VVD wil meer transparantie over geld van de NAVO - Hoofdinhoud
We spreken vanavond over de komende bijeenkomst van NAVO-ministers van Defensie op 5 februari in Brussel. Om meerdere redenen een bijzondere bijeenkomst. Het is de 1e bijeenkomst van de ministers met de nieuwe Secretaris-Generaal Jens Stoltenberg. Het is precies één jaar na het Russische optreden in Oekraïne op de Krim. De veiligheid van het verdragsgebied staat onder druk. Er is discussie over de hoogte van de defensie-uitgaven van de 28 leden van de NAVO en over wie de last draagt van het handhaven van de veiligheid van het verdragsgebied.
Ons land is met defensie uitgaven weliswaar niet de grootste contribuant van het bondgenootschap maar onze krijgsmacht draagt internationaal wel intensief bij aan het handhaven van de internationale rechtsorde. De NAVO is de hoeksteen van ons internationale veiligheidsbeleid. De recent herijkte Internationale Veiligheidsstrategie maakt duidelijk dat er veel te doen is. Er is veel te doen in de Europese regio en er is veel te doen in de rest van wereld. Woorden als geopolitiek, machtspolitiek en afschrikking zijn compleet terug van weggeweest. De trendbreuk in de defensiebegroting 2015 markeert een trendbreuk in het denken over onze defensie, de motie Van der Staaij heeft dat nog eens benadrukt en de herijkte Internationale Veiligheidstrategie is een begin om die trendbreuk te vertalen in beleid. Voor deze commissie is het nu de vraag wat het antwoord van de NAVO op de nieuwe uitdagingen is en welke verantwoordelijkheid daarin wordt opgepakt door onze krijgsmacht.
De geannoteerde agenda bevat een waslijst aan onderwerpen. Ik pak er voor dit debat 3 uit die de aandacht van de VVD fractie trokken en wil die met de minister bespreken. De Russische bommenwerpers in ons luchtruim, het dure NAVO hoofdkwartier en de nieuwe flitsmacht.
Ten eerste[1]. Met enige regelmaat worden wij onaangenaam verrast door onaangekondigde Russische bommenwerpers in ons luchtruim. Eind oktober onderschepten Noorse F-16's acht Russische bommenwerpers en tankvliegtuigen boven de Noordzee. De NAVO zag zes van de vliegtuigen terugkeren naar het noorden van Rusland. Twee Bear-bommenwerpers uit de Russische formatie vlogen door en werden later nog opgevangen door Britse en Portugese straaljagers boven de Noordzee en de Atlantische Oceaan. Er werden ook Russische straaljagers gezien boven de Zwarte Zee. De Turkse luchtmacht hield hen daar in de gaten. Ten minste zes toestellen zouden een nucleaire lading hebben gehad. Het Pentagon spreekt van 'voortdurend provocatief gedrag' van de Russen in Europa. Ook onze F-16's komen geregeld in actie om Russische bommenwerpers te onderscheppen. De Russische vliegtuigen zijn een gevaar voor de burgerluchtvaart. De Russische vliegtuigen maakten geen gebruik van transponders en onderhielden geen radiocontact met de civiele luchtverkeersleiding. Die Russische vliegtuigen zijn intimiderend, bedreigend en gevaarlijk. Mogen die militaire vliegtuigen zomaar onaangekondigd en met uitgeschakelde transponders door het luchtruim van de verdragstaten vliegen? Wat is het politieke, het diplomatieke en het militaire antwoord van de NAVO landen op deze acties? Mogen militaire NAVO vliegtuigen omgekeerd ook door het Russisch luchtruim vliegen, en zo ja, doen wij dat dan ook?
Ten tweede[2]. Het dure NAVO hoofdkwartier[3]. Einde vorig jaar las ik dat er een akkoord is gesloten met het Belgische ministerie van Defensie. Het voorziet in een vergoeding van 85 miljoen euro aan BAM voor bijkomende werken en in de voltooiing van de werkzaamheden in de zomer van 2016. BAM begon in oktober 2010 met de bouw van het nieuwe kantoor, tegenover het huidige hoofdkwartier. De oorspronkelijke begroting was 460 miljoen euro. Eerder meldde de Belgische Rekenkamer dat de bouw duurder zou worden. Het kost meer en duurt langer omdat de NAVO nog tijdens de bouw met aanvullingen en wijzigingen kwam. Bovendien was er schade door streng winterweer. BAM claimde volgens de Belgische rekenkamer meer dan 240 miljoen euro. De belangrijkste vraag is natuurlijk of deze berichten in de media waar zijn. Hoe zit het precies met die kostenoverschrijdingen en heeft de NAVO het nu in de hand? Alle, nou ja, de meeste lidstaten spannen zich in om de nationale begrotingen op orde te brengen en het kan toch niet zou zijn dat wij een NAVO hoofdkantoor met gouden deurkrukken en gemarmerde vloeren krijgen. Hoe verhoudt zich dit tot de door Nederland ingebrachte opdracht voor het verbeteren van de oplevering van gemeenschappelijk gefinancierde capaciteiten, meer aandacht voor financiele transparantie en het afleggen van verantwoording? Kan de minister ons informeren wat de aanvullingen en wijzigingen zijn die de meerkosten veroorzaken? En er bij de NAVO op aandringen hierover transparant te zijn naar de parlementen van de lidstaten?
En tot slot[4]. Tijdens de NAVO-top vorig jaar in Wales zijn maatregelen aangenomen om snel te kunnen reageren op dreigingen. Hieronder valt de oprichting van de Very High Readiness Joint Task Force (VJTF) binnen de NRF. Ik lees in de media ddat Nederland, Duitsland en Noorwegen in 2015 een bijdrage aan de tijdelijke VJTF-capaciteit van NAVO leveren. Het leidende element van deze eenheid staat binnen 48 uur gereed voor vertrek en staat ook wel bekend als ‘de flitsmacht’. Verder hebben de 3 landen aangeboden om met deze troepen het VJTF-concept te testen. Dit kan dan inzicht geven in de behoeften van de flitsmacht en de neveneffecten van zo’n hoge gereedheid en snelle inzetbaarheid. Met de brief van 27 januari schetst de minister de parlementaire betrokkenheid bij de inzet van deze VJTF. Maar kan de minister de Kamer wat meer vertellen over de stand van zaken, hoe zit het met die snelle inzetbaarheid? Wat betekent het voor de eenheden die klaar moeten staan? Kunnen we dat onder de huidige omstandigheden met de lopende reorganisaties? Brengt dat extra kosten met zich mee? Welke eenheden zijn er bij betrokken en hoe pakken zij het aan? Kortom, hoe gaat het er mee.
[1] http://www.elsevier.nl/Buitenland/achtergrond/2014/10/Veel-Russische-bommenwerpers-in-EU-luchtruim-hoe-zit-dat-1632255W/
[2] http://www.telegraaf.nl/dft/bedrijven/bam_groep/23413971/___Akkoord_over_meerkosten_NAVO-hoofdkantoor___.html
[3] http://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=33908
[4] http://www.avrm.nl/tag/very-high-readiness-joint-task-force-vjtf/