Humane, houdbare en legale asielroute bieden - Hoofdinhoud

Een einde maken aan de verdrinkingen, aan de mensensmokkel, aan de menselijke drama’s zoals die zich nu bijvoorbeeld aan de Grieks-Macedonische grens voltrekken. Een humane, houdbare en legale asielroute bieden voor hen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld. Laten zien dat de Europese waarden van rechtvaardigheid, solidariteit en samenwerking geen loze kreten zijn, maar ook, of juist, nu hun kracht bewijzen.

Daarover gaat de Europese top donderdag. Lees verder voor mijn integrale bijdrage (pdf) aan het debat in de Tweede Kamer van vandaag.

Spreektekst Samsom bij debat over de Europese Top van 17-18 maart 2016

15 maart 2016 - Gesproken woord geldt

Voorzitter,

Een einde maken aan de verdrinkingen, aan de mensensmokkel, aan de menselijke drama’s zoals die zich nu bijvoorbeeld aan de Grieks-Macedonische grens voltrekken.

Een humane, houdbare en legale asielroute bieden voor hen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld.

Laten zien dat de Europese waarden van rechtvaardigheid, solidariteit en samenwerking geen loze kreten zijn, maar ook, of juist, nu hun kracht bewijzen.

Daarover gaat de Europese top donderdag. De cruciale top, alweer. De top waarop een gezamenlijk antwoord gegeven kan en moet worden op de grootste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog.

Eén antwoord, geen samenraapsel van losse ideeën, handig verschillende achterbannen naar de mond pratend. Eén oplossing waarmee we verantwoordelijkheid tonen voor hen die hier naartoe komen en voor hen die hier al zijn.

Zo'n oplossing komt er niet als we blijven denken in uitersten. Uitersten van hoge muren en prikkeldraad versus onbeperkte toegang voor iedereen. Die oplossing komt er niet als we ons wentelen in ons eigen gelijk. Als we ongemakkelijke keuzes uit de weg gaan. De keuzes zijn namelijk niet eenvoudig of eenduidig. Het is een kluwen van dilemma's. Dilemma’s die ons verplichten oude reflexen en vanzelfsprekendheden los te laten.

Na maanden van duwen, trekken, wachten op elkaar, groeiend wantrouwen en onderlinge twisten tussen oost en west Europa en tussen Europa en Turkije, lijken de contouren van een oplossing zichtbaar. Geen gemakkelijke oplossing. Maar wel een poging om de rechtvaardigheid weer terug te brengen, daar waar die in de golven van de Egeïsche zee ten onder dreigde te gaan. Een oplossing die een einde maakt aan de levensgevaarlijke overtochten naar Griekenland en een legale route opent naar Europa. Een oplossing waarop coalitiepartijen elkaar al enige tijd geleden vonden, vastgelegd in de kabinetsbrief van een half jaar geleden.

Het principeakkoord betekent dat Europa zich bereid toont een omvangrijke hoeveelheid mensen die recht hebben op een vluchtelingenstatus, rechtstreeks vanuit Turkije naar Europa te halen. Op een veilige gecontroleerde manier. Tegelijkertijd zullen migranten die toch via de illegale en gevaarlijke manier Griekenland bereiken moeten worden teruggebracht nadat de aanvraag in Griekenland is beoordeeld en niet-ontvankelijk is verklaard.

Alleen dan stop je de mensensmokkel, alleen dan stop je de verdrinkingen. Alleen zo doe je recht aan de gastvrijheid van Europeanen zonder hun zorgen terzijde te schuiven. Alleen zo geef je vorm aan een humane en houdbare aanpak van dit vraagstuk.

Maar we zijn er nog niet. Het principeakkoord van vorige week is broos. De juridische, praktische, en politieke complicaties nog altijd groot.

Om dit te laten slagen zal er tot aan en op de top van donderdag en vrijdag nog heel veel moeten gebeuren.

Allereerst moet een invulling worden gegeven aan de afspraak om zowel terugzending als de hervestiging conform internationaal en Europees recht vorm te geven. Europa kan haar rechtsbeginselen geen geweld aan doen, wij willen de rechtsbeginselen geen geweld aandoen.

Dat betekent aan de Griekse kant een snelle en zorgvuldige individuele behandeling van asielaanvragen van een ieder die op de Griekse eilanden aankomt. Het betekent aan Turkse kant een zorgvuldige behandeling van iedere vluchteling, niet alleen Syrische, zodat ook echt invulling wordt gegeven aan het begrip ‘veilig derde land.’

Het betekent ook een zorgvuldige en rechtvaardige selectie van degenen die legaal naar Europa mogen komen, in eerste instantie via de één op één afspraken en daarna via de afgesproken voortgezette hervestiging. Het betekent een snel besluit van alle 28 landen over de verdeelsleutel voor deze vluchtelingen. En het betekent hulp aan en herplaatsing van de vluchtelingen die nu in Griekenland zitten en niet verder kunnen de Balkan op.

Veel hiervan zal de premier in Brussel zeker moeten stellen. Ik hoor graag zijn inschatting van de mogelijkheden en vooral de moeilijkheden die hij daarbij nog verwacht.

Aan een aantal cruciale onderdelen kan Nederland ook materieel bijdragen. Aan de registratie van vluchtelingen, afhandeling van asielverzoeken en de opvang van mensen op de Griekse eilanden bijvoorbeeld. Daar kan Nederland een verschil maken, zo laten onze marechaussees op Chios al zien. Wij stellen voor die bijdrage op de kortst mogelijke termijn te verhogen. Ook aan de hulp en uiteraard de herplaatsing van vluchtelingen die nu in Griekenland vast zitten kan en moet Nederland zijn bijdrage leveren.

Ook de tegenprestaties die Turkije van Europa vraagt, dienen verder geconcretiseerd te worden. Hoe vinden we een oplossing voor de patstelling tussen Cyprus en Turkije bij het openen van specifieke hoofdstukken? Wat betekent een eerdere ingangsdatum voor visumvrij reizen precies in de praktijk?

Nu een doorbraak mogelijk is, na de patstelling in de afgelopen maanden, is het zaak met vereende krachten door te werken. Deze kans mogen we niet verloren laten gaan.

Voorzitter,

Humaan en houdbaar. Dat is het evenwicht wat we zochten, en blijven zoeken. Een Europa - en een Nederland - dat open staat en blijft staan voor wie in nood is. Met de realiteitszin dat de opnamecapaciteit groot maar niet onbegrensd is. Omdat we ook oog moeten houden voor de grenzen van wat we aan kunnen en voor de noden in de eigen samenleving..

Met de voorstellen die er nu voorliggen kunnen we dat evenwicht benaderen. Laten we gezamenlijk alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat het lukt.

In de wetenschap dat ook als dit allemaal lukt, het vluchtelingenvraagstuk veel van Nederland zal vragen. Want ook een beheersbare stroom vluchtelingen vergt opvang, werk, integratie. En dat is niet eenvoudig. Ook daar verwachten we van de regering dat ze de aangekondigde initiatieven snel ter hand neemt. Met name op het gebied van huisvesting en snelle integratie is er reden tot versnelling van de inspanningen.

Voorzitter,

Tot slot, laat niemand denken dat we donderdag een Europese punt kunnen zetten achter dit vraagstuk. De instabiliteit om ons werelddeel heen neemt eerder toe dan af. En zolang hier veiligheid, vrede en welvaart zijn en elders oorlog, onderdrukking en honger heerst zullen mensen hun lot hier blijven zoeken. Het vraagstuk van grote vluchtelingenstromen zal nog vele jaren bij ons zal blijven. Nieuwe conflicthaarden en nieuwe routes zullen weer om nieuwe antwoorden vragen. En ook die antwoorden zullen ongemakkelijk zijn. Ik hoop dat we ook dan de politieke moed vinden, hopelijk sneller dan het afgelopen jaar, om die antwoorden te geven. Alleen zo doen we recht. Aan iedereen. Zowel aan hen die hierheen komen als aan hen die hier al zijn.