Leve Eberhard, leve de gekozen burgemeester - Hoofdinhoud
Amsterdammers krijgen een Amsterdammer als burgemeester. Als ze zelf hadden mogen kiezen tussen Annemarie Jorritsma, Roger van Boxtel of Eberhard van der Laan hadden ze waarschijnlijk de laatste gekozen. Niet perse omdat Van der Laan een PvdA-lid is, maar omdat hij bekend is in en met de stad. Overigens mogen wij niet weten dat Jorritsma en Van Boxtel hebben gesolliciteerd.
Helaas mogen Amsterdammers en Nederlanders nog steeds niet zelf kiezen voor hun burgemeester. Wat dat betreft is Nederland een uitzondering tussen alle democratieën, waar het doodnormaal is om als burger je burgervader of moeder zelf te mogen kiezen. Dat is niet alleen doodnormaal omdat het hoort bij democratie, maar ook omdat juist de chef of cheffin van je stad dichter bij je staat dan een volksvertegenwoordiger in het nationale parlement. Niet meer dan logisch dat je voor die figuur ook zelf mag kiezen.
De redenen die worden aangedragen om de benoeming zo indirect te laten verlopen zijn op zijn minst merkwaardig maar voor paternalistisch. Zo wordt volgens hevige voorstanders van benoeming door de kroon het argument zijn dat burgers niet in staat zijn om een bestuurder te kiezen, die a-politiek boven de partijen kan staan. Het grappige is dan weer wel dat er bijna geen a-politieke burgemeesters zijn, ze zijn bijna allemaal lid van een van de grote politieke partijen.
Een andere reden die wordt opgevoerd om er geen openbare procedure van te maken is dat het zo zielig is voor de sollicitanten. Dan ligt het direct op straat dat ze weg willen uit hun huidige functie. Balkenende is het tenslotte ook niet goed bevallen dat zijn sollicitatie naar het presidentschap van Europa op niets uitliep en zo geheel onbedoeld bij de Nederlandse burger de indruk wekte dat hij ons zat was.
Kul natuurlijk, als je voor zo’n belangrijke post gaat dan moet je ook met je billen bloot durven. Een potentiele burgemeester heeft net zoveel verdriet en last van een afwijzing als de Marokkaanse jongen die voor de zoveelste keer vanwege zijn naam wordt afgewezen bij een sollicitatie. Alleen heeft de Marokkaanse jongen veel minder kans op succes bij een volgende sollicitatie dan de gewezen kandidaat burgervader of moeder.
Dan is er nog een trits andere argumenten die tegenstanders van de gekozen burgemeester gebruiken om alles bij het oude te laten. De experimenten met burgemeestersreferenda zijn mislukt. Maar lag dus niet aan het referendum zelf, maar de voorgebakken keuze. In Utrecht mocht men kiezen tussen twee kandidaten van de PvdA. Dan moet je niet vreemd opkijken dat kiezers geen zin meer hebben om te stemmen. Een andere creatieve tegenwerping is dat bij een openbare competitie de kandidaat met de dikste campagnekas het zal winnen. In New York wint steevast de rijkste kandidaat, waarschuwen de voorvechters van ons systeem. Makkelijk op te lossen dus door net als bij de landelijke verkiezingen transparantie over de herkomst van de partijkas te eisen. Dat zo’n gekozen volkspopulist ook over de politie gaat is een ander doorn in het oog van de bestendigers. Maar dat argument is van hetzelfde laken en pak als de stelling dat burgers niet in staat zijn om te kiezen voor hun chef Stad. Verder vallen er natuurlijk ook nog juridische argumenten bij te slepen waarom de gekozen burgemeester echt niet kan op dit hele kleine stukje aarde. De geachte lezer die nog enkele van deze argumenten wil toevoegen wordt van harte uitgenodigd om dat te doen. Alles voor een goede discussie over de gekozen burgemeester.
Het mag duidelijk zijn, ik vind het kul argumenten. Als ze in andere landen wel in staat zijn om hun burgemeester te kiezen dan zouden de Nederlanders significant dommer zijn dan hun medeburgers in andere landen. Ik hoef echter niet eens de OESO of SCP rapporten erbij te halen om te bewijzen dat het prima zit met het opleidingsniveau van de Nederlanders. Bovendien maakt het sinds we algemeen kiesrecht hebben sowieso niet uit hoeveel je verdient, wat je kan en hoe je er uit ziet of je stemrecht hebt of niet.
Dus. Gaat het nieuwe kabinet dit nu eens eindelijk regelen? Me dunkt dat dit de eerste, zei het kleine stap is om de mokkende burger die monkelt over hullie in Den Haag serieus te nemen. Geef mensen verantwoordelijkheid en dan gaan ze zich ook verantwoordelijk gedragen, zeg ik tegen de paternalistische bewoners van de achterkamer willen zeggen. En aan Eberhard van der Laan: dan was je met een echt mandaat burgemeester geworden. Dat was sowieso je voorkeur en daarom stelde je je openbaar kandidaat. Hulde. Mijn stem had je en heb je sowieso.