Paul Rosenmöller richt zijn pijlen verkeerd - Hoofdinhoud

Dit artikel verscheen in de Volkskrant van 18 oktober 2001

Op een partijbijeenkomst afgelopen weekend heeft Paul Rosenmöller uitgehaald naar de SP. Hij zei van mening te zijn dat de SP er zich inzake de oorlog tegen Afghanistan ‘te makkelijk’ vanaf maakt. Jan Marijnissen is het daar niet mee eens en vindt dat GroenLinks zich te veel op sleeptouw laat nemen door de retoriek van Bush en Blair.

Dat GroenLinks worstelt met het vraagstuk van het terrorisme is niet erg, dat doen we allemaal. Dat GroenLinks verdeeld is, is niets nieuws. Dat was bij de NAVO-aanvallen op Servië ook al zo. Dat GroenLinks heeft ingestemd met de activering van Artikel 5 van het NAVO-verdrag, wekte bij mijn fractie wél bevreemding. Al moet gezegd dat nu GroenLinks de NAVO heeft aanvaard, het ook niet raar is dat men dan het principe neergelegd in dat artikel (één voor allen, allen voor één) óók aanvaard. Echt opmerkelijk werd het pas toen bleek dat GroenLinks de door de VS en Engeland begonnen oorlog ‘niet afkeurde’. Toen Paul Rosenmöller tijdens het debat in de Kamer gevraagd werd of dat ‘niet afkeuren’ gelijk stond aan goedkeuren, weigerde hij daarop in te gaan. ‘Ik kies mijn eigen woorden’, was zijn uitleg.

Even de feiten. Niemand (buiten enkele regeringsleiders) heeft de bewijzen die de VS tegen Bin Laden en de Taliban zeggen te hebben gezien. Niemand (los van mogelijk Tony Blair) weet wat precies de Amerikaanse strategie is. Niemand weet hoe lang de bombardementen gaan duren. Niemand weet wat de VS met de toekomst van Afghanistan willen. We tasten op al deze terreinen volledig in het duister. Toch heeft GroenLinks zich, net als kabinet en rest van de Kamer, gesolidariseerd met de oorlog tegen Afghanistan. De SP heeft dat niet gedaan. Niet omdat we ons er ‘makkelijk vanaf willen maken’, want dat is een stijl die ons niet bevalt. Wat wij doen is doordacht en consistent. Je kunt het er niet mee eens zijn, dat is ieders goed recht, maar de suggestie dat de SP-fractie in deze zaak over één nacht ijs is gegaan, of, zoals Paul Rosenmöller ook beweerd heeft, ‘geen vuile handen wil maken’ slaat de plank volledig mis. Bovendien is het in deze tijd makkelijker om zoals GroenLinks aansluiting te zoeken bij de consensus van Paars en het CDA dan een afwijkende mening te verkondigen.

De internationale rechtsorde is iets waar mijn fractie zich al zeer lang zeer intensief mee bezig houdt. Sterker, na de Kosovo-oorlog heb ik, juist omdat ik me zo bewust ben van alle dilemma’s die samenhangen met humaniteit en soevereiniteit, over dit thema samen met Karel Glastra van Loon het boek ‘De laatste oorlog’ geschreven. Het boek is een zoektocht naar hoe ver de arm van de internationale gemeenschap reikt (onder het huidige gesternte) als het gaat om evidente schendingen van mensenrechten. Mensen als Lord Carrington, Noam Chomsky, Georgi Arbatov, Hans van den Broek en Sir Michael Rose hebben we hierover uitvoerig geïnterviewd en in de laatste hoofdstukken hebben we onze conclusies neergeschreven. Eén van de conclusies is dat moralpolitik totaal contraproductief kan zijn als die niet eerst gaat door de zeef van de realpolitik. Naar mijn mening behoort effectiviteit geplaatst in een moreel perspectief het altijd te winnen van de moraliteit sec. Zij die de vraag van de effectiviteit niet stellen, en zich alleen beroepen op hun morele motieven, hun strijd voor ‘het goede’, hun recht op vergelding, kunnen aan het eind van de rit wel eens ontdekken dat zij uiteindelijk immoreel hebben gehandeld. Als er nu één politicus is die zijn retoriek juist volstopt met emotie, is het Bush wel, de wereldleider wiens beslissingen een dictaat voor de wereld zijn. ‘Uitroken, oorlog, kruistochten’, om maar een paar voorbeelden te noemen uit het vocabulaire van de president van de VS. ‘De militarisering van de menslievendheid kan de wereld veel onveiliger maken,’ schreef Paul Scheffer naar aanleiding van de Kosovo-oorlog. En hij had gelijk.

Laat er geen misverstand over bestaan: De SP veroordeelt elke vorm van terroristisch geweld, en dus ook de misdaad tegen de menselijkheid van elf september die duizenden onschuldige mensen het leven kostte. Ik heb begrip voor de mensen die gevoelens van wrok koesteren tegen de daders. Ik betrap mezelf er ook op. Maar op enig moment dient bij politici - daar zíjn ze voor - de rationele afweging met betrekking tot de vraag ‘hoe maken we de wereld rechtvaardiger en veiliger’ het te winnen van de wil tot vergelding over te gaan. Daarom staat de SP niet achter de bommen op Kabul en andere steden. Wij hebben geen behoefte aan kruistochten, al helemaal niet met kruisraketten. Een arrestatieteam met B52- en F16-bommenwerpers wantrouwen wij. We vinden het inhumaan één van de armste landen met straatarme mensen te bombarderen in de wetenschap dat er weer veel onschuldigen zullen worden getroffen.

Los daarvan is de Nieuwe Oorlog, of Campagne voor wie een hekel heeft aan het woord ‘oorlog’, ook nog eens ineffectief omdat hier sprake is van een zogenaamde asymmetrische oorlog. Volgens de minister van Defensie van de VS, Rumsfeld is de groep van Bin Laden verspreid over 60 landen. Al die cellen rol je niet op met een traditionele oorlog in de letterlijke zin. De bombardementen zijn ook contraproductief omdat ze op de grond de haat alleen maar doen toenemen, Bin Laden kans bieden om zijn verderfelijke gedachten verder ingang te doen vinden in de Islamitische wereld en zo ertoe bijdragen dat in de vluchtelingenkampen nu al weer opvolgers van Bin Laden opgroeien.

Volgens Paul Rosenmöller zou er ‘geen alternatief zijn voor de bombardementen’. Maar waarom stelt de partij dan nu voor om een bombardementspauze in te lassen? Het alternatief voor bombarderen is níet-bombarderen, en iets anders doen. Bin Laden en zijn trawanten moeten worden gepakt, berecht en - wanneer ze schuldig bevonden worden - gestraft. Goede intelligence en geduld zijn daarvoor onontbeerlijk. De inzet van special forces om in zo’n speciaal geval een operatie uit te voeren zou op steun van de SP kunnen rekenen.

Vanzelfsprekend moet dan wel verantwoording afgelegd worden over de bewijsvoering, de proportionaliteit van het gebruikte geweld en moet alles gedaan worden om het vergieten van onschuldig bloed te voorkomen. Voor het werkelijk uitroeien van het terrorisme zal er veel meer moeten gebeuren. Groepen of landen die zich eraan schuldig maken, moeten worden voorgeleid aan een daartoe bevoegd Internationaal Strafhof. Daarnaast zullen we veel aandacht moeten besteden aan het isoleren van terroristen. Hef de voedingsbodems waarop frustratie, blinde haat en extremisme gedijen op. Ik ben ervan overtuigd dat we daar vandaag al aan kunnen beginnen als de machthebbers van deze wereld daartoe zouden willen besluiten. Hoezo geen alternatief voor de bombardementen?

Paul Rosenmöller stelde in zijn toespraak dat de SP altijd ‘nee’ zegt tegen de inzet van militairen. Dat is niet juist. Nederlandse militairen zitten nu al jaren in Kosovo om dat landje in wording en de mensen die er wonen tegen elkaar te beschermen. Ze zitten daar met de warme steun en sympathie van de SP. In elk concreet geval weegt de SP af of inzet van militairen dienstbaar kan zijn aan de oplossing van problemen. De SP en GroenLinks komen dan wel eens verschillend uit. Dat is niet erg. Maar dan moet Paul Rosenmöller die in zijn speech ook zei ‘We respecteren ieders mening, we nemen niemand de maat’, zijn eigen woorden wel serieus nemen.