Eerste Nationale Vergadering (1796-1797) - Hoofdinhoud

De Eerste Nationale Vergadering bestond in de periode 1 maart 1796 tot en met 31 augustus 1797 en telde 126 leden. De leden werden gekozen door een kiescollege, dat op haar beurt door grondvergaderingen was gekozen. In ieder district (met 15.000 kiezers) waren er 30 grondvergaderingen. Aan de verkiezingen van de grondvergaderingen mochten alle mannen van twintig jaar en ouder deelnemen, mits zij het oude regeringssysteem hadden afgezworen.

Taak van de Eerste Nationale Vergadering, representerende het volk van Nederland, was het ontwerpen van een Constitutie voor de Bataafse Republiek. Daartoe werd een commissie van eenentwintig leden in het leven geroepen. De leden van de Nationale Vergadering die daarin zitting kregen, werden vervangen door gekozen plaatsvervangers.

In januari 1797 was het ontwerp klaar. De ontwerp-Constitutie bestond uit bijna 1000 artikelen en kreeg als bijnaam 'het Dikke Boek'. Het werd in een "referendum" aan de bevolking voorgelegd, die het ontwerp in meerderheid afwees. Er kwam hierna een Tweede Nationale Vergadering i die een nieuwe poging ondernam. Pas na een staatsgreep in januari 1798 en een 'zuivering' door (radicale) democraten (Republikeinen) kwam er in mei 1798 een eerste Staatsregeling.

In de Eerste Nationale Vergadering zaten veel 'homines novi' die nog nooit een bestuurlijke functie hadden bekleed. Door de godsdienstvrijheid konden ook katholieken en dissenters (doopsgezinden, remonstranten) openbare functies bekleden. Zevenentwintig procent van de leden was katholiek.

Opvallend was dat twee pastoors en zeven predikanten zitting kregen in de Eerste Nationale Vergadering. Enkelen van hen, zoals Bosch en Van Hamelsveld, speelden een belangrijke rol.

Uiteraard keerden veel voormalige patriottisch gezinde bestuurders, die in 1787 met de komst van de Pruisen, het veld hadden moeten ruimen, terug in het bestuur. Veel patriotten waren naar Frankrijk gevlucht, en hadden zich daar in ballingschap gevestigd. Zij slaagden erin met succes te lobbyen voor een Franse militaire expeditie tegen de stadhouder.

Leidende figuren daarin, die terugkwamen in de Nationale Vergadering, waren Van Beyma, Valckenaer, Blok en Huber. De belangrijkste patriot was echter de alom gerespecteerde Rotterdamse regent Pieter Paulus i, die voorzitter van de vergadering werd maar enkele weken na de opening van de Nationale Vergadering plotseling overleed.

Ruim de helft van de leden (75) had een academische opleiding gevolgd. Bijna 80 procent daarvan studeerde rechten. De meesten van hen (40 procent) volgden die opleiding in Leiden. Het aantal in Harderwijk afgestudeerden was met 12 procent bijna net zo groot als het aantal dat in Groningen studeerde (13 procent).

De Nationale Vergadering is niet te vergelijken met het huidige parlement. Er bestonden geen moderne politieke partijen, leden bepaalden elk voor zichzelf hun stemgedrag, al naar gelang het onderwerp. Maar sommige parlementsleden verenigden zich wel in sociëteiten, waaruit twee groepen naar voren kwamen: de Republikeinen en de Moderaten.

De Republikeinen waren democratisch, voor grotere burgerlijke vrijheden en voor scheiding van kerk en staat. Zij waren allen voorstander van een eenheidsstaat, waarbij ook de financiën gezamenlijk werden geregeld.

De Moderaten, gematigden of gemenebestgezinden waren deels voor behoud van een federale structuur (federalisten) en deels (gematigd) unitarisch. Voor het merendeel waren zij afkomstig uit de buiten-provincies (Overijssel, Gelderland) en minder democratisch gezind.

Leidende politieke figuren:

• - 

  Federalisten: Jacob Abraham Uitenhage de Mist i, Herman Hendrik Vitringa i, Jacob Kantelaar i
• - 

  Moderaten: Pieter Leonard van de Kasteele i, Jan Bernd Bicker i, Rutger-Jan Schimmelpenninck i, Jacob Hahn i
• - 

  Republikeinen: Pieter Vreede i, Hendrik Midderigh i, Bernard Bosch i, Johan Valckenaer i (en vooralsnog aan de zijlijn: Wybo Fijnje i en Alexander Gogel i).

Beroepen

Leden

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de leden.

Latere benoemingen

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de latere benoemingen.

Plaatsvervangende leden

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de plaatsvervangende leden.

Leden van de constitutiecommissie van eenentwintig

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van deze leden.

Voorzitters

Iedere twee weken koos de (Eerste) Nationale Vergadering een voorzitter. Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de voorzitters.

Meer over

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de leden.