Stop met acteren, ga regeren! - Hoofdinhoud
Dit artikel verscheen 20 juni 2007 in ingekorte vorm in ‘De Gelderlander’.
Dit kabinet weet niet wat het wil. Het organiseert wel mediashows maar geregeerd wordt er nog steeds niet. Dat concludeert Jan Marijnissen na het verschijnen van het beleidsprogramma van het kabinet Balkenende IV. Stop acteren, ga regeren, luidt zijn advies aan de bewindslieden. Anders doen we het zelf.
Al vanaf de val van Balkenende II op 30 juni van het vorig jaar komt er nauwelijks iets van regeren. Balkenende III was overbodig, onnodig en onthand bij gebrek aan legitimatie. In de herfst kwamen de verkiezingen, waarbij rechts (CDA en VVD) haar meerderheid verloor. Er moest een andere coalitie komen. Op 22 februari stond het nieuwe kabinet bestaande uit CDA, PvdA en ChristenUnie met de koningin op de trappen van Huis ten Bosch. Vorige week kregen we het al ruim honderd dagen daarvoor reeds gepresenteerde regeerakkoord nog eens opgediend, maar nu met plaatjes, peilingen en citaten. Dat kan echter niet verhullen dat plaatjes en praatjes geen gaatjes vullen. Door allerlei commentatoren wordt terecht geconstateerd dat we, maanden na het aantreden van de nieuwe coalitie, nog steeds niet weten hoe, waar, wanneer en met welke inzet van middelen deze regering ‘aan Nederland wil gaan werken’. In het beste geval weten we dat als de herfst begint. Pas op Prinsjesdag mogen we weten wat dit kabinet werkelijk gaat doen. In 2008 wel te verstaan, want daarover gaat de miljoenennota op de derde dinsdag van september.
Goed werk heeft tijd nodig. Het is een goede zaak dat het kabinet niet, zoals de eerste drie kabinetten Balkenende, met de rug naar de samenleving wenste te regeren. Honderd dagen het land in, daar is niks mis mee. Maar dat moet wel ergens toe leiden - en dat ontbreekt er juist aan. Het kabinet doet wel enthousiast maar mist echte daadkracht en dynamiek. Het is veel woorden en weinig daden. Hoe komt dat?
Volgens mij heeft het te maken met het feit dat het kabinet zelf niet weet wat het wil. Logisch als je de premier vanaf het eerste begin hoort beweren dat dit kabinet voortbouwt op zijn eerdere drie kabinetten over rechts (het noemt zich nu ook gewoon ‘Balkenende IV’) - en gelijktijdig Wouter Bos hoort zeggen dat dit juist een heel ander kabinet is dan de drie kabinetten die hij, samen met mij, zo bestreed. In het beste geval heet zo’n verbintenis dan een verstandshuwelijk en dat zijn doorgaans niet de beste en levendigste.
Je merkt overal de aarzelingen over de te volgen koers. De zogenoemde ‘participatietop’ wordt almaar uitgesteld omdat CDA en PvdA diametraal tegenover elkaar lijken te staan. Ook weer logisch, want wie herinnert zich niet het ‘u draait en u bent oneerlijk’ dat Balkenende Bos toevoegde in een van de verkiezingsdebatten toen het over het afbreken van de ontslagbescherming ging. Bos kan op dit punt niet buigen voor Balkenende en de achterban binnen de vakbonden in de kou zetten. Doet hij dat wel, dan zullen nog meer vakbondsleden de PvdA inruilen voor de SP.
Balkenendes snoeiharde bezuinigingskoers leidde onder zijn eerste drie kabinetten tot verscherping van de armoede en de komst van steeds meer voedselbanken - maar dat wil hij niet toegeven. Eigen verantwoordelijkheid ziet hij nog steeds als dé manier om iedereen uit de armoede en aan een baan te helpen. Dan verdwijnen de voedselbanken vanzelf, zegt de neoliberale ideologie. Daarom staat Balkenende ook nu nog achter zijn eerdere ‘hervormingsagenda’. Bos weet beter maar kan blijkbaar binnen het kabinet de handen niet op elkaar krijgen voor een meer structurele aanpak van armoede, uitsluiting en werkloosheid. Maar waren dat juist niet de meest door Bos in de verkiezingscampagne gebruikte woorden, waarmee hij Balkenende te lijf ging? Na dat verbale geweld is de krap vijf miljoen voor 2008 voor de 650.000 gezinnen met bijna 400.000 kinderen, die in armoede leven, niet echt indrukwekkend te noemen. Weer een logisch gevolg van een kabinet dat niet kan kiezen.. En dus resteert wat pappen en nathouden.
Dat geldt ook voor dat andere twistpunt tussen CDA en PvdA in de verkiezingstijd. ‘Noemt u mij drie voorbeelden, of twee, of een…van maatregelen waarmee u de hoge inkomens ook om een bijdrage hebt gevraagd’, zei Bos toen hij Balkenende de maat nam over de groeiende inkomensongelijkheid, in de private maar ook in de publieke sector. Maar als Minister van Financiën zegt hij niets te kunnen doen aan de voortgaande zelfverrijking. En hij laat oud-minister Hans Hoogervorst een jaarsalaris van 270.000 euro opstrijken als nieuwe baas van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). De lijn van drie kabinetten Balkenende wordt niet verlaten. Gebeurde dat wel dan zou de premier achteraf alsnog zijn ongelijk erkennen. Daartoe is hij niet bereid. En dus eist de ‘eenheid van kabinetsbeleid’ dat Bos doet wat hij Balkenende zo zwaar verweet. Dat wringt.
Zo kan ik nog een tijd doorgaan. Neem de onbeholpen manier waarop het kabinet reageert op wat anderen wel het ‘roofdierkapitalisme’ noemen, waarin hedgefunds bedrijven als pure koopwaar behandelen. Zelfs grote ondernemingen zijn als gevolg daarvan hun bestaan niet zeker. Dat maakt werknemers en consumenten tot speelbal van de grillen van aandeelhouders. Deze regering kan niet gebalanceerd kiezen tussen volle vrijheid van kapitaalbezitters en het recht op zekerheid van burgers.
Of neem het gebrek aan visie op wat we met onze militaire inzet in Afghanistan denken te bereiken. De regering praat over wederopbouw maar voorlopig is het meer schieten dan bouwen daarginds, met veel slachtoffers en weinig hoop op verbetering als gevolg.. En kijk naar de wijze waarop de regering het massale ‘nee’ van de Nederlandse bevolking tegen de Europese Grondwet probeert om te masseren in een ‘ja’ tegen een schimmige variant op het grondwettelijk verdrag. Allemaal voorbeelden van traagheid, vaagheid en besluiteloosheid.
Ik denk dat dit kabinet geen innerlijke samenhang kent, geen overeenstemming over hóe er aan een beter Nederland gewerkt zou moeten worden. Ik mis de analyse, het werkelijke begrip van wat er met mens en maatschappij aan de hand is, welke schade het neoliberale denken en beleid hebben aangericht. En dus krijgen we vooral praatjes en plaatjes. Zie hoe dit kabinet de vrijwel kamerbreed gesteunde toezegging van gratis schoolboeken in het voortgezet onderwijs laat lopen. Blij gemaakte ouders betalen voorlopig gewoon het volle pond; volgend jaar wat minder en eerst in het schooljaar 2009/2010 denkt het kabinet zijn belofte waar te kunnen maken. Als simpele dingen al in stroperigheid wegzakken en jaren duren, hoe zal het dan gaan met de grote beloften van dit kabinet? Ik ben er niet gerust op. Daarom heb ik mijn fractie aangezet zelf met initiatiefvoorstellen te komen voor een beter Nederland. Als de regering niet regeert, dan moet wij in het parlement onze verantwoordelijkheid maar nemen. Dit kabinet kan niet zonder oppositie.