Tsjechië - Hoofdinhoud
De Tsjechische Republiek is een land in Centraal-Europa. Het land grenst aan Duitsland, Polen, Slowakije en Oostenrijk. De huidige minister-president is Petr Fiala.
Tsjechië speelde een invloedrijke rol in de Europese geschiedenis als het Koninkrijk Bohemen. Het was 300 jaar onderdeel van het Habsburgse rijk, waarna het in 1918 overging in Tsjecho-Slowakije. Na de Duitse bezetting, waarin het als het protectoraat Bohemen-Moravië zwaar te lijden had, kwam het in 1948 onder invloed van de Sovjet-Unie. Vier jaar naar de val van de muur in 1989 scheidde Tsjechië zich af van Slowakije en werd de Tsjechische Republiek uitgeroepen.
Tsjechië bracht onder meer de gevierde heilige Wenceslas, de 15e-eeuwse godsdiensthervormer Jan Hus, de renaissancistische onderwijzer Comenius, de 19e-eeuwse art nouveau-schilder Alfons Mucha en de componisten Dvorák en Smetana voort. De filmregisseur Milos Forman ontving Oscars voor zijn films "One flew over the cuckoo's nest" en "Amadeus". Bekende Tsjechische sports waren de hardloper Emil Zatopek, de turnster Vera Caslavska, de tennissers Ivan Lendl, Martina Navratilova en Petra Kvitova, de speerwerper Jan Zelesny, en de voetballers Masupust, Pluskal, Koller en Nedved. Tsjechië is een toonaangevend ijshockeyland en schaatster Martina Sablikova behoort tot de wereldtop. Op de Spelen van 2012 waren er zeges bij de moderne vijfkamp, wielrennen, en roeien. Goud won ook de speerwerpster Spotakova. In 2016 won het land alleen goud bij het judo.
Inhoudsopgave
Sinds 28 november 2021 regeert in Tsjechië een centrumrechts kabinet geleid door Petr Fiala van de rechts-liberale ODS. Bij de verkiezingen van oktober 2021 werd de populistische centrumpartij ANO van premier Andrej Babiš de grootste met 72 zetels, maar verloor verrassend van de centrumrechtse SPOLU qua totaal aantal stemmen. Babiš was enkele dagen voor de verkiezingen in opspraak gekomen omdat zijn naam verscheen in de Pandora Papers.
Na de splitsing van Tsjecho-Slowakije op 1 januari 1993 werden aanvankelijk centrumrechtse kabinetten gevormd. De verkiezingen van 1998 brachten de sociaaldemocraten aan de macht. De sociaaldemocraten bleven aan de macht tot 2006, hierna kwam een centrumrechts kabinet aan het bewind tot 2009. Na een kabinet van technocraten in 2010 wisselen centrumlinkse en centrumrechtse kabinetten elkaar af. De politieke situatie in de Tsjechische Republiek wordt de laatste jaren gekenmerkt door grote instabiliteit.
Tsjechië is sinds 2004 lid van de Europese Unie. Het land was twee keer voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Dat was in de eerste helft van 2009 en de tweede helft van 2022. De Tsjechische politica Vera Jourová is Eurocommissaris voor waarden en transparantie.
De Tsjechische Republiek kent een parlementair stelsel. De president is staatshoofd, maar de minister-president regeringsleider. De president heeft wel het recht een aangenomen wetsvoorstel terug te sturen naar het parlement en kan ook na hernieuwde aanname in het parlement zijn handtekening aan een wet onthouden. Ten slotte kan de president bij stagnatie van de besluitvorming de Kamer ontbinden en verkiezingen uitschrijven.
De feitelijke (uitvoerende) regeermacht berust bij het kabinet, dat onder meer wetsvoorstellen indient. Het parlement bestaat uit twee Kamers: de direct gekozen Kamer van Afgevaardigden (Poslanecka Snemovna) en de Senaat (Senát). De Kamer controleert de regering; wetsvoorstellen worden in beide Kamers behandeld.
kiesstelsel
De 200 leden van de Kamer worden in 14 kiesdistricten gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging. Een kiezer brengt een stem uit op een partij en kan ook een voorkeur aangeven voor twee kandidaten. Er geldt een nationale kiesdrempel van vijf procent.
De 81 senatoren worden in evenzoveel stemdistricten gekozen op basis van een meerderheidsstelsel. Om te worden gekozen, is een absolute meerderheid nodig, waarvoor zo nodig een tweede ronde wordt gehouden.
De president wordt voor vijf jaar rechtstreeks gekozen.
partijen
Tsjechië kent een groot aantal partijen. Aan de rechterzijde van het politieke spectrum staan de populistische partij ANO (Akce nespokojených občanů), de christendemocratische TOP09 (Tradice Odpovědnost Prosperita) en de liberaal-conservatieve ODS (Občanská demokratická strana).
De KDU-ČSL (Křesťanská a demokratická unie – Československá strana lidová) is een echte middenpartij, het nam deel aan zowel linkse als rechtse coalities. De centrum-partij STAN (Starostové a nezávislí) wil dat er meer macht moet worden overgeheveld naar gemeentelijk niveau.
Aan de linkerzijde vinden we de sociaaldemocratische ČSSD (Česká strana sociálně demokratická) en de links-liberale piratenpartij (Česká pirátská strana). De SPD (Svoboda a přímá demokracie) is een (extreem)rechts-nationalistische partij.
jaar |
CSSD |
ODS |
TOP |
VV |
KSCM |
KDU- CSL |
US- DEU |
ODA |
CPS |
Ov. |
SPOLU* |
PM** |
verkiezings- datum |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1996 |
61 |
68 |
22 |
18 |
13 |
18 |
31 mei- 1 juni |
||||||
1998 |
74 |
63 |
24 |
20 |
19 |
19-20 juni |
|||||||
2002 |
70 |
58 |
41 |
31 |
14-15 juni |
||||||||
2006 |
74 |
81 |
26 |
13 |
6 |
2-3 juni |
|||||||
2010 |
56 |
53 |
41 |
24 |
26 |
28-29 mei |
|||||||
SPD |
ANO |
||||||||||||
2013 |
50 |
16 |
26 |
33 |
14 |
47 |
14 |
25 en 26 oktober |
|||||
2017 |
15 |
25 |
7 |
18 |
10 |
22 |
78 |
22 |
6 |
20 en 21 oktober |
|||
2021 |
14 |
23 |
20 |
72 |
71 |
37 |
8 en 9 oktober |
-
*SPOLU is een politiek bondgenootschap tussen de ODS, KDU - CSL, en TOP 09.
** PM is een politiek bondgenootschap tussen de CPS (Piratenpartij en STAN (onafhankelijken).
naam |
periode |
kleur |
partijen |
belangrijke ministers |
---|---|---|---|---|
Klaus II |
4 juli 1996-2 januari 1998 |
centrumrechts |
ODS-KDU/CSL-ODA |
BuZa: Zieleniec |
Tosovsky |
2 januari-22 juli 1998 |
centrum |
KDU/CSL-ODA |
BuZa: Sedivy |
Zeman |
22 juli 1998-15 juli 2002 |
centrumlinks |
CSSD |
BuZa: Kavan SZW: Spidla |
Spidla |
15 juli 2002-26 juli 2004 |
centrumlinks |
CSSD-KDU/CSL-US/DEU |
BuZa: Svoboda |
Gross |
26 juli 2004-25 april 2005 |
centrumlinks |
CSSD-KDU/CSL-US/DEU |
BuZa: Svoboda |
Paroubek |
25 april 2005-4 september 2006 |
centrumlinks |
CSSD-KDU/CSL-US/DEU |
BuZa: Svoboda |
Topolánek I |
4 september 2006-9 januari 2007 |
centrumrechts |
ODS |
BuZa: Vondra 2007: Schwarzenberg SZW: Necas |
Topolánek II |
9 januari 2007-8 mei 2009 |
centrumrechts |
ODS-KDU/CSL-SZ |
BuZa: Vondra 2007: Schwarzenberg SZW: Necas |
Fischer |
8 mei 2009-13 juli 2010 |
technocraten |
(ODS-CSSD-SZ) |
BuZa: Kohout |
Necas |
13 juli 2010-10 juli 2013 |
centrumrechts |
ODS-TOP-VV |
BuZa: Schwarzenberg |
Rusnok |
10 juli 2013-29 januari 2014 |
interim |
- |
BuZa: Kohaut |
Sobotka |
29 januari 2014-13 december 2017 |
centrumlinks |
CSSD-ANO-KDU/CSL |
BuZa: Zaorálek |
Babis I |
13 december 2017-6 juni 2018 |
populistisch |
ANO2011 |
BuZa: Stropnicky |
Babis II |
6 juni 2018-28 november 2021 |
centrum-populistisch |
ANO2011-CSSD |
BuZa: Petricek 2021: Kulhanek |
Fiala |
28 november 2021-heden |
centrum-populistisch |
ODS-SPOLU +3 andere |
BuZa: Lipavský |