Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken (XIII) voor het jaar 2007 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 30800 XIII - Vaststelling begroting Economische Zaken 2007.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken (XIII) voor het jaar 2007; Memorie van toelichting
Document­datum	19-09-2006
Publicatie­datum	12-03-2009
Nummer	KST99342_2
Kenmerk	30800 XIII, nr. 2
Van	Economische Zaken (EZ)
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2006–2007

30 800 XIII

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken (XIII) voor het jaar 2007

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

blz.

A.           ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL                                                                                                      2

B.           BEGROTINGSTOELICHTING                                                               4

• 1. 

  Leeswijzer                                                                                             4

• 2. 

  Debeleidsagenda                                                                                7

• 3. 

  Debeleidsartikelen                                                                            24

• 4. 

  Deniet-beleidsartikelen                                                                    94

• 5. 

  Verdiepingshoofdstuk                                                                       98

• 6. 

  Begroting van baten-lastendiensten                                             112

• 7. 

  Bedrijfsvoeringsparagraaf                                                              129

• 8. 

  Conversietabel                                                                                 130

• 9. 

  Bijlagen                                                                                             131

9.1          KerngegevensEZ                                                                             131

9.2          Overzichtsconstructie Zuidoost-Brabant/Noord-Limburg            133

9.3          Bijlage wettelijke grondslag voor subsidieverlening                   137

9.4          Debijlage inzake ZBO’senRWT’s                                                  139

9.5          Bijlage motiesentoezeggingen                                                     140

Trefwoordenregister

175

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikel 1 (uitgaven/verplichtingen en ontvangsten)

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om de begrotingsstaat van het Ministerie van Economische Zaken voor het jaar 2007 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2007. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2007.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2007 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2 (agentschappen)

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en kapitaaluitgaven en ontvangsten van de agentschappen SenterNovem, EVD, Octrooicentrum Nederland en Telecom voor het jaar 2007 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B van deze memorie van toelichting.

Wetsartikel 4

In maart 2005 is door de Minister van Financiën met de Tweede Kamer overleg gevoerd over de uitkomsten van het interdepartementale beleidsonderzoek (IBO) regeldruk en controletorenen de naar aanleiding daarvan door het kabinet in december 2004 gedane voorstellen. Tijdens het algemeen overleg op 2 en 3 maart 2005 en in de brief van 9 maart 2005 (Kamerstukken II, 29 949 en 29 950, nr. 5) is toegezegd de getrouw-beeldverklaring van de departementale auditdiensten parallel aan de gewijzigde bedrijfsvoeringsparagraaf over het verslagjaar 2007 in te voeren. De departementen hebben sindsdien belangrijke voortgang geboekt met het treffen van de hiervoor noodzakelijke maatregelen. Om op het ingroeitraject naar met name de getrouwbeeldverklaring geen wettelijke obstakels te laten ontstaan, dienen enkele bepalingen in de Comptabiliteitswet 2001 (CW 2001) te worden aangepast. Dat zal regulier gebeuren via het moderniseringsproject van die wet dat thans gaande is. Om de getrouwbeeldverklaring al over het jaar 2007 te kunnen toepassen is echter een tijdelijke – op het jaar 2007 gerichte – afwijking van de wet nodig. Dat gebeurt via het onderhavige wetsartikel. Het betreft concreet de aanpasing van artikel 66, vijfde en zesde lid, van de CW 2001. De gewijzigde insteek voor de bedrijfsvoeringsparagraaf in het jaarverslag leidt niet tot een aanpassing van de CW 2001. De inhoud van die paragraaf wordt in de Rijksbegrotingsvoorschriften geregeld.

Samengevat komen de wijzigingen in de bedrijfsvoeringsparagraaf en in de accountantsverklaring op het volgende neer.

Over eventuele rechtmatigheidsfouten en -onzekerheden die de terzake gestelde artikelsgewijze tolerantiegrenzen te boven gaan, zal door de betrokken minister in de bedrijfsvoeringsparagraaf van zijn departemen-

taal jaarverslag worden gerapporteerd. De departementale auditdienst verstrekt bij het aldus opgestelde jaarverslag (en saldibalans) een getrouwbeeldverklaring in plaats van een zogenaamde eisenverklaring. De getrouwbeeldverklaring heeft betrekking op de elementen die onder a tot en met d van het nieuwe zesde lid van artikel 66 in de CW 2001 zijn opgenomen. Daarbij beoordeelt de auditdienst op grond van onderdeel b of de rapportage over de rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering klopt en op grond van onderdeel d of er in het jaarverslag eventueel sprake is van strijdigheid tussen de gepresenteerde financiële informatie en de opgenomen beleidsinformatie.

Om aan te sluiten bij de in artikel 58 gehanteerde terminologie wordt in lid 6 van artikel 66 gesproken van deugdelijke weergavein plaats van de in accountantskring gebruikelijke formulering van getrouwe weergave. Daarmee wordt echter hetzelfde bedoeld. Het is geen bezwaar dat de accountant in zijn verklaring het begrip getrouwe weergavegebruikt.

De oordeelsvorming van de Rekenkamer blijft ten opzichte van het verleden ongewijzigd.

In het oude vijfde lid van artikel 66 kan de reikwijdte van de accountantsverklaring (een verklaring omtrent de financiële informatie in het jaarverslag en de saldibalans) worden geschrapt. De reikwijdte staat thans geheel in het zesde lid.

De formulering van de aanhef van het onderhavige wetsartikel luidende: «...komt voor de accountantsdienst van het ministerie van ... voor het jaar 2007 als volgt te luiden» is zodanig gekozen, dat de accountantsdienst de gewijzigde reikwijdte van de verklaring zowel dient toe te passen met betrekking tot het departementale jaarverslag van het betrokken departement als met betrekking tot een eventueel niet-departementaal jaarverslag waarvoor de betrokken minister verantwoordelijk is (zoals bijvoorbeeld een jaarverslag van een begrotingsfonds of van een van de begrotingshoofdstukken I, II, IV of IXA).

Er wordt in de wettekst nog gesproken van accountantsdienstin plaats van auditdienst,omdat die terminologie in de Comptabiliteitswet 2001 nog wordt gehanteerd. Bij de voorziene modernisering van de Comptabiliteitswet zal accountantsdienst worden vervangen door auditdienst.

De Minister van Economische Zaken, J. G. Wijn

B. BEGROTINGSTOELICHTING 1. LEESWIJZER

De leeswijzer gaat in op de volgende onderwerpen:

• 1. 

  Vernieuwing Financieel Instrumentarium en de begrotingsstructuur

• 2. 

  Overzichtsconstructie nota Ruimte: Zuidoost-Brabant/Noord-Limburg

• 3. 

  Resultaatverantwoordelijkheid versus systeemverantwoordelijkheid

• 4. 

  Toerekening van apparaatsuitgaven aan de beleidsartikelen

• 5. 

  Afwijkingen van de rijksbegrotingsvoorschriften

• 1. 

  Vernieuwing Financieel Instrumentarium en de begrotingsstructuur

EZ heeft een vernieuwing van haar financieel instrumentarium in gang gezet. Via de voortgangsrapportage herinrichting financieel instrumentarium (Kamerstukken II, 2005–2006, 30 300 XIII, nr. 83) is de Kamer op de hoogte gesteld van de vorderingen die EZ op dit vlak maakt. De vernieuwing van het financieel instrumentarium heeft een grote invloed op de werkwijze van EZ en op de wijze waarop EZ haar doelstellingen realiseert. De vernieuwing van het financieel instrumentarium komt dan ook duidelijk zichtbaar terug in de opzet van deze EZ-begroting. Binnen de bestaande beleidsartikelen is een aantal wijzigingen doorgevoerd. De vernieuwing van het financieel instrumentarium komt tot uitdrukking door voor elk beleidsartikel te schetsen welke bijdrage het levert aan een drietal belangrijke pijlers in het EZ-beleid. + Markt en spelregels:het zorgen voor een stabiele macro-economische omgeving, goed werkende (internationale) markten, heldere wet- en regelgeving en een aantrekkelijk fiscaal klimaat. beleiden of de bijdrage van EZ aan het bereiken van deze operationele doelstellingen optimaal is vormg + Eén basispakket voor alle ondernemers:dit pakket betreft het breder georiënteerde instrumentarium en het instrumentarium dat zorgt voor goede toegang voor ondernemers tot informatie en kapitaal. + Programmatisch pakket voor topprestaties:dit pakket is gericht op het bereiken van topprestaties en excellentie op een aantal geselecteerde gebieden waar Nederland in de toekomst kan uitblinken. In de EZ-begroting 2007 komen deze drie pijlers duidelijk herkenbaar in de beleidsartikelen terug. Elk artikel bevat, voor zover van toepassing, de onderverdeling markt en spelregels, basispakket voor alle ondernemers en programmatisch pakket voor topprestaties. Operationele doelstellingen en bijbehorende instrumenten zijn ingepast in en aangepast aan deze onderverdeling.

Door de nieuwe indeling is voor een ieder snel duidelijk wat EZ doet om de randvoorwaarden voor ondernemers op orde te krijgen (bijv. via het aanpassen van wetgeving), wat EZ doet om ondernemers een geschikt basispakket aan ondersteuning te leveren (bijvoorbeeld d.m.v. de BBMKB of de WBSO) en wat we doen om op bepaalde gebieden te excelleren (programmatisch pakket).

De begroting 2007 bevat, ondermeer als gevolg van de vernieuwing van het financieel instrumentarium, de volgende aanpassingen in de begrotingsstructuur.

+ De eerste twee operationele doelstellingen van beleidsartikel 1 worden samengevoegd tot de operationele doelstelling «Bevorderen van structurele economische groei van Nederland en goed functioneren van de Interne Markt». Structurele economische groei in Nederland en

het goed functioneren van de interne markt zijn dermate verweven dat één operationele doelstelling hiervoor volstaat.

+ Binnen beleidsartikel 2 worden de doelstellingen «meer toepassing van kennis in het MKB», «meer ontwikkeling en benutting van technologische kennis door bedrijven» en «versterken kennisbasis door samenwerking van bedrijven en kennisinstellingen» samengevoegd. De nieuwe doelstelling luidt «topprestaties op innovatiethema’s». De nieuwe doelstelling bevat het EZ-innovatiebeleid (met name innovatieprogramma’s) dat gericht is op een aantal gebieden met een sterke uitstraling op de Nederlandse economie. Voor het realiseren van deze doelstelling speelt de samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen vanzelfsprekend een cruciale rol.

+ Binnen beleidsartikel 3 wordt de operationele doelstelling «zorgen voor aantrekkelijke regio’s en steden om te kunnen ondernemen» anders geformuleerd, om zo de programmatische aanpak en keuzes voor gebiedsgerichte economische kansen beter tot uitdrukking te laten komen. De nieuwe operationele doelstelling luidt «benutten van gebiedsgerichte economische kansen».

+ Binnen beleidsartikel 4 zijn de operationele doelen «voorzieningszekerheid» en «optimale werking energiemarkt» ondergebracht onder het thema «markt en spelregels». Verduurzaming van de energiehuishouding is ondergebracht onder het thema «basispakket» aangezien het onderzoek en informatie (bijvoorbeeld over energiebesparing) ten behoeve van de gehele energiesector betreft.

• 2. 

  Overzichtsconstructie nota Ruimte: Zuidoost-Brabant/Noord-Limburg

In de nota Ruimte is geconcludeerd dat in met name vier regio’s in Nederland het beleid van de ministeries van V&W, VROM, LNV en EZ zeer nauw met elkaar verbonden is. Het kabinet heeft daarom besloten voor elk van deze gebieden een coördinerend bewindspersoon aan te stellen. Dit komt de integrale besluitvorming en effectiviteit van beleid ten goede. Om de reikwijdte van die coördinerende verantwoordelijkheid aan te geven, wordt in de respectievelijke begrotingen van deze vier ministeries een overzichtsconstructie opgenomen met daarin de voor de betreffende regio te nemen besluiten, de primaire verantwoordelijkheidsverdeling en de relatie met de verschillende begrotingen. Bijlage 7 bevat het overzicht van de coördinerende verantwoordelijkheid van de staatssecretaris van Economische Zaken voor de regio Zuidoost-Brabant/Noord-Limburg.

• 3. 

  Resultaatverantwoordelijkheid versus systeem-verantwoordelijkheid

De Minister van Economische Zaken is verantwoordelijk voor het scheppen van voorwaarden voor het realiseren van duurzame economische groei. Voor een goede werking van de economie is het nodig dat private partijen binnen bepaalde randvoorwaarden hun gang kunnen gaan. EZ tracht deze randvoorwaarden te borgen als een katalysator die de (potentiële) economische groei een impuls moet geven. Op het gebied van marktwerking, kennis- en innovatiebeleid, ondernemingsklimaat, ICT en telecom en het economische buitenlandbeleid is EZ echter één van de relevante partijen. Ook worden ontwikkelingen op die gebieden voortdurend door externe factoren beïnvloed. De eigen sturing op de mate van doelbereik wordt hierdoor beperkt. Gelet op het voorwaardenscheppende karakter van het beleid, is sprake van een systeemverantwoordelijkheid voor de Minister van EZ.

In de zomer van 2006 is EZ gestart met een project om te komen tot nieuwe indicatoren en kengetallen voor sommige artikelen in de begroting. Dit naar aanleiding van signalen uit de Kamer en eigen behoefte aan nieuwe sturingsinformatie. Deze exercitie kon nog niet worden meegenomen in voorliggende begroting. Waar mogelijk zijn indicatoren al verbeterd.

• 4. 

  Toerekening van apparaatsuitgaven aan de beleidsartikelen

De personele uitgaven van het kernministerie EZ die direct verband houden met beleidsuitgaven worden verbijzonderd naar de betreffende artikelen. De personele uitgaven voor de Directoraten-Generaal die onder het kernministerie vallen, zijn geraamd bij de beleidsartikelen 1 tot en met

5, alsmede beleidsartikel 10. De in dit opzicht als indirect te beschouwen personele uitgaven van het kernministerie (algemene leiding, stafdirecties) worden geraamd op artikel 21 Algemeen. De materiële uitgaven van het kernministerie en de overige apparaatsuitgaven worden eveneens geraamd op artikel 21 Algemeen. Er vindt geen toerekening van deze uitgaven aan de beleidsartikelen plaats.

Voor de diensten van EZ (SodM en CPB) geldt dat de integrale apparaatsuitgaven geraamd zijn op de betreffende beleidsartikelen (respectievelijk de artikelen 4 en 8). De apparaatsuitgaven voor het ZBO NMa zijn geraamd op artikel 1. De bijdragen aan de (EZ-) ZBO’s CBS en OPTA zijn geraamd op respectievelijk artikel 9 en artikel 10. De paragrafen over de diensten die een baten-lasten stelsel voeren (SenterNovem, EVD, Octrooicentrum Nederland en Agentschap Telecom) geven inzicht in de begroting van baten en lasten en de kasstroom van deze diensten. De opdrachtbudgetten worden geraamd op de beleidsmatig daarvoor in aanmerking komende artikelen.

• 5. 

  Afwijkingen van de rijksbegrotingsvoorschriften

In afwijking van de voorschriften specificeert EZ bij de beleidsartikelen de verplichtingenramingen in plaats van de uitgavenramingen, omdat de verplichtingenramingen het meeste inzicht geven in het actuele beleid. Beleidsbeslissingen, zoals het introduceren of het beëindigen van subsidieregelingen, zijn in de verplichtingenramingen immers direct traceerbaar. Vanwege de doorlooptijden en betalingsschema’s van subsidies, bieden de uitgavenramingen in dat opzicht minder informatie. Overigens bevat de verdiepingsbijlage wel een specificatie van de uitgavenramingen naar operationeel doel.

Daarnaast zijn de bedragen in de budgettaire paragraaf van de beleids-artikelen uit oogpunt van presentatie uitgedrukt in miljoenen, in plaats van in duizenden.

• 2. 

  DE BELEIDSAGENDA Samenvatting begroting 2007

Goede vooruitzichten

De Nederlandse economie herstelt zich na een lange periode van geringe economische groei. De Nederlandse concurrentiepositie is verbeterd, er zijn meer mensen aan het werk dan drie jaar geleden en het vertrouwen in de economie neemt toe. Voor 2007 wordt een economische groei voorzien van 3% (zie figuur 1). Nederland staat er bovendien structureel beter voor dan drie jaar geleden. Nederland heeft hiertoe de afgelopen jaren een ambitieuze hervormingsagenda uitgevoerd, zoals ook bevestigd door het IMF (juli ’06). Naar verwachting is Nederland hierdoor beter in staat de kansen te benutten die het economisch herstel met zich meebrengt.

Consequent gewerkt aan drie prioriteiten

Om het structurele groeivermogen van de Nederlandse economie te

bevorderen, is door EZ consequent ingezet op drie prioriteiten:

• 1) 

  Een sterke markt met een sterke overheid: Op de energiemarkt is zorgen voor zekerheid het uitgangspunt. Energievoorziening moet veilig, betrouwbaar en beschikbaar zijn voor burgers en bedrijven. Tastbaar resultaat is bereikt met bijvoorbeeld de scheiding van diensten en infrastructuur bij de Gasunie en – op telecomgebied – bij Nozema. Hierdoor houdt de overheid controle over de voor de samenleving vitale infrastructuur en netwerken, wat de werking van de markt bevordert en beter toezicht op de consumentenbelangen mogelijk maakt. De positie van de consument wordt bovendien versterkt met nieuwe wetgeving. Dit zal onder meer leiden tot het instellen van de Consumentenautoriteit, die bijvoorbeeld kan ingrijpen bij oneerlijke handelspraktijken. Met het bereikte politieke akkoord over de Dienstenrichtlijn is een essentiële stap gezet om de Europese interne markt beter te laten werken: dienstverleners, van kapper tot architect, zullen hierdoor minder obstakels tegenkomen bij het werken over de grens. Daardoor neemt naar verwachting het aanbod voor burgers toe.

• 2) 

  Kiezen voor sterktes: We zijn afgestapt van het achterstandenbeleid en zetten bewust in op de economische sterktes van een regio (Pieken in de Delta), bijvoorbeeld op meer innovatieve bedrijvigheid rond de technische universiteiten. Bovendien is fors extra geïnvesteerd in kennis en innovatie. Zo is de fiscale faciliteit voor onderzoek (WBSO) uitgebreid en is een structurele regeling voor zijn 7000 kennisvouchers geïntroduceerd (6000 per jaar) voor met name het MKB. Met een selectief aantal innovatieprogramma’s wordt ingezet op die gebieden waar Nederland internationaal concurrerend kan zijn, waaronder waterzuiveringtechnologie, «food & flowers» en de creatieve industrie. Het eerste programma is inmiddels gestart op het terrein van nanotechnologie en «embedded systems». EZ zet in op nieuwe ICT-toepassingen op het snijvlak van Telecom, ICT en media, en op het slim toepassen van ICT bij knelpunten in onderwijs, mobiliteit, veiligheid en zorg. Bij programma’s voor internationaal ondernemen gaat speciale aandacht uit naar kansen voor het Nederlands bedrijfsleven op veelbelovende markten als Turkije,

India en Rusland. De Nederlandse positie op het terrein van energie wordt maximaal benut door bijvorbeeld het uitbouwen van onze rol als Europees gasknooppunt. 3) Ruimte om te ondernemen: Het ondernemingsklimaat heeft een belangrijke impuls gekregen door de forse verlaging van de Vennootschapsbelasting, de verruiming van financieringsinstrumenten voor het MKB en het TechnoPartner programma. Er wordt in het onderwijs weer meer aandacht besteed aan ondernemerschap. Belangrijke stappen zijn daarnaast gezet in de aanpak van de regeldruk door het terugdringen van administratieve lasten, het oplossen van strijdige regels en de reductie van vergunningen.

Acties in 2007

Het komende jaar staat in het teken van:

+ structureel versterken van de Nederlandse economie door middel

van verdere uitvoering van het nationale hervormingsprogramma

(EU Lissabon-agenda). + zeker stellen van de energievoorziening voor burgers en bedrijven.

Tevens versterken van duurzaamheid en hogere energiebesparing

om milieu en portemonnee te sparen. + vlottrekken van de WTO-besprekingen, waardoor internationale

handelsbarrières kunnen worden geslecht, voor Nederlandse

bedrijven, maar ook voor ontwikkelingslanden. + realiseren van een goed functionerende toezichthouder voor de

consument, zodat deze zijn rechten kan afdwingen, ook bij

grensoverschrijdende transacties. + herziening van de telecomregelgeving, zodat concurrentie en

innovatie wordt gestimuleerd en het toezicht op marktpartijen

goed geregeld blijft. + aandacht voor een gelijk speelveld in Europa voor de Nederlandse

industrie, opdat oneerlijke concurrentie door staatsbemoeienis

wordt voorkomen. + doorgaan met het bestrijden van regeldruk: de ondernemer en de

burger moeten het merken. + betere dienstverlening aan bedrijven door het moderniseren van

de Kamers van Koophandel en de handelsregisterwet en door

uitbreiding van Bedrijvenloket.nl en de Ondernemerspleinen. + aanpassen van het octrooisysteem om gebruik en rechtzekerheid

te vergroten en daarmee het uitvinden, vernieuwen en innoveren

te stimuleren. + implementeren van de nieuwe programmatische werkwijze van

EZ: Pieken in de Delta, Innovatieprogramma’s, internationaal

ondernemen.

• 1. 

  Inleiding

Waar de economie in 2003 op zijn dieptepunt stond, is de weg omhoog nu ingeslagen (zie figuur 1). We zijn er echter nog niet. Inzetten op structurele en duurzame economische groei is onverminderd urgent. Alleen dan ontstaan nieuwe kansen voor alle mensen om mee te doen. Daarnaast hebben de afgelopen jaren laten zien dat een grotere schokbestendigheid van de economie van belang is om een periode van laagconjunctuur goed te kunnen overbruggen.

Figuur 1 Groeicijfers 2002–2007

Enkele jaren geleden nog stagneerde de groei, was er oplopende werkloosheid en stonden de overheidsfinanciën onder druk. Er zijn structurele hervormingen in gang gezet om de economische structuur te versterken (zie de Groeibrief, Kamerstuk 2003–2004, 29 696, nr.1). Deze zijn gericht op meer mensen aan het werk, meer ondernemerschap en slimmer werken. Regelingen in de sociale zekerheid (o.a. de WAO, de WW, de bijstandwet) zijn aangepast om mensen weer aan de slag te krijgen. Ook is de fiscale stimulering van VUT en prepensioen afgeschaft om meer en langer werken weer aantrekkelijk te maken. Daarnaast is in overleg met de sociale partners loonmatiging tot stand gekomen. Mede hierdoor is de stijging van de contractlonen teruggelopen van 4,2% in 2001 naar 0,8% in 2005, waardoor onze prijsconcurrentiepositie verbeterd is. Nederland is hierdoor beter in staat om economische kansen weer te benutten.

Voor het eerst sinds jaren groeit het vertrouwen in onze economie. Met de hervormingen is een belangrijke stap gezet om de welvaartsgroei en verzorgingsstaat te continueren, ook in een vergrijzende samenleving. Deze structurele aanpak is ook vastgelegd in het Nationaal Hervormingsprogramma (Tweede Kamer 2005–2006, 21 501–20, nr. 290), de Nederlandse invulling van de Europese Lissabon strategie. De Europese Commissie, het IMF en de OESO zijn uitgesproken positief over de door Nederland in gang gezette hervormingen¹. Deze maken onze instituties meer bestendig tegen de vergrijzing en dragen bij aan een beter groei-vermogen van de Nederlandse economie. Maar de economie van morgen is nooit af. Zo benadrukken de genoemde internationale instellingen dat Nederland bijvoorbeeld de arbeidsparticipatie verder moet zien te verhogen en de concurrentiekracht nog verder moet stimuleren, conform de Lissabon doelen (zie box).

¹ IMF, artikel IV consultatie, 2006; OECD, Economic Surveys Netherlands, 2006.

Box 1: Behalen van de Lissabon doelstellingen geeft hoog rendement

+ Met het Nationaal Hervormingsprogramma heeft Nederland invulling gegeven aan de gewijzigde Lissabon strategie van de Europese Unie. De Lissabon strategie kan een forse stimulans geven aan de economie en aan de werkgelegenheid in Europa.

+ Als Europa de doelstellingen haalt die in het kader van Lissabon zijn afgesproken, neemt het BBP van de EU met 12 tot 23% en de werkgelegenheid met ongeveer 11% toe.

+ De extra uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling tot 3% van het BBP in 2010 dragen bijvoorbeeld aanzienlijk bij aan de economische groei. Het BBP zal toenemen met 3,5% tot 11,6% (als gevolg van kennis spillovers) indien deze uitgaven tot 2020 gehandhaafd blijven.

+ De Europese Commissie complimenteert Nederland vanwege het brede pakket aan hervormingen. Wel kent de Nederlandse economische structuur drie belangrijke aandachtspunten: de achterblijvende investeringen in R&D van bedrijven, de participatie (in gewerkte uren) van vrouwen en van allochtonen.

Bron: CPB, 2006.

Globalisering biedt vele kansen. Bedrijven zetten hun producten af op nieuwe afzetmarkten, die eerder gesloten waren. Dat leidt tot nieuwe investeringen en nieuwe banen. Consumenten krijgen betere en goedkopere producten («value for money») aangeboden, er is meer variëteit en vernieuwing. Bovendien neemt de levensstandaard in tal van landen toe, waardoor betere arbeidsomstandigheden, hogere milieustandaarden en een stabiele middenklasse ontstaan. En daar profiteert Nederland op zijn beurt ook weer van. Door de globalisering komen echter ook de zwakheden in onze economie sneller bloot te liggen. De gevolgen van de internationale concurrentie kunnen ingrijpend zijn voor de mensen die door bedrijfs- of productieverplaatsing hun baan verliezen. Het is daarom des te belangrijker dat onze economie voldoende veerkracht en flexibiliteit heeft om de kansen te benutten (op binnenlandse en internationale markten), zodat mensen niet blijvend aan de kant komen te staan.

Door EZ is de afgelopen jaren consequent gewerkt aan drie prioriteiten. Ook in EU verband hebben we ons hier, onder meer tijdens het Nederlandse voorzitterschap, hard voor gemaakt. Het betreft: + Een sterke markt met een sterke overheid + Kiezen voor sterktes + Ruimte om te ondernemen

• 2. 

  Sterke markt met een sterke overheid

Goed werkende markten, met gezonde concurrentieverhoudingen tussen bedrijven, leiden tot meer en kwalitatief betere producten, lagere prijzen voor de consument en innovatieve en efficiëntere productiemethoden. Het economisch effect van het optreden van de Nma, bijvoorbeeld door het voorkomen van economische schade als gevolg van een economische machtspositie of kartelvorming, bedroeg in 2005 naar schatting zo’n € 600 miljoen [Jaarverslag NMa 2005]. Met het ordeningsbeleid is ook een belangrijke impuls gegeven aan de kwaliteit en efficiency op de

elektriciteit- en de telecommarkt, met meer keuzemogelijkheden voor de consument als gevolg.

Box 2: ordeningsvraagstukken internationaal benaderen

We kunnen veel Nederlandse markten niet langer los zien van de situatie op de betreffende Europese of de wereldmarkt. Onderstaande voorbeelden geven een indruk van hoe Economische Zaken op internationaal niveau de ordening van markten tracht te verbeteren.

+ Zo’n 20% van onze elektriciteit komt uit de ons omringende landen. Er bestaan echter in de praktijk nog hindernissen die een goede interconnectie tussen landen in de weg staan (bijvoorbeeld nationale wetgeving die verschilt, andere interpretatie van Europese richtlijnen, etc). Samen met onze directe buurlanden worden belemmeringen voor de grensoverschrijdende handel in elektriciteit en gas opgeruimd¹. Internationaal bevordert Economische Zaken daarnaast eerlijke energiemarktwerking in multilaterale fora als het IEA, het IEF en het Energiehandvest. + In Europees verband is, na 2,5 jaar onderhandelen, een politiek akkoord bereikt over de dienstenrichtlijn. Dienstverleners, en met name het MKB, zullen hierdoor minder obstakels tegenkomen bij het grensoverschrijdend verlenen van diensten. Met dit akkoord is een stap vooruit gezet ten opzichte van de huidige situatie en wordt de basis gelegd voor het verder verbeteren van de interne markt voor diensten. + WTO; Open markten zijn goed voor economische groei en

armoedebestrijding. Ook internationaal dient openheid gepaard te gaan met sterke spelregels en een gezaghebbende manier om naleving daarvan te verzekeren. Dat bepaalt onze inzet tijdens de WTO.

¹ Brief over voortgang Noordwest Europese elektriciteitsmarkt.

Een sterke markt vraagt om een sterke overheid. Een aspect dat in het ordeningsbeleid soms onderbelicht is gebleven, is het borgen van publieke belangen, zoals voorzieningszekerheid en de positie van de consument. Daarom hebben wij tal van acties in gang gezet, zoals de scheiding tussen infrastructuur en diensten bij de Gasunie en bij Nozema. Door een dergelijke scheiding ontstaat een betere werking van de markt en is de overheid beter in staat toezicht te houden op de belangen van zowel bedrijven als consumenten. De overheid houdt tevens controle over de voor de samenleving zo belangrijke infrastructuur en netwerken. Ook heel direct komt EZ in actie voor de consument. Deze moet als volwaardige marktpartij kunnen optreden en kunnen beschikken over juiste, betrouwbare informatie. Het moet duidelijk zijn waar de consument terecht kan met klachten. Met de consumentenautoriteit in oprichting en nieuwe wetgeving zijn tastbare stappen gezet om de positie van de consument te versterken. De autoriteit zal zich bezig houden met het toezicht op de naleving door bedrijven van regels ter bescherming van de consument. Daarbij gaat het onder meer om bepaalde oneerlijke handelspraktijken en onredelijke algemene voorwaarden.

De uitdagingen voor de komende periode op het terrein van ordening

bestaan uit:

• 1. 

  Praktische werking Interne Markt; De Europese Commissie brengt voorjaar 2007 verslag uit van de in 2006 gehouden consultatieronde onder de lidstaten. EZ zal in dat kader zelf onderzoek verrichten naar

de werking van de Interne Markt in Nederland. De screening van Nederlandse wetgeving op de verplichtingen uit de dienstenrichtlijn is reeds van start gegaan. In 2010 dient de richtlijn volledig te zijn geïmplementeerd.

• 2. 

  Goed functionerende consumententoezichthouder;In 2007 is de start van de werkzaamheden van de consumentenautoriteit voorzien.

• 3. 

  Wijziging Mededingingswet;De NMa krijgt meer bevoegdheden om de effectiviteit en de doelmatigheid van de handhaving te vergroten, in lijn met de actuele Europese mededingingsregels.

• 4. 

  Afronden Aanbestedingswet;Heldere regels dragen bij aan een beter resultaat van de aanbestedingsprocedures. De Wet regelt o.a. de relatie met EU-regelgeving, het toezicht, de administratieve lastendruk en de mogelijkheden voor innovatie en MKB.

• 5. 

  Voorzieningszekerheid van energie; Een hoog niveau van voorzieningszekerheid van fossiele brandstoffen is voor onze moderne economie cruciaal. Dat bepaalt onze inzet voor de EU-Rusland en de EU-OPEC dialoog en is tevens onderwerp tijdens bilaterale bezoeken aan producerende landen en grote consumerende landen. Daarnaast werkt het Kabinet aan efficiënt beheer van de Nederlandse bodemschatten (bijvoorbeeld door middel van het kleineveldenbeleid en het maximeren van de productie uit het Groningenveld), aan diversificatie van brandstoffen (o.a. door investeringen in nieuwe productiecapaciteit te bevorderen) en een betrouwbaar en veilig transportsysteem.

• 6. 

  Duurzame energievoorziening; De ambitie is te komen tot een stabilisatie en daarna een daling van het fossiele energieverbruik vanaf 2015. Op basis van aanbevelingen van de Taskforce Energietransitie worden projecten uitgewerkt om te komen tot een duurzame energiemarkt die voldoet aan eisen van milieubescherming, voorzieningszekerheid en economische efficiency. Het betreft projecten op bijvoorbeeld het gebied van schone fossiele brandstoffen (waaronder biogas en waterstof) en duurzame energie (zoals biomassa, wind- en zonne-energie). Hiervoor worden ondermeer de nieuwe Fes-midddelen (€ 150 mln) en de Borssele-middelen (€ 250 mln) voor energie innovatie aangewend. Beoogde doelen zijn verder de realisatie van de twee windparken voor de Nederlandse kust en het verhogen van het tempo van energiebesparing¹. Aan dit laatste wordt in nauw overleg met onder meer de departementen van VROM, LNV en V&W vormgegeven.

• 7. 

  Herziening van telecomregelgeving; Door de razendsnelle ontwikkelingen op de telecommarkt is de Europese Commissie gestart met het uitwerken van een nieuw regulerend kader. Voor de Nederlandse markt zijn deze nieuwe spelregels belangrijk. EZ zet in Europees verband in op o.a. meer bewegingsvrijheid voor de nationale toezichthouder OPTA en flexibilisering van het gebruik van frequenties, zodat de markt zich, ook voor de eindgebruiker, optimaal ontwikkelt².

• 8. 

  ICT en veiligheid;Steeds meer mensen zijn online en maken gebruik van een groeiend aantal internetdiensten. Veilig internet is daarom van steeds groter belang. EZ zet in het publiek-private samenwerkingsverband NIBC (Nationale Infrastructuur Bestrijding Cybercrime) in op het voorkomen van cybercrime, onder meer door het versterken van internationale samenwerking.

¹  Zie de brief over energiebesparing d.d. 24 mei 2006.

²  Zie ook het Beleidskader Elektronische Communicatie van augustus 2006.

• 3. 

  Kiezen voor sterktes

Met nieuwe producten en diensten kunnen Nederlandse bedrijven zich onderscheiden op de Europese of wereldmarkt. Gunstige omstandigheden in Nederland voor innovatieve bedrijven en kenniswerkers zijn daarom noodzaak.

Het Kabinet kiest bovendien voor een gerichte aanpak op innovatiethema’s en gebieden waar Nederland (ook) in de toekomst concurrerend kan zijn. Een relatief klein land als Nederland kan immers niet overal goed in zijn. Voorbeelden zijn het programma «Point One» voor nano-elektronica en embedded systems, «de Food en Nutrition Delta» voor de voedingssector met regionale sterktes rond Wageningen en Maastricht, «Energy-valley» in Noord-Nederland en de creatieve industrie in de noordelijke Randstad. Publieke en private middelen worden op programmatische wijze ingezet. Het draait daarbij niet alleen om geld, maar ook om het gericht aanpakken van knelpunten in wet- en regelgeving, betere voorlichting en het bij elkaar brengen van bedrijven, kennisinstellingen en overheden.

De Kabinetten Balkenende hebben ingezet op verbetering van het innovatieklimaat en op een structurele hervorming van de kennisinfrastructuur en het onderwijs (zie de verschillende EZen OCW begrotingen). Niet zonder resultaat. Zo is de fiscale behandeling van R&D-activiteiten verruimd (€100 mln extra voor de WBSO), komt er een separate octrooibox in de Vennootschapsbelasting (Vpb), is het voor bedrijven aanzienlijk eenvoudiger gemaakt om kennismigranten naar Nederland te halen en zijn Innovatievouchers en Innovatieprestatiecontracten (IPC’s) ingevoerd. Daarnaast is vanuit het Fes een forse impuls gegeven aan een aantal innovatie- en onderwijsprojecten. In de recente Fes-besluitvorming zijn middelen aan de EZ-begroting toegevoegd voor de volgende projecten: Technologisch Topinstituut Water, het Centre for Translational Molecular Medicine (CTMM), Beroepsonderwijs in bedrijf en Onderwijs & ondernemerschap. Binnen de EU is EZ er verder in geslaagd om de mogelijkheden voor het bedrijfsleven binnen het zevende Kaderprogramma 2007–2013 (wetenschappelijke en technologische samenwerking, budget € 55 mld) aanzienlijk te verbeteren. Het Concurrentievermogen en Innovatieprogramma 2007–2013 (budget € 3,6 mld) bundelt een aantal bestaande Europese programma’s op het gebied van productiviteitsgroei, innovatie en duurzaamheid. Extra aandacht hierbij gaat uit naar verbeterde toegang tot risicokapitaal voor het innovatieve, grensoverschrijdende MKB.

De uitdagingen voor de komende periode bestaan uit:

• 1. 

  Verbeteren kennispositieNederland;Onder meer het Innovatieplatform heeft bruikbare adviezen opgeleverd om de kennispositie van Nederland te verbeteren zodat Nederland binnen afzienbare termijn weer tot de Europese top gaat behoren op kennisterrein. Dat geldt bijvoorbeeld voor toekomstige investeringen in kennis en innovatie en het aanpassen van de geldstromen voor het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (dynamisering). Door toekomstige investeringen in kennis in te bedden in een meerjarige agenda en minder afhankelijk te maken van incidentele financieringsbronnen, kunnen deze investeringen beter afgewogen worden in de context van andere uitgaven. Voor het bedrijfsleven baart verder onder meer de grote voortijdige schooluitval in het beroepsonderwijs zorgen. OCW zal samen met EZ en SZW komend jaar de samenwerking tussen

(beroeps)onderwijs en het bedrijfsleven verder ondersteunen, onder meer door het stimuleren van meer en kwalitatief betere stageplekken en leerpraktijktrajecten.

• 2. 

  Uitwerken vande innovatieprogramma’s; In juni 2006 is het innovatieprogramma «Point-One» gelanceerd, een cluster van samenwerkende bedrijven en kennisinstellingen voor nanotechnologie en «embedded systems»¹. Naast de reeds beschikbare middelen investeert EZ € 50 mln in dit programma voor de periode 2006 -2009. Andere innovatieprogramma’s waaraan uitwerking wordt gegeven, zijn «Food & Nutrition Delta», Creatieve Industrie, Watertechnologie & Maritiem, Life sciences & Gezondheid en «Automotive». De

innovatieprogramma’s zullen onder andere gefinancierd worden uit de Smart Mix, een instrument waarmee toponderzoek en de wisselwerking tussen onderzoek en maatschappij wordt versterkt en het Fes (TTI Water bijvoorbeeld). Met de Smart Mix zetten EZ & OCW vanaf 2007 gezamenlijk €100 mln per jaar in.

• 3. 

  Uitwerken vangebiedsgerichte programma’s(Pieken in de Delta); Regionale programma’s zijn ontwikkeld om de concurrentiekracht van de regio’s te versterken en regionale knelpunten aan te pakken. Sinds de zomer van 2006 kunnen projectvoorstellen door ondernemers en instellingen worden ingediend. Er is een bedrag van € 271 miljoen beschikbaar voor de periode 2007–2010. Deze aanpak is in samenhang met de programma-aanpak in de Nota Ruimte. EZ is in dit kader coördinerend departement voor het programma Zuidoost Brabant/ Noord Limburg (versterking Brainport Eindhoven en knooppunt Venlo).

• 4. 

  Uitwerken programma’s Internationaal ondernemen; Zomer 2006 zijn, in overleg met het bedrijfsleven, gebieden aangewezen waar Nederlandse ondernemers kansen beter kunnen benutten door krachtenbundeling en een sterke inzet van het Nederlandse postennetwerk. Het gaat dan onder meer om landen als Turkije, India, Rusland en China en thema’s als infrastructurele werken en de creatieve industrie.

• 5. 

  Uitbouwen van Nederlands sterke energiepositie;Door in te zetten op infrastructuur voor export en import van energie wordt een nieuwe invulling gegeven aan onze van oudsher sterke (kennis)positie op het gebied van energie. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van Nederland tot gasrotonde, het aantrekken van investeringen in LNG-terminals en door deelname in de Noord-Europese gaspijpleiding.

• 6. 

  Een beter, transparanter en goedkoper octrooisysteem; In het nationale octrooisysteem is sprake van een aantal barrières voor het MKB. Daarom werkt het Kabinet aan een wijziging van de Rijksoctrooiwet 1995. Dit zal leiden tot lagere taksen, betere kwaliteit en lagere administratieve lasten. Daarnaast wordt de voorlichting aan het MKB geïntensiveerd.

• 7. 

  Ruimtevaart;Met het nationale Actieplan Ruimtevaart (Tweede Kamer 2004–2005, 24 446 nr. 27) zijn industrie, kennisinstellingen en overheid er in geslaagd om de middelen voor ruimtevaart beter in te zetten en meer synergie te creëren. Bij Voorjaarsnota 2006 is besloten tot een structurele verhoging van de middelen voor ruimtevaart op de begroting van EZ. Deze verhoging dient ter versterking van de participatie van Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen in programma’s van het Europese Ruimtevaart Agentschap (ESA).

• 8. 

  ICT-vaardigheden en -benutting; De kwaliteit van de infrastructuur scoort goed, maar het economisch en maatschappelijk rendement van ICT kan worden vergroot. Daarom wordt in vervolg op het programma

_{1 Onder meer ASML, Philips en tal van toe-}               «Nederland Gaat Digitaal» specifiek ingegaan op het benutten van ICT,

_{leveranciers en innovatieve MKB-bedrijven}                bijvoorbeeld door het MKB. EZ neemt verder de regie op zich bij het

werken samen in Point-One.                                   doorbreken van knelpunten bij toepassen van succesvolle ICT-toe-

passingen en -diensten in maatschappelijke sectoren als zorg en onderwijs. Hierdoor ontstaan nieuwe producten en verbetert de dienstverlening aan de burger. Ook zet EZ in op benutting van nieuwe toepassingen doordat de Telecom-, ICT- en mediasector steeds meer convergeren. Een voorbeeld van convergentie is TV over internet (IP TV).

• 4. 

  Ruimte om te ondernemen

Ondernemers moeten zo min mogelijk door regeldruk, administratieve rompslomp en toezichtlast worden gehinderd. Meer ondernemerschap is gewenst voor een dynamische kenniseconomie. Bedrijven zorgen voor vernieuwing en leggen het fundament voor onze toekomstige welvaart. Dat geldt in het bijzonder voor starters en snelle groeiers. Door een sterk ondernemingsklimaat zijn we ook in staat nieuwe investeringen aan te trekken uit het buitenland.

Er zijn de afgelopen vier jaar belangrijke stappen gezet om Nederland meer ondernemingsgezind te maken. Onder meer met de forse verlaging van de het tarief van de Vennootschapsbelasting (Vpb). Maar ook heel praktisch: het aantal verleende vergunningen gaat de komende jaren met 42% omlaag, oplossingen voor 800 strijdige regels worden nu per gemeente uitgewerkt, de administratieve lasten zullen in 2007 25% zijn gedaald ten opzichte van 2002 en er worden ondernemers uitgenodigd voor de klas. Ook zijn belangrijke knelpunten op de kapitaalmarkt aangepakt via onder meer de TechnoPartner fondsen, de verhoging van de kredietregeling voor het MKB (de BBMKB met € 150 miljoen in 2006) en de introductie van de uitdagerfaciliteit.

¹ De ondernemerspleinen worden vormgegeven door EZ in samenwerking met Kamers van Koophandel, Syntens en enkele andere regionale partijen.

De uitdagingen voor 2007 bestaan uit:

• 1. 

  Ondernemerschap; Ondernemen moet leuk en lonend zijn. Tijdens de EU voorjaarstop van maart 2006 is stimuleren van ondernemerschap uitgeroepen tot een prioriteit binnen de Lissabon-strategie. Integraal onderdeel daarvan is het verbeteren van de werking van de kapitaalmarkt. In 2007 wordt uitwerking gegeven aan het verschaffen van garanties voor kleine starters (via zogenaamde microkredieten en de BBMKB) en aan snelle groeiers (via de Groeifaciliteit). Overheidsinformatie en advies worden toegankelijker gemaakt voor ondernemers. In 2006 is gestart met een landelijke digitaal loket voor ondernemers, www.bedrijvenloket.nl. In 2007 worden ondernemingspleinen gevormd, waar alle relevante fysieke loketten voor ondernemers in de regio worden gecombineerd¹.

• 2. 

  Kamers van Koophandel;Er komt voor alle vestigingen een uniform pakket van informatie en advies voor ondernemers en duidelijkheid over de heffingen. De wet op de Kamers van Koophandel wordt hiertoe aangepast, evenals de Handelsregisterwet. Het aantal bestuurders gaat omlaag en er komen minder Kamers. Zo ontstaat meer bestuurlijke slagkracht en kunnen de kamers de ondernemer beter bedienen.

• 3. 

  De aanpak van vergunningen op gemeentelijk niveau;Het aantal vergunningen en vergunningenstelsels wordt op de schop genomen. Naast Rijksvergunningen wordt ook gekeken naar het opschonen van gemeente- en provincievergunningen.

• 4. 

  Het landelijk toepassen van oplossingen voor strijdige regels; na de succesvolle inventarisatie van strijdige regels is de uitdaging om de oplossingen toe te passen op gemeentelijk, provinciaal en sectoraal niveau. Dit gebeurt door het sluiten van convenanten (o.a. met 32

grote gemeenten), het organiseren van kennismarkten op lokaal niveau en het maken van branchegerichte actieplannen.

• 5. 

  Benutten van ICT voor AL reductie; Er zijn ICT-voorzieningen ontwikkeld die het berichtenverkeer tussen overheid en bedrijfsleven vereenvoudigen en de elektronische dienstverlening een flinke impuls geven. EZ coördineert het rijksbrede ICT-beleid en het domein overheid en bedrijfsleven van de «elektronische overheid». Aan grootschalig gebruik van de ICT-voorzieningen draagt het recente opgerichte College en Forum Standaardisatie in belangrijke mate bij.

• 6. 

  Gelijk speelveld voor de industrie; het Kabinet onderkent het belang van de industrie als motor voor de export en innovatie (zie ook de tweede voortgangsrapportage Industriebrief, Tweede Kamer 2005 – 2006, 29 826, nr 17). In nauw overleg met sociale partners wordt een leidraad ontwikkeld voor het afhandelen van gevallen van oneerlijke concurrentie. Dat maakt ook beter anticiperen op het ontstaan van een ongelijk speelveld mogelijk. Een voorbeeld van het streven naar een gelijk speelveld is de innovatieregeling voor de scheepsbouw. Een ander voorbeeld is REACH. Deze milieurichtlijn treedt in 2007 in werking, waardoor binnen de EU een level playing fieldvoor chemische stoffen ontstaat. Via voorlichtingscampagnes wordt het bedrijfsleven in Nederland gestimuleerd actief in te spelen op de nieuwe regelgeving.

• 7. 

  Een sterk acquisitiebeleid; Economische Zaken is er in 2005 in geslaagd om een recordaantal buitenlandse bedrijven aan te trekken (112 projecten met totale directe investeringen van 506 mln. Euro en 3 121 directe arbeidsplaatsen). Om meer investeringen aan te trekken uit opkomende markten wordt het buitenlandse acquisitienetwerk in 2006 versterkt met een additioneel kantoor in China (Guangzhou) en een kantoor in India. Extra aandacht wordt besteed aan de reeds in Nederland gevestigde buitenlandse bedrijven met het oog op verankering en uitbreidingsinvesteringen. De acquisitie zal scherper worden toegespitst op de sterke kanten van Nederland (sleuteltechnologieën en – gebieden) en op die investeringen die het meest (duurzaam) bijdragen aan de Nederlandse economie.

• 5. 

  Highlights vanaf 2003

In onderstaand kader zijn concrete voorbeelden opgenomen hoe EZ de drie prioriteiten – sterke markt met een sterke overheid, kiezen voor sterktes en ruimte voor ondernemerschap – de afgelopen jaren heeft ingevuld om duurzame economische groei te bevorderen. Bovendien is gewerkt aan veilige, zekere en nieuwe vormen van energievoorzieningen. Kabinetsbreed zorgen structurele hervormingen voor meer werkgelegenheid, een hogere participatie, een groter draagvlak voor de vergrijzing en gezonde overheidsfinanciën.

Box 3: Highlights economisch beleid sinds 2003

Structurele hervormingen

• 1. 

  Uitbrengen Groeibrief, met daarin o.a. aandacht voor productiviteitsgroei, langer en meer werken en belang hervormingen arbeidsmarkt (WAO, WW, etc.).

• 2. 

  Nationaal Hervormingsprogramma Lissabon 2005–2008. Vat alle hervormingen van het Kabinet samen en zet uiteen wat Nederland doet om de Lissabon doelen te halen.

Sterke markt/sterke overheid

• 1. 

  Aanpassing aanbestedingsregels om te voorkomen dat onredelijk zware eisen worden gesteld aan inschrijvende bedrijven, en te voorkomen dat de overheid zaken doet met niet-bonafide bedrijven.

• 2. 

  Aanpassing Mededingingswet om oneerlijke concurrentie door overheden te voorkomen.

• 3. 

  Met de door Nederland gesteunde dienstenrichtlijn van de Europese Commissie krijgt het grensoverschrijdende dienstenverkeer een impuls.

• 4. 

  Naast de acties van de NMa om de bouwfraude aan te pakken is door de Regieraad Bouw een vernieuwingsproces in de bouw in gang gezet.

• 5. 

  De nieuwe wet consumentenbescherming regelt onder meer een betere bescherming van de consument tegen oneerlijke handelspraktijken.

• 6. 

  Liberalisering van de elektriciteitsmarkt voor kleinverbruikers per 1 juli 2004 zorgt voor keuzevrijheid voor de burger en een efficiëntere markt.

• 7. 

  De splitsing van Nozema en Gasunie zorgt voor een scheiding van netwerken en handelsbedrijven. Dit bevordert eerlijker concurrentie en beter toezicht wordt mogelijk.

• 8. 

  Om te komen tot één daadwerkelijke Noordwest Europese elektriciteits- en gasmarkt is op Nederlands initiatief een samenwerkingsverband opgezet tussen Nederland, Duitsland, Frankrijk en België en Luxemburg. Praktische problemen, zoals de gebrekkige interconnectie, worden aangepakt.

• 9. 

  De Telecomwet is in 2004 ingrijpend aangepast. Doel is het bevorderen van concurrentie in de telecommunicatiesector en het veiligstellen en verbeteren van consumentenbelangen. Met aanvullende beleidsregels is ook de beleidsruimte voor OPTA beter gedefinieerd.

• 10. 

  Om graafschade (jaarlijkse schade €175 mln) terug te dringen heeft EZ de rechten en plichten van alle betrokken partijen in het graafproces beter en transparanter geregeld in nieuwe wetgeving (de zgn. grondroerdersregeling).

• 11. 

  Er is twee keer een allocatieplan voor CO2 emissiehandel opgesteld. Met deze plannen halen we de Kyoto doelen en wordt met behulp van een economisch instrument de uitstoot van CO2 beperkt.

• 12. 

  Het doel van 9% duurzame elektriciteit in 2010 wordt behaald met de MEP.

• 13. 

  De Nota Frequentiebeleid regelt dat er minder vergunningen nodig zijn voor frequentiegebruik en laat meer ruimte voor innovatie en vernieuwing.

• 14. 

  Door vaker gebruik te maken van de Rijksprojectenprocedure is EZ er in geslaagd belangrijke energieprojecten (zoals de gaswinning in de Waddenzee) sneller en efficiënter te laten plaatsvinden.

• 15. 

  Met REACH zijn de regels voor de gevaarlijke stoffen goed geregeld. Dankzij EZ zijn de lasten voor bedrijfsleven beperkt gebleven (met name het MKB).

• 16. 

  Het wetsvoorstel Post is in april 2006 naar de Tweede Kamer gestuurd. Het voornemen van het Kabinet is de postmarkt in

2008 volledig te liberaliseren. Belangrijk ijkpunt daarbij is de stand van zaken op de Engelse en Duitse postmarkt.

Kiezen voor sterktes

• 1. 

  EZ heeft omvangrijke extra investeringen in innovatieprojecten gerealiseerd via middelen uit ondermeer de BSIK-impuls in 2004 (€ 309 mln) en de aanvullende FES-impulsen in 2005 (€ 249 mln) en 2006 (€ 238 mln).

• 2. 

  Daarnaast is de WBSO (fiscale faciliteit voor R&D) structureel verhoogd met €100 mln.; zijn er structurele middelen beschikbaar gesteld voor het TechnoPartner programma voor innovatieve starters en voor het deltaplan Bèta-techniek. Voor de Innovatievouchers (6 000 per jaar) en voor de Innovatieprestatiecontracten (IPC’s) is eenmalig €60 mln beschikbaar. Tot slot is het ruimtevaart budget verhoogd met structureel €20 mln.

• 3. 

  Het 6e EU-kaderprogramma (2002–2006) richtte zich op het integreren van onderzoeksactiviteiten en nationale onderzoeksprogramma’s. Procedures zijn hiertoe vereenvoudigd en lasten verlaagd.

• 4. 

  Invoering van de kennismigrantenregeling per 1 jan 2005, een eerste stap om kenniswerkers makkelijk tot Nederland toe te laten.

• 5. 

  Launching customer en SBIR: EZ streeft ernaar dat de overheid innovatie stimuleert door meer op te treden als Launching Customer en door verankering van het Small Business Innovation Research (SBIR) programma bij departementen en kennisinstellingen.

• 6. 

  Met het Actieprogramma cultuur en economie en de invoering van de creative challenge call is € 8 mln vrijgemaakt voor creatieve projecten.

• 7. 

  Het Actieprogramma Maatschappelijke Sectoren & ICT richt zich op het oplossen van knelpunten met behulp van ICT in o.a. onderwijs, zorg, veiligheid en mobiliteit (€ 80 mln).

• 8. 

  Met drie kansenzones (Delft, Eindhoven, Twente) is geëxperimenteerd om op plekken waar veel innovatieve ondernemers zitten te komen tot betere dienstverlening aan innovatieve bedrijven.

• 9. 

  In nauwe samenwerking met het bedrijfsleven wordt gewerkt aan innovatieprogramma’s op de gebieden «Hightech systems», «Food&Flowers», Water, Chemie en «Creative Industry».

• 10. 

  Met het programma Pieken in de Delta (PID) wordt ingezet op het benutten van sterktes in de regio’s.

• 11. 

  Via het project Nationale Infrastructuur Bestrijding Cybercrime wordt ingezet op het voorkomen van cybercrime. Lessen worden daarbij onder meer getrokken uit de ervaringen van andere private en publieke partijen zoals onder meer het ministerie van Defensie. Om veiligheid en vertrouwen op internet te verhogen, is het programma Digibewust gestart.

• 12. 

  Met o.a. de oprichting van de Dutch Trade board en het Crash team heeft het beleid gericht op internationaal ondernemen in NL een impuls gekregen. Daarnaast werden buitenlandse missies ondernomen naar onder meer China, Rusland, Noord-Afrika (Algerije en Libië) en Indonesië.

• 13. 

  Door een actief acquisitiebeleid is in 2005 het hoogste aantal buitenlandse bedrijven ooit aangetrokken.

Ruimte om te ondernemen

• 1. 

  Verlaging van het tarief van de vennootschapsbelasting met in totaal ongeveer 9%.

• 2. 

  Aanpak administratieve lasten, zodat de lasten per 2007 zijn gedaald met 25%.

• 3. 

  In 2004 zijn 800 strijdige regels opgelost die voortkwamen uit het meldpunt strijdige regels. In 2005 en 2006 is gewerkt aan het landelijk uitrollen van deze oplossingen.

• 4. 

  EZ heeft het project vergunningen in gang gezet om het aantal vergunningen voor ondernemers drastisch te reduceren (met 42%).

• 5. 

  Met het programma ICTAL zijn voorzieningen ontwikkeld die het berichtenverkeer tussen overheid en bedrijfsleven vereenvoudigen en wordt de elektronische dienstverlening door de overheid verbetert.

• 6. 

  Met het «partnership» Leren Ondernemen geven EZ en OCW een impuls aan ondernemerschap in het onderwijs. Bijvoorbeeld door het organiseren van «roadshows» langs scholen.

• 7. 

  Het medio 2006 opgerichte Centrum Sociale Innovatie zal goede voorbeelden verspreiden op het gebied van slimme organisatievormen.

• 8. 

  Met een nieuwe Wet op de kamers van koophandel wordt het aantal Kamers ingeperkt en vindt centralisatie van de register taken plaats.

• 9. 

  Vanwege het ongelijke speelveld in de scheepsbouw heeft EZ twee regelingen voor de scheepsbouw in het leven geroepen.

• 10. 

  Met het actieplan «nieuwe ondernemers» zijn onder meer 300 coachingstrajecten voor etnische ondernemers in gang gezet.

• 11. 

  De BBMKB is verruimd (€ 150 mln in 2006) om te zorgen dat MKB-bedrijven makkelijker een lening krijgen van de bank. De evaluatie in 2005 liet zien dat de regeling veel MKB bedrijven een zetje in de rug geeft.

• 12. 

  Om bedrijventerreinen van nationaal belang beter te ondersteunen is de regeling Topper gelanceerd.

Slotparagraaf

Onderstaand is een selectie opgenomen van de belangrijkste wijzigingen (kasuitgaven en ontvangsten) ten opzichte van de begroting 2006. Een volledig overzicht van de majeure beleidsmatige verplichtingenmutaties is opgenomen in de verdiepingsbijlage.

Onderstaand worden de belangrijkste mutaties kort toegelicht.

• 1. 

  In verband met het afwikkelen van bouwfraudezaken is tijdelijk extra capaciteit nodig om de sanctiebesluiten binnen de verjaringstermijn af te kunnen ronden.

• 2. 

  De consumentenautoriteit is een uitvloeisel van een EU verordening. Structureel is hiervoor een extra bedrag oplopend tot € 3,4 mln per jaar nodig.

• 3. 

  Zoals aangekondigd in de luchtvaartbrief aan de Tweede Kamer januari 2006 (Kamerstukken II, 2005–2006, 25 820 nr. 13), wordt de CVO-regeling opnieuw opengesteld. Hiermee worden kredieten verstrekt die het voor het luchtvaartcluster mogelijk maken om deel te nemen in internationale vliegtuigontwikkelingsprogramma’s.

• 4. 

  Dit betreft een verhoging van de jaarlijkse inschrijvingen voor ESA ruimtevaartprogramma’s. De Nederlandse bijdrage aan ESA was substantieel lager dan de referentienorm die in ESA-verband is afgesproken.

• 5. 

  Vanuit het Fes worden middelen ter beschikking gesteld voor de uitbreiding van het Wageningen Center for Food Sciences (WCFS) tot WCFS+, een onderzoeksprogramma voor scheidingstechnologie en voor starters in de creatieve industrie.

• 6. 

  Dit betreft de overheveling van de uitvoering WBSO van de Belastingdienst naar SenterNovem.

• 7. 

  Dit betreft het opzetten van het Centre for Translational Molecular Medicine (CTMM) waarvoor middelen vanuit het Fes ter beschikking

worden gesteld. Het CTMM heeft als doel om (inter)nationaal een leidende rol te spelen in de ontwikkeling van molecular diagnosticsen molecular imagingtechnologieën.

• 8. 

  Vanuit het Fes worden middelen ter beschikking gesteld voor de oprichting van een technologisch topinstituut Water met als doel uitvoering van onderzoek naar drink- en industriewater, afvalwaterzuivering, interactie in natuurlijke systemen en sensortechnologie van water.

• 9. 

  Betreft een aanpassing van de kasraming om een evenwichtiger spreiding van betalingen over de GSB periode te krijgen.

• 10. 

  Voor de cofinanciering vanuit het Rijk op de structuurfondsprogramma’s 2007–2013 heeft het kabinet in totaal € 222 mln vrijgemaakt. Het betreft een extra inzet van de gezamelijke ministeries. Omdat EZ het coördinerende ministerie is voor structuurfondsen lopen de middelen via de EZ-begroting. Hiermee wordt tevens uitvoering gegeven aan de motie Snijder-Hazelhoff (Kamerstukken II, 2005–2006, 27 813, nr. 21).

• 11. 

  De mutatie betreft een extra storting van dividend door het LIOF; de middelen worden opnieuw ingezet in het PID-programma in het zuiden.

• 12. 

  Om het level playing field voor de Nederlandse innovatieve scheepsbouwindustrie in belangrijke mate te herstellen, wordt in de komende jaren in totaal € 60 mln ter beschikking gesteld voor een innovatieregeling in de scheepsbouw (zie ook motie Slob c.s., Kamerstukken II, 2005–2006, 30 300 XIII, nr. 37).

• 13. 

  Om het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven beter op elkaar aan te sluiten worden Fes-middelen ter beschikking gesteld voor het actieprogramma Beroepsonderwijs in bedrijf.

• 14. 

  Vanuit het Fes worden middelen beschikbaar gesteld waarmee vanaf 2007 lokale projecten op het vlak van ondernemerschapsonderwijs financieel worden ondersteund. Ook wordt een aantal centres of entrepeneurship bij universiteiten en hogescholen opgericht.

• 15. 

  Mede naar aanleiding van de vermoedelijke realisatie over 2001 t/m 2004 is het budget voor de OEPS neerwaarts bijgesteld met € 10 mln per jaar.

• 16. 

  Betreft de middelen voor de regeling MEP die met ingang van 2006 op de Rijksbegroting worden geraamd. De regeling Milieukwaliteit elektriciteitsproductie (MEP) is succesvol, waardoor met de huidige ingediende projecten de doelstelling van 9% duurzame elektriciteit in 2010 wordt gerealiseerd. Dit leidt tot verhoging van de uitgaven.

• 17. 

  Deze mutatie heeft betrekking op de eindejaarsmarge 2005 (non-ODA) van het HGIS-deel van de EZ-begroting.

• 18. 

  Nieuwe EU-verordeningen die in 2006 en later van kracht worden, leiden tot noodzakelijke uitbreiding van de werkzaamheden bij het CBS.

• 19. 

  Via deze verhoging wordt in 2007 en verder de e-formulierenvoorziening en de daaraan gekoppelde, verder uit te breiden «formulierenbank», in beheer genomen door de Gemeenschappelijke Beheer Organisatie (GBO). Doel hiervan is het verder verlagen van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven.

• 20. 

  Betreft de afwikkeling van schadeclaims zero base.

• 21. 

  Deze mutatie betreft de bij Voorjaarsnota uitgedeelde loon- en prijsbijstelling.

22.Om nadelige gevolgen van de eerder opgelegde CBS-apparaattaakstellingen voor de statistiekvoorziening te voorkomen, worden extra middelen toegevoegd.

• 23. 

  Betreft de invulling van de resterende Vpb-kastaakstelling voor 2006.

• 24. 

  Ter dekking van hogere MEP-uitgaven dient EZ een kastaakstelling in te vullen. Deze taakstelling zal gedurende de begrotingsuitvoering worden ingevuld binnen de kasbegroting van EZ.

• 25. 

  Betreft aanpassing van de raming van de boeteontvangsten van de NMa (reeds opgelegde boetes).

• 26. 

  Als gevolg van de ophoging van het BBMKB-plafond zullen de ontvangsten voor provisies borgstellingen in 2006 naar verwachting € 5 mln hoger uitvallen.

• 27. 

  Betreft de terugontvangst van het niet- bestede deel van de middelen voor het Noorden t/m 1999 (ISP-V/IPR), welke naar verwachting in 2006 zal worden gerealiseerd.

28.Op basis van ramingen van SenterNovem wordt een terugbetaling geraamd van € 35 mln in verband met de afrekening van de jaartranches 2001–2004 met betrekking tot de Overgangswet elektriciteitproductiesector (OEPS).

• 29. 

  Dit betreft de ontvangen aflossingen op stadsverwarmingsleningen, die niet in 2005 zijn gerealiseerd.

• 30. 

  Dit betreft een aanpassing van de raming van de aardgasbaten n.a.v. de K-MEV.

• 31. 

  Deze mutatie betreft een bijdrage vanuit het Fes voor de MEP-regeling (€ 2,7 mln in 2006).

• 32. 

  Dit betreft de verwachte opbrengst van de verkoop van CO2-rechten.

• 33. 

  Deze mutatie is het gevolg van een aan KPN opgelegde boete door OPTA.

• 3. 

  DE BELEIDSARTIKELEN

1 Goed functionerende economie en markten in Nederland en Europa

Algemene doelstelling

Het functioneren van economie en markten in Nederland en Europa bevorderen

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Om het duurzame economische groeivermogen te versterken zodat de welvaart en de welvaartsstaat in Nederland ook in tijden van vergrijzing op een absoluut en relatief hoog niveau blijven. EZ richt zich op versterking van de economische structuur en verbetering van de werking van markten in Nederland en Europa. Hiervan profiteren burgers en bedrijven door betere keuzemogelijkheden en concurrerende prijzen.

Verantwoordelijkheid

De Minister van EZ is (mede)verantwoordelijk voor:

+ de versterking van het groei- en concurrentievermogen in Nederland

en de EU; + de Nederlandse inbreng in de Raad voor Concurrentievermogen,

onder meer gericht op versterking van de Interne Markt; + het bevorderen van optimale marktordening en mededinging; + toezicht op de mededinging door de NMa; + het versterken van de positie van de consument; + het functioneren van de NMa en de Consumentenautoriteit.

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling hangt onder andere af van:

+ de economische samenwerking binnen de EU, o.a. uitvoering van de herziene Lissabonstrategie door middel van het Communautaire Lissabon-programma en de nationale hervormingsprogramma’s van de lidstaten;

+ de implementatie van EU-regelgeving in Nederland;

+ de operationele en bestuurlijke samenwerking met andere departementen en binnen de EU.

Voor de relatieve structurele groei t.o.v. andere landen is het ambitieniveau – op lange termijn – om Nederland tot de top van Europa te laten behoren. Voor deze kabinetsperiode is de ambitie aansluiting met deze Europese top. Voor de absolute structurele groei is het ambitieniveau – op lange termijn – 2,5%, gebaseerd op 2% BBP-groei per capita en een verwachte bevolkingsgroei van ¹⁄2%. Om deze groei te kunnen bereiken zal EZ het economisch draagvlak verstevigen voor verdere welvaartsgroei en de financiering van de welvaartsstaat, de positie van de consument versterken en het concurrentievermogen binnen Nederland en in de EU bevorderen door middel van marktordening, mededingingsbeleid en het verder verwezenlijken van de interne markt.

• * 

  De structurele economische groeipotentie in Nederland is volgens het CPB afgenomen en bedraagt voor de periode 2008–2011 2% per jaar, gebaseerd op 1,7% arbeidsproductiviteit en 0,3% bevolkingsgroei.

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

• * 

  Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2006 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Grafiek budgetflexibilitieit per operationeel doel

100%

90%-80%-70%-60%-50%-40%-30%-20%-10%-0%-

100

100

operationeel doel 2

operationeel doel 3

I juridisch verplicht

De kasuitgaven op OD 2 en OD 3 bestaan volledig uit bijdragen aan instellingen en instituten.

Markt en spelregels

OD 1

het zorgen voor een stabiele macro-economische omgeving, goed werkende (internationale) markten, heldere wet- en regelgeving en een aantrekkelijk fiscaal klimaat.

Bevorderen van structurele economische groei van Nederland en goed functioneren van de Interne Markt

Motivatie

Instrumenten

Om het economische draagvlak voor verdere welvaartsgroei en financiering van de welvaartsstaat te vergroten. Om het groei- en concurrentievermogen van de EU te vergroten.

+ Centraal Economische Commissie (CEC): coördinatie interdepartementale visievorming en beleidsontwikkeling.

+ Nationale Hervormingsprogramma (NHP) 2005–2008: bewaken voortgang en opstellen implementatierapport.

+ Monitoren uitvoering beleidsmaatregelen uit kabinetsnota «Kiezen voor Groei».

+ Bestuurlijke en inhoudelijke contacten met het CBS en CPB.

+ Raad voor het Concurrentievermogen (RvC): deze raad waarin de Minister van EZ participeert, neemt beslissingen over maatregelen die de concurrentiekracht van de Europese economie versterken.

+ Klachtenloket SOLVIT: dit loket behandelt klachten van burgers en bedrijven uit de ene lidstaat over een andere lidstaat t.a.v. marktverstoringen.

+ Coördinatiecentrum staatssteun: coördinatie van en advisering over staatssteunzaken op EZ. Verder wordt via het voorzitterschap van het Interdepartementaal Steunoverleg de Nederlandse input voor het multilaterale steunoverleg in Brussel gecoördineerd en uitgedragen.

+ Interdepartementale coördinatiestructuren: voor optimale EZ-inbreng bij het totstandkomen van Nederlandse positiebepaling in de EU.

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

+ Coördineren interdepartementale visie- en strategievorming economisch beleid en oriëntatie op lange termijn beleidsdiscussies. In samenwerking met andere departementen wordt gewerkt aan de voorbereiding van de activiteiten van de CEC ten behoeve van de formatie van een nieuw kabinet in 2007.

+ Bewaken voortgang nationale hervormingsprogramma ter bevordering van duurzame en structurele economische groei, gericht op maatregelen die de arbeidsparticipatie en de arbeidsproductiviteit bevorderen over de volle breedte van het sociaal-economische terrein. In 2007 zal een volgende voortgangsrapportage NHP verschijnen.

+ Implementatie van het Communautaire Lissabon-programma. Een groot deel van deze acties ligt op het terrein van de Raad voor Concurrentievermogen. Voorbeelden zijn de dienstenrichtlijn en het 7e Kaderprogramma R&D.

+ Arbeidsmigratie: in 2007 en 2008 worden de hoofdlijnen uit de notitie «Naar een modern migratiebeleid» – na behandeling in de Tweede Kamer – door een interdepartementaal gremium nader uitgewerkt in wet- en regelgeving en nieuwe toelatingsprocedures. In 2007 zal ook een vervolg worden gegeven aan het Witboek van de Europese Commissie over arbeidsmigratie en de vraag in hoeverre op dit terrein gezamenlijke EU-acties gewenst zijn. EZ acht het van belang dat het thema op de agenda staat aangezien er aanzienlijke economische winst valt te boeken met het meer toegankelijk maken van de EU voor hoogopgeleiden uit derde landen.

+ Een goed werkende Interne Markt is essentieel voor de Nederlandse economie (bedrijven) en het maatschappelijk draagvlak voor de EU (burgers). In het voorjaar van 2007 komt de Europese Commissie met een evaluatierapport over de werking van de Interne Markt. EZ doet zelf onderzoek naar de werking van de Interne Markt in Nederland om te komen tot Nederlandse standpuntbepaling.

+ Vrij Verkeer van Werknemers: EZ ziet het vrij verkeer van werknemers als belangrijk onderdeel van een effectieve Interne Markt. Nederlandse ondernemingen hebben baat bij beschikbaarheid van gekwalificeerd en gemotiveerd personeel uit de gehele EU.

+ Financiële Perspectieven: in 2007 zal de Nederlandse inzet ten aanzien van de herziening van de Europese begroting in 2008/2009 worden voorbereid. Deze herziening omvat zowel de uitgaven- als de inkomstenkant. Voor EZ is van belang dat de toekomstige Europese begroting aansluit op de uitdagingen waarvoor de EU zich gesteld ziet zoals verbeteren van de concurrentiekracht.

+ EZ is daarnaast bezig met de agenda van «Concreet Europa» (energie, innovatie) zoals met de regeringsleiders is besproken tijdens de eerste Hampton Court bijeenkomst en vervolgens bekrachtigd in de Europese Raad van december 2005.

Concrete indicatoren die – rekening houdend met de grote diversiteit aan actoren en invloeden – een goede indicatie geven van de directe bijdrage van EZ aan de realisatie van deze operationele doelstelling zijn niet beschikbaar¹. Wel is het mogelijk om te bekijken of de bijdrage van EZ aan het bereiken van deze operationele doelstelling optimaal is vormgegeven. Hiervoor zullen periodieke beleidsdoorlichting van de operationele doelstelling en beleidsevaluaties van onderliggende instrumenten worden gebruikt.

¹ Zie voor een uitgebreidere toelichting hierop de «comply or explain»-brief (Kamerstukken II 2005–2006, 29 949, nr. 47).

Verwijzingen beleidsstukken:

+ Tweede voortgangsrapportage «Kiezen voor groei» (Kamerstukken II,

2005–2006, 29 696, nr. 4) + Nederlands Nationaal Hervormingsprogramma Lissabonstrategie

2005–2008 (Kamerstukken II, 2005–2006, 21 501–20, nr. 290) + Kabinetsreactie op het Communautair Lissabon programma 2005

(Kamerstukken II, 2005–2006, 21 501–20, nr. 291) + Kabinetsstandpunt Nederlandse Voorjaarsraad (Kamerstukken II,

2005–2006, 21 501–20, nr. 308) + Kamerbrief met eerste appreciatie van het nieuwe Commissievoorstel

over de Dienstenrichtlijn (Kamerstukken II, 2005–2006, 21 501–30, nr.

• 135) 

  + Kamerbrief met nadere appreciatie van het nieuwe Commissievoorstel

over de Dienstenrichtlijn (Kamerstukken II, 2005–2006, 21 501–30, nr.

141)

OD 2 Motivatie

Optimale marktordening en mededinging bevorderen

Door middel van het versterken van concurrentie de structurele economische groei in Nederland vergroten. Het startpunt is altijd het publieke belang (zoals kwaliteit, toegankelijkheid) en de vraag hoe dat optimaal geborgd kan worden. In deze sectoren kan een sterke markt niet worden gerealiseerd zonder ook een sterke overheid, die regels stelt, toezicht houdt en handhaaft.

Instrumenten

Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) voor het uitvoeren van de Mededingingswet.

Wet- en regelgeving (Mededingingswet, Prijzenwet, Waarborgwet, Aanbestedingswet, Winkeltijdenwet, Metrologiewet) voor het bevorderen van de ordening en werking van en het toezicht op markten.

Interdepartementale Commissie Marktordening (ICM) voor versterken van interdepartementale samenwerking en afstemming op het vlak van marktordening en economische regulering. Kenniscentrum voor Ordeningsvraagstukken (KCOV) voor het delen van kennis en voor projecten die knelpunten ten aanzien van de marktordening signaleren.

ENCORE (Economics Network for Competition and Regulation) voor bevorderen van de interactie tussen economische wetenschap en beleid.

Ondersteunen infrastructuur voor markttransparantie: – Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) voor het maken en bevorderen van de toepassing van (inter)nationale (product-)normen; – Raad van Accreditatie (RvA) voor het erkennen van de daarvoor in

aanmerking komende organisaties en instituten; – NMi Van Swindenlaboratorium voor het beheren, onderhouden en

ontwikkelen van Nederlandse meetstandaarden. Kenniscentrum PIANOo (Professioneel & Innovatief Aanbesteden, Netwerk voor Overheidsopdrachtgevers) voor het stimuleren en faciliteren van expertise over aanbestedingen bij alle publieke opdrachtgevers.

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten: + Zorgen voor invoering van (aanpassingen in) wetgevingstrajecten voor het bevorderen van de ordening en werking van, alsmede het toezicht

op markten, met name Mededingingswet, Aanbestedingswet, Metrologiewet en Markt & Overheid-regelgeving. Bevorderen van meer concurrentie en betere dienstverlening in (semi) publieke en hybride sectoren zoals zorg, hoger onderwijs, wonen en infrastructuur.

Specifiek in de zorgsector is het doel van EZ dat zorginstellingen kunnen functioneren als een «gewone» onderneming die concurreert om de gunst van de consument en verantwoordelijkheid draagt voor de consequenties. Hiertoe levert EZ een bijdrage aan de desbetreffende interdepartementale trajecten. Liberalisering in deze markten is complex. EZ zal kennis en ervaring die in andere markten is opgedaan toepassen op de zorg. Daarbij geldt als uitgangspunt dat een sterke markt (ondernemerschap, keuzevrijheid) alleen mogelijk is indien het samengaat met een sterke overheid. Naast de mededingingswet (NMa) en kwaliteitsregels (IGZ), kunnen sectorspecifieke regels, inclusief een krachtige regulator (NZa) nodig zijn om publieke belangen te borgen. In het hoger onderwijs richt EZ zich op een verbetering van het rendement van het hoger onderwijs en meer excellentie van hoger onderwijs, omdat een toename van het aandeel hoog opgeleiden in de beroepsbevolking van belang is voor de Nederlandse (kennis-)economie. Om dit te realiseren zal EZ zich, samen met onder andere OCW in 2007 inzetten voor het creëren van meer ruimte voor ondernemerschap en prestatiegerichte financiering in het hoger onderwijs.

Uit het Fes wordt € 50 mln beschikbaar gesteld waarmee vanaf collegejaar 2007–2008 voor een periode van vier jaar kansrijke projecten worden gesubsidieerd die tot doel hebben meer rendement en/of excellentie in het hoger onderwijs te realiseren. Indienende partijen kunnen in hun projecten o.a. gebruik maken van intensievere begeleiding, kleinere (werk)groepen en mogelijkheden als selectie aan de poort en collegegelddifferentiatie. De additionele publieke middelen worden verdeeld over de beste projecten, die ingediend kunnen worden door bekostigde instellingen en/of vormen van (publiekprivate) samenwerking, ook internationaal. De middelen worden bijgeschreven op de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Bevorderen van meer concurrentie en betere service in dienstensectoren (vrije beroepen en financiële markten). Belangrijke activiteiten in 2007 voor het kennisnetwerk PIANOo zijn onder andere de landelijke uitrol van TenderNed, een netwerkcongres voor overheidsopdrachtgevers en het verder promoten van PIANOo-desk (een digitaal forum waarop overheidsopdrachtgevers kennis en ervaring uitwisselen).

Toelichting prestatie-indicator: Versterking van de concurrentie kan, via een versterking van de productiviteitsgroei, een belangrijke bijdrage

leveren aan vergroting van de structurele groei in Nederland. De indicator «concurrentie» is een samengestelde indicator, opgebouwd uit twaalf variabelen. De indicator geeft een rangorde aan van de prestatie van Nederland ten opzichte van 12 landen (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Japan, Nieuw Zeeland, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Zweden). Deze indicator zegt iets over de mate van effectiviteit van het mededingingsbeleid en de mate van concurrentie tussen bedrijven, de aanwezigheid van verstorende overheidssubsidies en beleid met betrekking tot het aanbesteden door de overheid. Bronnen voor de indicator zijn het «World Competitiveness Yearbook» van het IMD en het «Global Competitiveness Report» van het World Economic Forum. De rankings op veel verschillende variabelen in deze rapporten zijn gebaseerd op breed uitgezette enquêtes onder bedrijven.

Verwijzingen beleidstukken:

+ Wet van 2 februari 2006, houdende regels omtrent meeteenheden en omtrent het in de handel brengen en het gebruik van meetinstrumenten (Metrologiewet) (Kamerstukken II, 2005–2006, 30 208)

+ Besluit van de Minister van Economische Zaken van 7 oktober 2005, nr. MW 5 062 111, tot instelling van het kenniscentrum Professioneel & Innovatief aanbesteden, Netwerk voor Overheidsorganisaties (instellingsbesluit PIANOo)

+ Wijziging van de Mededingingswet als gevolg van de evaluatie van die wet (Kamerstukken II, 2004–2005, 30 071, nr. 2)

+ Kabinetsstandpunt heroverweging wetsvoorstel Markt & Overheid (Kamerstukken II, 2003–2004, 28 050, nr. 7)

+ Visiedocument aanbestedingsbeleid (Kamerstukken II, 2003–2004, 29 709, nr. 1)

OD 3 Motivatie

Positie van de consument versterken

Om consumenten als volwaardige spelers op de markt hun rol te kunnen laten spelen is het van groot belang dat zij voldoende geïnformeerd zijn over hun rechten en plichten bij de aankoop van producten en diensten. Goed geïnformeerde consumenten kunnen zich zelfstandig en vol vertrouwen bewegen op de markt. Dat komt de marktwerking ten goede en draagt bij aan de welvaart van consumenten. Het vertrouwen van consumenten in de markt neemt ook toe als zij er zeker van kunnen zijn dat zij bij zowel individuele als collectieve geschillen kunnen terugvallen op instanties die onafhankelijk van marktpartijen kunnen arbitreren.

Cruciaal in het verbeteren van de positie van de consument zijn vier

zaken:

+ Vergroten van kennis bij consumenten en bedrijven van de rechten en

plichten van consumenten; + Verbeteren van de mogelijkheden van consumenten om individuele

klachten af te handelen; + Vermindering van het aantal collectieve inbreuken op het

consumentenrecht; + Terugdringing van overstapbelemmeringen voor consumenten in met

name netwerksectoren als energie en telecommunicatie.

Instrumenten

+ Consumentenautoriteit: Werkplan Consumentenautoriteit, inclusief

Handhavingsplan 2007. + Informatieloket voor consumenten (inclusief website met informatie

over rechten en plichten van consumenten). Het informatieloket maakt onderdeel uit van de Consumentenautoriteit, de NMa-DTe en de OPTA.

+ Wet Oneerlijke Handelspraktijken.

+ Colportagewet.

+ Prijzenwet.

+ Bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot consumentenbescherming (o.a. algemene voorwaarden en garanties).

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

+ Vaststelling werkplan Consumentenautoriteit, inclusief Handhavings-plan en de werkzaamheden van de autoriteit die beogen het aantal collectieve inbreuken op het consumentenrecht terug te dringen.

+ Bevorderen van de kennis van consumenten en ondernemers met betrekking tot de consumentenrechten. Het Gezamenlijk Informatieloket van de NMa, OPTa en Consumentenautoriteit zal zowel per telefoon als per email en website consumenten en bedrijven informeren over hun rechten en plichten.

+ Verbeteren werking geschillencommissies (uitbreiden aantal geschillencommissies en versnellen afhandeling geschillen).

+ Invoeren Wet Oneerlijke Handelspraktijken zodat dergelijke praktijken in de Nederlandse economie worden voorkomen en waar nodig beëindigd. Dat zal leiden tot meer vertrouwen bij consumenten, maar ook bij eerlijk opererende bedrijven. Het betreft een gedeeltelijke implementatie van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken (resterend deel van de richtlijn wordt in het Burgerlijk Wetboek geïmplementeerd door de Minister van Justitie). Voorziene inwerkingtreding begin 2007.

Toelichting prestatie-indicatoren:

De indicator «Aantal contactmomenten Informatieloket» geeft aan hoeveel contactmomenten het gezamenlijk Informatieloket van CA, NMa-Dte en Opta met consumenten zal hebben. Deze contacten zijn er in de eerste plaats op gericht de kennis bij consumenten (en bedrijven) te vergroten ten aanzien van de rechten en plichten voortvloeiend uit het consumentenrecht. Het loket zal medio 2006 van start gaan. De Consumentenbond zal in de 2e helft van 2006 zijn individuele juridische adviesdienst afbouwen. Naar verwachting zal dit leiden tot een verschuiving van vragen richting het gezamenlijk Informatieloket.

De indicator «Aantal geschillencommissies» meet hoeveel nieuwe geschillencommissies, werkend onder de vlag van de Stichting Geschillencommissies, in 2006 en 2007 operationeel zijn en worden. Het Ministerie van Economische Zaken faciliteert daarbij zowel brancheorganisaties, door bestaande algemene voorwaarden via een quick scan te onderzoeken op onredelijk bezwarende bepalingen, als de Consumen-

tenbond. Op die manier wordt de weg geëffend voor ondernemers en consumentenorganisaties om tot oprichting van nieuwe commissies te komen.

Verwijzingen beleidstukken

+ Wet Handhaving Consumentenbescherming (Kamerstukken II,

2005–2006, 30 411 nr’s. 1 e.v.) + Strategisch actieprogramma: een versterkte consumentaliteit

(Kamerstukken II, 2003–2004, 27 879, nr. 9) + Brief oprichting Consumentenautoriteit (Kamerstukken II, 2004–2005,

27 879, nr. 11)

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

2 Een sterk innovatievermogen

Algemene doelstelling

Een sterker innovatievermogen van de Nederlandse economie.

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Om de positieve externe effecten van innovatie en R&D te verzilveren en duurzame economische groei te realiseren voert EZ innovatiebeleid. Moderne economieën concurreren vooral op kennis en innovatie en zijn dus afhankelijk van constante vernieuwing van producten, diensten en processen. Versterking van het innovatievermogen vormt dan ook een belangrijk onderdeel van de Lissabon-agenda, waarin staat dat Europa in 2010 de meest dynamische en concurrerende kenniseconomie van de wereld moet zijn. Hierbij wordt onder innovatievermogen verstaan de verzameling kennis, competenties en middelen die een bedrijf nodig heeft om innovaties te kunnen realiseren. Om het innovatievermogen te bevorderen werkt EZ aan optimale omstandigheden voor innovatie door bedrijven (fiscaal, regelgeving, etc), een transparant basispakket gericht op met name het MKB en een programmatisch pakket gericht op voor de Nederlandse economie belangrijke innovatiethema’s. EZ levert dus ondersteuning op maat, bijvoorbeeld met de nieuwe innovatievouchers.

Verantwoordelijkheid

De Minister van EZ is verantwoordelijk voor optimale innovatiecondities voor bedrijven, de uitvoering van innovatiestimuleringsmaatregelen en samen met OCW voor een goede samenwerking tussen kennisinfrastructuur en bedrijfsleven.

Succesfactoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van onder andere:

+ Conjunctuur; conjuncturele factoren beïnvloeden investeringen in R&D en innovatie.

+ Bereidheid bij kennisinstellingen om bijdrage te leveren aan vercommercialisering van kennis.

+ Dynamiek; door toename van het aantal starters en snelle groeiers wordt de innovativiteit van de economie beïnvloed.

Kengetallen

In bovenstaande tabel staan kengetallen die een indruk geven van het innovatievermogen van de Nederlandse economie.

In het European Innovation Scoreboard worden landen met elkaar vergeleken op een groot aantal indicatoren. Nederland scoort ten opzichte van het EU-gemiddelde goed bij het aantal octrooien, de omvang van de publieke R&D-uitgaven en het levenlang leren, maar onder het gemiddelde bij private R&D-uitgaven, de omzet met nieuwe en verbeterde producten en het aantal afgestudeerden in wetenschap en techniek. In 2005 is de positie van Nederland licht verbeterd.

De streefwaarde voor 2010 is gebaseerd op de Nederlandse invulling van de Lissabon-ambitie, die inhoudt dat Nederland ernaar streeft om in 2010 tot de kopgroep van Europa te behoren op het terrein van innovatie (Kabinetsnota «De Kenniseconomie in zicht» (2000), Innovatiebrief «In actie voor innovatie» van de Minister van EZ (2003) en Hoofdlijnenakkoord van Kabinet Balkenende II (2003).

Onze ambitie voor de R&D-uitgaven is verwoord in de Barcelona-doelstelling. Nederland ambieert voor de totale R&D-uitgaven een waarde van 3% van het BBP in 2010. Voor de private R&D-uitgaven is dit vertaald in een streefwaarde van 2% van het BBP in 2010. Voor de publieke R&D-uitgaven is de streefwaarde derhalve 1% van het BBP in 2010.

Verwijzingen beleidsstukken

«Sterke basis voor topprestaties» (Kamerstukken II, 2004–2005, 29 800

XIII, nr. 73)

Tussenstand Sterke basis voor topprestaties (Kamerstukken II,

2005–2006, 30 300 XIII, nr. 83)

Octrooibeleid (Kamerstukken II, 2005–2006, 30 635, nr. 1)

Innovatiebevorderend inkoopbeleid bij de overheid (Kamerstukken II,

2005–2006, 30 300 XIII, nr. 87)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

• * 

  Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2006 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Grafiek budgetflexibiliteit per operationeel doel

Markt en spelregels

Het zorgen voor een stabiele macro-economische omgeving, met ondermeer goed werkende (internationale) markten, heldere wet- en regelgeving en een aantrekkelijk fiscaal klimaat.

OD 1 Motivatie

Instrumenten

Kennisbescherming

Om kennisbescherming en het stimuleren van het gebruik van kennis door anderen te realiseren werkt EZ aan een uitgebalanceerd intellectueel eigendomsysteem. Een goed gebruik van het systeem van intellectueel eigendom versterkt de Nederlandse innovatiekracht. Met name starters en het MKB kunnen profiteren van de voordelen van het octrooisysteem.

+ Wetgeving: Rijksoctrooiwet ’95, Benelux Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom, Europees Octrooiverdrag en Agreement on Trade Related aspects of Intellectual Property Rights..

+ Octrooicentrum Nederland (OCNL): de organisatie die het Nederlandse Octrooisysteem uitvoert en het gebruik ervan stimuleert.

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

+ Rijksoctrooiwet:De Rijksoctrooiwet 1995 wordt aangepast en mogelijk in 2007 met de Tweede Kamer besproken. De essentie van de aanpassing is de drempelkosten bij de aanvraag te verlagen, de kwaliteit van het octrooi te verhogen (afschaffen 6-jarig octrooi) en de taksen voor de instandhouding progressiever te maken.

+ Kennisexploitatie evenement:begin 2007 vindt een groot kennisexploitatie evenement plaats als uitvloeisel van het Innovatieplatform en in samenwerking met onder andere de VSNU en OCW. Doel is om de resultaten van de afgelopen jaren op dit beleidsterrein te presenteren en aan te geven welke problemen in de periode 2007 en verder moeten worden aangepakt.

+ Toekomst communautair Europees octrooibestel:de Europese

Commissie komt eind 2006 met voorstellen voor de toekomst van het octrooibestel in Europa. De belangrijkste items zijn de vermindering van de relatief en absoluut hoge aanvraagkosten, met name vertalingen, en de realisatie van één gemeenschappelijke rechtspraak. Inzet voor Nederland blijft een gemeenschapsoctrooi. Voor de nabije toekomst is het vertalingenprotocol (minder vertaalkosten) en de EPLA (European Patent Litigation Agreement), voor het stroomlijnen van de rechtspraak van groot belang.

+ Toekomst mondiaal octrooibestel:verdere harmonisatie-afspraken op mondiaal niveau bevinden zich in een impasse. In 2007 moeten wat

Nederland betreft oplossingen worden gevonden voor de noodzakelijke harmonisatie van de inhoud van het octrooirecht tussen alle octrooibureau’s. De ontwikkelingslanden stellen daarbij als voorwaarde dat veel meer tegemoet wordt gekomen aan hun belangen. Daarnaast bestaat wereldwijd bezorgheid over de sterke toename van het aantal octrooiaanvragen gerelateerd aan de afnemende kwaliteit hiervan.

Ethische aspecten:in 2007 zal een notitie verschijnen over ethische aspecten van octrooiverlening voor biotechnologische uitvindingen. Deze notitie is toegezegd aan de Eerste en Tweede Kamer bij de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel ter implementatie van richtlijn 98/44/EG i betreffende de rechtsbescherming van biotechnologi-sche uitvindingen.

Bron: Eurostat (database) en CBS (tussen haakjes het EU-15 gemiddelde).

Toelichting

Met de gekozen streefwaarde (gemiddelde van EU-15) voor het aandeel van de innovatieve bedrijven dat in 2010 octrooien heeft aangevraagd laat Nederland zien dat het wil meetellen als het gaat om de ontwikkeling van octrooien. Hoewel er nog geen cijfers bekend zijn van andere landen, laten de cijfers voor Nederland voor 2004 zien dat het aandeel voor de industriële bedrijven is geconsolideerd ten opzichte van 2000 en dat het aandeel van de diensten iets onder het EU-15 gemiddelde blijft. In 2002 is de desbetreffende vraag niet in de CBS-enquête meegenomen.

Basispakket OD 2: Motivatie

Informatie, advies en het breder georiënteerde instrumentarium

Meer bedrijven die meer (technologische) kennis ontwikkelen en benutten

Om te komen tot meer innovatieve bedrijvigheid (bedrijven die kennis ontwikkelen en benutten) en daarmee versterking van het duurzame economische groeivermogen kent EZ een aantal instrumenten die knelpunten voor bedrijven die innovatie in de weg staan, aanpakt. EZ streeft naar een eenvoudig en toegankelijk instrumentarium waarmee bedrijven snel en op maat geholpen worden t.a.v. bijvoorbeeld zaken als durfkapitaal.

Instrumenten

Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO):de WBSO

compenseert bedrijven via een fiscale afdrachtskorting voor de hogere

loonkosten in Nederland voor R&D-personeel.

Innovatievouchers:een innovatievoucher ondersteunt een ondernemer

bij het inkopen van kennis bij een kennisinstelling naar keuze. Het

instrument heeft als doel de wisselwerking tussen het MKB en

kennisinstellingen te vergroten.

Innovatie Prestatie Contract (IPC):een IPC is een overeenkomst tussen

de overheid en circa 30 individuele bedrijven om innovatie te stimuleren binnen deze groep bedrijven.

+ TechnoPartner:organisatie die het ondernemersklimaat voor technostarters (een bedrijf dat minder dan 5 jaar bestaat en actief is in een technologische branche) langs drie wegen bevordert. Ten eerste het Technopartner Label waarmee technostarters makkelijker zakelijk krediet kunnen aanvragen. Ten tweede de TechnoPartner SEED-faciliteit die zich richt op de verbetering van het aanbod van risicokapitaal voor technostarters. Ten derde de Subsidieregeling Kennisexploitatie (SKE) die zich richt op het stimuleren van kennisinstellingen om technostarters voort te brengen.

+ Syntens:landelijk netwerk met als doel het MKB aan te zetten tot

succesvol innoveren. Syntens geeft voorlichting, advies en ondersteuning op het gebied van innovatie.

+ SBIR:SBIR staat voor Small Business Innovation Research Programme. Het is een Amerikaans model, waarbij de overheid opdrachten voor innovatief onderzoek op maatschappelijke thema’s aan het MKB uitbesteedt.

+ Launching customer:de overheid kan door haar inkoop- en aanbestedingsbeleid een bijdrage leveren aan innovatie in de marktsector. Dit is uitgewerkt in het actieplan «De overheid als Launching Customer» (Kamerstukken II, 2005–2006, 30 300 X III, nr. 87).

+ Netwerk Technisch Wetenschappelijke Attachés (TWA’s):TWA’s verzamelen inlichtingen over wetenschap, technologie, innovatief ondernemerschap en innovatiebeleid ten behoeve van Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en de overheid. TWA’s zijn gestationeerd in Noord-Amerika, Azië en de EU.

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

+ De WBSO wordt voor ondernemers vereenvoudigd. Zo wordt het werkelijk uurloon vervangen door een gemiddeld uurloon. In 2006 is de evaluatie van de WBSO gestart. De resultaten zullen in 2007 worden geïmplementeerd.

+ De verstrekking van maximaal 6 000 innovatievouchers aan ondernemers.

+ In 2006 is uit het Fes een bedrag van € 5 mln toegekend voor een uitbreiding van de SKE-regeling, gericht op creatieve ondernemingen en kennisinstellingen. Deze regeling heeft als doel dat wetenschappelijke kennis sneller wordt benut door creatieve technostarters van binnen en buiten een kennisinstelling.

+ Het TechnoPartnerprogramma wordt geïnternationaliseerd door verdere samenwerking met de VS en China.

+ SBIR (Small Business Innovation Research Programma). In 2006 hebben V&W, LNV en Defensie net als EZ SBIR pilots gestart. In 2007 vindt besluitvorming plaats over structurele invoering van SBIR samen met andere departementen en kennisinstellingen als NWO, TNO en GTI’s. Het innovatieplatform heeft dit geadviseerd in haar rapport «Grenzen zoeken, grenzen verleggen» uit 2005.

+ In 2007 zullen de TWA’s in samenwerking met BZK, JUS, kennisinstellingen en R&D afdelingen van ondernemingen (bv. TNO, NEDAP) extra aandacht schenken aan met name technologische innovaties op het gebied van openbare orde en veiligheid.

• * 

  Direct declarabele uren.

Toelichting

¹ CBS (2006), Het Nederlandse ondernemingsklimaat in cijfers, Voorburg/Heerlen.

Innovatieve bedrijven in het MKB en omzetaandeel van nieuwe en verbeterde producten

In 2002 is het percentage innovatieve bedrijven in het MKB (in de industrie en de diensten) sterk gedaald ten opzichte van 2000. In samenhang hiermee is ook het omzetaandeel van nieuwe en verbeterde producten (in de industrie en de diensten) sterk gedaald. In 2004 is enige verbetering opgetreden bij het percentage innovatieve bedrijven. Bij het omzetaandeel van nieuwe en verbeterde producten is die verbetering in 2004 nog niet zichtbaar (tegenover een lichte stijging in de diensten staat een lichte daling in de industrie in vergelijking met 2002). De verklaring voor de sterk gedaalde cijfers ten opzichte van 2000 lijkt gezocht te kunnen worden in economische onzekerheid bij bedrijven, samenhangend met de terroristische aanslagen op 11 september 2001 in de Verenigde Staten en de sterke teruggang van de conjunctuur in de jaren na 2000¹. Het lijkt erop dat veel bedrijven een pas op de plaats hebben gemaakt en innovatieinspanningen hebben uitgesteld vanwege een verminderd vertrouwen in

de economie. Er zijn nog onvoldoende gegevens voor andere landen beschikbaar om te kunnen beoordelen hoe de sterke daling in Nederland zich verhoudt tot de ontwikkeling in andere landen.

WBSO

De keuze voor de indicator WBSO in arbeidsjaren hangt samen met het doel van de WBSO, namelijk het verhogen van de R&D-intensiteit in Nederland.

In 2005 waren er 13 420 WBSO-aanvragers waarvan 955 zelfstandigen. Het streven is een toename van het aantal arbeidsjaren in lijn met R&D-uitgaven bedrijven.

Innovatievouchers

De eisen die worden gesteld bij de aanvraag van een voucher zijn zo laag mogelijk. Toch ligt het feitelijke gebruik bij de pilots op een hoog niveau. In 2006 is het systeem opgeschaald naar 6000 vouchers. Bij de helft daarvan (de vouchers van € 7500) is een eigen bijdrage van € 2500 geïntroduceerd. De overige 3000 vouchers zijn verlaagd naar € 2500 en kennen geen eigen bijdrage. Er is een behoorlijke kans dat het verzilveringspercentage zal dalen. In dat geval zal opnieuw bezien moeten worden of het aantal vouchers en de eigen bijdrage aangepast moeten worden.

Programmatisch pakket

OD 3: Motivatie

Instrumenten

het bereiken van topprestaties en excellentie op een aantal geselecteerde gebieden waar Nederland in de toekomst kan uitblinken.

Topprestaties op innovatiethema’s

Naast algemeen innovatiebeleid voert EZ gericht beleid op een aantal gebieden dat een sterke uitstraling op de Nederlandse economie heeft. Door middel van zogenaamde innovatieprogramma’s werkt EZ aan sterke en internationaal toonaangevende clusters die een belangrijke bijdrage leveren aan toekomstige innovaties en daarmee duurzame economische groei. In de innovatieprogramma’s kan het gaan om een breed scala aan acties (bijv. aanpakken hinderlijke regelgeving, financiële ondersteuning van onderzoek, makelen en schakelen, bevorderen starters, etc.).

+ Innovatieomnibus:het juridische kader op basis waarvan de

innovatieprogramma’s financieel worden ondersteund. Begin 2008 treedt de definitieve Innovatie-omnibus regeling in werking. Een groot aantal van de huidige innovatie-instrumenten gaat (in het kader van de herijking van het instrumentarium) op in de zogenaamde Innovatieomnibus, namelijk

• 1. 

  IS-regeling:stimuleert excellente technologische samenwerking tussen bedrijven en publieke kennisinstellingen.

• 2. 

  Bijdrage aan Technologische Top Instituten (TTI’s):Vier TTI’s, medegefinancierd en vormgegeven door kennisinstellingen en bedrijven zorgen in meerjarige programma’s voor strategisch onderzoek op de gebieden: Telematica, Metalen, Polymeren en Voeding.

• 3. 

  Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma’s (IOP’s):versterken het strategisch onderzoek door de Nederlandse kennisinstellingen in de richting van de innovatiebehoefte van het bedrijfsleven. Er lopen in 2007 nog 10 IOP’s.

• 4. 

  Technologiestichting STW:via deze stichting stimuleert EZ de

¹ EZ voert de regie over de thema’s «High Tech systemen en Materialen» en «Energie» en is penvoerder voor de GTI’s MARIN en ECN (artikel 4). MARIN verricht onderzoek, ontwikkelt toepassingen en verspreidt kennis ten behoeve van de versterking van het innovatief vermogen van het maritieme bedrijfsleven en de overheid. V&W is penvoerder voor de instituten NLR en WL/Delft Hydraulics.

ontwikkeling van vraaggericht excellent technisch-wetenschappelijk onderzoek aan de Nederlandse universitaire onderzoeksinstellingen.

• 5. 

  Point One (voorheen Micro-elektronicastimulering):vanuit micro-elektronica stimulering worden meerjarige nationale en internationale samenwerkingsprojecten tussen bedrijven en kennisinstellingen gestimuleerd via de EUREKA-programma’s ITEA (Information Technology for European Advancement) en MEDEA+ (Micro-electronics Development for European Applications). Voor de periode 2009–2011 zal het budget verhoogd worden met € 6,2 mln per jaar.

• 6. 

  TTI Water:betreft het opzetten van een technologisch topinstituut met als doel uitvoering van onderzoek naar drink- en industriewater, afvalwaterzuivering, interactie in natuurlijke systemen en sensortechnologie van water. Van de € 35 mln Fes-bijdrage is

€ 17,5 mln nog in het Fes gereserveerd.

• 7. 

  Centre for Translational Molecular Medicine (CTMM):heeft als doel om (inter)nationaal een leidende rol te spelen in de ontwikkeling van molecular diagnosticsen molecular imagingtechnologieën. Deze ontwikkelingen dienen predispositie, vroegtijdige diagnose en gepersonaliseerde behandeling van patiënten mogelijk te maken. Van de € 150 mln Fes-bijdrage is € 75 mln nog in het Fes gereserveerd.

Uitdagersfaciliteit:de experimentele uitdagersfaciliteit is bedoeld voor MKB-ers met hoog innovatieve risicovolle projecten die niet in de innovatieprogramma’s passen. De regeling maakt deel uit van de Kaderregeling Subsidies Innovatieprojecten.

Smart mix:instrument waarmee toponderzoek en de wisselwerking tussen onderzoek en maatschappij wordt versterkt. Met de Smart mix zetten EZ en OCW vanaf 2007 gezamenlijk € 100 mln per jaar in. De eerste Smart mix-programma’s gaan in het voorjaar van start. Besluit subsidies investering kennisinfrastructuur (BSIK), ICES/KIS-3: het Kabinet heeft voor de periode 2004–2008 een bedrag beschikbaar gesteld ten behoeve van voor het bedrijfsleven belangrijke innovatieprojecten (€ 800 mln voor 37 ICES/KIS-3 programma’s, waarvan € 308,9 mln naar de EZ-begroting is gegaan ten behoeve van 11 programma’s).

TNO en de Grote Technologische Instituten (GTI’s: Waterloopkundig Laboratorium/Delft Hydraulics, MARIN en het Nationaal Lucht en Ruimtevaartlaboratorium):TNO en GTI’s ontwikkelen (interdepartementale) programma’s op een aantal rijksbreed geformuleerde thema’s met als doel het bevorderen van technologisch hoogwaardig onder-zoek.¹ Meer vraagsturing staat centraal in de aansturing van TNO en de GTI’s.

Regieorgaan ICT:richt zich op het bevorderen van de samenhang, volume en kwaliteit in het Nederlandse ICT-onderzoek. Luchtvaart:EZ kent drie instrumenten ter versterking van het Nederlandse luchtvaartcluster (Kamerstuk II, 2005–2006, 25 820 nr. 13):

• 1. 

  Civiele luchtvaartontwikkeling (algemeen):behoud en versterking van de kennisbasis van het luchtvaartcluster via het Strategisch Researchprogramma (SRP).

• 2. 

  Luchtvaartkredietfaciliteit:om het cluster in staat te stellen te participeren in vliegtuigbouwprogramma’s van Airbus is in totaal € 70 miljoen (jaarlijks € 14 miljoen) beschikbaar voor kredietverstrekking (Kamerstuk 2005–2006, 25 820, nr.13).

• 3. 

  Bijdrage aan NIVR:stichting die regelingen en programma’s

uitvoert op het gebied van lucht- en ruimtevaart voor hoofdzakelijk het ministerie van EZ. Internationale ruimtevaart:Nederland is in internationaal kader via het Europese Agentschap voor Ruimtevaart (ESA) en de EU betrokken bij ruimtevaartprogramma’s.

EU-Kaderprogramma:dit programma is erop gericht om het onderzoeks- en innovatievermogen te verhogen door het bevorderen van grensoverschrijdende wetenschappelijke en technologische samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen uit de lidstaten.

¹ Dit gebeurt via vier programmalijnen op excellente R&D, open innovatie, een centrale rol voor MKB en start-ups en het bevorderen en benutten van menselijk kapitaal. Reeds lopende initiatieven zijn: het Holst Centre, het Embedded Systems Institute (ESI), MicroNed en NanoNed (BSIK- programma’s) en de grote strategische Eureka-projecten op het gebied van micro-electronicastimulering ITEA en MEDEA+.

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten: + In 2007 zijn innovatieprogramma’s in uitvoering op de gebieden High Tech Systemen en Materialen (HTSM), Flowers & Food, Water en Creatieve Industrie. Overwogen wordt om in 2007 ook voor Chemie en Life Sciences & Health programma’s te starten. Hieronder per thema enkele highlights.

– High-tech Systemen en materialen (HTSM);op het gebied van nano-elektronica en embedded systemen is in 2006 het innovatieprogramma Point-One tot stand gekomen. Het doel van dit programma is in de wereld toonaangevend worden op dit gebied door intensieve samenwerking tussen bedrijven en kennis-instellingen.¹

– Flowers&Food;de Food en Nutrition Delta is in 2006 tot stand gekomen. Binnen het FND-programma willen de betrokken bedrijven en kennisinstellingen zich richten op de onderwerpen voeding en gezondheid. Meer in het bijzonder gaat het dan om voedselkwaliteit, smaakstructuur en voedselveiligheid, kortweg «gezond, gemakkelijk en lekker». Onderdeel ervan is de uitbouw van het TTI WCFS tot WCFS+, waarvoor vanuit het Fes € 33 mln beschikbaar is. Op het gebied van Flowers is in 2006 het Technologische topinstituut (TTI) Groene Genetica opgericht. Hiervoor is een Fes-bijdrage toegekend van € 20 mln via de begroting van het ministerie van LNV. Wat betreft specifieke activiteiten op het gebied van de tuinbouw ligt het voortouw bij LNV.

– Water;in 2006 zijn op initiatief van het bedrijfsleven binnen dit brede gebied voor watertechnologie en het maritieme cluster innovatieprogramma’s uitgewerkt. Ten behoeve van excellent onderzoek naar waterzuivering zijn de mogelijkheden voor een TTI verkend. Projecten binnen deze programma’s worden in 2007 gestart.

– Creatieve Industrie;het Programma voor de Creatieve Industrie heeft als doel het creatieve vermogen van het Nederlandse bedrijfsleven te versterken. Voor dit programma heeft het kabinet in 2006 ruim € 15 mln uitgetrokken. Het programma is experimenteel en tijdelijk van aard. Eind 2006 rapporteren EZ en OCW de voortgang aan de Kamer. In 2007 wordt bezien of het programma een vervolg krijgt.

– Chemie;in 2007 worden de plannen van de sector in nauw overleg met EZ nader geconcretiseerd. Onderdeel van het innovatieprogramma Chemie is het onderzoeksprogramma Publiek Privaat Samenwerkingsverband (PPS) Scheidingstechnologie (€ 15 mln). Doel van dit programma is het realiseren van fundamentele innovaties in de scheidingstechnologie. Het PPS zal doorbraaktech-nologieën ontwikkelen die nodig zijn voor bijvoorbeeld schonere en goedkopere productie van (bio-)brand- en grondstoffen en voor het kosteneffectief produceren van voedingen farma-producten.

– Life Sciences&Health;in 2006 wordt geïnventariseerd of en op welk specifiek terrein binnen Life Sciences & Health een innovatieprogramma kan worden ontwikkeld. Dit gebeurt in een brede initiatiefgroep met onder andere het in 2006 opgerichte Topinstituut Pharma (multinationals, het MKB en andere platforms). Aan TI Pharma is een Fes-bijdrage van € 130 mln toegekend. Deze bijdrage staat op de begroting van het ministerie van VWS. KP7; In de eerste helft van 2007 zal het 7e EU Kaderprogramma (KP7) van start gaan. In het eerste kwartaal zal een landelijk congres worden georganiseerd om Nederlandse deelnemers (kennisinstellingen, bedrijven en overheden) te informeren over de mogelijkheden die KP7 biedt. Nieuw binnen KP7 zijn de instrumenten European Research Council, gezamenlijke technologische initiatieven en artikel 169 projecten zoals Eurostars (een synergieproject van het KP met Eureka, dat met name ten goede komt aan het MKB).

Kengetallen

Waarde 2000

Waarde 2002

Waarde 2004

Aantal aangevraagde Europese octrooien per miljoen personen van de beroepsbevolking

Bron: Eurostat (database) (tussen haakjes de positie van NL in de EU-25)

480 (5e)

469 (4e)

Nog niet beschikbaar*.

• * 

  Naar verwachting komen de cijfers in 2007 beschikbaar.

• * 

  Voor dit kengetal is geen ambitie opgenomen. In het najaar van 2006 komen naar verwachting de cijfers van de andere lidstaten over 2004 beschikbaar. In het jaarverslag over 2006 zal in de toelichting op deze indicator worden ingegaan op de positie van Nederland in de EU.

Toelichting

Naast de kengetallen aantal Europese octrooien en aandeel innovatieve bedrijven dat innoveert in samenwerking met universiteiten en met kennisinstellingen overweegt EZ om voor elk innovatieprogramma een identiek kengetal op te nemen. In de begroting 2008 wordt hierover nadere informatie opgenomen.

Het aantal Europese octrooien per miljoen personen van de beroepsbevolking is een belangrijke indicator voor onze positie met betrekking tot kennisontwikkeling in Europa. Omdat we tot de top willen (blijven) behoren streven we naar een positie in de top vijf van Europa. De toonaangevende clusters leveren een belangrijke bijdrage aan het realiseren van deze doelstelling.

Het kengetal samenwerking aantal innovatieve bedrijven dat innoveert in samenwerking met universiteiten, respectievelijk researchinstellingen onderstreept het belang van een goede samenwerking tussen bedrijven

en kennisinstellingen op innovatiethema’s. Deze samenwerking maakt topprestaties mogelijk en vormt daarmee een belangrijke voorwaarde voor het realiseren van onze ambitie.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

3 Een concurrerend ondernemingsklimaat

Algemene doelstelling

Scheppen van een concurrerend ondernemingsklimaat voor bestaande bedrijven en nieuwe ondernemers

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Ondernemerschap is een onmisbare voorwaarde voor duurzame economische groei. Starters, snelle groeiers en gevestigde bedrijven scheppen nieuwe banen en brengen dynamiek en innovatie. Om het ondernemerschap te bevorderen pakt EZ knelpunten aan en voert gericht beleid om kansen voor ondernemers te benutten. Belangrijke knelpunten voor ondernemers liggen in de hoge administratieve lasten, het ontbreken van een goed level playing field (bijvoorbeeld in de scheepsbouwsector en de defensiegerelateerde industrie) en de werking van de kapitaalmarkt (bijvoorbeeld gebrekkige toegang voor starters en snelle groeiers). Verder werkt EZ samen met de regio’s aan het benutten van regionale kansen die van nationale betekenis zijn (bijvoorbeeld creatieve industrie in de Noordvleugel Randstad, tuinbouw in de Zuidvleugel Randstad, en procesindustrie in Zuidwest Nederland).

Verantwoordelijkheid

De Minister van EZ is verantwoordelijk voor het scheppen van goede omstandigheden voor bedrijven om te kunnen ondernemen, het wegnemen van knelpunten die het ondernemen belemmeren en het faciliteren van kansen om te kunnen ondernemen. Hiertoe kent EZ eigen instrumenten (bijvoorbeeld BBMKB, etc), maar wordt ook geïntervenieerd richting andere overheden op terreinen als ruimte, milieuregelgeving en de fiscaliteit.

Succesfactoren

Het behalen van deze doelstelling hangt af van:

+ De mate van concurrentieverstoring door andere landen (bijvoorbeeld in de scheepsbouwsector) en ontwikkelingen in EU/WTO-kader.

+ Ontwikkelingen in de marktsector ten aanzien van aanbod van kredieten en durfkapitaal.

+ Bereidheid en vermogen van andere (bijvoorbeeld regionale)

overheden om ruimte te scheppen voor een concurrerend ondernemingsklimaat.

Toelichting

Bovenstaande indicatoren geven een indruk van de Nederlandse concurrentiekracht.

Het World Economic Forumpubliceert jaarlijks twee ranglijsten waar landen op belangrijke deelaspecten van het vestigings- en investeringsklimaat worden vergeleken (Global Competitiveness Report). In 2000 bevond Nederland zich op beide ranglijsten nog in de top 5. In 2005 stond Nederland bij de Growth Competitiveness Indexop een 11e plaats en bij de Business Competitiveness Indexop een 9e plaats. De positie van Nederland bij de Growth Competitiveness Indexis een plaats verbeterd ten opzichte van 2004. De ambitie is om in 2007 bij beide indices weer in de top 5 te staan.

Naast de scores van Nederland op de wereldranglijsten van het World Economic Forum is de investeringsquote van bedrijven als kengetal opgenomen voor het onderneming- en investeringsklimaat. Met een waarde van 14,5% in 2005 ligt de investeringsquote in historisch perspectief op een laag niveau, wat samenhangt met de laagconjunctuur van de afgelopen jaren. Voor 2007 wordt als streefwaarde uitgegaan van de raming van het CPB (Centraal Economisch Plan 2006) voor dat jaar: een toename naar 15,4%. Voor de langere termijn wordt een terugkeer nagestreefd naar het structureel hogere niveau van de jaren negentig: gemiddeld 17¹⁄2%.

Verwijzingen beleidsstukken                  + Industriebrief 2004 – Hart voor de industrie (Kamerstukken II, 2004–

2005, 29 826, nr.1) + «Kiezen voor Groei» (Kamerstukken II, 2003–2004, 29 696, nr. 1) + In actie voor ondernemers (Kamerstukken II, 2003–2004, 29 200 XIII, nr.

• 36) 

  + Pieken in de Delta (Kamerstukken II, 2003–2004, 26 697, nr. 1) + «De kenniseconomie in zicht» (Kamerstukken II, 2005–2006, 27 406, nr.

• 57) 

  + «Sterke basis voor topprestaties» (Kamerstukken II, 2004–2005, 29 800

XIII, nr. 73) + Vernieuwde Toeristische Agenda (Kamerstukken II, 2004–2005, 26 419,

nr. 21) + Samenwerken aan de krachtige stad, uitwerking stelsel Grotesteden-beleid GSB III (Kamerstukken II, 2003–2004, 21 062, nr. 116) + Prestatie convenanten Grotestedenbeleid 2005–2009 (Kamerstukken II,

2004–2005, 30 128, nr. 1)

Tabel budgettaire gevolgen van beleid

• * 

  Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2006 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

Grafiek budgetflexibiliteit per operationeel doel

Markt en spelregels

OD 1: Motivatie

Instrumenten

Het zorgen voor een stabiele macro-economische omgeving, goed werkende (internationale) markten, heldere wet- en regelgeving en een aantrekkelijk fiscaal klimaat.

Bevorderen level playing field

Oneerlijke concurrentie tegen Nederlandse bedrijven tegengaan. Bedrijven en branches lopen soms tegen marktverstoringen aan die veroorzaakt zijn door overheidsoptreden. Om hieraan tegemoet te komen en te zorgen voor een eerlijker speelveld (level playing field) werkt EZ aan het verhelpen van deze marktverstoringen. In eerste instantie doet EZ dit bij voorkeur via o.a. de EU en de WTO (zie tevens artikel 1 en 5). Soms echter is het noodzakelijk om de verstoring op nationaal niveau te repareren via gerichte maatregelen zoals in de scheepsbouw, de luchtvaartindustrie en de defensiegerelateerde industrie. Tot slot worden de EU-staatssteunkaders vernieuwd. Hierdoor kunnen de bestaande verhoudingen binnen specifieke sectoren beïnvloed worden. De inzet zal daarom niet langer alleen gericht zijn op actuele verstoringen van het level playing field, maar in toenemende mate is het ook van belang te anticiperen op potentiële verstoringen en het voorkomen hiervan.

Algemeen:

EZ draagt via o.a. de WTO en het Crashteam (zie artikel 5); het EU steunkader en SOLVIT (artikel 1) en het luchtvaartbeleid (zie artikel 2) bij aan een level playing field voor bedrijven.

Daarnaast bestaat een aantal specifieke instrumenten:

+ Borgstellingsregeling Scheepsbouw;het krediet dat de scheepsbouwer betrekt bij de bank wordt voor maximaal 80% gegarandeerd door het Rijk gedurende de periode van de bouw. Het garantieplafond bedraagt voor 2007 € 1 miljard. Hiermee worden de nadelen van de acties van andere landen op dit terrein weggenomen.

+ Subsidieregeling Innovatieve Zeescheepsnieuwbouw;andere lidstaten van de Europese Unie stimuleren met specifieke regelingen R&D in de scheepsbouw. Deze regeling herstelt het level playing field voor de innovatieve Nederlandse zeescheepsbouw.

+ Compensatiebeleid defensie gerelateerde industrie;bij aanschaf van defensiematerieel in het buitenland wordt vaak een tegenlevering bedongen bij de Nederlandse industrie. Door middel van het compensatiebeleid werkt EZ aan een goede positie van Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen op de internationale markt voor defensiematerieel.

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten:

+ De Strategische Visie op de defensiegerelateerde industrie die de Ministeries van Defensie en EZ in 2006 opstellen wordt geïmplementeerd.

+ Binnen het compensatiebeleid blijft een zo hoog mogelijk percentage invulling binnen de defensiegerelateerde industrie de eerste prioriteit en wordt met civiele projecten speciale aandacht gegeven aan kansen voor jonge en innovatieve bedrijven.

+ De eerste afdrachten van Nederlandse bedrijven over de gerealiseerde omzet voor de JSF worden verwacht.

Start van de subsidieregeling innovatieve zeescheepsnieuwbouw. Met de regeling wordt naast reparatie van het level playing field tevens de samenwerking tussen maritieme bedrijven en kennisinstellingen verbeterd. De regeling maakt een subsidie mogelijk van 20% op de kosten van een innovatieproject bij de bouw van een schip.

Prestatie-indicator

Waarde 2004

Waarde 2005

Ambitie 2007

Gerealiseerde invulling compensatieverplichtingen*

322 mln (412 mln)

573 mln (443 mln)

Minimaal 450 mln per jaar.

Bron: Compensatie administratiesysteem ministerie van EZ, tussen haakjes het 5-jaars voorschrijdend gemiddelde.

• * 

  Het bedrag dat door buitenlandse overheden bij Nederlandse bedrijven wordt besteed als compensatie voor bestedingen van het Ministerie van Defensie in buitenlands materieel.

Basispakket OD 2: Motivatie

Toelichting: Op basis van ervaringen uit het verleden geeft dit bedrag de minimum inspanning aan die jaarlijks moet worden verricht om de compensatieverplichtingen tijdig in te vullen. De realisatie 2004 en 2005 verschilt ten opzichte van eerder gerapporteerde cijfers die niet juist bleken te zijn.

Informatie, advies en het breder georiënteerde instrumentarium

Stimuleren meer en beter ondernemerschap

Duurzaam ondernemerschap is essentieel voor het groeivermogen van de economie. EZ stimuleert ondernemerschap in algemene zin door verbetering van de omstandigheden voor ondernemers, zoals het verbeteren van de werking van de kapitaalmarkt, het scheppen van een gunstig fiscaal klimaat, het verminderen van de administratieve lasten en strijdige regels, een goede toegang tot advies en kennis voor (startende) ondernemers via o.a. dienstverlening van de Kamers van Koophandel. Daarnaast wordt ondernemerschap gestimuleerd in het onderwijs en voor specifieke doelgroepen in de samenleving. Tot slot wordt maatschappelijk verantwoord ondernemerschap (MVO) bevorderd vanwege de positieve externe effecten.

Instrumenten

Betere regelgeving;EZ werkt via verschillende lijnen aan het verminderen van de administratieve lasten die bedrijven hinderen: – Administratieve lasten;«minder regels» voor de ondernemer is één van de hoofdthema’s voor de kabinetten-Balkenende. EZ is medeverantwoordelijk voor de totale reductie van administratieve lasten (AL) en verantwoordelijk voor een aantal trajecten, zoals vermindering en stroomlijning van vergunningen, intensivering Meldpunt Voorgenomen Regelgeving en de aanpak van tegenstrijdige regels. – Project vereenvoudiging vergunningen;doelstelling van het

rijsksbrede Project Vereenvoudiging Vergunningen is het realiseren van een aanzienlijke reductie van de vergunningenlast en de verbetering van het vergunningverleningsproces. De aanpak is gericht op alle vergunningenstelsels bij het rijk en lagere overheden. – Project Aanpak Strijdige Regels;het project streeft naar de

verbetering van de gemeentelijk dienstverlening aan ondernemers, en daardoor het gemeentelijke ondernemingsklimaat. Hierbij wordt intensief samengewerkt met de projecten Vereenvoudiging Vergunningen en het Bedrijvenloket.

Kapitaalmarktinstrumenten;EZ kent verschillende instrumenten om

knelpunten op de kapitaalmarkt weg te nemen:

– BBMKB;de borgstellingsregeling MKB vergroot de toegang van het midden- en kleinbedrijf tot bankkrediet, vooral voor starters, bij bedrijfsoverdrachten en in toenemende mate voor innovatieve bedrijven.

– Groeifaciliteit;er is een nieuwe garantiefaciliteit van start gegaan voor risicodragend vermogen voor MKB-bedrijven. Deze faciliteit zal vooral de financieringsmogelijkheden van snelle groeiers, bedrijfsoverdrachten en starters verbeteren. Zij wordt uitgevoerd door banken en participatiemaatschappijen.

– Overig;naast de voornoemde instrumenten draagt EZ via o.a.

TechnoPartner SEED programma en de uitdagersfaciliteit (zie artikel 2) bij aan een beter werkende markt voor durfkapitaal voor technostarters en snelle groeiers.

Voorlichting aan bedrijven; EZ kent verschillende instrumenten voor

advies aan ondernemers:

– Eerstelijns voorlichting voor bedrijven door de overheid;de

dienstverlening waar een onderneming zich in eerste instantie toe kan richten voor alle overheidsgerelateerde problemen en vragen is het bedrijvenloket. Het bedrijvenloket is per mail, internet en telefoon te bereiken. Daarnaast werkt EZ aan fysieke loketten in de regio (de zogenaamde ondernemerspleinen) in samenwerking met Syntens en de kamers van koophandel.

– Ondernemersklankbord; het Ondernemersklankbord (Okb) levert coaching en advies aan ondernemers uit het MKB met speciale aandacht voor de doelgroepen «onderneming in moeilijkheden», «starter» en «etnisch ondernemerschap».

Instrumenten ter bevordering vanhet (duurzaam)ondernemerschap;

– Fiscale faciliteiten;er bestaat een aantal fiscale faciliteiten om ondernemerschap te bevorderen. Dit betreft bijvoorbeeld de zelfstandigenaftrek, de FOR en de durfkapitaal faciliteit (voorheen Tante Agaath).

– Wet op de Kamers van Koophandel;de herziene Wet op de Kamers van Koophandel zal per 1 januari 2008 in werking treden.

– Het partnership Leren Ondernemen;dit partnership is door EZ en OCW opgericht en heeft tot doel het ondernemerschap een vaste plaats te geven in het onderwijs (van primair tot hoger onderwijs). Voor het realiseren van dit doel worden in de periode 2007–2010 projecten uitgevoerd via de ministeriële regeling «Onderwijs en Ondernemerschap». Dit is gefinancierd uit de Fes-meevaller 2006.

– Corporate Governance Code/Code Tabaksblat (BudgetBevorderen Ondernemerschap);de Monitoring Commissie Corporate Governance Code (de zgn. Commissie Frijns) heeft als taak de actualiteit en bruikbaarheid van de Nederlandse Corporate Governance Code (Code Tabaksblat) te bevorderen en de naleving ervan door de Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen te bewaken. EZ ondersteunt de Monitoring Commissie door financiering en participatie in het secretariaat.

– Kenniscentrum Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (Bijdrage aan instituten);MVO Nederland richt zich via diverse programma’s op het operationaliseren en concreet maken van MVO voor bedrijven.

– Actieplan veilig ondernemen; samen met de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en met het bedrijfsleven wordt gewerkt aan de aanpak van criminaliteit door uitvoering van de Actieplannen Veilig Ondernemen. Het ministerie

van Economische Zaken is verantwoordelijk voor de projecten «Business Improvement District», «Aanpak Urgente Bedrijvenloca-ties», «Cybercrime» en «Deelname detailhandel aan lokale veiligheidsprojecten». + Bèta-techniek;het Deltaplan Bèta-techniek richt zich op stimuleren van de instroom in beta/techniek studies. 2007 is het vierde uitvoeringsjaar van het deltaplan Bèta-techniek. Het Deltaplan wordt uitgevoerd door het Platform Beta/techniek in opdracht van EZ en OCW. + Sociale Innovatie (budget Bevorderen Ondernemerschap);het

actiecentrum sociale innovatie vertaalt de lopende en voorgenomen activiteiten van werkgevers, werknemers, wetenschap e.a. naar een praktisch meerjarenprogramma ter ondersteuning van acties die binnen ondernemingen van de grond moeten komen. De nadruk van de activiteiten ligt op bewustwording en de uitwisseling van kennis van effectieve en succesvolle aanpakken en best practices.

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten: + Het gebruik van de BBMKB is in 2005 en 2006 zodanig fors gestegen dat het budget voor 2006 met € 150 mln is verhoogd. Vanaf 2006 kunnen de toegekende quota per bank tussentijds in het jaar worden aangepast op basis van de actuele benutting in dat jaar, waardoor extra benutting en onderbenutting kunnen worden gematched. De verdeling van de quota binnen de BBMKB over de deelnemende banken wordt meer afgestemd op het feitelijk gebruik. Het overleg met de banken is hierover gaande. + Aanpak administratieve lasten, strijdige regels en hinderlijke vergunningen;

– Implementatie en verder uitwerken van de rijksbrede reductiedoelstelling van 25% minder administratieve lasten. De verwachte cumulatieve reductie voor EZ bedraagt voor de periode 2003–2007 8,8%. – Verder reduceren van de enquêtedruk door het CBS door o.a. het verder ontsluiten van bestaande registraties, dit om dubbele uitvraag van gegevens te voorkomen. Verder vervalt met de introductie van de XBRL-taxonomie, een open standaard voor het samenstellen en elektronisch uitwisselen van bedrijfsrapportages en gegevens via het internet, deels de afzonderlijke gegevens-uitvraag voor de productiestatistieken. De «enquêtevakantie» voor het MKB wordt daarnaast doorgevoerd. Dit betekent dat een ondernemer tijdelijk geen formulieren ontvangt als hij goed heeft meegewerkt. Ook wordt extreme stapeling van enquêtes zoveel mogelijk voorkomen. Om irritatie over enquêtes te minimaliseren zet het CBS in op betere communicatie met berichtgevers over nut en noodzaak van statistieken. – Implementatie van reductie- en vereenvoudigingsvoorstellen, digitalisering vergunningaanvraag en -verlening en het versterken van de gemeentelijke dienstverlening via vorming van een shared service organisaties. Het project vereenvoudiging vergunningen zal zomer 2007 worden afgerond. – Gemeenten en regionale partijen worden middels verschillende projecten en workshops ondersteund bij het wegnemen van hinderlijke (regionale) regelgeving voor ondernemers. Hiertoe zijn o.a. (regionale) convenanten gesloten met de G31 gemeenten. Daarnaast worden de instrumenten voor ondernemers, zoals het meldpunt, de branchewijzers en de sectorale kompassen, voortgezet en uitgebreid.

Bevorderen (duurzaam) ondernemerschap:

– De herziene wet op de kamers van koophandel. De herziene wet zal aansluiten bij de nieuwe kaderwet ZBO’s. Deze nieuwe wet moet nog door de Eerste Kamer worden aangenomen. Verder zal er in de wet op Kamers van Koophandel de mogelijkheid worden gecreëerd om met alle kamers van koophandel gezamenlijk acties te ondernemen om zo het ondernemersbeleid effectiever te voeren.

– Het vergemakkelijken van het starten van een onderneming vanuit een uitkeringssituatie en de overgang van het werknemerschap naar ondernemerschap en vice versa door o.a het verankeren van Ondernemerschap als mogelijkheid tot integratie.

– Samen met brancheverenigingen wordt in 2007 gekeken hoe de kwaliteit van ondernemerschap gewaarborgd kan blijven nu de Vestigingswet in 2006 is afgeschaft.

– In het voorjaar van 2007 wordt een congres georganiseerd waarin de uitkomsten van het actieplan Nieuw Ondernemerschap worden besproken. Daarnaast worden de coachingstrajecten voor nieuwe ondernemers voortgezet en zal ook in 2007 de zogenaamde New Horizons Award worden uitgereikt.

– De mogelijkheden van een microkredietfaciliteit, inclusief

beoordelingstraject en coaching, ter vermindering van het knelpunt van de kredietverlening tot € 25 000,= aan (startende) ondernemers, met speciale aandacht voor de doelgroep allochtonen, wordt verkend.

– Mastering Growth; richt zich op de organisatie van masterclasses voor snel groeiende ondernemers. Het wordt georganiseerd in samenwerking met De Baak, Port4growth en Syntens.

– Daarnaast wordt in samenwerking met de projectdirectie

Leren&Werken ook in 2007 een aantal Roadshows LevenLangLeren georganiseerd. Hiermee worden ondernemers gestimuleerd te investeren in de scholing van hun werknemers.

– Onderwijs en Ondernemerschap; Uit het Fes wordt in totaal € 20 mln beschikbaar gesteld waarmee vanaf 2007 lokale projecten op het vlak van ondernemerschapsonderwijs financieel worden ondersteund (€ 8 mln). Daarnaast wordt voor de oprichting van een aantal centres of entrepeneurship naar Amerikaans voorbeeld bij universiteiten en hogescholen uit het Fes € 12 mln beschikbaar gesteld.

– Beroepsonderwijs in bedrijf; Om het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven beter op elkaar aan te sluiten heeft EZ samen met OCW en SZW het initiatief genomen voor dit actieprogramma. De hiermee gepaard gaande financiële impuls van € 229,5 mln wordt gefinancierd uit de Fes-meevaller 2006. Een onderdeel is de inrichting van een fonds van € 32,5 mln in 2007 op de EZ-begroting. Met dit geld worden bijvoorbeeld leer/werktrajecten gefinancierd, waarbij een deel van het curriculum in het bedrijfsleven wordt ingevuld.

Toelichting

Ondernemersquote; deze quote geeft een indruk van het ondernemerschap in een land. Het betreft het aantal ondernemers gerelateerd aan de beroepsbevolking. De voor een internationale vergelijking benodigde OESO-data komen pas in september beschikbaar. Het cijfer voor Nederland (2005) is voorlopig. Het aantal ondernemers is exclusief landbouw. BBMKB en Groeifaciliteit; als graadmeter voor benutting van het jaarbudget van BBMKB en Groeifaciliteit wordt 80% gehanteerd. De feitelijke benutting hangt af van investerings- en overnameplannen van het bedrijfsleven en de start van nieuwe bedrijven en hangt daarmee nauw samen met de ontwikkeling van de conjunctuur. De afgelopen jaren laten een uitputting zien van de BBMKB van 80% of meer. Indien de benutting onder de 80% blijft, zal nagegaan worden wat de oorzaak daarvan is. Het kan aanleiding geven tot bijstelling van het jaarbudget om te voorkomen dat onnodig budget wordt gereserveerd. De Groeifaciliteit betreft een nieuwe faciliteit, waarmee nog geen ervaring is opgedaan. Afgewacht moet worden hoe de markt deze faciliteit gaat oppakken. Adminstratieve Lasten vermindering; De oorspronkelijke reductiedoelstelling van 18% in 2007 wordt niet gehaald. Belangrijkste redenen zijn tegenvallende reducties bij de Prijzenwet (€ 30 mln besparingsverlies), en de toename in verband met de grondroerdersregeling (€ 32 mln). Doel van het beleid is nu om 50% van de oorspronkelijke reducties te realiseren. Overigens heeft EZ in het verleden al zeer veel aandacht besteed aan het reduceren van de AL van de EZ wetgeving. Dit maakt verdere reductie moeilijk en verklaart de achterstand van EZ t.o.v. andere departementen die nu een inhaalslag maken.

MVO; De indicator «Aantal bedrijven dat verantwoording aflegt over MVO» is in deze begroting niet meer opgenomen. Deze indicator vormt een onderdeel van de Benchmark MVO. Deze rapportage wordt jaarlijks in november aan de Tweede Kamer aangeboden.

Programmatisch pakket

het bereiken van topprestaties en excellentie op een aantal geselecteerde gebieden waar Nederland in de toekomst kan uitblinken.

OD 3:

Benutten van gebiedsgerichte economische kansen

Motivatie                                                  Omduurzame economische groeiin regio’s enstedente bevorderen, zet

EZ zich samen met andere overheden, bedrijven en kennisinstellingen in om gebiedsgerichte kansen met een nationaal belang tot ontwikkeling te brengen. Hierbij moet dus worden gedacht aan projecten met een nationale uitstraling, zoals het Haven industrieel complex in Rotterdam, High Tech Systemen rondom Eindhoven en de procesindustrie in Zuidwest-Nederland.

Instrumenten                                           + Gebiedsgericht economisch beleid; het gericht stimuleren van

regionaal-economische kansen van nationaal belang («de pieken in de delta») gebeurt met zes gebiedsgerichte economische programma’s. Deze programma’s omvatten ook de doelstellingen van de vijftig bedrijventerreinen met een nationale uitstraling (Topprojecten).

+ Structuurfondsen/EFRO-cofinanciering (periode 2007–2013); de Europese structuurfondsen hebben als doel de economische concurrentiekracht en economische en sociale cohesie binnen Europa te vergroten.

+ Aanpak urgente bedrijventerreinen; de Subsidieregeling aanpak urgente bedrijvenlocaties loopt van 2004 tot en met 2007. De doelstelling van deze subsidieregeling is om vijftig zeer onveilige werklocaties via publiek-private samenwerking veiliger te maken. De aanpak moet per locatie leiden tot een reductie van de criminaliteit met minimaal 25% binnen drie jaar.

+ Regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROMs); EZ draagt bij aan de apparaatskosten van de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s). De ROM’s initiëren, ondersteunen en versterken activiteiten van succesvolle bedrijven en sectoren, die tot een structurele versterking van de regionale economie moeten leiden.

+ Toerisme (incl. NBTC); activiteiten ter bevordering van het inkomend toerisme worden gestimuleerd via een bijdrage aan het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC). Eind 2006 zal het contract met de NBTC (incl. nieuwe prestatieafspraken) vernieuwd worden.

+ Grotestedenbeleid/Stadseconomie;de doelstelling van het onderdeel van het Grotestedenbeleid is het vergroten van de economische kracht van de 31 GSB-steden. Voor de nieuwe convenantperiode 2005–2009 zijn op basis van ouputdoelstellingen afspraken gemaakt met de GSB-gemeenten over bijvoorbeeld het vergroten van het aantal breedbandaansluitingen, het verbeteren van de dienstverlening aan ondernemers en het verminderen van het aantal verouderde bedrijventerreinen. Het budget bedraagt € 162 mln (voor de periode 2005–2009).

In 2007 gaat bijzondere aandacht uit naar de volgende activiteiten: + De uitvoering van Pieken in de Delta; in 2006 is EZ gestart met de uitvoering van Pieken in de Delta. In 2007 gaan alle programma’s (inclusief het Noorden) volop draaien. In 2006 hebben programmacommissies met daarin bestuurders van gemeentelijke en provinciale overheden, het bedrijfsleven en kennisinstellingen programma’s per gebied opgesteld. In het budget is een 40% – 60% verdeling gemaakt. 60% van de gelden wordt indicatief verdeeld over 5 programma’s, de overige 40% gaat naar projecten met het hoogste nationale economische rendement. Voor het transitieprogramma van Noord-Nederland stelt het Rijk € 80 mln beschikbaar. De resultaten van de 6 programma’s worden regelmatig gemonitord. In onderstaande tabel staan indicatieve budgetten en voorbeelden van projecten.

Toelichting stuwende bedrijvigheid: het aandeel van het gebied in de nationale werkgelegenheid in de stuwende sectoren, d.w.z. sectoren die meer dan de helft van hun producten buiten de eigen regio afzetten. + De uitvoering van structuurfondsen/EFRO-cofinanciering (periode 2007–2013). Op 16 december 2005 is er op de Europese Raad een akkoord gesloten over de meerjarenbegroting van de Europese Unie. Eén van de uitkomsten daarvan is dat Nederland in de periode 2007–2013 € 1 685 miljoen zal ontvangen uit de structuurfondsen. In 2006 stelt het kabinet in het Nationaal Strategisch Referentiekader vast hoe de middelen op hoofdlijnen besteed gaan worden. Het versterken van de concurrentiekracht van alle Nederlandse regio’s staat centraal, waarbij de focus ligt op het behalen van de Lissabondoelstelling. De programma’s gefinancierd uit de structuurfondsen gaan in 2007 van start. Vanaf 2008 zal EZ de voortgang aan de Tweede Kamer rapporteren. + Grotestedenbeleid: In het jaar 2007 vindt de zogenaamde «Mid Term» evaluatie van de derde convenantsperiode plaats. Dan wordt bepaald hoe ver de steden zijn opgeschoten met de voor eind 2009 afgesproken prestaties. Naar aanleiding van de uitkomsten vindt zo nodig overleg plaats tussen de convenantpartijen. De Mid Term Review biedt de mogelijkheid om de afspraken aan te passen en verschaft zo de mogelijkheid om flexibel in te spelen op onverwachte ontwikkelingen. + Het actief betrekken van de ROMs bij de uitvoering van Pieken in de Delta.

Prestatie-indicator

Basiswaarde Streefwaarde 1–1–2004                      2012

Voldoende herstructurering in topprojecten Voldoende nieuwe bedrijventerreinen in topprojecten

3500 ha 7000 ha.

Kengetal

Basiswaarde 1–1-2004

Waarde 2005

Marktaandeel inkomend Toerisme

13,7% 01-01-2004

13,3%.

14%

Toelichting prestatieindicatoren topprojecten. Op basis van het beschikbare budget bedrijventerreinen (€ 100 mln 2004–2008) en uitgaande van de gemiddelde bijdrage van EZ aan projecten in het verleden wordt naar verwachting 3500 ha. geherstructureerd en 7000 ha nieuwe bedrijven-terreinengrond ontwikkeld.

Toelichting kengetal marktaandeel inkomend toerisme. Gekeken naar de internationale aankomsten in Nederland en de 4 concurrerende landen (UK, Duitsland, België en Denemarken) heeft Nederland in 2005, ondanks een groei van 4% in aankomsten, marktaandeel verloren. Het marktaandeel is gedaald van 13,5% (2004) naar 13,3%.

Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid

4 Doelmatige en duurzame energiehuishouding

Algemene doelstelling

Een doelmatige en duurzame energiehuishouding

Omschrijving van de samenhang in het beleid

Voor afnemers geldt dat energie betrouwbaar en tegen redelijke prijzen beschikbaar moet zijn. EZ streeft dan ook naar een duurzame en doelmatige energiehuishouding die goed scoort op economische efficiëntie, milieukwaliteit en nationale en internationale voorzieningszekerheid. Marktwerking zet de energiebedrijven aan tot maximale prestaties. Daarnaast is een sterke overheid nodig die zorgdraagt voor de borging van de publieke belangen, voorzieningszekerheid en een adequate marktordening, via goede regelgeving, goede regulering en goed toezicht. Het energiebeleid wordt meer en meer internationaal. Dit kom tot uiting op het vlak van liberalisering en het bewerkstelligen van een Europees level playing field. Om de internationale voorzieningszekerheid te verhogen, intensiveert EZ de dialoog met energieleveranciers en bijvoorbeeld de OPEC-landen. EZ zet daarnaast actief in op de energie-transitiepaden, ambitieuze energiebesparingsresultaten en spreekt de markt aan op zijn rol en verantwoordelijkheid. Bedrijven worden actief bij de energietransitie betrokken. Ook van belang zijn afspraken over emissiehandel om tot een duurzame energiehuishouding te komen en de internationale klimaatdoelstellingen gezamenlijk te behalen.

Verantwoordelijkheid

De Minister van EZ is verantwoordelijk voor:

+ Het zodanig ordenen van de energiemarkten dat maximaal wordt bijgedragen aan duurzame economische groei en een betrouwbare en efficiënte energievoorziening.

+ Het bevorderen van effectieve concurrentie op de elektriciteits- en gasmarkt met het doel de afnemers (burgers en bedrijven) optimaal te laten profiteren van de liberalisering.

+ De internationale component van het energiebeleid. EZ en BZ trekken bij het bevorderen van energievoorzieningszekerheid samen op. BZ is betrokken op grond van zijn verantwoordelijkheid voor geopolitieke, veiligheidspolitieke en ontwikkelingspolitieke vraagstukken en is daarnaast verantwoordelijk voor de algehele samenhang in het Nederlandse buitenland beleid.

+ Het creëren van de randvoorwaarden waardoor leverings- en

voorzieningszekerheid van energie gewaarborgd kunnen worden. Het gaat dan om een sterk investeringsklimaat in Nederland (voor o.a. LNG, gasopslag, nieuwe elektriciteitscentrales, transportcapaciteit elektriciteit en gas productiecapaciteit gas) en op internationaal gebied het kweken van onderling begrip, economische samenwerking en het tot stand brengen van investeringsrelaties.

+ Vormgeven van de transitie naar een duurzamere energiehuishouding en schoon fossiel.

+ In samenwerking met VROM, VenW en LNV realiseren van de Kyoto-doelstellingen

+ Coördinatie van de, in samenwerking met VROM, VenW en LNV, te realiseren energie-efficiëntie doelen.

Succesfactoren

Behalen van deze doelstelling is afhankelijk van:

+ draagvlak bij burgers, bedrijven en publieke instellingen voor

duurzame energie en energiebesparingsmaatregelen + succes op het gebied van internationale samenwerking + de mate van concurrentie op de energiemarkt en de totstandkoming

van een Europees level playing field + de mate waarin op Europees niveau afspraken op het gebied van

klimaat, besparing, duurzame energie, voorzieningszekerheid,

investeringsklimaat en toegang tot energie kunnen worden gemaakt + de ontwikkeling van technologie en kostenreductie op het gebied van

duurzame energie + de nadere invulling van Kyoto-afspraken en de afspraken die gemaakt

worden in het kader van post-Kyoto + de ontwikkeling van de olie- en gasprijzen op de wereldmarkt

Tabel budgettaire gevolgen van het beleid

• * 

  Dit betreft uitfinanciering van verplichtingen die tot en met 2006 zijn aangegaan en de bijdragen aan instellingen en instituten.

**Op «Bijdrage aan het Fes» is in 2007 en 2008 1 mld als ontvangst uit het Fes-fonds geraamd zoals het Kabinet dit voorjaar heeft besloten.

Grafiek budgetflexibiliteit per operationeel doel