Basel III - Hoofdinhoud

In reactie op de financiële en economische crisis hebben vertegenwoordigers van centrale banken en toezichthouders van de 27 grootste economieën ter wereld, waaronder de Europese Unie i en de Verenigde Staten, in september 2010 besloten dat banken grotere reserves kapitaal in kas moeten houden. Op deze manier moeten zij beter bestand zijn tegen toekomstige crises en moet voorkomen worden dat overheden moeten ingrijpen. Deze regels heten de Basel III-regels.

Tijdens de G20 i-top in november 2010 is besloten de nieuwe regelgeving voor de financiële sector, het zogenoemde Basel III-akkoord, over te nemen. Naast de regels voor alle banken zullen de grootste banken (de 'systeembanken') waarschijnlijk extra strenge regels opgelegd krijgen. De voormalige president van de Europese Centrale Bank i (ECB) Jean-Claude Trichet i noemde de nieuwe regels 'een fundamentele verbetering' van het kapitaalsysteem.

De Raad i en het Europees Parlement i stemden in het voorjaar van 2013 allebei voor de richtlijn. Deze is in 2013 in werking getreden en moest voor 2014 zijn omgezet in nationale regelgeving. Eind 2017 werd het Bazels Comité, het internationale comité van centrale bankiers en toezichthouders, het eens over verdere aanscherping van de regels.

De belangrijkste maatregelen zijn:

• - 

  Strengere kapitaaleisen voor banken. Banken moeten meer kapitaal aanhouden én het kapitaal dat wordt aangehouden, moet aan bepaalde voorwaarden voldoen om te verzekeren dat het solide is.
• - 

  Van alle banken wordt geëist dat ze een buffer (meer kapitaal) aanhouden om onvoorziene problemen op te kunnen vangen: ze moeten genoeg liquide middelen aanhouden om ook in tijden van crisis dertig dagen lang aan alle betalingsverplichtingen te kunnen voldoen. Lidstaten mogen van systeembanken eisen dat ze hogere buffers aanhouden.
• - 

  Alle Europese en wereldwijde systeembanken moeten aan de Commissie doorgeven hoeveel belasting ze hebben betaald, hoeveel subsidie ze hebben ontvangen en hoeveel winst er is gemaakt. Na 2015 moeten die cijfers openbaar worden gemaakt.
• - 

  De hoogte van de bonussen van bankiers wordt gemaximeerd; in principe zou de bonus niet meer dan één jaarsalaris mogen zijn, of als de aandeelhouders daar voor stemmen, twee jaarsalarissen.
• - 

  Banken moeten uiterlijk in 2019 aan alle voorwaarden voldoen.

Lidstaten mogen zelf nog strengere regels opleggen.

De Europese Commissie i heeft de eisen in 2011 concreet gemaakt: banken moeten meer geld in kas houden en minder risicovolle leningen en beleggingen uit hebben staan. De Commissie wilde een verdrievoudiging van het kapitaal van de banken in zes jaar tijd ten opzichte van 2010. Daarmee moet het risico dat problemen bij één financieel product onmiddellijk gevolgen heeft voor andere producten, worden teruggebracht. Bovenop de strengere kapitaalvereisten moeten alle banken een Europese én een nationale buffer aanleggen waar in tijden van crisis een beroep op kan worden gedaan, bijvoorbeeld in de vorm van aandelen. Ook mogen risicovolle beleggingen en leningen niet volledig worden meegeteld bij het inschatten hoe robuust een bank is en wil de Commissie dat de banken hun interne toezicht aanscherpen.

Om de Basel III-regels om te zetten in Europese wet- en regelgeving was instemming vereist van de Raad en het Europees Parlement. Met het oog op toekomstige besprekingen met het Europees Parlement bereikte de raadsformatie Economische en Financiële Zaken (Ecofin) i op 15 mei 2012 intern overeenstemming over kapitaalregels voor banken en investeringsmaatschappijen. Dit zogeheten 'CRD 4-pakket' bestaat uit een verordening i en een richtlijn i. De verordening geeft vereisten van voorzichtigheid die financiële instituties moeten respecteren en de richtlijn regelt de toegang tot activiteiten rondom waarborgsommen.

In december 2012 werd bekend dat de deadline voor het invoeren van de strengere bankregels door de G20-landen i niet gehaald zou worden. Inmiddels gelden de bankregels vanaf januari 2014. In maart 2014 kwam de Europese Commissie met een pakket van negen technische voorwaarden om de implementatie van dit pakket te bevorderen. Met deze technische voorwaarden wordt onder andere vastgelegd hoe autoriteiten en marktdeelnemers moeten omgaan met securitisatie (samenvoegen en verhandelen van effecten) en de wijze waarop bonussen uitbetaald moeten worden.