Achtergrond informateurs - Hoofdinhoud

Met dank overgenomen van Parlement.com.

Sinds 1951 wordt meestal een informateur i benoemd bij de aanvang van een kabinetsformatie i. De informateur onderzoekt de mogelijkheden om een formatie te vormen. Benoeming van een informateur gebeurt ook vaak als er een tussentijdse crisis is ontstaan.

Informateurs zijn vaak politici die niet direct actief zijn in de politiek, maar het kunnen ook relatieve buitenstaanders zijn. Het gaat wel bijna steeds om ervaren politici.

1. Wie worden informateurs?

De keuze voor de informateur(s) hangt sterk af van de politieke situatie en omstandigheden. Als het doel is af te tasten welke mogelijkheden er zijn voor vorming van een kabinet, dan wordt in het algemeen iemand benoemd die wat meer afstand heeft tot de dagelijkse politiek.

Dat kan een lid of de vicepresident van de Raad van State i, een oud-minister of een hoogleraar zijn. Als er al een zekere richting is, dan kan juist iemand die wat dichter bij de actuele politiek staat worden aangezocht, zoals een demissionair minister of zelfs zittend Tweede Kamerlid i. De afgelopen decennia was er soms een rol als informateur voor de voorzitter van de SER i.

2. (In)formateur niet uit grootste partij

Het is bijna een regel dat de eerste verkenner i of informateur uit de partij komt, die bij de verkiezingen als grootste uit de bus kwam. Dat was alleen niet zo in 1967 en 1972. In 1967 werd demissionair minister-president Jelle Zijlstra i door vrijwel alle fractievoorzitters i genoemd als informateur en hij werd dan ook door de koningin benoemd.

In november 1972 was er een onduidelijke politieke situatie, waarbij de gedachte uitging naar een buitenstaander die eerst de mogelijkheden in kaart moest brengen. Nadat ARP i-senator W.F. de Gaay Fortman i een verzoek om als informateur op te treden had afgewezen, werd zijn partijgenoot, staatsraad M. Ruppert i, als zondig benoemd.

In 1982 was de eerste informateur PvdA'er Jos van Kemenade i, omdat zijn partij de grootste was geworden. Het was eigenlijk al direct duidelijk dat een combinatie met de PvdA politiek niet haalbaar was. Toen dat was vastgesteld, werd CDA'er Willem Scholten i, vicepresident van de Raad van State, informateur.

In 2021 en 2023/2024 kwamen er eveneens infomateurs die niet uit de grootste partij (respectievelijk VVD en PVV) kwamen.

3. Overzicht

Verkiezingsjaar	Naam	Functie	Partij
2024	Van Zwol i	staatsraad, oud-secretaris-generaal	CDA
2024	Dijkgraaf i	hoogleraar, oud-lid Tweede Kamer	SGP
2024	Putters i	voorzitter SER, oud-lid Eerste Kamer	PvdA
2023	Plasterk i	oud-minister	PvdA
2023	Van Strien i	lid Eerste Kamer	PVV
2021	Remkes i	CvdK in Limburg, oud-minister en vicepremier	VVD
2021	Hamer i	voorzitter SER, oud-fractievoorzitter TK	PvdA
2021	Tjeenk Willink i	minister van staat, oud-vicepresident Raad van State	PvdA
2021	Koolmees i	demissonair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid	D66
2021	Van Ark i	demissionair minister voor Medische Zorg	VVD
2021	Ollongren i	demissionaire minister van BZK	D66
2021	Jorritsma-Lebbink i	oud-minister en -vicepremier, lid Eerste Kamer	VVD
2017	Zalm i	oud-viceminister-president	VVD
2017	Tjeenk Willink i	minister van staat, oud-vicepresident Raad van State	PvdA
2017	Schippers i	demissionair minister van VWS	VVD
2012	Bos i	oud-viceminister-president	PvdA
2012	Kamp i	demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid	VVD
2010	Opstelten i	oud-burgemeester van Rotterdam, partijvoorzitter*	VVD
2010	Lubbers i	oud-minister-president	CDA
2010	Tjeenk Willink i	vicepresident Raad van State	PvdA
2010	Rosenthal i	fractievoorzitter Eerste Kamer	VVD
2007	Wijffels i	oud-voorzitter Sociaal-Economische Raad*	CDA
2007	Hoekstra i	lid Raad van State*	CDA
2006	Lubbers i	oud-minister-president	CDA
2003	Korthals Altes i	oud-voorzitter Eerste Kamer, oud-minister	VVD
2003	Hoekstra i	lid Raad van State*	CDA
2003	Leijnse i	hoogleraar Universiteit van Amsterdam, oud-lid TK	PvdA
2003	Donner i	demissionair minister van Justitie	CDA
2002	Donner i	lid Raad van State*	CDA
1999	Tjeenk Willink i	vicepresident Raad van State	PvdA
1998	Zalm i	demissionair minister van Financiën	VVD
1998	Kok i	demissionair minister-president	PvdA
1998	Borst-Eilers i	demissionair minister van VWS	D66
1998	Kok i	demissionair minister-president	PvdA
1998	K. i de Vries i	voorzitter Sociaal-Economische Raad	PvdA
1994	Vis i	fractievoorzitter Eerste Kamer	D66
1994	K. de Vries	hoofddirecteur Vereniging van Nederlandse Gemeenten	PvdA
1994	Van Aardenne i	oud-viceminister-president	VVD
1994	Tjeenk Willink i	voorzitter Eerste Kamer	PvdA
1989	Lubbers i	demissionair minister-president	CDA
1989	De Koning i	demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid	CDA
1986	De Koning	demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid	CDA
1982	Scholten i	vicepresident Raad van State, oud-minister	CDA
1982	Van Kemenade i	lid Tweede Kamer	PvdA
1982	Steenkamp i	lid Eerste Kamer	CDA
1981	De Galan i	hoogleraar Universiteit van Groningen*	PvdA
1981	Halberstadt i	hoogleraar Rijksuniversiteit Leiden*	PvdA
1981	De Gaay Fortman i	oud-lid Eerste Kamer, oud-minister	CDA
1981	Kremers i	Commissaris van de Koningin in Limburg*	CDA
1981	Van Thijn i	lid Tweede Kamer	PvdA
1981	Lubbers i	lid Tweede Kamer, oud-minister	CDA
1981	De Koning i	demissionair minister voor Ontwikkelingssamenwerking	CDA
1977	Van der Grinten i	hoogleraar Katholieke Universiteit Nijmegen*	CDA
1977	Vrolijk i	Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, oud-minister	PvdA
1977	Verdam i	Commissaris van de Koningin in Utrecht, oud-minister	CDA
1977	Den Uyl i	demissionair minister-president	PvdA
1977	Veringa i	lid Raad van State, oud-minister	CDA
1977	Albeda i	lid Eerste Kamer	CDA
1973	Albeda i	lid Eerste Kamer	ARP
1973	Van Agt i	demissionair minister van Justitie	KVP
1973	Burger i	lid Raad van State*	PvdA
1972	Ruppert i	lid Raad van State*	ARP
1971	Steenkamp i	lid Eerste Kamer	KVP
1967	Zijlstra i	demissionair minister-president	ARP
1966	Beel i	vicepresident Raad van State	KVP
1965	Schmelzer i	fractievoorzitter Tweede Kamer	KVP
1963	Beel i	vicepresident Raad van State	KVP
1963	Romme i	lid Raad van State	KVP
1960	De Gaay Fortman i	lid Eerste Kamer	ARP
1959	Beel i	demissionair minister-president	KVP
1958	Beel i	lid Raad van State	KVP
1956	Burger i	fractievoorzitter Tweede Kamer	PvdA
1956	De Gaay Fortman i	hoogleraar Vrije Universiteit*	ARP
1956	Lieftinck i	oud-minister van Financiën, bewindvoerder IMF	PvdA
1955	Burger i	fractievoorzitter Tweede Kamer	PvdA
1952	Staf i	demissionair minister van Oorlog en van Marine	CHU
1951	Romme i	fractievoorzitter Tweede Kamer	KVP
1951	Stikker i	demissionair minister van Buitenlandse Zaken	VVD

Meer over