Bolsward en Delft stemmen morgen over Europa - Hoofdinhoud

Morgen gaan de stemgerechtigde inwoners van Bolsward en Delft waar naar de stembus. Niet om volksvertegenwoordigers te kiezen, maar om een lange vraag te beantwoorden, waarbij blijkt of men voor of tegen een verenigd, democratisch Europa is. Deze stemming heeft plaatselijk grote belangstelling gewekt; zij kreeg de laatste dagen in ons gehele land trouwens weerklank en het is bijna onnodig te zeggen, dat alle voorstanders in ander Europese landen van de Europese eenheid met nieuwsgierigheid uitzien naar de uitslag van dit referendum, deze proefstemming, of hoe men het ook noemen wil. En is het juist niet opvallend dat men van Amerikaanse zijde, door middel van journalisten en filmmannen, dezer dagen het volle licht op deze beide zo oude steden, waarin een nieuwe gedachte getoetst wordt, laat schijnen? Alsof men straks de Amerikaanse belastingbetalers wil tonen: «Heus, die dollars van ons voor Europa komen nog altijd goed terecht!»

Europese vraag Bolswarder en Delftse kiesgerechtigden hebben onlangs de volgende «vraagstelling» thuis gekregen: VRAAGSTELLING aan de kiezers der Gemeenten Bolsward en Delft bij de proef-referenda aldaar op Woensdag 17 december 1952: Meent u, dat de Europese volkeren bepaalde gemeenschappelijke belangen voortaan gezamenlijk dienen te behartigen, en wenst u daartoe: een VERENIGD EUROPA onder een EUROPESE OVERHEID en met een DEMOCRATISCHE VERTEGENWOORDIGING te omschrijven in een EUROPESE GRONDWET? Ja Neen

Nemen we omdat het zo dichtbij en Noordnederlands is het Friese stadje Bolsward. Al weken lang is het uitvoerend comité van de Nederlandse Raad der Europese Beweging onder voorzitterschap van O.T. Hylkema bezig om de animo voor de stemming op te wekken. De afdelingen der grote, democratische politieke organisaties hebben hun aanhang voorgelicht over de kwestie. Er zijn enige grote openbare vergaderingen in de Doelezaal geweest, waar vooraanstaande sprekers mr. J. Linthorst Homan, de heren H.W. Tilanus i (CHU), P. de Vries (NVV), E. Vink (KVP), voorts minister Witte i, de VVD-er Korthals i, de PvdA-er Nederhorst i, de AR-man Van Rij onverbloemd propaganda hebben gemaakt of zullen maken voor een verenigd Europa. Er gebeurde de laatste dagen meer in Bolsward: burgemeester J.G.S. Bruinsma (een Delftenaar van afkomst!) zette zich geheel achter de stemming. De stemgerechtigden kregen een normale oproep om te stemmen in een bepaald stembureau, en zij kunnen er van morgenochtend 8 uur tot des avonds 8 uur terecht. Er is uiteraard geen plicht om te verschijnen, de stemming is geheel vrijwillig.

Maar alles in Bolsward lijkt mee te werken om alle kiesgerechtigden naar de stembureaux te laten gaan: op de bewaarschool vlocht men matjes met in het hart de «Europese plakzegel» en er onder «Voor vader en moeder». Op de U.L.O. En middelbare school maakt men opstellen over de Europese eenheid: de Chr. Huishoudschool zorgde voor het Europa-diner voor de hoge gasten. En morgen zal een grote melkfabriek in Bolswards omgeving al haar klanten een blikje room geven, waarop een opwekking om te stemmen is geplakt.....! Om nog niet te spreken van ambtenaren, die overuren maakten om deze nogal kostbare zaak te doen lopen. En van de mensen zelf, die hun oude stad en hun winkels met de reeds bekende groen-witte Europa-vlaggen versierden.

Waarom deze steden?

Het heeft wel zeker zin dat men Delft en Bolsward de eer gaf om als eerste Nederlandse steden te stemmen over de vraag of men voor of tegen een verenigd Europa is. De partijverhoudingen in deze niet te grote steden zijn nl echt Nederlands. Zet men bv naast elkaar de percentages der stemmen bij Kamer-verkiezingen op 25 Juni jl voor Nederland, Delft en Bolsward, dan heeft men voor de KVP 28.7 26.5 33.7, voor de PvdA 29 34.2 27; voor de AR 11.3 10.6 15.8; voor de VVD 8.8 8.5 5.6, etc. Voorts waren toen van de 10.337.283 inwoners van Nederland er 55.8 pct kiesgerechtigd; in Delft van de 65.880 58.1 pct, in Bolsward van 7892 inwoners 53.8 pct (4247). Dan is de verdeling naar kerkgenootschap (in percentages Nederland Delft Bolsward): R.K. 38.5 37.2 37.8; Ned. Herv. 31.1 26.3 30.9, Geref. 9.7 9.3 14.9; Geen Kerkgen. 17 22.4 13.8, etc.

Met andere woorden: in grote lijnen geven Delft en Bolsward de politieke en godsdienstverhoudingen van het gehele land weer. Voegt men hierbij nog het volgende, dan krijgt men een vrij volledig antwoord op bovenstaande vraag. Men koos Delft nl ook, omdat deze stad internationale vermaardheid heeft (historisch als Oranjeveste, aardewerk, hogeschool etc) En Bolsward o.a. omdat het Fries is! In Friesland denkt men in vele kringen federalistisch en men vraagt zich af welke invloed deze gedachte op de stemming zal hebben.

Vertrouwd maken

Behalve een locaal en een nationaal aspect hebben deze proefstemmingen vooral een internationaal, laten we liever zeggen Europees aanzien. Delft en Bolsward zijn niet de eerste steden waar het gonst van «Europa» naar aanleiding van «Europese verkiezingen». In de Westduitse steden Castrop-Rauxel en Breisach stemde men reeds: resp. 95.79 en 96 pct der geldig uitgebrachte stemmen zei «ja» bij een opkomstpercentage van resp. 73 en 80 pct. Het is vanzelfsprekend dat het morgen te Bolsward en Delft vooral gaat om dit opkomstpercentage, omdat het wel vast staat dat het aantal neen-stemmers maar gering zal zijn.

Maar als iedere stemmer «ja» zal zeggen, waarom dan nog stemmen?, kan men tegenwerpen. Omdat het zo uitermate belangrijk is dat men Bolswarders, Delftenaars en door het «gewoel» om deze stemming vele andere Nederlanders aan het denken zet over een Verenigd Europa. Want men behoeft elkaar over de zg. integratieproblemen, die de laatste jaren het welhaast beruchte hoge niveau der politici en economen worden besproken, niets of eigenlijk alles te vertellen: ze gaan aan de aandacht der gewone mensen met hun vele eigen problemen voorbij. Ze zijn vaak te ingewikkeld, te «hoog». En wat zeggen al de opgesomde voordelen van een verenigd Europa de gemiddelde mens: de marché unique, het vrije verkeer van arbeidskrachten, het afstaan van souvereiniteit aan een hoog gezag? Hoe velen beseffen, dat in Maart 1953 een Europese grondwet gereed zal zijn; dat de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal een feit is, met een orgaan dat de nationale souvereiniteitsrechten, ook van Nederland, heeft overgenomen? Het verenigd Europa is dus geen idee meer, maar een realiteit, zij het nog niet geheel voltooid. Nederland is voor dit nieuwe Europa het bleek verleden week weer eens bij de Tilburger erepromotie van minister Schuman en uit een artikel van prof. v.d. Brink (een Europese douane-unie naast een politiek gezag).

Met al deze, in de grond van de zaak nuchtere problemen wil men via de proefstemmingen van Delft en Bolsward de Nederlander vertrouwd maken. Hij wordt er hierdoor van overtuigd dat «Straatsburg», «Europese integratie» e.d. hem niet meer mogen voorbij gaan. Zij behoren van hem, omdat de op gang gekomen Europese eenheid hogere productie, maar veiligheid en meer kansen om te werken, ook voor hem inhoudt. Omdat hij naast Nederlander, Europeaan is en 't recht heeft op de hoogte te komen van hetgeen er gebeurt in zijn werelddeel, dat via zo vele plannen van structuur verandert. Zonder «wetende» volkeren geen bewust, verenigd Europa. Vandaar morgen Delft en Bolsward!