverschillen door het jaar heen — bevorderlijk voor een lange groeiperiode voor gras van 250 dagen per jaar.

Bovendien wijst de informatie die Nederland in het kader van de voorgaande, bij Uitvoeringsbesluit 2014/291/EU verleende derogatie heeft verstrekt, erop dat deze derogatie niet heeft geleid tot een verslechtering van de Nederlandse waterlichamen. De nitraatconcentratie in het water dat de wortelzone verlaat op gemonitorde bedrijven waarvoor een vergunning is verleend, bijvoorbeeld, is sinds 2006 gedaald en bedroeg in 2017 en 2018 gemiddeld minder dan 50 mg/l. Voorlopige gegevens wijzen echter op een toename van de nitraatconcentraties in 2019 in zuidelijke zand- en lössbodems vanwege de gevolgen van de droogte in 2018.

Uit de door Nederland op grond van artikel 10 van Richtlijn 91/676/EEG gerapporteerde gegevens blijkt dat voor de periode 2012 tot en met 2015 ongeveer 88 % van de meetstations voor grondwater in Nederland gemiddelde nitraatconcentraties van minder dan 50 mg/l heeft opgetekend en dat 79 % van die meetstations gemiddelde nitraatconcentraties van minder dan 25 mg/l heeft opgetekend. Uit de gegevens blijkt tevens dat voor de periode 2012 tot en met 2015 99 % van de meetstations voor oppervlaktewater in Nederland gemiddelde nitraatconcentraties van minder dan 50 mg/l heeft opgetekend en dat 96 % van die meetstations gemiddelde nitraatconcentraties van minder dan 25 mg/l heeft opgetekend. De gegevens wijzen erop dat nitraatconcentraties in het grondwater en het oppervlaktewater stabiel zijn gebleven of een dalende tendens vertoonden ten opzichte van de periode 2008 tot en met 2011. Niettemin was in de verslagperiode 2012 tot en met 2015 60 % van het zoete water eutroof, 13 % potentieel eutroof en 27 % niet-eutroof.

Na bestudering van de Nederlandse aanvraag en in het licht van het zesde Nederlandse actieprogramma en de ervaring die is opgedaan met de bij Uitvoeringsbesluit 2014/291/EU verleende derogatie, is de Commissie van mening dat de door Nederland voorgestelde hoeveelheid mest van graasdieren, die overeenkomt met 230 kg stikstof per hectare per jaar voor landbouwbedrijven met ten minste 80 % grasland op zuidelijke en centrale zandbodems en lössbodems, en met 250 kg stikstof per hectare per jaar voor landbouwbedrijven met ten minste 80 % grasland op andere bodems, geen afbreuk zal doen aan het bereiken van de doelstellingen van Richtlijn 91/676/EEG, op voorwaarde dat bepaalde strikte voorwaarden in acht worden genomen door Nederland, en dat die hoeveelheid gemotiveerd is aan de hand van objectieve criteria.

Nederland moet ervoor zorgen dat de belasting van waterlichamen als gevolg van de groeiende omvang van de veestapel en de bijbehorende productie van dierlijke mest niet toeneemt. Daartoe moet Nederland ervoor zorgen dat de totale productie van dierlijke mest, zowel wat stikstof als wat fosfaat betreft, het niveau van het jaar 2002 niet overschrijdt. In nieuwe wetgeving tot uitvoering van het zesde Nederlandse actieprogramma moet derhalve worden voorzien in een bindend plafond voor de productie van dierlijke mest dat niet mag worden overschreden, en dat waar nodig aan individuele landbouwers kan worden tegengeworpen.

Voor de verlening van vergunningen aan individuele landbouwers gelden bepaalde voorwaarden die tot doel hebben de bemesting op bedrijfsniveau in overeenstemming te brengen met de gewasbehoeften en de stikstof- en fosforuitspoeling te verminderen of te voorkomen. Die voorwaarden moeten derhalve inhouden dat voor elk landbouwbedrijf een bemestingsplan moet zijn opgesteld, dat de bemestingspraktijken worden geregistreerd door middel van een mestboekhouding, dat periodieke bodemanalyses worden verricht, dat groenbedekking wordt toegepast in de winter na de maïsoogst, dat aan specifieke bepalingen inzake het omploegen van gras wordt voldaan, dat geen bemesting plaatsvindt vóór het omploegen van gras, dat bij de bemesting rekening wordt gehouden met de bijdrage van vlinderbloemigen, en dat geen fosfaat uit kunstmest op of in de bodem wordt gebracht.

In het verslag over het effect van Richtlijn 91/676/EEG op de uitstoot van gasvormige stikstof (10) werd geconcludeerd dat de derogatie in sommige regio’s met een hoge veedichtheid tot hogere gasvormige emissies kan leiden. Dit mogelijke gevolg van de derogatie op de ammoniakuitstoot is bevestigd in een bij de Commissie ingediend rapport van 12 februari 2020, opgesteld door de “Commissie Deskundigen Meststoffenwet” van Nederland. Deze emissies resulteren in extra stikstofdepositie die negatieve gevolgen heeft voor de Natura 2000-gebieden en die de kwaliteit van de wateren aantast, wat tot eutrofiëring leidt. Daarom moeten passende maatregelen ter vermindering van de ammoniakemissies worden genomen, waaronder emissiearme verspreidingstechnieken, zo nodig in combinatie met een maximale temperatuur waarin mest kan worden gebruikt.

In overeenstemming met de vereisten van Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/820 heeft Nederland zijn versterkte handhavingsstrategie op 28 september 2018 aangemeld. Een eerste voortgangsverslag over de uitvoering van die strategie werd op 28 juni 2019 ingediend. Een verdere update van dat voortgangsverslag werd op 18 november 2019 ingediend. Uit het voortgangsverslag blijkt dat, ondanks enkele inspanningen, de uitvoering van de strategie vertraging heeft opgelopen en dat Nederland niet in staat was om een vermindering in de gevallen van niet-naleving of onregelmatigheden aan te tonen.

Derhalve zijn aanvullende waarborgen en garanties dat de strategie werkelijk tot minder fraude leidt, noodzakelijk. Deze omvatten het vaststellen van termijnen voor de volledige uitvoering van de strategie en van doelstellingen die het mogelijk maken de doeltreffendheid ervan te beoordelen. Er moet ook worden voorzien in de herziening van de strategie voor het einde van 2021, met inbegrip van een verdere versterking van de controles, indien nodig in het licht van de ervaring die is opgedaan tijdens de uitvoering ervan.

Elk jaar moet een geactualiseerd verslag over de verdere uitvoering van de versterkte handhavingsstrategie worden ingediend, met inbegrip van het mogelijke effect van de maatregelen die zijn getroffen ter voorkoming van het risico van verspreiding van het COVID‐19-virus op de uitvoering van de strategie.

Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad (11) voorziet in een brede, grensoverschrijdende aanpak van de waterbescherming die uitgaat van stroomgebiedsdistricten (SGD’s) en tot doel heeft ervoor te zorgen dat de Europese waterlichamen zich in goede toestand bevinden. De vermindering van nutriënten is een integraal onderdeel van die doelstelling. Het verlenen van een derogatie uit hoofde van dit besluit laat de bepalingen van Richtlijn 2000/60/EG onverlet en sluit niet uit dat aanvullende maatregelen nodig kunnen zijn om aan de verplichtingen van die richtlijn te voldoen.

Richtlijn 2007/2/EG van het Europees Parlement en de Raad (12) stelt algemene regels vast voor de oprichting van een infrastructuur voor ruimtelijke informatie in de Unie, ter ondersteuning van het milieubeleid van de Unie en beleidsmaatregelen of activiteiten die van invloed kunnen zijn op het milieu. Voor zover van toepassing, moet de in het kader van dit besluit verzamelde ruimtelijke informatie in overeenstemming zijn met de bepalingen van die richtlijn. Met het oog op minder administratieve lasten en meer coherente gegevens moet Nederland bij het verzamelen van de vereiste gegevens in het kader van dit besluit — waar passend — gebruikmaken van de informatie die is gegenereerd in het kader van het geïntegreerd beheers- en controlesysteem dat is ingesteld uit hoofde van titel V, hoofdstuk II, van Verordening (EU) nr. 1306/2013 van het Europees Parlement en de Raad (13).

Aangezien de Nederlandse aanvraag betrekking heeft op een verlenging van de bij Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/820 verleende afwijking voor de periode 2020‐2021, moet dit besluit met ingang van 1 januari 2020 van toepassing worden gedurende twee jaar.

De in dit besluit vervatte maatregelen zijn in overeenstemming met het advies van het bij artikel 9 van Richtlijn 91/676/EEG ingestelde Nitraatcomité,

“graslandbedrijf”: landbouwbedrijf waar ten minste 80 % van de oppervlakte die voor het op of in de bodem brengen van dierlijke mest beschikbaar is, uit grasland bestaat;

“graasdieren”: rundvee (met uitzondering van vleeskalveren), schapen, geiten, paarden, ezels, herten en waterbuffels;

“landbouwgrond”: de grond die de landbouwer in eigendom of in pacht of op grond van een individuele schriftelijke overeenkomst in beheer heeft en voor het beheer waarvan hij rechtstreeks verantwoordelijk is;

“gras”: blijvend grasland of tijdelijk grasland dat gedurende minder dan vijf jaar in stand wordt gehouden;

“bemestingsplan”: een berekening van het geplande gebruik en de beschikbaarheid van nutriënten;

“mestboekhouding”: de nutriëntenbalans op basis van het werkelijke gebruik en de opname van nutriënten;

“zuidelijke en centrale zandbodems”: bodems die als zuidelijke en centrale zandgrond worden aangeduid in de Nederlandse wetgeving ter implementatie van Richtlijn 91/676/EEG;

“lössbodems”: bodems die als lössgrond worden aangeduid in de Nederlandse wetgeving ter implementatie van Richtlijn 91/676/EEG.

Nederland ziet toe op de hoeveelheid geproduceerde dierlijke mest en zorgt ervoor dat de nationale productie van dierlijke mest, zowel wat stikstof als wat fosfor betreft, het niveau van het jaar 2002, te weten 504,4 miljoen kg stikstof en 172,9 miljoen kg fosfaat, niet overschrijdt.

Nederland geeft ten volle uitvoering aan een strategie voor versterkte handhaving, die tot doel heeft ervoor te zorgen dat de regels van het Nederlandse mestbeleid beter worden nageleefd en dat eventuele informatie die wijst op een situatie van niet-naleving doeltreffend wordt opgevolgd.

De strategie voor versterkte handhaving omvat ten minste de volgende elementen:

De versterkte handhavingsstrategie wordt in het licht van de ervaring die is opgedaan tijdens de uitvoering ervan, herzien, met name met het oog op versterkte controles en maatregelen indien uiterlijk in december 2021 het aantal geconstateerde onregelmatigheden of gevallen van niet-naleving niet zal zijn afgenomen. De Commissie wordt van de herziene strategie in kennis gesteld.

het aantal dieren op het graslandbedrijf;

een beschrijving van het huisvestings- en mestopslagsysteem, met inbegrip van het volume van de beschikbare opslagruimte voor dierlijke mest;

een berekening van de hoeveelheid stikstof (met aftrek van de verliezen in de stallen en de opslagfaciliteiten) en fosfor uit dierlijke mest die op het graslandbedrijf wordt geproduceerd;

het gewasrotatieplan — met vermelding van de oppervlakte van de percelen grasland en de percelen met andere gewassen — met inbegrip van een schets van de ligging van de verschillende percelen;

de te verwachten stikstof- en fosforbehoefte van de gewassen;

de hoeveelheid en het type dierlijke mest die aan contractanten wordt geleverd en derhalve niet op het graslandbedrijf wordt gebruikt;

de hoeveelheid van elders afkomstige dierlijke mest die op het graslandbedrijf wordt gebruikt;

een berekening van zowel de bijdrage van vlinderbloemigen, de atmosferische depositie en de mineralisatie van organisch materiaal als de hoeveelheid stikstof in de bodem, op het tijdstip waarop het gewas hiervan in aanzienlijke mate gebruik begint te maken;

een berekening van de op of in de bodem gebrachte hoeveelheden stikstof en fosfor uit dierlijke mest voor elk perceel;

een berekening voor elk perceel van de op of in de bodem gebrachte hoeveelheden stikstof uit kunstmest en andere meststoffen;

berekeningen om te beoordelen of de maximale gebruiksnormen voor stikstof en fosfor van het zesde Nederlandse actieprogramma worden nageleefd.

de oppervlakte van de gewaspercelen;

de omvang en de aard van de veestapel;

de hoeveelheid geproduceerde mest per dier;

de hoeveelheid elders door het graslandbedrijf betrokken meststoffen;

de hoeveelheid dierlijke mest die aan contractanten wordt geleverd en derhalve niet op het graslandbedrijf wordt gebruikt, alsmede de namen van die contractanten.

drijfmest wordt op of in grasland op zand- en lössbodems gebracht met ondiepe injectie;

drijfmest wordt op of in grasland op klei- en veengronden gebracht met ondiepe injectie, met een sleepvoetapplicator voor drijfmest met een 2:1-verdunning van drijfmest met water of met pulse track-bemesters;

drijfmest wordt niet met een sleepvoetapplicator op of in de bodem gebracht wanneer de buitentemperatuur 20 °C of hoger is;

drijfmest wordt op of in bouwland gebracht met injectie of direct na het op- of inbrengen in een keer in de bodem gebracht;

vaste mest wordt direct in de bodem gebracht na het op of in de bodem brengen, in ten hoogste twee keer.

voor elke gemeente het percentage graslandbedrijven waarvoor een vergunning is verleend;

voor elke gemeente het percentage dieren waarvoor een vergunning is verleend;

voor elke gemeente het percentage landbouwgrond waarvoor een vergunning is verleend.

gegevens over de bemesting op alle graslandbedrijven waarvoor een vergunning is verleend overeenkomstig artikel 6, met inbegrip van informatie over het rendement en de bodemsoorten;

trends in de omvang van de veestapel voor elke categorie vee in Nederland en op graslandbedrijven waarvoor een vergunning is verleend;

trends in de nationale productie van dierlijke mest voor wat stikstof en fosfaat in dierlijke mest betreft;

een samenvatting van de resultaten van de controles in verband met de excretiecoëfficiënten voor varkens- en pluimveemest op nationaal niveau;

de in artikel 10, lid 1, bedoelde kaarten;

de resultaten van de watermonitoring, met inbegrip van informatie over trends inzake de kwaliteit van grondwater en oppervlaktewater en over het effect van de derogatie op de waterkwaliteit;

de in artikel 10, lid 2, bedoelde gegevens over de nitraat- en fosforconcentratie;

de resultaten van de in artikel 10, lid 5, bedoelde verscherpte watermonitoring;

de resultaten van de onderzoeken naar het lokale bodemgebruik, de gewasrotatie en de landbouwpraktijken, als bedoeld in artikel 10, lid 4;

de resultaten van de in artikel 10, lid 4, bedoelde op modellen gebaseerde berekeningen;

een evaluatie van de toepassing van de in de artikelen 7 en 8 vastgestelde vergunningsvoorwaarden op basis van op bedrijfsniveau uitgevoerde controles en informatie over landbouwbedrijven die zich niet aan de voorwaarden houden, op basis van de resultaten van de in artikel 11 bedoelde administratieve controles en inspecties ter plaatse;

een update over de uitvoering van de in artikel 4 bedoelde versterkte handhavingsstrategie, met name wat betreft:

de resultaten van de in artikel 4 bedoelde strategie voor versterkte handhaving, met name wat betreft:

informatie over toegepaste gerechtelijke sancties.