Tweedeling, nu ook vanaf 4 jaar - Hoofdinhoud

Stop de uitverkoop van de beschaving, dat was de titel van een manifest dat een elftal mensen, waaronder Huub Oosterhuis, Dorien Pessers, Freek de Jonge, Bob Fosko, Arjo Klamer, Mies Bouhuis en ikzelf, in mei 2001 publiceerden. Het manifest was een aanklacht tegen de alsmaar toenemende marktwerking in sectoren van de samenleving waar ze niet thuishoort. Het was ook een pleidooi voor een publieke sector waar we trots op kunnen zijn. Het zeven jaar oude manifest gaf blijk van een juiste analyse en inzicht, dat kunnen we nu vaststellen.

Thuiszorg, ziekenhuizen, ouderenzorg, onderwijs, volkshuisvesting, rechtelijke macht, arbeidsbemiddeling, politie, reclassering, openbaar vervoer, sport- en cultuurvoorzieningen, de hele publieke sector heeft de laatste decennia veel aan kwaliteit ingeboet. En, een lage kwaliteit leidt automatisch tot tweedeling.

Dit schooljaar is de eerste commerciële basisschool van start gegaan. Voor 12.500 euro per kind per jaar kunnen ouders hun kind nu naar een private school sturen. Dat is zo’n 100.000 euro lesgeld per kind voor acht jaar basisonderwijs. Dat is natuurlijk alleen voor de grootverdieners, waaronder de mensen die beslissen over het onderwijs, weggelegd. En daarmee is nu ook in het basisonderwijs - in het middelbaar onderwijs hadden we al privaat gefinancierde scholen - de tweedeling een feit.

Reeds in het begin van de jaren negentig zag ik in de VS waartoe het bestaan van private schools leidt. Waren die scholen in het begin slechts voor de happy few, dat veranderde toen de overheid systematisch te weinig investeerde in het onderwijs en de public schools daardoor snel in kwaliteit achteruit gingen. Steeds meer mensen uit de middenklasse besloten daarom hun kinderen ook naar de private schools te brengen. Door de hoge kosten zien de ouders zich genoodzaakt samen minimaal drie banen te nemen, waardoor ze vaak van huis zijn, met alle gevolgen van dien.

Er wordt - ter morele rechtvaardiging - vaak gezegd: “Maar op die private scholen is er meer aandacht voor de individuele leerling, en dat is voor de kinderen die dat nodig hebben erg belangrijk.” Des te schrijnender, zou ik zeggen, want die extra aandacht wordt de kinderen op de andere scholen onthouden.

Door jarenlange verwaarlozing van het onderwijs (te weinig geld, te weinig leerkrachten, te veel ondoordachte ‘vernieuwingen’, te grote klassen) is het algemene niveau gedaald. De Engelsen zeggen dan: You were penny-wise and pound-foolish. Nu zoeken de ouders die het zich kunnen permitteren een private uitweg om beter onderwijs voor hun kinderen te krijgen. Daardoor is nu tweedeling al vanaf 4 jaar een feit, met dank aan CDA, PvdA en VVD. Voor hun falen betaalt de jongste generatie de prijs. Het risico is levensgroot dat de politiek verder zal gaan op deze weg: minder geld naar onderwijs, en beter onderwijs voor wie het kan betalen.