Kans op een EU-verdrag met Oekraïne is nog helemaal niet verkeken - Hoofdinhoud

De Oekraïense president Viktor Janoekovitsj heeft, onder zware druk van de Russische leider Vladirmir Poetin, de onderhandelingen over een handels- en associatieovereenkomst met de Europese Unie opgeschort. Afgelopen weekend hebben Oekraïense demonstranten uit protest tegen dit besluit massaal het Plein van de Onafhankelijkheid en het stadhuis van Kiev bezet. Is hiermee nu het laatste woord gezegd? Nee, met een barre winter in het vooruitzicht kon de Oekraïense regering zich geen Russische olie- en gasboycot veroorloven.

Poetin is een keihard politicus, die bereid is alle middelen aan te wenden om voormalige Sovjetrepublieken terug in het gareel te brengen. Via een Euraziatische douane-unie wil hij de vernedering van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie uitwissen en de Russische hegemonie in oude luister herstellen.

Vanzelfsprekend moet de Europese Unie haar hand niet overspelen, maar haar economische en geopolitieke belangen verstandig verdedigen. De Russische doctrine van het nabije buitenland kan niet stilzwijgend worden aanvaard. Wit-rusland, Oekraïne, Moldavië, Georgië, Azerbajdzjan en Armenië moeten als onafhankelijke staten hun vrije keuzes kunnen maken bij het aangaan van betrekkingen met hun buren.

Voor de Europese Unie, en dus ook voor de lidstaten, waaronder Nederland, is een nauwe economische samenwerking uiterst aantrekkelijk. Circa 300 Nederlandse bedrijven in de agrarische sector, energie, weg- en waterbouw, scheepsbouw en transport, zijn nu reeds in Oekraïne actief. Vele Nederlandse bedrijven hebben ook hun vleugels in de andere partnerstaten van het Oostelijk Partnerschap uitgeslagen. Hiernaast brengen nauwe politieke contacten de stabiliteit die de regio nodig heeft. Dat is goed voor Europa en voor de partnerlanden. Honderdduizenden demonsteren in de straten van Kiev en andere grote Oekraïense steden tegen de chantage door Poeting en de knieval van Janoekovitsj.

Echter, is de situatie wel zo zwart-wit als nu wordt voorgesteld? Na de Russische winter heeft Janoekovitsj de optie om weer met de EU aan tafel te gaan zitten. De EU moet zich daarom nu terughoudend opstellen. Geen overdreven verklaringen, maar realistische openingszetten na de Europese verkiezingen van mei 2014.

Een nieuwe Europese Commissie en een nieuw gekozen Europees Parlement zouden buiten de publiciteit moeten kijken of Oekraïne bereid en in staat is toch tot een associatie over te gaan. Dat is een verstandige derde weg tussen het voorsorteren op een kandidaat-lidmaatschap dat niet aan de orde kan zijn en een afhankelijkheidsrelatie met Rusland. Mogelijk moet eerst een vrijhandelsverdrag worden gesloten, waartegen Poetin, zoals hij zelf reeds aangaf, geen bezwaar kan hebben.

Oekraïne zal niet tot de Euraziatische Douane-Unie toetreden en kan later, zonder tromgeroffel, haar politieke relaties met de EU verdiepen. De EU moet daarbij afzien van onrealistische eisen.

Het zou goed zijn dat de oud-premier Julia Timosjenko haar medische behandeling in Duitsland kan ondergaan. Toen ik haar in de kliniek van de Spoorwegen in Kharkov bezocht, maakte zij duidelijk dat haar persoonlijke lot ondergeschikt is aan een EU-Oekraïense toenadering. Omdat de Oekraïense oud-premier geen toonbeeld is van financiële onberispelijkheid zou deze oplossing, welke in smoke-filled rooms kan worden beklonken, een uitweg bieden voor alle partijen.

Of zoals een lid van de liberale oppositie mij toevertrouwde „we have to outsmart Putin and not to arm wrestle with this political bodyguard”.

Kortom, komt tijd, komt raad.

Hans van Baalen is leider VVD in het EU-Parlement, liberaal fractierapporteur Oekraïne en voorzitter van de Liberale Internationale.