OP DE VIRTUELE BARRICADES: DE MACHT VAN DE VOLGENDE GENERATIE - Hoofdinhoud
(Artikel verscheen in april 2009 in Eurovisie, blad van de Studentenvereniging Europese Studies)
Tijdens de Nacht van de Macht, die op 27 februari werd gehouden in Hotel Arena kwamen honderden studenten samen om te luisteren naar verschillende experts van geopolitieke spelers en machtsblokken, waaronder China, Rusland en Iran. Daarnaast was er veel aandacht voor de invloed van moderne media, olie en van de globale financiële markten. Er was ruimte voor vragen uit de zaal, waar een heus gevecht werd geleverd tussen het stemgeluid van het barpubliek en dat van de sprekers.
De meeste sprekers behoorden tot de babyboom generatie, met een gemiddelde leeftijd van rond de 50, blank en mannelijk. Een weerspiegeling van huidige gezaghebbers wellicht, maar hoe ziet de volgende, diversere generatie machthebbers eruit? De structuur van de avond had ook een enigszins traditioneel en topdown karakter, een spreker op een hoog podium, het publiek in de zaal.
Waren de deelnemers aan de Nacht van de Macht machtslustig, of voelden ze zich juist machteloos? Macht heb je pas als je haar neemt, maar hoe? De macht van de volgende generatie uit zich op nieuwe plekken. Nieuwe barricades worden beklommen maar nog niet altijd herkend door de gevestigde orde die bijna zou kunnen denken dat jongeren niet sociaal en politiek betrokken zijn. Steeds meer verandering en controle op de gevestigde orde komen vanuit ‘grassroots’ netwerken, van onderaf dus, waar het idee van een enkel individu gehoor kan vinden en een kritische massa kan ontstaan.
Nieuwe media en sociale netwerken online hebben de stem van het individu versterkt en belangrijk gemaakt. In 2006 riep Time magazine ‘You’ zelfs uit tot persoon van het jaar. Politieke partijen worden bewegingen rondom een persoon. Wie denkt aan macht moet ook nadenken over een tegenmacht. Activisme, al dan niet politiek, en het organiseren van gelijkgestemden gebeurt steeds meer online. Ad hoc sociale online netwerken spelen hierin een groeiende en interessante rol, en manifesteren zich ook nog eens offline. Nieuwe media en netwerken maken macht en controle op het gezag en de gevestigde orde democratischer en transparanter, en zijn door lage kosten relatief laagdrempelig. Zo begon de Colombiaanse Oscar Morales met de Facebook groep ‘One million voices against de FARC’. Enkele maanden later waren er over de hele wereld protesten van in totaal 12 miljoen mensen tegen de FARC. En dat terwijl een groot deel van de gevestigde machtsorde niet eens wist wat Facebook was, en het tot voor kort niet serieus nam. Die tijden zijn voorbij.
De barricades die de jongere generaties beklimmen worden nog niet altijd herkend, maar zijn daardoor niet minder krachtig of relevant. Interactie tussen macht en oppositie zijn door het gebruik van nieuwe media sterker geworden. Obama en zijn campagne voor het presidentschap lieten de potentie zien van een collectieve stem tegen de zittende macht. Via nieuwe media en sociale netwerken werden de grassroots, de nieuwe generatie en zij die niet eerder participeerden in verkiezingen en campagnes, aangesproken en betrokken. Het raakvlak van democratie en technologie leidt tot andere vormen van sociaal politieke betrokkenheid en activisme. Ook kunnen boodschappen steeds gerichter worden gemaakt. Automatisch kregen leden van Obama’s netwerk een email met speeches en ander nieuws, vlak voordat hij het bekend maakte. Het wekelijkse ‘radio address’ is nu ook op YouTube te zien, en maakt politieke boodschappen directer en toegankelijker, bijvoorbeeld voor mensen die geen kranten lezen. Zelf veranderingen bewerkstelligen is een drang en ambitie die velen voelen; daarom was Obama’s “Yes, we can” zo succesvol. Het appelleert aan de gevoelens van individuen; het mee willen doen, en krachten te bundelen om samen aan een betere maatschappij te bouwen. Waren mensen eerst nog skeptisch over de mogelijke impact van politiek en democratische participatie via Facebook en YouTube, nu staan zij in de rij om Obama’s kunstje af te kijken, in de hoop ook maar een fractie van een vergelijkbaar effect te genereren.
De kansen die sociale netwerken bieden in relatie tot het gezag en zelfs in (publieks)diplomatie beginnen door te dringen bij de gevestigde orde. Activisme en de marktplaats van ideeën bieden enorme kansen om bijvoorbeeld tegen dictaturen te protesteren en om een tegengeluid te laten horen tegen extremistische netwerken. De kracht van sociale online netwerken wordt alleen al duidelijk in landen waar YouTube verboden is, zoals in Egypte,Turkije en Iran. Dit ontdekte ook het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, het State Department, dat afgelopen december samen met een aantal nieuwe media bedrijven zoals Google, Facebook en Howcast een conferentie organiseerde waar jongeren uit de hele wereld hun online activisme presenteerden. Er werd een handboek gemaakt. Ik had de kans om bij deze conferentie aanwezig te zijn en hoorde daar ook ‘tips en tricks’ van het team van de Obama campagne dat verantwoordelijk was voor alle online activiteiten, blogs, mobiles en internet. Zeer leerzaam ook voor mijn eigen campagne voor het Europees parlement. Een (vrijzinnig) politicus is steeds meer een facilitator van debat, en geeft vertrouwen en richting aan geluiden uit de samenleving.
Machthebbers roepen altijd weerstand en oppositie op maar kunnen zichzelf blijven legitimeren door op een goede wijze met tegengeluiden om te gaan. Het platform dat nieuwe (massa) media biedt aan afwijkende meningen en standpunten is van grote waarde. Juist de strijd tussen verschillende meningen en idealen zorgt voor leven en vooruitgang; zoals Frederik Nietzsche het een aantal eeuwen geleden al zei. Strijd tussen idealen en ideeën resulteert in debat; deze uitwisselingen leiden uiteindelijk tot een beter begrip. De kern van de democratie krijgt zo opnieuw vorm.
Ook in Nederland zijn de nieuwe platforms voor communicatie met de online generatie door politici ontdekt. Zo twittert Maxime Verhagen actief, en bloggen verschillende kamerleden en bewindslieden. Ook bieden de fora van de verschillende dagbladen online een uitlaatklep voor duizenden lezers per dag. Iedereen wil zich laten horen, een kakofonie van meningen en idealen is het resulterende geluid - iemand zal deze bonte verzameling moeten ordenen en uitdragen zodat een grote groep het ook daadwerkelijk kan worden verstaan.
Europa kan hierin nog veel leren. Los van economische samenwerking is er vooralsnog geen volledige democratische Europese politieke macht gegroeid. De weg naar een Europese macht was dan ook maar kort onderwerp van discussie op de Nacht van de Macht. Europa moet zich effectiever in één richting gaan bewegen en met één stem spreken onder leiding van een aantal aansprekende personen; Sarkozy’s voorzittersschap van de Europese Raad was daarvan een goed voorbeeld. Daarnaast moet de ‘gewone Europeaan’ meer betrokken worden bij Europa om samen de gedeeld verleden en toekomst te kunnen (her) ontdekken; van onderop dus. Communicatie zou niet zozeer vanuit Brussel naar de lidstaten toe, maar vooral tussen Europese burgers onderling moeten worden gegenereerd. Want de toekomst van de volgende generatie ligt meer en meer in Europa. Nieuwe media kunnen draagvlak voor Europa genereren.
Dit artikel werd gepubliceerd in Eurovisie, het blad voor studenten Europese Studies