Grote-projectenprocedure - Hoofdinhoud

De Tweede Kamer i heeft de mogelijkheid om langdurige en complexe projecten of wetgevingstrajecten aan te wijzen als 'groot project'. De bewindslieden die verantwoordelijk zijn voor dergelijke grote projecten zijn dan verplicht de Tweede Kamer uitgebreid en geregeld te informeren over de gang van zaken rond zulke projecten.

Een bestaand of nieuw project of wetgevingstraject moet aan een aantal criteria voldoen wil het in aanmerking komen om onder deze 'Grote Projecten Regeling' (GPR) te vallen, zoals de lange duur, complexiteit in opzet en uitvoer, hoge kosten en risico's voor de schatkist en - zeker bij wetgevingstrajecten - hoe ingrijpend het is voor Nederland. Voorbeelden van grote projecten zijn de aanleg van de Betuwespoorlijn of het anders inrichten van de rechterlijke organisatie.

Aanwijzing

Een Tweede Kamercommissie kan de Kamer verzoeken om een project of wetgevingstraject aan te wijzen als 'groot project'. De betreffende commissie vraagt in principe van tevoren om advies van de commissie voor de Rijksuitgaven i, die nauw betrokken is bij het toezicht op de financiële consequenties van grote projecten.

Een project of wetgevingstraject kan zowel vanaf de start van of gaandeweg door de Tweede Kamer worden aangewezen als 'groot project'.

Voorwaarden

Volgens de Procedureregeling Grote Projecten moet een groot project in ieder geval aan de volgende criteria voldoen:

• - 

  een niet routinematige en in de tijd begrensde activiteit;
• - 

  waarvoor de staat alleen of grotendeels verantwoordelijkheid draagt;
• - 

  met substantiële financiële consequenties en/of aanmerkelijke uitvoeringsrisico's.

De grote-projectenprocedureregeling noemt verder een aantal extra redenen om een groot project aan te wijzen:

• - 

  de activiteit heeft belangrijke gevolgen voor de samenleving of de rijksdienst;
• - 

  er is sprake van toepassing van nieuwe technologieën of financieringsconstructies;
• - 

  er is sprake van een in organisatorisch opzicht complex besturings- en uitvoeringsproces.

De reikwijdte van een groot project mag niet groter zijn dan die van de ministeriële verantwoordelijkheid i.

Informatievoorziening

De verantwoordelijke ministers i en/of staatssecretarissen i dienen de Tweede Kamer met uitgebreide voortgangsrapportages op de hoogte te houden van de gang van zaken van het project.

Precies hoe de Kamer wordt geïnformeerd wordt per 'groot project' vastgelegd, maar de informatievoorziening moet voldoen aan een aantal eisen, afhankelijk van het stadium waarin het 'grote project' verkeert.

Bij projecten in voorbereiding moet in ieder geval gerapporteerd worden over:

• - 

  wat er met het project opgelost moet worden en hoe erg het is als het project niet wordt ondernomen;
• - 

  de verschillende mogelijkheden om het probleem op te lossen, de middelen waaruit gekozen kan worden, en de prestaties en effecten die daarvan te verwachten zijn;
• - 

  de raakvlakken met overig beleid;
• - 

  de manier waarop tijdens de uitvoering (aan de hand van ijkpunten en tussendoelen) de voortgang gecontroleerd kan worden;
• - 

  de (duidelijk geformuleerde) doelen, zodat na afloop van het project beoordeeld kan worden of die doelen gehaald zijn;
• - 

  de financiële onderbouwing van het project, inclusief een analyse van de daaraan verbonden risico's.

In de uitvoeringsfase van projecten moet in ieder geval gerapporteerd worden over:

• - 

  hoe de planning en realisatie van zowel financiële als niet-financiële aspecten van het project zich tot elkaar verhouden, inclusief een overzicht van aangegane financiële verplichtingen en uitgaven, met een vergelijking met de projectbegroting;
• - 

  de projectrisico's en de manier waarop deze worden afgedekt.

Bij dreigende kostenoverschrijdingen moet er tussentijds gerapporteerd worden en moeten er voorstellen gedaan worden om de problemen te vermijden of te beperken.

Accountantscontrole

Accountants controleren of de Kamer goed en volledig is geïnformeerd en of de afspraken over de informatievoorziening toereikend zijn of waren.

Voorbeelden van projecten die in het verleden als groot project zijn aangewezen zijn:

• - 

  de aanleg van de vijfde Schipholbaan;
• - 

  de aanleg van de Betuweroute;
• - 

  de aanleg van de HSL;
• - 

  het invoeren van rekeningrijden;
• - 

  klassenverkleining in de onderbouw van het basisonderwijs;
• - 

  de reorganisatie van de rechterlijke macht;
• - 

  de voorbereiding op en invoering van de Vreemdelingenwet 2000;
• - 

  het pakket aan maatregelen over inrichting van de sociale zekerheid i.k.v. de wet Werk en Inkomen;
• - 

  het invoeren van C2000 (communicatiesysteem voor brandweer, politie, ambulancediensten en marechaussee);
• - 

  vervanging van de F16.

Het idee achter de GPR is dat de Tweede Kamer dankzij een goede informatievoorziening betere controle- en bijsturingsmogelijkheden heeft.

Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer blijkt dat de informatievoorziening vaak onvolledig en onvoldoende onderbouwd wordt. Volgens de Rekenkamer is dat het gevolg van gebrekkige organisatie binnen de ministeries voor het informeren van de Kamer en het tijdig uitvoeren van accountantscontroles én van onduidelijke afspraken tussen de bewindspersoon en de Kamer en het niet goed toepassen van de eigen procedures door de Kamer. De Rekenkamer heeft bij sommige 'grote projecten' twijfel uitgesproken over de effectiviteit van de GPR.

Een ander, meer politiek risico van de GPR is dat de Tweede Kamer zo nauw betrokken is bij alle stappen die in een complex project of wetgevingstraject genomen worden dat de Kamer als het ware 'medeplichtig' wordt aan het reilen en zeilen van het 'grote project'. Dit verhoudt zich slecht met de rol als controleur van de regering.

Meer over