Gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma 2021/C 93/01 - Hoofdinhoud

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 93/1

Richtlijn 2000/43/EG van de Raad (1) voorziet in een kader ter bestrijding, in de hele Unie, van discriminatie op grond van ras of etnische afstamming op het gebied van werk, onderwijs, sociale bescherming, waaronder sociale zekerheid en gezondheidszorg, sociale voordelen en toegang tot en het aanbod van goederen en diensten, waaronder huisvesting. Een van de doelstellingen van deze aanbeveling is bij te dragen tot de effectieve uitvoering van die richtlijn, onverminderd de bevoegdheden van de lidstaten.

Kaderbesluit 2008/913/JBZ van de Raad (2) verplicht de lidstaten het publiekelijk aanzetten tot geweld of haat op grond van ras, huidskleur, godsdienst, afstamming, dan wel nationale of etnische afkomst strafbaar te stellen en ervoor te zorgen dat racistische en xenofobe motieven als een verzwarende omstandigheid worden beschouwd, dan wel dat die door de nationale rechter in aanmerking kunnen worden genomen bij de bepaling van de strafmaat. Deze aanbeveling is bedoeld om de maatregelen die tegen haattaal, haatmisdrijven en geweld tegen de Roma zijn genomen, te versterken. Overeenkomstig Richtlijn 2012/29/EU van het Europees Parlement en de Raad (3) heeft deze aanbeveling ook tot doel de steun aan Romaslachtoffers van dergelijke strafbare feiten te bevorderen.

In de Europese pijler van sociale rechten worden beginselen en rechten geformuleerd ter ondersteuning en vergroting van de sociale rechtvaardigheid, ongeacht geslacht, ras of etnische afstamming, godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele gerichtheid. Universele maatregelen aangevuld met gerichte maatregelen ter bescherming en ondersteuning van groepen die het meeste risico lopen op discriminatie of sociale uitsluiting - zoals de in deze aanbeveling vermelde groepen - zijn van cruciaal belang om de beginselen van de sociale pijler uit te voeren. Resultaten boeken met die pijler is een gemeenschappelijke politieke toezegging en verantwoordelijkheid. De pijler moet zowel op Unie- als op lidstaatniveau worden geïmplementeerd, conform hun respectieve bevoegdheden, met inachtneming van de verschillende sociaal-economische contexten en de verschillen tussen nationale stelsels, bijvoorbeeld wat betreft de rol van de sociale partners, en met volledige inachtneming van de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid.

Deze aanbeveling draagt ook bij tot de duurzame ontwikkeling van gelijke en inclusieve democratische samenlevingen, in overeenstemming met de duurzame-ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties.

De Commissie heeft bij het Europees Parlement en de Raad voorstellen ingediend voor de verordening gemeenschappelijke bepalingen 2021-2027, het Europees Sociaal Fonds+ 2021-2027 (ESF+ 2021-2027), en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling en het Cohesiefonds 2021-2027. In die voorstellen worden gelijkheid en non-discriminatie genoemd als horizontale beginselen die bij de uitvoering van deze fondsen in acht moeten worden genomen. In het voorstel voor het ESF+ 2021-2027 wordt de lidstaten en de Commissie specifiek verzocht te zorgen voor gelijkheid en non-discriminatie bij de uitvoering van Unieprogramma's en om de sociaal-economische integratie van onderdanen van derde landen en de inclusie van gemarginaliseerde gemeenschappen zoals de Roma te bevorderen. Dit is gekoppeld aan de randvoorwaarde van een nationaal strategisch kader voor de Roma. In afwachting van de goedkeuring van de voorstellen draagt deze aanbeveling ertoe bij dat zij daadwerkelijk worden uitgevoerd.

De mededeling van de Commissie van 3 maart 2010, getiteld “Europa 2020: een strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei” (de “Europa 2020-strategie”), heeft de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting een aanzienlijke impuls gegeven door gemeenschappelijke Europese doelen vast te stellen om armoede en sociale uitsluiting te verminderen en het opleidings- en werkgelegenheidsniveau te verhogen. Die doelen kunnen niet worden bereikt zonder de gelijkheid, de inclusie en de participatie van Roma te verbeteren, ten aanzien waarvan deze aanbeveling specifieke sturing geeft.

De mededeling van de Commissie van 5 april 2011, getiteld “Een EU-kader voor de nationale strategieën voor integratie van de Roma tot 2020”, moedigt de lidstaten aan om de sociale en economische inclusie van de Roma met alomvattende maatregelen te bevorderen en stelt doelstellingen op het gebied van onderwijs, werkgelegenheid, gezondheidszorg en huisvesting vast. Deze mededeling is op 19 mei 2011 door de Raad goedgekeurd. Ondanks de beperkingen in de oorspronkelijke opzet had het EU-kader een belangrijke meerwaarde, waarop de huidige aanbeveling voortbouwt, onder meer door de bij de uitvoering van het kader getrokken lessen in aanmerking te nemen.

De aanbeveling van de Raad van 9 december 2013 (4) had tot doel de nationale maatregelen voor de integratie van de Roma te intensiveren. In die aanbeveling verzocht de Raad de lidstaten de Commissie jaarlijks op de hoogte te brengen van de maatregelen die overeenkomstig de aanbeveling werden genomen, alsmede van de vooruitgang die werd geboekt bij de uitvoering van hun nationale strategieën voor de integratie van de Roma (NRIS). Met de onderhavige aanbeveling wordt op die ervaring en evaluaties voortgebouwd en worden de te nemen maatregelen en uitgebreid.

In zijn conclusies van 8 december 2016 getiteld: “Het versnellen van het proces van de integratie van de Roma” riep de Raad de Commissie op een (“grondige”) tussentijdse evaluatie van het EU-kader voor de nationale strategieën voor integratie van de Roma voor 2020 uit te voeren en op basis daarvan een initiatief voor de periode na 2020 voor te stellen. In de grondige evaluatie wordt de meerwaarde van het kader onderschreven, maar wordt erop gewezen dat de Roma in Europa nog steeds worden geconfronteerd met discriminatie en sociale en economische uitsluiting.

Uit de grondige evaluatie en de daaruit door de Raad, het Europees Parlement en verscheidene Europese en nationale maatschappelijke organisaties getrokken conclusies blijkt dat er een hernieuwde en krachtiger inzet voor gelijkheid en inclusie van de Roma vereist is. Die inzet moet zorgen voor een specifieke focus op non-discriminatie, onder meer door zigeunerhaat — een specifieke vorm van racisme ten aanzien van de Roma — aan te pakken en door de nadruk te leggen op de vier gebieden van sociaal-economische inclusie, namelijk onderwijs, werkgelegenheid, gezondheidszorg en huisvesting. Ook moet daarbij rekening gehouden worden met de behoeften van specifieke groepen en de diversiteit van de Romabevolking, moeten de Roma betrokken worden bij het ontwerp, de uitvoering, de monitoring en de evaluatie van strategieën voor gelijkheid en inclusie van de Roma, moeten doelbepaling, gegevensvergaring, toezicht en verslaglegging worden verbeterd, en moet in het algemene beleid meer ruimte zijn voor gelijkheid en inclusie van de Roma. Bij het ontwerpen van maatregelen moet bijzondere aandacht worden besteed aan het genderperspectief.

Deze aanbeveling steunt tevens op diverse bevindingen van de desbetreffende resoluties van het Europees Parlement van 15 april 2015 en 12 februari 2019, de conclusies van de Raad van 8 december en de jaarlijkse verslagen van de Commissie sinds 2013.

In aansluiting op het “EU-kader voor de nationale strategieën voor integratie van de Roma tot 2020” van 7 oktober 2020 heeft de Commissie een pakket maatregelen aangenomen, dat bestaat uit deze aanbeveling en de mededeling getiteld “Een Unie van gelijkheid: strategisch EU-kader voor gelijkheid, inclusie en participatie” (“de mededeling van 7 oktober 2020”). In de mededeling van 7 oktober 2020 worden voor het EU-niveau doelstellingen vastgesteld en, waar passend, doelen en minimumtoezeggingen voor alle lidstaten, mogelijk aangevuld door extra nationale inspanningen en steun van de Unie, afhankelijk van de nationale context en omvang van de Romabevolking. Uit recente gegevens blijkt dat zes op de tien Europeanen nog steeds van mening zijn dat discriminatie van Roma in hun land wijdverbreid is, terwijl meer dan zes van de tien Europeanen het erover eens zijn dat de samenleving baat zou hebben bij een betere integratie van de Roma (5). Deze aanbeveling heeft als overkoepelend doel bij te dragen tot de bevordering van de gelijkheid en de bestrijding van de uitsluiting van de Roma en hen daar actief bij te betrekken.

Tijdens de COVID-19-pandemie ondervonden uitgesloten en kansarme Romagemeenschappen ernstige gevolgen op gezondheids- en sociaal-economisch gebied, die de al bestaande ongelijkheden en het risico op armoede en sociale uitsluiting nog dreigen te verergeren. Met deze aanbeveling wordt ervoor gepleit de structurele ongelijkheden waarmee de Roma worden geconfronteerd terug te dringen door, in voorkomend geval, oplossingen te bieden voor problemen zoals de beperkte toegang van de Roma tot schoon water, sanitaire infrastructuur en gezondheidsdiensten, onder meer vaccinatiediensten, en het gebrek aan faciliteiten en digitale vaardigheden waarmee Roma actief aan de samenleving kunnen deelnemen, waaronder onderwijs op afstand, maar ook door de hoge economische onzekerheid, overvolle woningen en gesegregeerde nederzettingen of kampen uit te bannen.

Tegen de achtergrond van het opkomende populisme en racisme binnen de Unie (6) moet meer aandacht worden besteed aan de bestrijding en preventie van discriminatie, onder meer door de bestrijding van zigeunerhaat, die een onderliggende oorzaak en een versterkende factor is van discriminatie en uitsluiting. In het EU-actieplan tegen racisme 2020-2025 van 18 september 2020 wordt daarom een reeks concrete maatregelen ter bestrijding van racisme opgenomen. Zigeunerhaat is nog steeds een ongewoon wijdverspreide (7) vorm van racisme, die zijn oorsprong vindt in de manier waarop mensen die als “zigeuner” worden beschouwd, maatschappelijk worden bekeken en behandeld in een proces van historische “othering” (8) (distantiëren van een ander), dat is gebaseerd op stereotypen en negatieve attitudes, die soms onbedoeld of onbewust kunnen zijn (9).

Het Europees Parlement gebruikt de term zigeunerhaat sinds 2005 in verslagen en resoluties van 28 april 2005, 15 april 2015, 25 oktober 2017 en 12 februari 2019. Verschillende internationale en maatschappelijke organisaties hebben dit verschijnsel, ook wel anti-Roma racisme, Romafobie en antiziganisme genoemd, erkend. In zijn conclusies van 8 december 2016 erkende de Raad de noodzaak om “alle vormen van racisme tegenover Roma, soms zigeunerhaat genoemd, te bestrijden, aangezien het een van de diepere oorzaken is van hun sociale uitsluiting en discriminatie”. De Internationale Alliantie ter Herinnering van de Holocaust (IHRA) heeft op 8 oktober 2020 een juridisch niet-bindende definitie (10) van zigeunerhaat/discriminatie van Roma aangenomen.

Met een doelgroep als de Romabevolking is het belangrijk de specifieke behoeften of kwetsbaarheden van bepaalde groepen te erkennen (11), waaronder Romavrouwen, Romajongeren, Romakinderen, LHBTI-Roma, oudere Roma, Roma met een handicap, Roma die onderdaan zijn van een derde land of staatloos zijn en binnen de EU mobiele Roma. In deze aanbeveling wordt dan ook rekening gehouden met het belang van het aanpakken van meervoudige discriminatie (12). In de aanbeveling worden maatregelen voorgesteld voor een betere bescherming en inclusie van Romakinderen, die bijzonder kwetsbaar zijn voor discriminatie en segregatie.

In lijn met de conclusies van de Raad van 8 december 2016 wordt in de aanbeveling ook gekeken naar het creëren van kansen en het inzetten van het onbenutte potentieel van jonge Roma, door hun actieve deelname aan op jongeren gerichte programma’s en maatregelen te vergroten, zoals de programma’s die worden vermeld in de mededeling van de Commissie van 1 juli 2020 getiteld: “Ondersteuning van de werkgelegenheid voor jongeren: een brug naar banen voor de volgende generatie”.

Om de diversiteit tussen Roma weer te kunnen geven, wordt de term “Roma” gebruikt als overkoepelende term voor een aantal verschillende groepen van Roma-afkomst, zoals Roma, Sinti, Kale, Zigeuners, Romanichels en Boyash/Rudari. De term slaat ook op groepen als Ashkali, Egyptenaren, oostelijke groepen (waaronder Dom, Lom, Rom en Abdal), alsook rondreizende groepen waaronder etnische Travellers, Jenische of de onder de administratieve term “Gens du voyage” aangeduide bevolkingsgroepen, en mensen die zich identificeren als Zigeuners, Tsiganes of Tziganes, zonder de specifieke kenmerken van die groepen te ontkennen.

In de context van mobiliteit binnen de Unie moeten het recht op vrij verkeer van de burgers van de Unie en de voorwaarden voor de uitoefening ervan worden geëerbiedigd. Die voorwaarden omvatten het kunnen beschikken over toereikende bestaansmiddelen en over een verzekering die alle ziektekosten dekt, in overeenstemming met Richtlijn 2004/38/EG van het Europees Parlement en de Raad (13). Tegelijkertijd moet er worden gestreefd naar een verbetering van de levensomstandigheden van de Roma en moeten er maatregelen worden getroffen om hun economische en sociale inclusie in de lidstaten van oorsprong en van verblijf te bevorderen.

Hoewel wordt erkend dat de lidstaten hun eigen monitoringmethoden moeten kiezen - met geschikte methoden voor het verzamelen van gegevens en ermee rekening houdend dat het verzamelen van informatie inzake etniciteit een gevoelige kwestie is en in bepaalde lidstaten niet mogelijk is – wordt in de aanbeveling het belang benadrukt van het verzamelen van gegevens als noodzakelijke achtergrond voor het uitstippelen van maatregelen die de situatie van de Roma daadwerkelijk verbeteren, in overeenstemming met Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad (14) en de richtsnoeren uit 2018 voor een betere verzameling en gebruik van gegevens met betrekking tot gelijkheid, die zijn gepubliceerd door de subgroep voor gegevens over gelijkheid van de Groep op hoog niveau inzake non-discriminatie, gelijkheid en diversiteit (15). In deze aanbeveling wordt ook het belang van indicatoren als monitoringmethode onderkend. In de mededeling van 7 oktober 2020 wordt uitgelegd dat de lidstaten indicatoren kunnen kiezen uit een reeks indicatoren voor het meten van de gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma, die door het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten, de Commissie en de lidstaten gezamenlijk zijn samengesteld.

Deze aanbeveling is uitdrukkelijk gericht op maatregelen ter bevordering van de gelijkheid, de inclusie en de participatie van de Roma, zonder andere achterstandsgroepen te willen uitsluiten. Die maatregelen moeten gebaseerd zijn op dezelfde beginselen in vergelijkbare omstandigheden. In dit verband blijven de gemeenschappelijke basisbeginselen inzake inclusie van de Roma relevant (16). De maatregelen moeten ook zien op de gelijkheid van de Roma, inclusie en participatie in zowel Unie- als nationale beleidsinitiatieven, met bijzondere aandacht voor intersectionaliteit en de genderdimensie. De mededeling van 7 oktober 2020 bevat verdere richtsnoeren voor de planning en uitvoering van nationale strategische kaders voor de Roma.

Een van de doelstellingen van deze aanbeveling is een langetermijninzet voor het verwezenlijken van de gemeenschappelijke doelstellingen op het gebied van gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma te bevestigen en hernieuwde en versterkte sturing te geven door maatregelen te formuleren die de lidstaten kunnen vaststellen om die doelstellingen te verwezenlijken.

Deze aanbeveling is opgesteld met volledige inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel en de primaire verantwoordelijkheid van de lidstaten op dit gebied. Zij laat de beginselen van het nationale procesrecht en de rechtstradities van de lidstaten onverlet. Er dient een gemeenschappelijke maar gedifferentieerde aanpak te worden gevolgd met inachtneming van onder meer de volgende nationale omstandigheden: het aantal en het aandeel van de Roma in de totale bevolking, de algemene economische context, de specifieke kenmerken van de doelgroepen in elke lidstaat, en de mogelijkheid om beleid vast te stellen dat op een specifieke etnische groep is gericht. Nationale benaderingen en relevante maatregelen ter bevordering van de integratie, gelijkheid en participatie van de Roma moeten worden afgestemd op en geselecteerd overeenkomstig de specifieke omstandigheden en behoeften ter plaatse, waaronder de noodzaak om achterstandsgroepen, zoals de Roma, in een bredere context aan te pakken. De algemene maatregelen moeten zo worden opgevat dat de Roma daadwerkelijk worden bereikt.

Een nationaal strategisch kader voor de Roma plaatst nationale Roma-strategieën en/of geïntegreerde pakketten beleidsmaatregelen die relevant zijn voor de gelijkheid, integratie en participatie van de Roma, binnen een bredere sociaal-economische context.

1.

De lidstaten stellen binnen hun bredere beleid inzake sociale inclusie nationale strategische kaders voor de Roma vast om de situatie van de Roma te verbeteren en stellen de Europese Commissie hiervan bij voorkeur uiterlijk in september 2021 in kennis. In overeenstemming met het nationaal en het Unierecht, de beschikbare middelen en de nationale omstandigheden, beoordelen de lidstaten, in voorkomend geval, de relevantie van de onderstaande maatregelen voor de nationale situatie en voeren zij deze in nauwe samenwerking met alle betrokkenen belanghebbenden op proportionele en selectieve wijze uit. Bij het beoordelen van die relevantie worden de lidstaten aangespoord zich te laten leiden door vrijwillige minimumtoezeggingen en, afhankelijk van de nationale context, eventueel door extra nationale inspanningen, zoals voorgesteld in de mededeling.

2.

De lidstaten bundelen hun inspanningen om maatregelen vast te stellen en uit te voeren teneinde gelijkheid te bevorderen en discriminatie, zigeunerhaat, sociale en economische uitsluiting en de onderliggende oorzaken daarvan daadwerkelijk te voorkomen en te bestrijden. Deze inspanningen omvatten onder meer de volgende maatregelen:

3.

De lidstaten moeten iets doen aan de extreem hoge aantallen van mensen voor wie armoede dreigt en aan de ernstige materiële en sociale deprivatie onder de Romabevolking, om de inclusie, gelijkheid en participatie van de Roma daadwerkelijk te ondersteunen. Waar van toepassing volgen de lidstaten een geïntegreerde aanpak die op alle ter zake dienende beleidsgebieden is gericht. Deze resultaten kunnen worden bereikt door maatregelen zoals:

4.

De lidstaten vergroten, waar passend, de zinvolle participatie door en raadpleging van de Roma, onder meer van vrouwen, kinderen, jongeren, ouderen en personen met een handicap, om de gelijkheid en non-discriminatie van de Roma doeltreffend te ondersteunen. Dit omvat maatregelen zoals:

5.

De lidstaten zorgen ervoor dat alle Roma effectieve gelijke toegang hebben tot en kunnen deelnemen aan alle vormen en fasen van het onderwijs, van voor- en vroegschools onderwijs en kinderopvang tot tertiair onderwijs, met inbegrip van tweedekansonderwijs, volwassenenonderwijs en een leven lang leren.

6.

De lidstaten verbeteren de gelijke toegang van Romaleerlingen tot hoogwaardig en inclusief onderwijs, onder meer door maatregelen zoals:

7.

De lidstaten moeten inzetten op het overwinnen van elke vorm van discriminatie, ongelijkheid en achterstand inzake kansen, resultaten en opleidingsniveau in het onderwijs, onder meer, indien van toepassing, door maatregelen zoals:

8.

De lidstaten bevorderen de effectieve gelijke toegang van Roma, met name jonge Roma, tot hoogwaardige en duurzame werkgelegenheid, waar passend, onder meer door maatregelen zoals:

9.

De lidstaten zorgen voor effectieve en onbelemmerde gelijke toegang tot hoogwaardige gezondheidszorg en sociale dienstverlening, met name voor de groepen die het meeste risico lopen of die in gemarginaliseerde of afgelegen gebieden wonen, in voorkomend geval met maatregelen zoals:

10.

De lidstaten waarborgen de gelijke behandeling van de Roma bij de toegang tot adequate gedesegregeerde huisvesting en essentiële voorzieningen, onder meer door maatregelen zoals:

11.

De lidstaten voorzien de nationale Romacontactpunten van adequate en noodzakelijke middelen, personeelscapaciteit en institutioneel gezag, en verlenen hun de bevoegdheden opdat zij het nationale beleid voor de gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma, met inbegrip van de outreachactiviteiten op lokaal niveau, doeltreffend kunnen coördineren en monitoren.

12.

De lidstaten stellen de nationale Romacontactpunten in staat de deelname en de inzet van het maatschappelijk middenveld van de Roma bij het ontwerp, de uitvoering, de monitoring en de evaluatie van de nationale strategische kaders voor de Roma en de lokale actieplannen te faciliteren door een hervorming van nationale Romaplatformen.

13.

De lidstaten zorgen ervoor dat de nationale Romacontactpunten betrokken worden bij het ontwerpen van het beleid voor sociale inclusie en van universele diensten, teneinde de contactpunten relevanter te maken voor de Roma en de door hen aangeboden outreachactiviteiten te verbeteren, onder meer, in voorkomend geval, waar het gaat om besluitvorming over de programmering en monitoring van de middelen van de Unie.

14.

De lidstaten ondersteunen, binnen hun respectieve nationale juridische kaders, organen voor de bevordering van gelijke behandeling (organen voor gelijke behandeling) zodat zij, binnen hun mandaat, doelmatig en onafhankelijk kunnen functioneren en kunnen samenwerken met alle relevante actoren, waaronder de nationale Romacontactpunten, de overheid, maatschappelijke organisaties en de particuliere sector. Deze steun moet, naargelang het geval, de organen voor gelijke behandeling onder meer in staat stellen om:

15.

De lidstaten stellen organen voor gelijke behandeling in staat nauw betrokken te worden bij en effectief bij te dragen aan het ontwerpen, uitvoeren, monitoren en evalueren van de nationale strategische kaders voor de gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma, alsook bij en aan de betrokken programmafondsen van de Unie, onder meer, waar passend, door:

16.

De lidstaten betrekken regionale en lokale overheden en het lokale maatschappelijk middenveld bij, naargelang het geval, het ontwerpen, uitvoeren, monitoren en evalueren van de nationale strategische kaders.

17.

De lidstaten stimuleren de regionale en lokale overheden om, binnen hun respectieve bevoegdheden, hun lokale actie- of desegregatieplannen of strategische kaders voor gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma te ontwikkelen of te actualiseren. Deze lokale plannen of strategische kaders omvatten voor zover dat mogelijk is, maatregelen, uitgangswaarden, benchmarks, meetbare doelstellingen en de toewijzing van middelen.

18.

De lidstaten zorgen voor samenwerking tussen de centrale en lokale autoriteiten bij het ontwerpen en uitvoeren van financieringsprogramma's van de Unie die relevant zijn voor het voorkomen en bestrijden van discriminatie van de Roma, zodat tijdens de voorbereiding, uitvoering, monitoring en evaluatie van de programma's rekening wordt gehouden met de gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma, en om ervoor te zorgen dat de middelen van de Unie beter doorstromen naar het lokale niveau.

19.

De lidstaten bevorderen inclusiviteit en diversiteit met passende maatregelen zoals positieve actie, om ervoor te zorgen dat Roma gelijke toegang hebben tot banen bij overheidsinstellingen op lokaal en regionaal niveau.

20.

De lidstaten zetten zich in voor empowerment van Romavrouwen en -mannen op lokaal niveau en erkennen hun lokale vertegenwoordiging.

21.

De lidstaten bevorderen sociale innovatie, partnerschap en samenwerking tussen de overheid en het maatschappelijk middenveld van de Roma en maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor de Roma.

22.

De lidstaten benutten de nationale Romaplatforms of andere kanalen voor samenwerking en dialoog in de lidstaten ten volle om het maatschappelijk middenveld van de Roma en maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor de Roma en andere belanghebbenden op transparante en inclusieve wijze te betrekken bij het ontwerpen, uitvoeren, monitoren en evalueren van de nationale strategische kaders voor de Roma en de lokale actieplannen.

23.

De lidstaten ondersteunen het maatschappelijk middenveld bij het monitoren en melden van haatmisdrijven, haatuitingen en andere misdrijven tegen Roma en helpen slachtoffers bij het melden van haatmisdrijven en haatuitingen.

24.

De lidstaten zorgen voor financiering om de pluraliteit en de onafhankelijkheid van het maatschappelijk middenveld van de Roma en maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor de Roma, met inbegrip van Romajongerenorganisaties, te ondersteunen, zodat die organisaties als onafhankelijke “waakhonden” verslag kunnen doen van en toezicht kunnen houden op de nationale strategische kaders voor de Roma, en hun bestuurlijke capaciteit op peil kunnen houden.

25.

De lidstaten betrekken het maatschappelijk middenveld en de Romagemeenschappen bij de gehele programmacyclus voor de fondsen van de Unie, op nationaal, op regionaal en op lokaal niveau, onder meer als leden van de toezichtcomités voor de betrokken fondsen van de Unie.

26.

De lidstaten bevorderen capaciteitsopbouw en leiderschap in het maatschappelijk middenveld van de Roma, met inbegrip van jongerenorganisaties, zodat de betrokken organen en organisaties kunnen deelnemen aan alle fasen van de beleidscyclus en aan het openbare leven in het algemeen.

27.

De lidstaten bevorderen sectoroverstijgend werk en bredere allianties voor gelijkheid en inclusie, en betrekken daarbij de overheid, het maatschappelijk middenveld, het bedrijfsleven en de industrie, de academische en onderzoekswereld. Dit kan leiden tot gezamenlijke acties van instellingen die gendergelijkheid bevorderen, racisme, discriminatie op grond van ras of etnische afkomst, vreemdelingenhaat en aanverwante onverdraagzaamheid bestrijden of zich inzetten voor de rechten van kinderen, ouderen, Roma, LHBTI-personen, personen met een handicap, asielzoekers, vluchtelingen en andere migranten, en staatlozen.

28.

De lidstaten intensiveren de samenwerking en het leren van elkaar wat betreft de meest doeltreffende manieren om gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma onderdeel te maken van de uitvoering van alle belangrijke initiatieven van de Unie op dit gebied.

29.

De lidstaten bevorderen transnationaal partnerschap en uitwisseling, door ondersteuning te bieden aan het netwerk van nationale Roma-contactpunten, het EU-Roma-netwerk en het Europese Romaplatform.

30.

Sommige binnen de EU mobiele Romaburgers en zich in een andere lidstaat dan hun lidstaat van oorsprong vestigen of tijdelijk in zo'n andere lidstaat verblijven, ook om seizoensarbeid of kortdurende arbeid te verrichten, bevinden zich in een kwetsbare situatie. De lidstaten moedigen aan dat in voorkomend geval op nationaal, regionaal of lokaal niveau passende vormen van transnationale samenwerking tot stand worden gebracht, ook in de vorm van bilaterale of multilaterale projecten en overeenkomsten, en dat daaraan actief wordt deelgenomen, met inachtneming van het bestaande juridisch kader van de Unie en het geldende nationale recht. Dit kan bijvoorbeeld samenwerking omvatten met betrekking tot vraagstukken in verband met toegang tot onderwijs, ervaring en resultaten onder Romakinderen, en behoeften en uitdagingen op gemeentelijk niveau. Deze samenwerking moet de deelname van de Roma zelf omvatten.

31.

De lidstaten, met name de lidstaten met grotere uitdagingen op het gebied van gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma en/of grotere Romagemeenschappen, maken ten volle en optimaal gebruik van de reguliere en gerichte fondsen van de Unie en de lidstaten die relevant zijn voor het voorkomen en bestrijden van discriminatie van de Roma. Het kan daarbij gaan om het selecteren van specifieke doelstellingen ter bevordering van de sociaal-economische integratie van kansarme groepen en gemarginaliseerde gemeenschappen zoals de Roma (23), en om het doeltreffend coördineren van de financieringsbronnen van de Unie en de lidstaten die relevant zijn voor de gelijkheid en de sociaal-economische inclusie van de Roma.

32.

De lidstaten faciliteren de deelname van regionale, lokale, stedelijke en andere overheden, economische en sociale partners en relevante instanties die het maatschappelijk middenveld vertegenwoordigen, niet-gouvernementele organisaties en instanties die verantwoordelijk zijn voor de bevordering van sociale inclusie, grondrechten en non-discriminatie tijdens het gehele proces van de voorbereiding, uitvoering, monitoring en evaluatie van de programma's van de Unie, onder meer via deelname aan toezichtcomités.

33.

De lidstaten wijzen adequate nationale middelen toe voor de uitvoering van de beleidsmaatregelen die zijn voorgesteld in het strategisch EU-kader voor de gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma en de nationale strategische kaders, en zorgen ervoor dat deze tegemoetkomen aan de werkelijke behoeften van de betrokken Romagemeenschappen en in overeenstemming zijn met de omvang van die Romagemeenschappen en de uitdagingen waarmee deze worden geconfronteerd.

34.

In de nationale programma's voor herstel en veerkracht (24) wordt rekening gehouden met de rechten en gelijke kansen van iedereen, en wordt de inclusie van achterstandsgroepen bevorderd, waaronder de Roma en andere personen die tot een raciale of etnische minderheid behoren.

35.

De lidstaten verbeteren het ontwerp, de uitvoering, de monitoring en de evaluatie van programma's van de Unie of structurele hervormingen voor de sociaal-economische integratie van minderheden, bijvoorbeeld door te verzoeken om technische bijstand in het kader van het steunprogramma voor structurele hervormingen.

36.

De lidstaten stimuleren het gebruik van nationale en EU-middelen om de capaciteit van centrale en lokale overheden en maatschappelijke organisaties op te bouwen en de uitwisseling van goede praktijken tussen deze overheden en organisaties te faciliteren, zodat zij kunnen bijdragen aan de uitvoering van maatregelen ter bestrijding van de discriminatie van de Roma door versneld te zorgen voor gelijkheid en integratie, onder meer door segregatie te bestrijden en de participatie van de Roma te bevorderen.

37.

De lidstaten komen tegemoet aan de financieringsbehoeften van het lokale niveau, ook die van stedelijke gebieden in voorkomend geval, om binnen de EU mobiele Roma te ondersteunen, onder meer door te voorzien in taalcursussen, voor- en vroegschools kwaliteitsonderwijs en kinderopvang, onderwijs, publieke arbeidsbureaus, maatschappelijk werkers, bemiddelaars, enz.

38.

De lidstaten monitoren en evalueren de uitvoering van de nationale strategische kaders, waar passend met behulp van de reeks indicatoren die is ontwikkeld door het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten, de nationale Romacontactpunten, de nationale bureaus voor de statistiek en de Commissie in het kader van de werkgroep inzake indicatoren en verslaglegging betreffende de Roma (gecoördineerd door het Bureau) (25). De lidstaten kunnen ook nationale indicatoren gebruiken, in overeenstemming met de ontwikkeling van hun nationale juridische kaders en beleidsbenaderingen en de situatie van de Roma op hun grondgebied.

39.

In het licht van de in de mededeling vastgestelde doelstellingen en kerndoelen voor de Unie nemen de lidstaten, naar gelang het geval, nationale kwantitatieve en/of kwalitatieve doelstellingen op in de nationale strategische kaders voor de Roma, afgestemd op de nationale omstandigheden en op de beschikbare opties van bestaande gegevensverzamelingen over gelijkheid, bijvoorbeeld uitgesplitst naar etnische gegevens en/of relevante sociaal-demografische proxygegevens.

40.

De lidstaten stellen de Commissie uiterlijk in juni 2023 in kennis van de maatregelen die overeenkomstig deze aanbeveling zijn genomen. De lidstaten brengen daarna om de twee jaar aan de Commissie verslag uit over lopende en nieuwe maatregelen, onder meer over de vooruitgang die op elk thematisch gebied is geboekt bij de uitvoering van de nationale strategische kaders voor de Roma. De verslagen van de lidstaten zullen worden gebruikt als input voor de tweejaarlijkse en evaluatieverslagen van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad over de uitvoering van het strategisch EU-kader voor de gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma.

41.

De lidstaten faciliteren de volledige openbaarmaking van nationale verslagen over gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma, om de transparantie te vergroten en beleidsleren mogelijk te maken, en zorgen ervoor dat, waar passend, de nationale strategie en de definitieve uitvoeringsverslagen in de nationale parlementen worden besproken.

42.

Het Bureau voert regelmatig, voor de jaren 2020, 2024 en 2028, onderzoek naar de Roma uit om de gegevens te verstrekken die nodig zijn voor de uitgangswaarden en de tussentijdse en eindresultaten, zodat elke verandering in de situatie van de Roma te zien is. Het Bureau ondersteunt ook de lidstaten bij hun inspanningen om relevante gegevens over gelijkheid te verzamelen, ondersteunt de Commissie bij de monitoring en analyse, en ondersteunt de nationale Romacontactpunten bij de verslaglegging, met de hulp van de werkgroep inzake indicatoren en verslaglegging betreffende de Roma.

43.

ervoor te zorgen dat de door de lidstaten verstrekte informatie het uitgangspunt vormt voor haar verslagen aan het Europees Parlement en de Raad over de uitvoering van de nationale strategische kaders voor de Roma;

44.

zich te blijven inzetten om gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma ingang te doen vinden in het ontwerp en de uitvoering van alle belangrijke initiatieven van de Commissie op dat gebied, en ook door te gaan met het monitoren van op gelijkheid, inclusie en participatie van Roma gerichte beleidsinitiatieven in het kader van het Europees Semester en de Europese pijler van sociale rechten;

45.

transnationaal partnerschap en uitwisseling te blijven bevorderen, door steun te bieden aan het netwerk van nationale Roma-contactpunten, het EU-Roma-netwerk, het Europese Romaplatform, de voorbereidende actie inzake monitoring van de civiele samenleving van het Europees Parlement en het Europees netwerk van nationale organen (Equinet).

Deze aanbeveling vervangt de aanbeveling van de Raad van 9 december 2013 inzake doeltreffende maatregelen voor integratie van de Roma in de lidstaten.