Moskou, 28 Oktober - Hoofdinhoud

Mannen praten over macht, vrouwen bedenken wat je ermee kunt doen. Zo gaat het op de conferentie tussen sociaaldemocraten uit Rusland en de rest van Europa. Tsjetsjenië blijft taboe, en dat de economische kracht van Rusland wankel is - enkel dankzij de olieprijs - komt bij de Russen over als een onvriendelijke opmerking.

Besloten conferentie, in een ruimte zonder ramen. Veertig, vijftig deelnemers, meest mannen natuurlijk. Onderzoekers en politici. Tsjetsjenië blijft ook deze dag taboe - alsof niemand iets durft te zeggen dat werkelijk tegen de president in gaat. Zodra iemand het waagt om kritiek op Poetin te uiten komt er een scherpe terechtwijzing.”In Engeland heeft toch ook niemand kritiek op de koningin!”

Alsof Poetin geen politieke verantwoordelijkheid draagt. Het is de eeuwenoude mythe van de tsaar die boven de partijen staat. Zo werd er vroeger ook vergoeilijkend over Stalin gesproken. Hoe kon hij - afgezonderd in het Kremlin - nu weten wat er precies gebeurde in het land. Pas tijdens de Perestroika kwam de kritiek op de leiders los. Gorbatsjov kreeg de volle laag en is nog steeds een van de minst geliefde leiders. Naar Jeltsin kijkt al helemaal niemand met heimwee terug.

De mannen spreken over de macht, of liever: over taktische vragen. Welke coalities zijn mogelijk, in welke situatie zitten de oppositiepartijen. Er fuseren er enkele, dit weekeinde: De partij voor het leven gaat samen met de gepensioneerden-partij (goede combinatie, mooi complementair). Toch gaat het meer over onmacht dan over werkelijke kansen. Geen van deze partijen zit in het parlement, en het Kremlin bepaalt wie van hen landelijk gehoord zal worden, en vooral : gezien. Televisie is voor de macht. De krant en de radio zijn voor de anderen.

Judith Shapiro - econoom, USA - steekt de sociaaldemocraten hier een hart onder de riem.”Er is geen reden tot pessimisme. Over tien jaar kan de situatie totaal anders zijn.”

Zij zit naast Natalya Rimashevskaya, de vrouw die in Moskou pionierde met vrouwenstudies.

Samen zetten deze twee oudere dames, terwijl de sombere mannen enkel hun eigen onmachtige verdeeldheid etaleren zonder over politieke doelen te spreken, in eenvoudige woorden een glasheldere basis neer van wat een sociaaldemocratisch programma zou kunnen zijn. Armoede bestrijden is het belangrijkst, zegt Natalya. Dat kan door de pensioenen te verhogen en de werkloosheidsuitkeringen, te betalen via een hervorming van de inkomstenbelasting. Nu is die nog een simpel en laag tarief voor iedereen (dertien procent). De rijken zijn daar zeer over te spreken, maar laat die wat meer betalen over een deel van hun inkomen, dat zou de ruimte scheppen voor een aanvaardbaar sociaal beleid. Een derde van de Russen leeft onder het bestaansminimum.

Judith voegt eraan toe dat de bevolking hard terugloopt in Rusland. Dat komt omdat er een te grote onzekerheid is over de toekomst van de economie, maar meer nog omdat het voor vrouwen erg moeilijk is om het risiko van een zwangerschap te nemen. Vrouwen zouden ook hier het wettelijke recht moeten krijgen om na een zwangerschap terug te keren naar hun werkplek. Geen Russische vrouw wil in de keuken blijven en economisch afhankelijk zijn van een (onbetrouwbare, dronken, toekomstige ex-) man. Doorwerken is veiliger, want een scheiding moet financieel mogelijk zijn. Zo wordt een groot deel van de vrouwen ervan weerhouden babies te krijgen, een enorm verlies aan potentieel. Landen die de rechten van vrouwen - en de kinderopvang - goed regelen zijn er economisch altijd beter aan toe.

Ik waag het om op een ander noodzakelijk punt voor een politieke program van de Russische socialisten te wijzen. Maak een einde aan de willekeur. Eis een echte rechtstaat, met rechten voor burgers, met contracten die voor de wet iets betekenen en waar ondernemers door durven te investeren. Kom op voor respect voor minderheden, voor vrede in Tsjetsjenië, tegen de straffeloosheid van de moordenaars daar, en tegen de huidige deportaties van Georgiërs.

Er komt vrijwel geen reactie op deze toch niet onnodige opmerking. Ongemakkelijk verschuivende stoelen. Alleen een jonge sociaaldemocraat uit Petersburg schrijft zijn vingers lam en komt achteraf even naar me toe.

‘s Avonds eet ik met oude vrienden in een groot en trendy restaurant. Het is een besloten club, onzichtbaar in de kelder van een gebouw bij Tverskaya, in het centrum. Langs de muren staat en hangt een onwaarschijnlijk grote verzameling relikwieën uit het Sovjettijdperk.