Behoud kleinschalige huisartsendiensten - Hoofdinhoud
Sinds 1 januari draait de Stichting Huisartsenzorg Eilandspolder in Noord-Holland geen avond-, nacht- en weekenddiensten meer. De inwoners van de dorpen in de polder moeten buiten kantooruren naar de grote huisartsenposten in Alkmaar of Purmerend. Kwalitatief goede, kleinschalige huisartsendiensten worden door de politiek en verzekeraars moedwillig afgebroken uit een blind geloof in schaalvergroting. De schrijvers pleiten voor behoud van kleinschalige dienstenstructuren door landelijke invoering van een kleinschaligheidsbonus en het 15 minuten bereikbaarheidscriterium.
door Henk van Gerven, Tweede Kamerlid voor de SP en oud-huisarts, en Roelof Moes, huisarts te Nijeveen en werkzaam in een kleinschalige dienstenstructuur in Zuidwest Drenthe en Noordwest Overijssel.
De Eilandspolder is het zoveelste deel van Nederland waar een kleinschalige kwalitatief goede huisartsendienst verdwijnt. Dat is heel jammer, want de grote huisartsenposten vormen vaak geen goed alternatief. Patiënten klagen over tekortschietende zorg, de afhoudende opstelling van hulpverleners aan de telefoon en de slechte bereikbaarheid van de huisartsenposten. In eenderde van de gevallen is de post met de auto niet binnen 15 minuten te bereiken. Heb je geen auto of is het openbaar vervoer ondermaats dan is de bereikbaarheid een nog groter probleem. Onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg wijst uit dat de huisartsen op grote posten vaak niet kunnen garanderen dat ze in spoedgevallen binnen de vereiste 15 minuten bij een patiënt kunnen zijn. In 2004 kon nog maar 10% van de huisartsenposten die garantie geven. In bijvoorbeeld Drenthe daarentegen voldoet de kleinschalige dienstenstructuur wel aan de bereikbaarheidscriteria in tegenstelling tot de grootschalige posten.
Eén van de belangrijkste doelen van de grootschalige posten was om de werkdruk van huisartsen verlichten. Dat is gelukt, maar ze krijgen het weer steeds drukker. Patiënten lijken steeds meer ook voor niet spoedeisende zaken naar de huisartsenpost komen. Bijvoorbeeld omdat de eigen huisarts overdag moeilijk te bereiken was of omdat de werkgever niet wil dat een werknemer onder werktijd naar de huisarts gaat. Dat is niet de bedoeling: de huisartsenpost is een voorziening voor spoedgevallen en niet bedoeld als alternatief voor de reguliere huisartsenzorg overdag. Hoofdoorzaak is de opzet van de grootschalige huisartsenpost zelf. Zo kende de Centrale Huisartsen Dienst in Drenthe in 2006 een groei van 16%. De anonimiteit van de grote post maakt onterecht bezoek makkelijker. De hierdoor toenemende drukte - zorg wordt ‘productie draaien’ - leidt weer tot een afnemende motivatie bij huisartsen om diensten te draaien op de huisartsenpost. Steeds meer artsen kopen daarom hun diensten af.
.
Bij de traditioneel werkende kleinschalige dienstenstructuren komen de bovengenoemde problemen nauwelijks voor. Toch blijkt uit een door de SP gehouden onderzoek onder kleinschalige huisartsendiensten dat de overheid juist die diensten tegenwerkt. Zo bestaat er een financiële bonus die grootschaligheid bevordert: een arts in een kleinschalige dienst krijgt gemiddeld 17 euro per uur, terwijl een arts op een huisartsenpost drie keer zoveel verdient. Ook de zorgverzekeraars werken de huisartsen tegen omdat kleinschalige diensten de centrale huisartsenposten zouden ondermijnen.
Met de ontwikkeling van de grootschalige huisartsenposten komt de zorg letterlijk en figuurlijk verder van de patiënten af te staan. Terwijl kleinschaligheid juist het voordeel van de persoonlijke betrokkenheid heeft en onnodig beroep op huisartsenzorg vermindert. Daarom moet gestreefd worden naar schaalverkleining in de huisartsenzorg. Om dit te bevorderen moet in de eerste plaats de grootschaligheidsbonus vervangen worden door een kleinschaligheidsbonus. Daarnaast moeten alle huisartsenposten binnen 15 minuten bereikbaar zijn voor patiënten in de omliggende regio. Ook moet er een maximum worden gesteld aan het aantal patiënten waarvoor een arts dienst mag doen.
In de huisartsenzorg buiten kantoortijd moet de menselijke maat leidend zijn. Als we dat loslaten, zal de huisartsenzorg buiten kantoortijd steeds verder vervreemden van de artsen. Meer en meer zullen waarnemers de diensten doen waardoor de huisartsenzorg versnippert en verschraalt. En in de wereld van toenemende marktwerking dreigt het Engelse scenario waar momenteel al Poolse artsen worden ingevlogen voor de diensten. Daar hebben commerciële aanbieders hun kans gegrepen omdat huisartsen hun zorg en diensten niet adequaat hebben geregeld.. We moeten voorkomen dat dit in ons land gebeurt.
Dit artikel verscheen in diverse GPD-bladen, februari 2008