Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van Wonen, Wijken en Integratie (XVIII) voor het jaar 2011 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 32500 XVIII - Vaststelling begroting van Wonen, Wijken en Integratie 2011.

Officiële titel	Vaststelling van de begrotingsstaten van Wonen, Wijken en Integratie (XVIII) voor het jaar 2011; Memorie van toelichting; Memorie van toelichting
Document­datum	21-09-2010
Publicatie­datum	22-09-2010
Nummer	KST32500XVIII2
Kenmerk	32500 XVIII, nr. 2
Externe link	originele PDF
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2010–2011

32 500 XVIII

Vaststelling van de begrotingsstaten van de begroting van Wonen, Wijken en Integratie (XVIII) voor het jaar 2011

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

A

ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

BEGROTINGSTOELICHTING

LEESWIJZER

Wetsartikel 1

2              HET BELEID

2.1           De beleidsagenda

2.2           De beleidsartikelen Artikel 1 Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningbouw

Artikel 2 Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken Artikel 3 Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid op de woningmarkt Artikel 4 Integratie niet-westerse migranten Artikel 5 Kennis en Ordening Wonen, Wijken en Integratie Artikel 6 Rijkshuisvesting

2.3           De niet-beleidsartikelen Artikel 95 Algemeen Artikel 96 Onverdeeld

3              VERDIEPINGSHOOFDSTUK

Wetsartikel 2

4              BEGROTING VAN DE RIJKSGEBOUWENDIENST

5              BEGROTING VAN DE HUURCOMMISSIE

blz.

3 4

4

9

9

9

14

14

32

45 55

64 70 74 74 76

77

83

83

90

B

1

BIJLAGE 1 ZBO’S EN RWT’S                                                          95 BIJLAGE 2 MOTIES EN TOEZEGGINGEN                                      96 BIJLAGE 3 HORIZONTALE OVERZICHTSCONSTRUCTIE INTEGRATIEBELEID ETNISCHE MINDERHEDEN                        144 BIJLAGE 4 EXTRA-COMPTABEL OVERZICHT STEDENBELEID 2011                                                                                        146 BIJLAGE 5 LIJST VAN AFKORTINGEN                                         148 BIJLAGE 6 TREFWOORDENREGISTER                                        150

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld. Het onderhavige wetsvoorstel stelt de begrotingsstaat van Wonen, Wijken en Integratie (XVIII) voor het jaar 2011 vast.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2011. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2011.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten voor het jaar 2011 bepaald. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze Memorie van Toelichting toegelicht (de zogenaamde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de baten-lastendiensten «Rijksgebouwendienst» en «Huurcommissie» voor het jaar 2011 vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze Memorie van Toelichting en wel in de paragraaf inzake de diensten die een baten-lasten stelsel voeren.

De Minister voor Wonen, Wijken en Integratie,

Mede namens de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en

Milieubeheer,

E. van Middelkoop

Leeswijzer

B. BEGROTINGSTOELICHTING

• 1. 

  LEESWIJZER

1.1. Opzet begroting

Voor u ligt de begroting 2011 van Wonen Wijken en Integratie (WWI). De memorie van toelichting van de WWI-begroting (XVIII) is opgebouwd uit de volgende onderdelen en is terug te vinden in de hoofdstukken:

2.1.    De beleidsagenda;

2.2.    De beleidsartikelen;

2.3.    De niet-beleidsartikelen;

• 3. 

  Verdiepingshoofdstuk;

• 4. 

  Begroting van de Rijksgebouwendienst;

• 5. 

  Begroting van de Huurcommissie; Bijlage 1. ZBO’s en RWT’s;

Bijlage 2. Moties en toezeggingen;

Bijlage 3. Horizontale overzichtsconstructie integratiebeleid etnische minderheden;

Bijlage 4. Extracomptabel Overzicht Stedenbeleid 2011;

Bijlage 5. Lijst van afkortingen;

Bijlage 6. Trefwoordenregister;

De (niet-)beleidsartikelen van de programmabegroting van WWI kennen alleen de component programmageld. De apparaatuitgaven worden geraamd op de VROM-begroting (XI) op het niet-beleidsartikel 91 «Algemeen».

1.2. De beleidsagenda en beleidsartikelen

1.2.1. Beleidsagenda

Gezien de demissionaire status van het kabinet dat deze begroting opstelt, is gekozen voor een beperkte technische invulling van de beleidsagenda 2011. Daar waar de beleidsagenda’s in voorgaande jaren uitgebreid ingingen op de prioriteiten uit het kabinetsprogramma Balkenende IV, aangevuld met prioriteiten van de minister, is de opzet dit jaar sober van aard. In de beleidsagenda wordt vooral ingegaan op eventuele relevante beleidsarme ontwikkelingen die de begroting in financiële zin raken.

De beleidsagenda wordt afgesloten met een overzichtstabel met daarin de beleidsmatig belangrijkste budgettaire mutaties en bijbehorende toelichtingen. Deze tabel geeft de aansluiting weer tussen de vorige begroting en de nu voorliggende ontwerpbegroting.

1.2.2. Beleidsartikelen

Per beleidsartikel worden de beleidsvoornemens uitgewerkt in operationele doelen en instrumenten. De ontwikkeling van de uitgaven en de doelen die zij dienen worden volledig toegelicht en waar mogelijk in de tijd weergegeven en indien zinvol grafisch geïllustreerd. Dit betekent meer aandacht voor de instrumenten en voor de historische ontwikkeling van de uitgaven en prestaties om tot een goede onderbouwing van de uitgaven te komen.

In de begroting worden de beleidsdoorlichtingen van het betreffende jaar aangekondigd evenals de programmering voor de komende jaren. De beleidsdoorlichtingen die in de tijd aansluiten op het traject van het

Leeswijzer

jaarverslag, worden meegezonden bij de indiening van de verantwoording over het betreffende begrotingsjaar. Waar dit niet aansluit, wordt de beleidsdoorlichting separaat verzonden.

De begroting bestaat uit zes beleidsartikelen waarvan vijf artikelen op het terrein van Wonen, Wijken en Integratie en één artikel op het terrein van de Rijkshuisvesting. Daarnaast zijn er twee niet-beleidsartikelen te weten artikel 95 «Algemeen» en artikel 96 «Onverdeeld WWI». Op artikel 95 «Algemeen» worden de uitgaven geraamd van een aantal instrumenten die geen beleidsmatig doel hebben die passen bij één van de beleidsartikelen. Artikel 96 «Onverdeeld WWI» is louter een administratief artikel waarop zaken worden geparkeerd die nog niet direct verdeeld kunnen worden over de andere artikelen.

In de beleidsartikelen komt het beleid voor de komende jaren aan bod. Elk artikel start met een omschrijving van de algemene beleidsdoelstelling. Hierbij wordt in algemene vorm consequent ingegaan op: omschrijving, verantwoordelijkheid, externe factoren en meetbare gegevens. Daarna volgt de tabel «budgettaire gevolgen van beleid». Deze tabel geeft financieel inzicht op het gebied van begrotingsstanden. In de tabel is een cijfermatige uitsplitsing gemaakt van de «programmagelden». Dit artikelonderdeel «programma» wordt vervolgens weer opgedeeld naar de diverse operationele doelen die weer zijn opgebouwd uit één of meer (financiële) beleidsinstrumenten.

Onder de tabel «budgettaire gevolgen van beleid» wordt grafisch inzicht gegeven in de budgetflexibiliteit. Deze grafiek geeft inzicht in het nog te beïnvloeden deel van de uitgavenraming. Daarbij worden de verplichtingen gekarakteriseerd aan de hand van de categorieën «Juridisch verplicht», «Bestuurlijk verplicht» en «Beleidsmatig gebonden».

De categorie «Juridisch verplicht» bestaat uit verplichtingen waar een privaatrechtelijke overeenkomst, een publiekrechtelijke beschikking of een wettelijke regeling aan ten grondslag ligt. De categorie «Bestuurlijk verplicht» bestaat uit verplichtingen waaraan afspraken ten grondslag liggen tussen verschillende ministeries, tussen de Minister voor WWI en andere bestuurslagen. De categorie «Beleidsmatig gebonden» bestaat uit geraamde uitgaven waarvoor de Minister voor WWI in het kader van het beleidsprogramma uitgaven heeft geoormerkt.

De algemene beleidsdoelstelling van een artikel wordt nader geconcretiseerd in de operationele doelen. Bij ieder operationeel doel wordt consequent ingegaan op: motivering, instrumenten en meetbare gegevens (prestaties en indicatoren). Ieder artikel wordt afgesloten met een overzicht van geplande beleidsonderzoeken. Voor 2011 staan de volgende beleidsdoorlichtingen op de rol: Wijkenaanpak; Woningbouwafspraken;

Evaluatie van de Wet bijzonder maatregelen grootstedelijke problematiek.

Gezien de in 2010 afgeronde Brede Heroverwegingen en de demissionaire status van het kabinet zijn in deze ontwerpbegroting niet voor alle algemene en/of operationele doelstellingen beleidsdoorlichtingen geprogrammeerd.

Leeswijzer

1.3. Comply or explain – paragraaf WWI (XVIII)

Bij de samenstelling van de begroting worden als basis gebruikt de kernvragen: «Wat willen we bereiken?», «Wat gaan we er voor doen?» en «Wat mag het kosten?». Op het niveau van de algemene doelstelling en de operationele doelstellingen wordt de beantwoording van deze vragen vervolgens ingevuld volgens de criteria van specifiek, meetbaar en tijdgebonden. Onderstaand wordt ingegaan op de mate waarin een beleidsartikel niet aan deze criteria voldoet.

Artikel 1 «Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningproductie»

Met name de doelstellingen op rijksniveau binnen het operationele doel «Stimuleren krachtige steden» zijn moeilijk in zijn geheel te vangen in indicatoren. De doelstellingen zijn breder dan de verantwoordelijkheid van de Minister voor WWI reikt. Bovendien is er een aantal afspraken tot stand gekomen in overleg met de steden gericht op maatwerk per stad. Hierdoor vindt monitoring plaats per stad, in plaats van op rijksniveau.

Artikel 2 «Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken»

Bij het operationele doel «Borgen en bevorderen van de bouw- en gebruikstechnische kwaliteit» zal in 2011 op basis van een ex-ante onderzoek worden gestart met het monitoren van de effecten van de nieuwe AMvB (Bouwbesluit). Dit moet leiden tot nul- en streefwaarden voor de effecten op de kosten en tijd van overheid, burger en bedrijf.

Artikel 5 «Randvoorwaarden voor de integratie en een goed werkende

woningmarkt»

Het programma van dit artikel is er primair op gericht om de prestaties uit de overige artikelen van de begroting voor WWI nu en in de toekomst te kunnen realiseren. Dit betekent dat voor artikel 5 geen algemene indicatoren (outcome) beschikbaar zijn.

Artikel 6 «Rijkshuisvesting»

Gezien de aard van de doelstelling van dit artikel «Het adviseren over en uitvoeren van rijksdoelen op het gebied van rijkshuisvesting» is het voor de algemene doelstelling en de operationele doelen lastig om in kwalitatieve of kwantitatieve termen, meetbare doelen en indicatoren te formuleren.

Het operationeel doel «Vanuit de uitvoeringspraktijk van de rijkshuisvesting bijdragen leveren aan rijksdoelen» is gezien de verantwoordelijkheidsverdeling niet voor verdere verbetering van de meetbaarheid vatbaar en voldoet hiermee niet volledig aan de gestelde criteria. Om dit te ondervangen zijn beoogde prestaties opgenomen. Voor het operationele doel «Huisvesten van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken» wordt een verbeterde methodiek voor de periodieke klanttevredenheidsmeting van de Rijksgebouwendienst vastgesteld.

In 2011 zal een nulmeting plaatsvinden en op basis van deze meting zal de normstelling vanaf 2012 worden bepaald. Met dit instrument beoogt de Rijksgebouwendienst inzicht te krijgen in de behoeften van zijn klanten om zo een efficiëntere en effectieve dienstverlening aan de klant te kunnen bieden.

Hierdoor voldoet dit operationeel doel nog niet volledig aan de gestelde criteria.

Leeswijzer

1.4. Structuurwijzigingen

De Algemene Rekenkamer heeft geconcludeerd dat in de begroting 2010 budgetten niet werden toegekend aan de operationele doelstellingen, maar per artikel waren opgenomen bij «Overige programmabudgetten». De voormalige minister voor WWI heeft hierop toegezegd mogelijkheden tot verbetering te zullen onderzoeken. Tegemoetkomend aan deze toezegging zijn bij de beleidsartikelen 1, 2, 3 en 5 de budgetten voor «Onderzoek», «Kennisoverdracht» en «Kosten uitvoeringsorganisaties» in de begroting 2011 – waar van toepassing – toegekend aan de operationele doelstellingen. Bij beleidsartikel 4 was al sprake van een vergelijkbare verdeling van deze budgetten.

Bij beleidsartikel 6 «Rijkshuisvesting» zijn in samenhang met een systeemwijziging bij de inputinvesteringen de instrumenten en benamingen bij het operationeel doel «Huisvesten van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken» gewijzigd.

1.5. Experiment

De afgelopen jaren deed het Ministerie van VROM mee aan het Experiment Verbetering Verantwoording en Begroting. De begroting voor WWI was daar ook onderdeel van. Doel van dit experiment was om de politieke zeggingskracht en focus van de stukken te vergroten en de verantwoordingslasten terug te brengen. Dit had vooral gevolgen voor de wijze waarop beleidsinformatie werd opgenomen in het Jaarverslag. Met het behandelen van de jaarverslagen 2009 door de Tweede Kamer eindigt formeel dit experiment. Hoewel deze behandeling door de val van het Kabinet Balkenende IV is uitgesteld tot het einde van 2010 (tegelijkertijd met de behandeling van deze begroting) is de begroting 2011 dus niet meer opgesteld volgens het regime van dit experiment. In samenwerking met de Algemene Rekenkamer wordt dit experiment geëvalueerd door het Ministerie van Financiën en de deelnemende departementen. Begin 2011 zal aan de hand van deze evaluatie met de Tweede Kamer worden besproken in hoeverre deze experimentele werkwijze Rijksbrede invoering verdient.

1.6. De baten-lastendiensten

Tegelijkertijd met de WWI-begroting worden ook de begroting van de Rijksgebouwendienst en die van de Huurcommissie gepresenteerd.

Om inzicht te kunnen blijven geven in de doelmatigheidsontwikkeling is er bij de begroting van de Rijksgebouwendienst voor gekozen om een wijziging door te voeren bij de indicatoren. De indicator «apparaatskosten per m²» komt te vervallen. Als het de komende jaren lukt om het m²-gebruik aanzienlijk terug te dringen, valt deze indicator juist ongunstiger uit. Deze indicator geeft daarmee onvoldoende de doelmatigheid weer.

Binnen de Rijksgebouwendienst is een traject opgestart om te onderzoeken hoe de toegevoegde waarde van de dienst beter gemeten kan worden, vooral met betrekking tot de verantwoording richting opdrachtgevers. Zij worden daarom betrokken bij de ontwikkeling van een nieuwe doelmatigheidsindicator voor de Rijksgebouwendienst. Om zorgvuldigheid en betrokkenheid van alle partijen te borgen is meer tijd nodig en lukt het niet meer de nieuwe indicator in deze begroting op te nemen. Deze zal tijdig gereed zijn voor de ontwerpbegroting 2012.

Leeswijzer

1.7. Verdiepingshoofdstuk

In het begrotingshoofdstuk zijn de budgettaire mutaties in de beleidsarti-kelen van de begrotingsstaat opgenomen. Technische mutaties dan wel beleidsmatig niet relevante mutaties worden slechts cijfermatig gepresenteerd. Alleen indien er sprake is van een grote budgettaire omvang, worden ook technische mutaties nader toegelicht. De beleidsmatig relevante mutaties worden nader omschreven in de toelichting waarbij het bijbehorende mutatiebedrag wordt genoemd. Een beleidsmatige mutatie is het gevolg van gevoerd beleid (bijvoorbeeld beleidsintensivering en -extensivering, beleidswijzigingen met financiële gevolgen, afwijkingen uit hoofde van behoorlijk bestuur).

Beleidsagenda

Wetsartikel 1

• 2. 

  HET BELEID

2.1. De beleidsagenda

Gezien de demissionaire status van het kabinet dat deze begroting opstelt, is gekozen voor een beperkte technische invulling van de beleidsagenda 2011. Daar waar de beleidsagenda’s in voorgaande jaren uitgebreid ingingen op de prioriteiten uit het kabinetsprogramma Balkenende IV, aangevuld met prioriteiten van de minister, is de opzet dit jaar sober van aard. Er zal vooral worden ingegaan op eventuele relevante beleidsarme ontwikkelingen die de begroting in financiële zin raken. In de artikelen vindt u, zoals in andere jaren, de relevante financiële en beleidsinformatie die samenhangt met de voorgenomen uitgaven.

Stedenbeleid

Steden zijn de motor van de Nederlandse economie, maar ook plekken waar veel problemen samen komen. De Nederlandse steden blijven daarom onze aandacht opeisen. In het stedenbeleid komen fysieke en sociale vraagstukken samen; een verbinding van wonen, wijken en integratie met ruimtelijke ordening en milieu. Als uitvloeisel van het bestuursakkoord Rijk-Gemeenten is in het stedenbeleid bepaald dat de steden meer beleidsvrijheid krijgen bij de aanpak van de problemen. Dit is een aanvulling op de afspraken die zijn gemaakt over stedelijke vernieuwing, leefbaarheid en veiligheid. De intrekking van de Wet stedelijke vernieuwing, waarmee de decentralisatie wordt vormgegeven, vindt in de loop van 2011 haar beslag en zal terugwerken tot 1 januari 2011. Het geld komt via de decentralisatie-uitkering van het gemeente- en provinciefonds ter beschikking. Samen met de wijkenaanpak draagt dit bij aan de ontwikkeling van vitale steden.

Krimp

In de regio’s Parkstad Limburg, Noord-Oost Groningen en delen van Zeeland is sprake van een bevolkingsdaling. De maatregelen tegen de gevolgen van bevolkingsdaling, waarvoor het Rijk in 2010 geld ter beschikking heeft gesteld, worden ook in 2011 uitgevoerd.

Wijkenaanpak

De wijkenaanpak is een goed voorbeeld van hoe in aandachtswijken zowel in fysieke als sociale ingrepen wordt geïnvesteerd. In 2007 begonnen de gemeenten, corporaties, bewoners en het kabinet met de lange termijn aanpak van veertig achterstandwijken. Omdat de regionale verschillen toenemen, zowel tussen als binnen regio’s, is meer (bestuurlijke) samenwerking nodig.

De eerste positieve resultaten van de aanpak zijn zichtbaar. De betrokkenheid van het Rijk en de gemeenten bij de wijkenaanpak bestrijkt een periode van tien jaar en is vastgelegd in meerjarige overeenkomsten (charters). Gelet op de urgentie, het draagvlak en de taaiheid van de problematiek wordt de wijkenaanpak voortgezet.

Woningmarkt

Het op peil houden van de woningbouw en de doorstroming op de woningmarkt blijft onverminderd van belang. Als gevolg van de toename van het aantal huishoudens zijn tot 2020 nog circa 500 000 woningen nodig. Het Rijk en de decentrale overheden delen hiervoor de verantwoordelijkheid. Het bestuurlijk overleg tussen het kabinet en vertegenwoor-

Beleidsagenda

digers van stedelijke regio’s dat in het kader van het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) twee maal per jaar plaatsvindt gaat door. Het behoud van werkgelegenheid in de bouwsector – die hard is getroffen door de economische crisis – is een belangrijke reden geweest om tijdelijk extra maatregelen te nemen. Eén van deze maatregelen betreft de tijdelijke stimuleringsregeling woningbouwprojecten, waarvoor het Rijk ook in 2010 geld beschikbaar heeft gesteld. De gemeenten voeren dit voor een groot deel in 2011 uit.

Woningcorporaties

Op 15 december 2009 oordeelde de Europese Commissie dat Nederland staatssteun mag blijven geven aan woningcorporaties. Het mag echter alleen ten behoeve van een scherp afgebakende groep die is aangewezen op de sociale huurwoningen. Daarom is staatssteun alleen mogelijk zolang 90 procent van de vrijkomende woningen wordt toegewezen aan huishoudens met een inkomen lager dan € 33 000. Deze afspraken met de Europese Commissie inzake staatssteun moeten formeel in regelgeving worden afgerond.

De Europese Commissie stemde ook in met de inzet van staatssteun voor maatschappelijk vastgoed en voor de bijzondere projectsteun voor de 40 wijken. In vervolg op de regeling die per 1 januari 2011 wordt ingevoerd, neemt het kabinet de regels voor het geven van staatssteun mee bij de vormgeving van het nieuwe corporatiestelsel en de daartoe in gang gezette wijziging van de Woningwet.

Energiebesparing in de gebouwde omgeving

Nederland staat voor een grote opgave op het gebied van energiebesparing. Nationaal moet een forse bijdrage worden geleverd aan klimaat-en energiedoelstellingen. De overheid wil deze doelstellingen bereiken met behulp van verschillende instrumenten uit het werkprogramma Schoon en Zuinig en de daarop gebaseerde initiatieven van burgers en marktpartijen. Voor nieuwe woningen gaat de energieprestatiecoëfficient (EPC) van 0,8 naar 0,6 in 2011 (25% energiezuiniger ten opzichte van 2006) en naar 0,4 in 2015 (50% energiezuiniger ten opzichte van 2006). De Innovatieagenda Energie Gebouwde Omgeving (IAGO) heeft als doel de ontwikkeling van concepten voor energiebesparing tot 80% te stimuleren. Het gaat om het totale gebouw- en gebruikgebonden energiegebruik, bij nieuwe en bestaande woning- en utiliteitsgebouwen, ten opzichte van peiljaar 1990. In 2014 eindigt de huidige Innovatieagenda. Naast regelgeving (inclusief monitoring en handhaving) en convenanten worden nieuwe ontwikkelingen gestimuleerd met fiscale maatregelen, subsidies en communicatie. Een nieuw kabinet kan daar nadere invulling aan geven. Het Rijk faciliteert burgers, marktpartijen en andere overheden en spreekt hen aan op hun verantwoordelijkheid om energie te besparen.

Het Nederlandse energiebesparingsbeleid is verbonden met het Europese beleid. Er zijn diverse Europese richtlijnen die het Nederlandse beleid bepalen, zoals de Richtlijn Energieprestatie van gebouwen (EPBD). De nieuwe NEN-norm Energieprestatie gebouwen (EPG) die in 2011 in de bouwregelgeving wordt opgenomen, is opgesteld conform de EPBD.

Integratie & Inburgering

De extra investeringen van het kabinet hebben geresulteerd in het bereiken van de bestuurlijke ambities in 2009 en 2010. Met die investeringen is bereikt dat de groep al langer hier verblijvende vreemdelingen, die nog geen verblijfsvergunning onbepaalde tijd (VOT) hebben, de mogelijkheid hebben gehad om in te burgeren op kosten van de overheid.

Beleidsagenda

Om budgettaire redenen (invulling motie Koolmees) heeft het kabinet ervoor gekozen in 2011 € 100 mln en in 2012 € 175 mln incidenteel om te buigen op de inburgeringsmiddelen van het participatiebudget en het gemeentefonds door het aantal inburgeringstrajecten te verlagen. Dit betekent dat de groep oudkomers (die Nederlander is of een VOT heeft) op termijn niet langer meer een voorziening in de zin van de Wet inburgering aangeboden kan worden. Deze groep zal zoals ieder ander gebruik moeten maken van de reguliere voorzieningen zoals de Wet educatie en beroepsonderwijs en de mogelijkheden binnen de WWB. De verplichting tot inburgering blijft bestaan voor alle nieuwkomers (met name gezinsvormers, -herenigers, asielgerechtigden) die permanent in Nederland willen verblijven. Zij zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor het volgen van een inburgeringscursus, de kosten daarvan en voor het behalen van het inburgeringsexamen.

Om deze en om budgettaire redenen wordt ook het aantal voorzieningen dat via de gemeenten wordt aangeboden aan nieuwkomers afgebouwd. Er zal worden toegewerkt naar een stelsel waarbij het merendeel van de kosten bij de inburgeraar wordt neergelegd. Het kabinet heeft via de instrumenten van het keurmerk en het toezicht op de examens de randvoorwaarden voor de kwaliteit van inburgeringscursussen geschapen.

Voor de groep gezinsmigranten is de wet- en regelgeving met betrekking tot het examen in het buitenland al gewijzigd en zal de daadwerkelijke invoering van de hogere eisen aan de taalvaardigheid in april 2011 plaatsvinden. In 2012 zal de Toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen worden toegevoegd aan het basisexamen inburgering in het buitenland. Daardoor komen gezinsmigranten met een hoger niveau aan taalvaardigheid binnen en zijn zij al geletterd. Dit bevordert de inburgering en de integratie van deze nieuwkomers in Nederland.

Om bovenstaande keuzes te kunnen realiseren, zal het kabinet de ter zake doende wet- en regelgeving aanpassen. Net als in 2010 worden de problemen van én met Marokkaans- en Antilliaans-Nederlandse risicojongeren aangepakt, zowel preventief als repressief.

Ombuiging Huurtoeslag

De uitdagingen op het instrument huurtoeslag zijn de komende periode fors. Door de uitvoeringssystematiek, waarbij het voorlopig toekennen tot hogere uitgaven leidt dan verwacht, wordt in de komende jaren in eerste instantie veel meer uitgegeven dan geraamd. Om deze tijdelijke tekorten op de huurtoeslag te dekken dient vanaf 2011 omgebogen te worden op dit instrument. In de begroting 2010 was al een beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag voor 2011 en 2012 voorzien. Naast deze beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag is vanaf 2012 een verdere taakstelling op het budget huurtoeslag voorzien.

Regeldruk

Bij nieuwe en bestaande wetgeving wordt aandacht gegeven voor vermindering van regeldruk. In 2011 zal nadruk worden gelegd op het in het begin van het beleidsproces maken van een integrale beleidsanalyse. Op die manier worden nut en noodzaak van regelgeving en de effecten hiervan systematisch in beeld gebracht. Het door het ministerie van Justitie ontwikkelde Integrale afwegingskader is hierbij tot hulp.

Beleidsagenda

Uitgaven

Belangrijkste beleidsmatige uitgavenmutaties ten opzichte van de WWI-ontwerpbegroting 2010

x € 1 000

2010

2011

2012

2013

2014

2015

art.nr

Toelichting

Ad 1.

Om het kasritme van ISV aan te laten sluiten op de meerjarige overheveling naar de fondsen (zie ad 2. en 3.) is een kasschuif noodzakelijk.

Ad 2. en 3.

Verstrekken van financiële middelen voor stedelijke vernieuwing door het Rijk aan gemeenten (de G-31, de zogenaamde rechtstreekse gemeenten) en provincies (ten behoeve van de zogenaamde niet-rechtstreekse gemeenten), vindt met ingang van 1 januari 2011 voor het tijdvak tot en met 2014 plaats via een decentralisatie-uitkering op basis van de Financiële-verhoudingswet (Fvw).

Ad 4.

Dit betreft de laatste tranche bijdrage bewonersbudgetten aan de G 31 en de gemeenten met 40 + wijken.

Ad 5.

De uitfinanciering isolatieglasregeling is aangepast aangezien de daadwerkelijke betaling van afgegeven waardebonnen de jaargrens zal passeren.

Ad 6.

Overboeking vanaf de Aanvullende Post, 2^de tranche WWI.

Beleidsagenda

Ad 7.

De oploop van het huurtoeslagbudget en het algemene budgettaire beeld hebben genoodzaakt tot een nieuwe afweging rond de uitgaven huurtoeslag. In de begroting 2010 was al een beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag voor 2011 en 2012 voorzien. Verdere bezuinigingsmaatregelen zijn nodig. Naast de genoemde beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag is vanaf 2012 daarom een verdere taakstelling op het budget huurtoeslag voorzien, oplopend van € 52,8 mln. in 2012 naar € 175,8 in het jaar 2015.

Ad 8.

Betreft jaartranche 2011 van de uitvoeringskosten inburgering die onderdeel zijn van de algemene uitkering van het Gemeentefonds.

Ad 9.

Om budgettaire redenen (invulling motie Koolmees) heeft het kabinet ervoor gekozen in 2011 € 100 mln en in 2012 € 175 mln incidenteel om te buigen op de inburgeringmiddelen in het Participatiebudget en het gemeentefonds door verlaging van het aantal inburgeringtrajecten. Er zal worden toegewerkt naar een stelsel waarbij het merendeel van de kosten bij de inburgeraar wordt neergelegd. Dit levert na ingroei structureel 333 mln op.

Ontvangsten

Belangrijkste beleidsmatige ontvangstenmutaties ten opzichte van de WWI-ontwerpbegroting 2010

x € 1 000

2010

2011

2012

2013

2014

2015

art.nr

Stand Ontwerpbegroting 2010

Mutaties 1e suppletore begroting 2010: Nieuwe mutaties:

• 11. 

  Inburgeringsmiddelen 2007–2009

• 12. 

  Uitgestelde verkoop pand Anna Paulownastraat

• 13. 

  Overige mutaties

Stand ontwerpbegroting 2011

474 658

448 665         454 920         444 306         429 591          430 091

Toelichting

Ad 11.

In 2011 en 2012 wordt een meevaller verwacht in de ontvangstenraming door additioneel terug te vorderen inburgeringsmiddelen 2007–2009 bij gemeenten.

Ad 12.

Het betreft het pand Anna Paulownastraat, waarvan de afstoot voor 2010 gepland is (wellicht dat ontvangst in 2011 zal zijn, maar voorlopig één jaar opgeschoven in begroting).

Beleidsartikel 1

2.2. De beleidsartikelen

Motivering

Artikel 1. Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningbouw

1.1. Algemene beleidsdoelstelling

Krachtige steden zijn belangrijk voor de economische ontwikkeling van Nederland en voor de sociale stijging van burgers. Wanneer steden onvoldoende functioneren, kan dit de welvaart en het welzijn van alle burgers in het gehele land schaden. Daarom blijven steden een belangrijk onderwerp op de rijksagenda. Het kabinetsbrede stedenbeleid heeft tot doel steden te ondersteunen in hun ambitie zich te ontwikkelen tot krachtige, vitale en duurzame steden en hun (internationale) concurrentiepositie te versterken. Het vergt eveneens stevige samenwerking tussen steden en omliggende gemeenten, en sterke coalities met andere lokale en regionale partners.

De wijkenaanpak is een stevige aanvulling op het stedenbeleid. Daar waar het stedenbeleid zich breed richt op het ondersteunen van ontwikkeling en vitaliteit van steden, focust de wijkenaanpak zich op het verkleinen van achterstanden van aandachtswijken binnen die steden en het vergroten van de leefbaarheid. Daarvoor zijn investeringen nodig, zowel in «stenen» als in «mensen». Binnen de wijkenaanpak werken gemeenten, bewoners, corporaties en Rijk actief samen om concrete resultaten te behalen door het actief betrekken van bewoners en een andere manier van samenwerken; gezamenlijk en in samenhang.

Door het kabinet Balkenende IV is in 2009 en 2010 een stimuleringsbijdrage beschikbaar gesteld om de terugval in de woningproductie en de werkgelegenheid daarin als gevolg van de economische crisis zoveel mogelijk te beperken. De uitvoering door de gemeenten van de projecten waarvoor een stimuleringsbijdrage is verstrekt zal voor een groot deel zijn beslag hebben in 2011. Met de inzet van de stimuleringsbijdrage worden de continuïteit in de woningproductie en de werkgelegenheid in de periode tot en met 2011 zoveel mogelijk ondersteund. De woningbouwopgave waar we voor staan verschilt per regio, niet alleen kwantitatief maar ook kwalitatief.

Verantwoordelijkheid

Externe factoren

De Minister voor Wonen, Wijken en Integratie is verantwoordelijk voor: Het vormgeven en ondersteunen van een gebiedsgericht en themagericht stedenbeleid met meer beleidsruimte voor steden op sociaal, fysiek en economisch terrein. Op rijksniveau werkt de programmaminister voor het stedenbeleid samen met de andere betrokken departementen (rijksbrede gecoördineerde aanpak). Op WWI-niveau draagt hij daar tevens zelf aan bij als minister die verantwoordelijk is voor «wonen».

Het vormgeven en ondersteunen van een probleemoplossende en samenhangende aanpak in wijken met leefbaarheidsproblemen; Het stimuleren en faciliteren van voldoende woningproductie in aansluiting op de behoefte.

Het behalen van de algemene doelstelling is afhankelijk van:

De ontwikkeling van de economie en van de investeringsmogelijkheden van lokale partijen, zoals woningcorporaties; De lokale uitvoering van de met de steden gemaakte afspraken inzake het stedenbeleid 2010-2014 en van de stedelijke programma’s;

Beleidsartikel 1

Een goede samenwerking tussen (centrum)steden en omliggende gemeenten;

De uitvoering van de wijkactieplannen en charters en de inspanningen gericht op een integrale, gebiedsgerichte aanpak;

De mate waarin de bij gebiedsontwikkeling en woningproductie betrokken partijen (ontwikkelende en bouwende partijen, gemeenten,

provincies, financiële instellingen en Rijk) opgaven gezamenlijk oppakken. Het betreft hier onder andere de uitvoering van de in 2009

tussen Rijk en regio’s overeengekomen Verstedelijkingsafspraken;

Herstel van het vertrouwen van de consument in de woningmarkt.

Meetbare gegevens

Beoogde effecten van beleid op het realiseren van de algemene doelstelling zijn dat:

de grote steden hun afstand verkleinen naar het tot landelijk gemiddelde ten aanzien van:

• - 

  de verbetering van de objectieve en subjectieve veiligheid;

• - 

  de verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving;

• - 

  de verbetering van de sociale kwaliteit van de samenleving;

• - 

  het binden van midden- en hoge inkomens aan de stad;

• - 

  het vergroten van de economische kracht van de stad.

Deze outcome-doelstellingen gelden voor het stedenbeleid 2010-2014

en zijn dezelfde als in de vorige periode in verband met het volgen van de ontwikkelingen over een langere periode.

de 40 aandachtswijken toegroeien in de periode tot en met 2017 naar het stedelijke gemiddelde;

de terugval in de woningproductie als gevolg van de economische crisis zoveel mogelijk beperkt blijft;

in de krimpgebieden Parkstad en Eemsdelta de leegstand in de periode

2010 tot en met 2020 terugloopt tot 2% (actieplan bevolkingsdaling).

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 1.1. Stimuleren krachtige steden, vitale wijken en voldoende woningbouw

Beleidsartikel 1

Budgettair belang buiten de WWI-begroting

Tabel 1.2 Fiscale maatregelen die bijdragen aan dit artikel

Bron: Miljoenenota 2010

Toelichting:

De vrijstelling overdrachtsbelasting stedelijke herstructurering bestaat uit drie regelingen, te weten:

De per 1 januari 2003 ingevoerde vrijstelling in de overdrachtsbelasting die het mogelijk maakt voor wijkontwikkelingsmaatschappijen (Wom’s) huizen te verkrijgen zonder overdrachtsbelasting verschuldigd te zijn;

De per 1 januari 2005 ingevoerde vrijstelling in de overdrachtsbelasting die het voor woningcorporaties mogelijk maakt om ter financiering van stedelijk herstructurering huizen zonder overdrachtsbelasting over te dragen aan een landelijk werkende toegelaten instelling; De per 1 januari 2006 ingevoerde vrijstelling in de overdrachtsbelasting die ertoe strekt de verkrijging van onroerende zaken van wijkontwikkelingsmaatschappijen door de deelnemers in zo’n wijkontwikkelingsmaatschappij in bepaalde situaties vrij te stellen van overdrachtsbelasting.

Beleidsartikel 1

Grafiek 1.1. Budgetflex in % en bedragen per operationeel doel voor 2011

100%

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Operationeel doel:

1. Stimuleren krachtige steden (1.2.1)

2. Vitale wijken tot stand brengen (1.2.2)

3. Voldoende woningproductie (1.2.3)

4. Overige programmabudgetten (1.2.4)

Toelichting

Motivering

OD 1.2.1:

Van de budgetten voor onderzoek, kennisoverdracht en faciliteren grote stedenbeleid is € 0,9 mln juridisch verplicht, € 0,6 mln beleidsmatig en € 0,5 mln bestuurlijk gebonden.

OD 1.2.2:

De budgetten bewonersinitiatieven, FES gelden maatschappelijke sectoren zijn juridisch verplicht. Dit geldt ook voor het grootste deel van de budgetten op het gebied van onderzoek en kennisoverdracht. In totaal € 1,3 mln is hierdoor juridisch verplicht. Het overige budget ad € 0,4 mln is beleidsmatig gebonden en betreft onderzoek- en kennisgelden die nog niet in juridisch afdwingbare verplichtingen zijn omgezet.

OD 1.2.3:

Het beschikbare budget bestaat uit uitsluitend onderzoek- en kennis-gelden. Hiervan is € 0,5 mln juridisch verplicht. Het restant ad € 0,3 mln is nog niet vertaald in juridisch afdwingbare verplichtingen.

OD 1.2.4:

Hierop komen geen budgetten meer voor in de jaren vanaf 2011.

1.2. Operationele beleidsdoelstellingen

1.2.1. Stimuleren krachtige steden

Steden zijn niet alleen de motoren van de economie, maar zijn ook dynamische plaatsen waar mensen samenleven. Een krachtige stad is een stad waar beide elkaar versterken. Bewoners die willen stijgen op de

Beleidsartikel 1

sociaaleconomische ladder, hebben baat bij een economisch sterke stad met veel werkgelegenheid. En de economische aantrekkingskracht van een stedelijke regio wordt onder andere bepaald door de sociale kracht van dat gebied: een goed woon- en leefklimaat, een sterke regionale arbeidsmarkt en innovatieve sociale structuren in die regio. Anderzijds maakt de economische crisis de positie van de steden ook kwetsbaar, terwijl ze voor complexe opgaven staan op sociaaleconomisch terrein, integratie, leefbaarheid en milieu.

Om stapeling van maatschappelijke problemen in de steden te voorkomen, en om de kansen die er liggen beter te benutten, zal het Rijk doorgaan de steden actief te ondersteunen bij het creëren van hoogwaardige woon-, werk- en leefmilieus en bij het versterken van hun concurrentiepositie. Steden zijn broedplaatsen voor economische activiteiten, innovatie, creatieve ideeën en kennisuitwisseling. Het is in dat verband van belang dat de steden een aantrekkelijk vestigingsklimaat bieden voor burgers en bedrijven, met een hoog voorzieningenniveau en met leefbare, toekomstbestendige wijken.

Op grond van de bestaande opdracht uit het Aanvullend Beleidsakkoord (kabinet Balkenende IV) formuleren de betrokken bewindspersonen, steden en andere relevante partijen uitgangspunten voor het stedenbeleid en de wijkaanpak. Ter voorbereiding worden thema’s in beeld gebracht en in gesprekken aangescherpt. Onderwerpen die hierbij aan bod komen zijn bijvoorbeeld de sociaaleconomische positie van steden en hun bewoners, de leefbaarheid in aandachtswijken, duuzaamheid, de samenwerking tussen steden en buurgemeenten en de rollen die een nieuw kabinet van de verschillende stakeholders verwacht. Het is aan het volgende kabinet om te bepalen of en wanneer deze uitgangspunten aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

Instrumenten                                            Rijksniveau

Het kabinet zet de volgende instrumenten in:

Decentralisatie: het stedenbeleid bevindt zich in een transitiefase naar decentralisatie (Kamerstukken II, 2008/2009, 31 757, nr. 7). Op deze wijze wordt op lokaal niveau meer ruimte voor maatwerk gecreëerd en worden de bestuurlijke lasten verminderd. Het biedt tegelijk meer ruimte voor een meer inhoudelijke betrokkenheid van het Rijk bij een aantal thema’s en versterking van het partnerschap met de steden. De brede doeluitkering op sociaal terrein van het voormalige Groteste-denbeleid is grotendeels in 2010 overgeheveld naar het gemeentefonds via een aantal decentralisatie-uitkeringen. Het gaat onder meer om middelen voor maatschappelijke opvang, gezond in de stad, jeugd (inclusief voortijdig schoolverlaten, met accent op overbelaste jongeren), leefbaarheid en veiligheid (zie hierna bij «WWI-niveau»), onderwijsachterstandenbeleid (overeenkomstig de wens van de Tweede Kamer is dit budget alsnog via een specifieke uitkering beschikbaar gesteld), en het participatiebudget (dit is een specifieke uitkering, waarin de middelen voor onder andre volwasseneneducatie en ondersteuning bij arbeidsinschakeling zijn gebundeld). Vanaf 2011 wordt ook het budget voor de vrouwenopvang een decentralisatieuitkering. Deze uitkering wordt verstrekt via het Gemeentefonds. Op fysiek terrein volgt in 2011 de decentralisatie van het investeringsbudget stedelijke vernieuwing (ISV), zie hierna bij «WWI-niveau»; Voor de periode 2010-2014 wordt de stedelijke economie regionaalon-dersteund door het Rijk door de uitvoering van het beleid in het kader van het programma «Pieken in de Delta» en van de Europese

Beleidsartikel 1

structuurfondsen. Daarnaast is ingezet op versterking van de wijkeco-nomie onder meer door middel van microfinanciering, bedrijveninves-teringszones en de subsidieregeling veiligheid kleine bedrijven. Om de samenwerking op het terrein van economie verder vorm te geven, hebben het Rijk en de bestuurders van de G4 en G32 een convenant afgesloten over strategische economische samenwerking tot en met 2011;

Aanvullend ondersteunt de minister voor WWI als programmaminister de steden op een aantal manieren:

• - 

  kennis- en ervaringsuitwisseling tussen steden door middel van rijksondersteuning van de beschikbare kennisinfrastructuur (zoals NICIS en KEI);

• - 

  aanbieden van analyse-instrumenten, zoals «stadfoto’s» en maatschappelijke kosten-batenanalyses;

• - 

  actief accountmanagement, waarbij WWI partijen in het veld ondersteunt bij de uitvoering; adviseren van lokale partijen en zorgen dat problemen waar lokale partijen tegenaan lopen worden opgelost;

• - 

  zichtbaar maken van goede voorbeelden, van knelpunten en hun oplossingen (bijvoorbeeld wegnemen van belemmerende regelgeving);

Naar aanleiding van de uitvoeringsagenda van New Towns, zullen de «Ortega-gemeenten» ook in 2011 worden ondersteund middels kennisuitwisseling en het beschikbaar stellen van kennis en expertise, waarbij WWI ook andere departementen betrekt; De minister voor WWI houdt de vinger aan de pols met betrekking tot de trends en ontwikkelingen in de steden, zodat hij desgewenst het gesprek kan aangaan met steden. Hij doet dat onder meer aan de hand van de outcome-doelstellingen (zie «meetbare gegevens»). Een eerste peilmoment daarvoor is de midterm review in 2012. Ook met andere, bestaande monitors wordt zicht gehouden op de trends en ontwikkelingen, zoals met de Leefbaarometer. Tevens voert de minister voor WWI overleg met de verschillende vakdepartementen die ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid een bijdrage leveren aan versterking van de steden.

WWI-niveau

De minister voor WWI zet tevens als vakminister de volgende instrumenten in:

Investeringsbudget stedelijke vernieuwing (ISV):

• - 

  Het Rijk en de 31 rechtstreekse gemeenten hebben aan het begin van 2010 gezamenlijk prestatieafspraken op het gebied van stedelijke vernieuwing geformuleerd op basis van een analyse van de gemeentelijke problematiek en de drie rijksdoelstellingen, waarbij het vergroten van de beleidsruimte van gemeenten en van de mogelijkheden voor maatwerk centraal staan. Het gaat om de volgende landelijke doelstellingen:

• a. 

  bevordering van de kwaliteit en de differentiatie van de woningvoorraad, voor zover nodig rekening houdend met een te verwachten afname van het aantal huishoudens;

• b. 

  bevordering van de fysieke kwaliteit van de leefomgeving;

• c. 

  bevordering van een gezonde en duurzame leefomgeving in het algemeen en meer in het bijzonder ten aanzien van bodem, geluid en binnenstedelijke luchtkwaliteit;

Middelen voor bodem, geluid en lucht maken ook onderdeel uit van het ISV.

Beleidsartikel 1

Doelgroepen

Ook na de decentralisatie van stedelijke vernieuwing blijft de minister voor WWI beleidsinhoudelijk verantwoordelijk en is aanspreekbaar op de voortgang van de bovengenoemde rijksdoelstellingen; In het coalitieakkoord van Balkenende IV (Kamerstukken II 2006/07, 30 891, nr. 4) is in het kader van de decentralisatie afgesproken de Wet stedelijke vernieuwing (Wsv) in te trekken. Dit is bij het afsluiten van de bestuursakkoorden met gemeenten en provincies in 2007 en 2008 herbevestigd. Het verstrekken van financiële middelen voor stedelijke vernieuwing door het rijk aan gemeenten (de G-31, de zogenaamde rechtstreekse gemeenten) en provincies (ten behoeve van de zogenaamde niet-rechtstreekse gemeenten), vindt met ingang van 1 januari 2011 voor het tijdvak tot en met 2014 plaats via een decentralisatieuitkering op basis van de Financiële-verhoudingswet (Fvw). Het intrekken van de Wsv is daartoe in procedure gebracht. De intrekking waarmee de decentralisatie wordt vormgegeven, zal naar verwachting in de loop van 2011 zijn beslag krijgen en zal door middel van overgangsrecht terugwerken tot 1 januari 2011. Op basis van de gemaakte afspraken is WWI begin 2010 bij beschikking de verplichting voor de periode 2010 tot en met 2014 aangegaan. Uitgangspunt voor de verdeling in het kader van de decentralisatieuitkering zijn de door WWI aangegane verplichtingen. Het in 2010 verstrekte voorschot wordt definitief vastgesteld en vervallen de ISV III-toezeggingen voor het restant van de budgetperiode (2011–2014). In plaats daarvan krijgen de gemeenten/provincies van BZK in 2011 (en ook in de jaren 2012 t/m 2014) een bijdrage uit de fondsen in de vorm van een decentralisatie-uitkering; Versterking bewonersbetrokkenheid:

WWI zet in 2011 de stimulering voort van bewonersparticipatie in de steden en met name in de aandachtswijken. In dat verband is, overeenkomstig de wens van de Tweede Kamer tijdens de behandeling van de WWI-begroting 2010, de financiële ondersteuning van het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA) zeker gesteld tot en met 2013.

G 4;

G 32 (incl. «Ortega-gemeenten»: Almere, Apeldoorn, Ede, Haarlemmermeer en Zoetermeer);

Andere gemeenten met een ernstige problematiek ten aanzien van Marokkaans-Nederlandse probleemjongeren (Zeist, Culemborg, Gouda en Veenendaal);

Krimpregio’s (Parkstad Limburg, Noord-Oost-Groningen, en delen van Zeeland).

Meetbare gegevens

De vijf eerder genoemde maatschappelijke doelstellingen van het stedenbeleid worden gemonitord. In 2012 zal een tussenstand (midterm review) worden opgemaakt. In 2015 vindt een eindmeting van de periode plaats.

Hieronder zijn enkele meetbare gegevens over de GSB3-periode (2005– 2009) weergegeven die zijn gekoppeld aan de genoemde doelstellingen, toegespitst op de grote steden.

Rijksniveau

Onveiligheidsgevoel in de buurt, gekoppeld aan de doelstelling «verbeteren van de objectieve en subjectieve veiligheid». Zie grafiek 1.1;

Beleidsartikel 1

Verloedering, gekoppeld aan de doelstellingen «verbeteren van de objectieve en subjectieve veiligheid» en «verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving». Zie grafiek 1.2;

Het aandeel hoge inkomens in de G4 en G27, gekoppeld aan de doelstelling «het binden van de midden- en hogere inkomens aan de stad». Zie grafiek 1.3.

Figuur 1.1. Onveiligheidsgevoel in eigen buurt in de G4, G27 en G31

35,0

30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

Nulmeting

Midterm

Eindmeting

G4

D G27

D G31

Toelichting

De verticale as geeft het percentage inwoners dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt weer.

Figuur 1.2. Verloedering in de G4, G27 en G31

5,0

4,8 4,6 4,4 4,2 4,0 3,8 3,6

Nulmeting

Midterm

Eindmeting

G4

G27

G31

Beleidsartikel 1

Toelichting:

De score is samengesteld uit perceptie omtrent bekladding, hondenpoep op straat, zwerfafval en vernieling van telefooncellen/bushokjes. Let op: hoe lager de score, des te beter de perceptie.

Figuur 1.3. Het aandeel hoge inkomensgroepen in de G4, G27, G31 en in Nederland als geheel

22%

21% 20% 19% 18% 17% 16%

G4

G27

G31

NL

2005

D 2007

Toelichting

De figuur laat het aandeel hoge inkomensgroepen op basis van het persoonlijk inkomen zien. Het aandeel hoge inkomens in de G27 blijft achter ten opzichte van het landsgemiddelde. In de G27 verdient 18% van de inkomensontvangers meer dan de inkomensgrens gebaseerd op Nederland als geheel (in beide jaren € 27 400). De inkomensgrens wordt bepaald door de bovenste 20% van alle personen met een heel jaarinkomen. De spreiding binnen de G4 en de G27 is groot. In Rotterdam verdiende in 2007 17% meer dan de inkomensgrens van € 27 400 en in Utrecht 24%.

WWI-niveau

De volgende doelstellingen van het ISV die onder de directe verantwoordelijkheid vallen van de Minister voor WWI, worden ook gemonitord: Ontwikkeling van de differentiatie van de woningvoorraad in de G4, G27 en Nederland als geheel, gekoppeld aan de doelstelling «bevordering van de kwaliteit en de differentiatie van de woningvoorraad, voor zover nodig rekening houdend met een te verwachten afname van het aantal huishoudens». Zie grafiek 1.4;

Voor de monitoring van doelstelling «bevordering van de fysieke kwaliteit van de leefomgeving» van stedelijke vernieuwing; zie grafiek 1.2;

Voor de monitoring van doelstelling «bevordering van een gezonde en duurzame leefomgeving in het algemeen en meer in het bijzonder ten aanzien van bodem, geluid en binnenstedelijke luchtkwaliteit» van stedelijke vernieuwing wordt verwezen naar artikel 10 van de VROM-begroting. Ten aanzien van bodem, geluid en binnenstedelijke luchtkwaliteit is er op stedelijk niveau geen informatie beschikbaar. Voor informatie over bodem- en luchtkwaliteit op landelijk niveau

Beleidsartikel 1

wordt evenzo verwezen naar artikel 10 op de VROM-begroting, convenant Bodem.

Figuur 1.4. De ontwikkeling van de verdeling van de woningvoorraad in G4, G27 en in geheel Nederland (aantallen x 1 000).

1.200

1.000

800

600

400

200

G27

1.600

1.400 1.200 1.000

600 400 200

0

0

Beleidsartikel 1

Motivering

Nederland

8.000

7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0

1998 2009

koop eengezins

Bron: ABF/Syswov

299

U

577

1998 2009

koop meergezins

1998 2009

huur eengezins

1998 2009

huur meergezins

1998 2009 totaal

Uit figuur 1.4 blijkt in de periode vanaf 1 998 een toename van het aantal koopwoningen en een afname van het aantal huurwoningen in zowel de G4, G27 als in Nederland als geheel. Deze ontwikkeling is mede het gevolg van de inzet van het ISV (stimuleren toename aantal midden- en hogere inkomens in de stad).

1.2.2. Vitale wijken tot stand brengen

In de 40 aandachtswijken loopt de leefbaarheid op verschillende terreinen fors achter door een cumulatie van serieuze problemen. Dit heeft consequenties voor de vitaliteit van de stad als geheel. Bovendien zet het mensen op achterstand. (Deel)oplossingen vanuit verschillende sectoren en schaalniveaus helpen in deze wijken onvoldoende. De problemen hangen immers met elkaar samen. Focus van de wijkenaanpak ligt dan ook op het gezamenlijk en in samenhang ombuigen van de negatieve ontwikkelingen op verschillende beleidsterreinen. Daarbij staan bewoners en burgerschap centraal. Op lokaal niveau ligt de zwaarste klus, maar het Rijk is een actief partner, die ondersteunt en helpt zoeken naar oplossingen.

De bij de start van het traject in 2007 geformuleerde ambities voor de wijkenaanpak zijn hoog. Binnen 8 tot 10 jaar moet de verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in de wijken, en het structureel verbeteren van de sociaaleconomische positie van bewoners zichtbaar zijn. Het kabinet en ieder die bij de wijkenaanpak betrokken is, zijn zich ervan bewust dat het gezien de aard van de problematiek een lange adem vergt. Het is daarom verheugend dat op een derde van dat traject al vooruitgang is geboekt. Het aantal voortijdig schoolverlaters neemt sneller af in de aandachts-wijken dan elders, de werkloosheid stijgt er minder snel, de leefbaarheid neemt meer dan gemiddeld toe, de inkomenspositie van bewoners stijgt weer licht en burgerparticipatie krijgt een nieuwe impuls. De meeste bewoners ervaren een positieve ontwikkeling in hun buurt, met name in de aandachtswijken, bevestigt ook het Woononderzoek Nederland 2009. Maar de urgentie blijft. De achterstanden zijn nog groot en verbeteringen broos. In deze begroting vindt u de tweejaarlijkse vervolgmeting op een

7.107

6.441

3.529

2.892

.664

.586

1.518

1.482

Beleidsartikel 1

aantal kernindicatoren. In de Voortgangsrapportage Wijkenaanpak 2010 (oktober 2010) wordt u uitbereid geïnformeerd over de 1-meting van de outcome monitor.

Instrumenten

Aan het begin van de kabinetsperiode heeft het kabinet € 300 mln voor de wijkenaanpak beschikbaar gesteld. De gemeenten kunnen in 2011 deze middelen voor de 40 aandachtswijken aanwenden. In 2011 zijn vanuit WWI middelen beschikbaar voor bewonersparticipatie, wijkverpleegkundigen en voor groenprojecten. WWI faciliteert de gemeenten verder bij de uitvoering van de wijkactieplannen, voor één loket bij het Rijk in de vorm van een interdepartementale programmadirectie die kennis ontwikkelt en uitwisselt, maatwerk biedt, verbindingen legt en de voortgang volgt.

Een externe visitatiecommissie sluit in 2011 de bezoeken af aan de partners van de wijkenaanpak. De commissie onder leiding van Wim Deetman adviseert over effectieve en doelmatige oplossingen binnen de wijkenaanpak en het stedelijke vernieuwingsbeleid in meer algemene zin. Het eindadvies wordt mei 2011 verwacht. De bevindingen leveren input voor de beleidsdoorlichting Wijkenaanpak in 2011; Charters en wijkactieplannen waarin de lokale ambities en het langdurig commitment van rijk en gemeenten zijn vastgelegd. De interdepartementale programmadirectie Wijken fungeert als 1-loket en biedt vraaggericht ondersteuning;

Wijkbezoeken en Bestuurlijk Overleg om de voortgang in de wijken te zien en kritisch met elkaar te bespreken;

Experimenten om samen met gemeenten oplossingsrichtingen te ontwikkelen voor problemen die de wijken op een achterstand houden; Monitors en onderzoeken om de voortgang te volgen: outcomemoni-tor, outputmonitor, longitudinaal onderzoek, onderzoek naar «waterbedeffecten», leefbarometer, en de bewonerspeiling. Een onafhankelijke Wetenschappelijke Commissie toetst de kwaliteit en de uitkomsten van (lokale) beleidsevaluaties;

Een landelijke alliantie bestaande uit partijen uit het maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven die via deskundigheid, middelen en anderszins een bijdrage leveren aan de aanpak van de wijkenproble-matiek. WWI makelt en schakelt tussen het aanbod van de alliantiepartners en de lokale vraag;

Een Kennisagenda om de goede voorbeelden en lessen uit de wijkenaanpak breed te verspreiden. Ook de betrokken kenniscentra spelen een rol bij het stimuleren het kennisdelen tussen de 40 wijken en daarbuiten;

Bewonersbudget van € 25 mln. in 2011 zodat bewoners zelf initiatieven kunnen ontplooien om hun wijk te verbeteren; Ten behoeve van de inzet van wijkverpleegkundigen in de aandachtswijken heeft WWI structureel middelen beschikbaar gesteld aan het ministerie van VWS voor het uitvoeringsprogramma «Wijkverpleegkundigen in aandachtswijken» (motie Hamer, Kamerstukken II, 2008-2009, 31 700, nr. 15);

Voor de periode 2010-2013 zijn vanuit WWI middelen beschikbaar gesteld aan het ministerie van LNV om de Groene Wijkaanpak uit te breiden naar Alkmaar, Den Haag, Deventer, Eindhoven en Groningen. Voor de uitvoering wordt aangesloten bij het lopende LNV-programma. Hiermee wordt invulling gegeven aan motie 31 700-XVIII nr. 52.

Doelgroepen

Bewoners; Lokale overheden;

Beleidsartikel 1

Meetbare gegevens

Maatschappelijk middenveld waaronder corporaties; Marktpartijen.

Doelstelling is dat in 2015-2017 de achterstand van de veertig wijken ten opzichte van het gemiddelde van de stad is afgenomen en dat de aanpak is verbreed. Via de outcome monitor wordt zichtbaar wat de voortgang is. De outcomemonitor wordt tweejaarlijks gepubliceerd. In de begroting van 2009 is een samenvattende tabel gepresenteerd met de 0-meting en het stedelijk gemiddelde per wijk op een aantal indicatoren. In deze begroting vindt u een tabel met de meest recente cijfers (zie tabel 1.4). Daarin worden evenredigheidsscores getoond; dat wil zeggen de mate van over-of ondervertegenwoordiging ten opzichte van het stedelijk gemiddelde. Een score tussen 0 en 1 geeft ondervertegenwoordiging aan, 1 is evenredigheid en meer dan 1 geeft oververtegenwoordiging aan. Het streven is dat wijken richting het stedelijk gemiddelde gaan (dus richting score 1) gaan. Leeswijzer: Alkmaar Overdie is bij integratie toegegroeid naar het stedelijk gemiddelde. Voorheen was er oververtegenwoordiging van niet-westerse allochtonen (van 1,4 naar 1).

Beoogde prestaties voor 2011 zijn:

Vervolgmeting van het longitudinale onderzoek; Eindadvies van de externe visitatiecommissie Wijkenaanpak (mei 2011);

Beleidsdoorlichting Wijkenaanpak in najaar 2011; Het volgens plan uitvoeren van de afspraken uit de charters door het Rijk;

Wijkbezoeken, waarbij tijdens het bestuurlijk overleg de voortgang wordt besproken en met de bewoners hoe het met hun wijk gaat; Uitvoering van de agenda om breed kennis en ervaringen te delen ook buiten de 40 aandachtswijken;

Presentatie van de eerste resultaten uit de experimenten; Verhoogde bewonersbetrokkenheid en de inzet van bewonersbudgetten; Voortgangsrapportage Wijkenaanpak in het najaar van 2011.

Tabel 1.4 Inlopen achterstanden ten opzichte van het gemiddelde van de stad, uitgedrukt als evenredigheidsscore.

Beleidsartikel 1

Wonen

Werken

Werken

Leren en opgroeien

Integreren Veiligheid Gezondheid

Index                      Arbeids-

Leefbaarheid participatie

Huishoud-inkomen: aandeel lage inkomens ³

VSV ⁴ Arbeids-                 Index Gezondheid participatie      Overlast en van niet-westerse      Veiligheid ⁶ pasgebo-alloch-                                        renen ⁷ tonen ⁵

0-me- 1-me- 0-me- 1-me- 0-me- 1-me- 0-me- 1-me- 0-me- 1-me- 0-me- 1-me- 0-me- 1-me-ting ting ting ting⁸ ting ting⁸ ting ting⁸ ting ting⁸ ting ting⁸ ting ting⁸

¹  Evenredigheidsscore op basis van de Index Leefbaarheid uit de Leefbaarometer. De Leefbaarometer bevat 50 indicatoren, te verdelen in drie hoofddimensies: de fysieke verschijningsvorm van de woonomgeving, de sociale context van de woonomgeving en veiligheid en overlast. De evenredigheidsscore van de Index Leefbaarheid wordt weergegeven met 2 cijfers achter de komma; Een kleine verandering heeft zowel bij de Index Leefbaarheid als bij de daarop gebaseerde evenredigheidsscore grote betekenis.

²   Evenredigheidsscore op basis van het aandeel (%) van de potentiële beroepsbevolking niet-werkende werkzoekenden, ingeschreven bij het Centrum voor Werk en Inkomen.

³   Evenredigheidsscore op basis van het aandeel lage inkomens = Deciel 1 t/m 4 van het gestandaardiseerd huishoudinkomen.

⁴  Evenredigheidsscore op basis van het aandeel (%) voortijdige schoolverlaters.

⁵  Evenredigheidsscore op basis van de arbeidsparticipatie niet-westerse allochtonen = Aandeel (%) van de potentiële beroepsbevolking niet-westerse allochtonen niet-werkende werkzoekenden, ingeschreven bij het Centrum voor Werk en Inkomen.

⁶  Evenredigheidsscore op basis van de Index Overlast en Veiligheid. Een score tussen 0 en 1 geeft een ondervertegenwoordiging van de veiligheid aan. De Index Overlast en Veiligheid komt uit de Leefbaarometer en is een subdimensie van de Index Leefbaarheid. De dimensie Overlast en Veiligheid is samengesteld uit 5 indicatoren. De score voor overlast en onveiligheid wordt gepresenteerd als een afwijking van het Nederlands gemiddelde. De score verloopt van –50 (voor gebieden met een maximale negatieve afwijking) tot +50 (voor gebieden met een maximale positieve afwijking). Nederland als geheel scoort 0.

⁷  Evenredigheidsscore op basis van de gezondheid pasgeborenen = Aandeel (%) pasgeborenen met extra zorgbehoefte.

⁸  De 0-meting is eerder aangeboden aan de TK (TK 2007–2008 30 995 nr.54). De 1-meting gaat (naar verwachting) op 30 sept 2010 naar de TK. Waar de cijfers van de 1-meting nog niet beschikbaar zijn, zijn de meest recente cijfers gebruikt.

Toelichting:

Evenredigheidsscore: geeft de mate van over- / ondervertegenwoordiging aan ten opzichte van het stedelijk gemiddelde. Hierbij heeft het stedelijk gemiddelde de waarde 1. De score van de wijk geeft de afstand tot het stedelijk gemiddelde aan. Een score tussen 0 en 1 geeft ondervertegenwoordiging aan, 1 is evenredigheid en meer dan 1 geeft oververtegenwoordiging aan. Het streven is dat wijken richting het stedelijk gemiddelde (dus richting score 1) gaan.

8

Beleidsartikel 1

1.2.3. Voldoende woningproductie

Motivering

De woningbouwsector is getroffen door de economische crisis. Ook de bouwvooruitzichten voor de komende jaren zijn lager dan afgelopen jaren. In de TNO-bouwprognoses 2009–2014 van december 2009 wordt voor 2010 uitgegaan van een productie tussen de 59 000 en 62 000 woningen en voor 2011 van een productie tussen de 56 000 en 69 000 woningen (exclusief productie anderszins). De onzekerheden zijn echter groot. Bij deze onzekerheden spelen gedragsveranderingen op de woningmarkt als gevolg van de economische crisis een belangrijke rol, zoals de investeringsbereidheid van private partijen en van burgers. Bovendien moeten we er rekening mee houden dat de bouwproductie vertraagd de conjunctuur volgt. Wanneer de economie en het consumentenvertrouwen weer mocht aantrekken, zullen de effecten daarvan op de woningproductie nog op zich laten wachten

Om de terugval zoveel mogelijk te beperken heeft het kabinet in 2009 en 2010 maatregelen genomen om de woningbouw te ondersteunen. Het op peil houden van de investeringen in de woningproductie is belangrijk om de terugval in de werkgelegenheid in deze sector zoveel mogelijk te beperken. Maar continuïteit in de woningproductie is ook belangrijk omdat als gevolg van bevolkingsgroei en individualisering het aantal huishoudens in de periode 2010 tot 2020 nog met ruim 500 000 zal groeien (bron: woningbehoefteprognoses 2009). Het gaat hierbij om regiospecifieke opgaven, waarbij de verschillen tussen de regio’s groot zijn. De groei van het aantal huishoudens zal voor het grootste deel neerslaan in het westen van het land. In het overige deel van het land zal –naast de noodzaak om te blijven bouwen- vaker ruimte zijn om een extra kwaliteitsslag te maken in de bestaande voorraad. Een aantal regio’s heeft specifieke opgaven door de gevolgen van krimp van de bevolking en het aantal huishoudens. Deze verschillende typen opgaven zijn onder andere vastgelegd in de verstedelijkingsafspraken 2010–2020.

Instrumenten

¹ Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport

Op basis van de Tijdelijke stimuleringsregeling woningbouwprojecten zijn in 2009 en 2010 aan gemeenten subsidies verleend om door de economische crisis stilgevallen of niet gestarte woningbouwprojecten en de werkgelegenheid te ondersteunen; Uitvoering van het Interbestuurlijk actieplan bevolkingsdaling, «Krimpen met kwaliteit» d.d. november 2009, en in het bijzonder de Parkstad en Eemsdelta opgestelde transformatieplannen en het met betrokken lokale partijen opgestelde financieel arrangement ter verdeling van de door het Rijk ter beschikking gestelde € 31 mln; Twee keer per jaar bestuurlijk overleg met de MIRT¹– (en stedelijke-) regio’s over de Verstedelijkingsafspraken die voor de periode tot 2020 zijn overeengekomen en de inzet van het Rijk en andere betrokken partijen daarbij. Het betreft hier een integrale en gebiedsgerichte ontwikkeling van woningbouw en daarmee samenhangende onderwerpen in de stedelijke regio’s (nauwe samenhang met de daaraan gerelateerde opgaven als ontsluiting (OV&Infra), water en groen); WWI stimuleert het onderzoek naar mogelijk onorthodoxe maatregelen. Deze zijn nodig om de integrale verstedelijksopgave (financieel) uitvoerbaar te maken en de opgedane ervaringen uit te wisselen met gemeenten, provincies, rijkspartners, ontwikkelaars en bouwbedrijven. Het stimuleren van dergelijk onderzoek gebeurd in nauwe samenwerking met betrokken partijen, bijvoorbeeld door het uitvoeren van pilots;

WWI-accountmanagers monitoren de uitvoering in de steden en de regio’s. Op basis daarvan spreken zij lokale en regionale partijen aan

Beleidsartikel 1

op de voortgang van de woningbouw. Ook kunnen zij hen kennis en informatie bieden, waar nodig partijen bij elkaar brengen en werkoverleg organiseren met de Minister wanneer de situatie daarom vraagt.

Kennisdeling en-verspreiding

Via voorlichting (bijvoorbeeld brochures, circulaires) en overleg informeren van ontwikkelende en bouwende partijen, gemeenten en provincies over nieuwe ontwikkelingen in (Europese) wet- en regelgeving, bijvoorbeeld ten aanzien van grondbeleid, en hoe zij bij de toepassing in de praktijk kunnen worden ondersteund; Expertteam eigenbouw: naast de nog lopende stimulering van collectief opdrachtgeverschap via het provinciefonds, wordt het particulier opdrachtgeverschap bevorderd door een groep deskundigen die gemeenten bijstaat in het realiseren van meer eigenbouwprojecten. Bij de inzet van dit Expertteam werkt WWI nauw samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten; Bevorderen van de uitwisseling van kennis en ervaring tussen provincies, gemeenten en regiobesturen, onder andere op het gebied van bevolkingsdaling;

Deze uitwisseling vindt onder andere plaats binnen het Nationaal Netwerk Bevolkingsdaling;

Bevorderen dat door publieke en private partijen naar aanleiding van de economische crisis gevonden samenwerkingsverbanden en innovatieve oplossingen om ontwikkelingen mogelijk te maken, worden gecontinueerd bij de nieuwe opgaven en dat hierbij opgedane kennis wordt verspreid;

Onderzoek naar de regionale bouwopgaven. Samen met de regio wordt bezien hoe deze opgave het beste kan worden vastgesteld en welke informatie daarvoor nodig is (gestart in 2010, doorloop in 2011).

Beleidsartikel 1

Doelgroepen

Alle woningzoekenden; Andere overheden; Corporaties; Marktpartijen; Particuliere bouwers.

Meetbare gegevens

Beoogde prestaties voor 2011 zijn:

Aanspreken van betrokken partijen op de voortgang van de in het kader van de verstedelijking gemaakte afspraken met betrekking tot concrete woningbouwprojecten, de totale woningproductie en het voor die productie tijdig beschikbaar hebben van voldoende bestemmingsplancapaciteit;

Monitoren van de in het kader van het interbestuurlijk actieplan bevolkingsdaling voor Parkstad en Eemsdelta in de transformatieplannen gemaakte afspraken met betrekking tot het terugbrengen van de structurele leegstand, het aantal te slopen en te herstructureren woningen, en de reductie van de overcapaciteit van woningbouwplannen.

Tabel 1.5. Prestatie-indicatoren voor voldoende woningproductie

Basiswaarde

Realisatie Streefwaarde

Woningproductie

2010

2011

Inzicht over de inzet van de middelen van de tijdelijke stimuleringsregeling woningbouw derde tranche              1 brief             1 brief

(Kamerstukken II, 2009–2010, 27 562, nr. 46).                                                                                                                         aan TK            aan TK

Twee keer per jaar bestuurlijk overleg met de 8 MIRT-regio’s (waar de stedelijke regio’s onderdeel van                 16                    16

uitmaken) over de Verstedelijkingsopgave en -afspraken tot 2020. Onderdeel hiervan vormt de woningbouw-    overleggen    overleggen opgave en de voortgang daarvan.

Woningproductie in de stedelijke regio’s

Totale woningproductie Nederland

Waarvan productie anderszins

Bron: CBS/statline

Beleidsartikel 1

Tabel 1.6c. Kengetallen Particulier Opdrachtgeverschap ¹

¹ Noot: in absolute aantallen neemt de eigenbouwproductie sinds 2005 jaarlijks toe. Een verdere stijging is waarschijnlijk. Bron basis- en realisatiewaarden: CBS

1.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Tabel 1.7. Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid

Soort onderzoek

Onderwerp

AD/OD

A. Start B. Afgerond

Effecten (ex post)

Beleidsdoorlichting Beleidsdoorlichting Beleidsdoorlichting

Stimuleringsmaatregelen rond de woningbouw ¹ Eindrapportage en effecten Woningbouwafspraken OD 1.2.3 2005 t/m 2009

Wijkenaanpak

Stimuleren krachtige steden

Woningbouwafspraken ²

¹ Onderzoek naar de effectiviteit van de stimuleringsmaatregelen rond de woningbouw, en in het bijzonder de stimuleringsregeling woningbouwprojecten.

Deze beleidsdoorlichting zal tegelijk met het Jaarverslag 2010 naar de Kamer worden verstuurd.

2

Beleidsartikel 2

Artikel 2. Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken

2.1. Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

Om de veiligheid, gezondheid, energiezuinigheid en bruikbaarheid van woningen, overige gebouwen en bouwwerken duurzaam te borgen en de integrale milieubelasting van woningen en overige gebouwen te verminderen, wordt op nationaal niveau een minimumkwaliteitsniveau vastgesteld. Daarmee wordt bereikt dat voor alle partijen in de bouw dezelfde regels van toepassing zijn. Het Rijk rekent het daarnaast tot zijn verantwoordelijkheid om een hoger (dan minimaal vereist) kwaliteitsniveau te stimuleren (zie verder paragraaf 2.2.1). Het Rijk heeft ook een rol om te komen tot een reductie van de CO₂-uitstoot. Dit wordt bereikt door verbetering van de energetische kwaliteit van woningen en overige gebouwen. De sector gebouwde omgeving (huishoudens en utiliteitsbouw) moet een belangrijke bijdrage leveren aan de vereiste CO₂-reductie zoals vastgelegd in de nationale doelstellingen van het «Werkprogramma Schoon en Zuinig: Nieuwe Energie voor het Klimaat»¹. Deze rol komt tot uitdrukking in het stimuleren en faciliteren van burgers, marktpartijen en andere overheden, het aanspreken van deze partijen op hun verantwoordelijkheid en, indien nodig en mogelijk, het vaststellen van wettelijke kaders (zie verder paragraaf 2.2.2).

Verantwoordelijkheid

De Minister voor Wonen, Wijken en Integratie is verantwoordelijk voor: Het opstellen van de bouwregelgeving en het aanreiken van instrumenten ten behoeve van het toezicht op de naleving van de wettelijke voorschriften;

Het uitvoeren van het sectorplan gebouwde omgeving van het werkprogramma Schoon en Zuinig en daarmee het invulling geven aan het beleid ten aanzien van energiebesparing in de gebouwde omgeving.

Externe factoren

De mate waarin opdrachtgevers, bouwers en gebruikers maar ook andere overheden bereid zijn de nationale bouwregelgeving na te leven. In dat kader wordt gewerkt aan verbetering van de toegankelijkheid en toepasbaarheid van de bouwregelgeving; De bereidheid van burgers en bedrijven om te investeren in energiebesparingsmaatregelen en daar tijd en moeite aan te besteden; De uitvoering van het klimaatbeleid gebouwde omgeving en van de activiteiten met betrekking tot energiebesparing in de gebouwde omgeving is mede afhankelijk van de medewerking en inzet van marktpartijen en andere overheden. Dit vindt vooral plaats in het kader van de afgesloten convenanten voor de sector gebouwde omgeving.

Doelgroepen

Burgers (in de rol van eigenaar en/of gebruiker van woningen en overige gebouwen) en bedrijven in de utiliteitsbouw (in de rol van eigenaar en/of gebruiker);

Bedrijven en overige professionals in de bouwsector (onder meer projectontwikkelaars, bouwers, woningcorporaties en andere verhuurders, installateurs, toeleverende bedrijven en energiebedrijven);

Gemeenten (onder meer als toetser van bouwplannen en handhaver van de bouwregelgeving) en andere overheden.

Zie Kamerstukken II, 2007–2008, 31 209, nr.

1.

Beleidsartikel 2

Meetbare gegevens

Het bouwkwaliteitsbeleid leidt tot effecten op het gebied van regeldruk (vermindering administratieve lasten), veiligheid, volksgezondheid en meer algemene leefkwaliteitsaspecten, die nader uiteengezet worden in paragraaf 2.2.1. Daarnaast ziet het bouwkwaliteitsbeleid op milieuaspecten, inclusief energiebesparing. Het beleid om tot verbetering van de energetische kwaliteit van woningen en overige gebouwen te komen moet leiden tot een forse reductie van de C0₂-uitstoot in de gebouwde omgeving. Dit beleid wordt nader uiteengezet in paragraaf 2.2.2. Dit betekent dat het gezamenlijke effect van beide operationele doelen van dit begrotingsartikel vooral tot uitdrukking komt in de beoogde C0₂-uitstoot. Op nationaal niveau (alle sectoren, inclusief de gebouwde omgeving) moet een forse bijdrage worden geleverd aan de klimaat- en energiedoelstellingen, zoals verwoord in het werkprogramma Schoon en Zuinig: in 2020 30% minder broeikasgassenuitstoot dan in 1990 en een aandeel hernieuwbare energiebronnen dat oploopt tot 20%; voorts een jaarlijkse verbetering van de energie-efficiëntie met 2%; zie grafiek 2.1.

Grafiek 2.1. Ontwikkeling CO₂-emissies gebouwde omgeving

35

30

25

20

Jaar

Bron: Doelstellingen en meetgegevens zijn afkomstig uit het werkprogramma Schoon en Zuinig en de evaluatie hiervan (april 2010). Mton staat voor megaton (= miljoen ton = miljard kg).

Beleidsartikel 2

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 2.1. Stimuleren van een duurzame kwaliteit van woningen, gebouwen en bouwwerken

x € 1 000

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Tabel 2.2 Ondersteunende fiscale maatregelen van andere ministeries die bijdragen aan dit artikel

(x € 1 miljoen)

2009

2010

2011

Energie-investeringsaftrek huurwoningen (EZ)

Laag BTW-tarief voor vloer-, dak- en gevelisolatie (Financiën)

130 15

147,5 30

0 30

Toelichting

In tabel 2.2 wordt een specificatie gegeven van de budgetten voor de tijdelijke fiscale maatregelen uit het stimuleringspakket in het kader van het aanvullend beleidsakkoord:

– Laag BTW-tarief voor isolatiewerkzaamheden: de BTW voor vloer-, dak- en gevelisolatie van woningen is medio 2009 verlaagd van 19% naar 6%. Het gaat daarbij om het BTW-tarief voor arbeid en (in beperkte mate) voor materialen.

Beleidsartikel 2

Grafiek 2.2 Budgetflexibiliteit in % en bedragen per operationeel doel voor 2011

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Operationeel doel:

1. Realisatie CO₂ reductiedoelstellingen in de gebouwde omgeving

2. Overige programmabudgetten

Toelichting

OD 2.2.1:

Het beschikbare budget bestaat uit uitsluitend onderzoek- en kennis-gelden. Hiervan is € 0, 7 mln juridisch verplicht. Het restant ad € 0,3 mln is nog niet vertaald in juridisch afdwingbare verplichtingen.

OD 2.2.2:

Een bedrag van € 42 mln. is juridisch verplicht, € 18 mln is beleidsmatig en € 17 mln is bestuurlijk gebonden.

OD 2.2.3:

Hierop komen geen budgetten meer voor in de jaren vanaf 2011.

Tabel 2.3. Specificatie ramingen instrument «Subsidies Energiebesparing gebouwde omgeving» (incl. Meer Met Minder-aanpak tot en met 2011)

Beleidsartikel 2

Toelichting

Tabel 2.3 betreft een onderverdeling van de ramingen van het instrument «Subsidies Energiebesparing gebouwde omgeving»(incl. Meer Met Minder-aanpak tot en met 2011). In tabel 2.4. wordt een verdere specificatie gegeven van de budgetten voor de Meer Met Minder-aanpak tot en met 2011.

2.2. Operationele doelstellingen

2.2.1. Borgen en bevorderen van de bouw- en gebruikstechnische kwaliteit

Motivering

Op basis van de Woningwet worden in de bouwregelgeving voorschriften gegeven voor het minimum prestatieniveau waaraan bouwwerken in bouw- en gebruikstechnisch opzicht moeten voldoen. In 2011 zal de uitvoering van de kerntaak «het wettelijk waarborgen van een maatschappelijk noodzakelijk minimum kwaliteitsniveau van bouwwerken» worden voortgezet, leidend tot het in werking treden van een nieuw Bouwbesluit in 2012. Door daarbij regels waarvoor de sector zelf de verantwoordelijkheid kan dragen weg te nemen, wordt de regeldruk op dit beleidsterrein beperkt.

De eigen verantwoordelijkheid van private (bouw-) partijen voor de naleving van bouwvoorschriften speelt daarbij een sleutelrol. De aanbevelingen van de commissie Dekker met betrekking tot een heldere verdeling van verantwoordelijkheden en aansprakelijkheid zullen in dat kader (verder) worden opgepakt en uitgewerkt. Daarbij ligt het zwaartepunt bij private kwaliteitsborging en een daarop toegesneden publieke toezichtstaak.

Ook het stimuleren van een hoger kwaliteitsniveau dan het wettelijk vastgelegde minimum op het gebied van, onder meer, brandveiligheid, energiezuinigheid, gezondheid- en milieuprestaties blijft een kerntaak. Daarbij zal de rijksrol vooral bestaan uit het stimuleren, verbinden en faciliteren van bewustwording, kennisontwikkeling en –toepassing.

Instrumenten

Voorlichting- en ondersteuning uitvoering «nieuwe AMvB»: Opdat de uitvoeringstaak adequaat kan worden uitgevoerd is het van belang dat de medewerkers bij gemeenten kennis hebben van de nieuwe AMvB. Zij zullen door middel van cursussen worden geschoold op de inhoud van de AMvB. Aangezien kennis van de inhoud van AMvB en van de WABO samen bepalend zijn voor de deskundigheid van medewerkers bij gemeenten zullen de kennisoverdrachtactiviteiten gecombineerd worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de WABO-uitvoe-ringsorganisatie.

Toezicht op de uitvoering en naleving van bouwregelgeving in de praktijk In 2011 wordt het VI-programma «bouwen met kwaliteit» voortgezet, daarbij wordt door de VROM-inspectie een aantal themaonderzoeken uitgevoerd, gericht op de naleving van de voorschriften voor constructieve veiligheid, brandveiligheid, binnenmilieu en energiebesparing. Doel daarvan is het uitvoeringsstelsel te versterken.

Praktijkmeting effect nieuwe AMvB:

Centraal in de nieuwe AMvB staan vereenvoudiging, integratie en afstemming van voorschriften en beperking van regel- en lastendruk. Dit heeft geleid tot:

Beleidsartikel 2

– het schrappen van voorschriften die maatschappelijk als overbodig worden ervaren; – het verlagen van eisen bij voorschriften;

– door een betere formulering voorkomen van interpretatieverschillen. Na het van kracht worden van de nieuwe AMvB zal het effect in de praktijk worden gemonitord. In 2011 zal gestart worden met de opzet van een jaarlijks uit te voeren onafhankelijk onderzoek waarvan de resultaten worden benut om verbeteringen in het bouwbesluit toe te passen.

Benchmark NL-woningbouwkwaliteit:

Om zicht te krijgen op het effect van het stelsel van bouwvoorschriften en toezicht op de gerealiseerde woningbouwkwaliteit in Nederland zal in 2011 het kwaliteitsniveau van gerealiseerde woningen worden vergeleken met die van de in de ons omringende landen. In dit onderzoek zal een vergelijking worden gemaakt op woninggrootte, -type, -prijs, -leeftijd, brandveiligheid, geluidwerendheid, gezondheid, energieprestatie en bruikbaarheid. Op basis van dit onderzoek kan het bouwkwaliteitsbeleid, zowel publiek als privaat, zo nodig worden bijgesteld. Het gaat hier vooralsnog om een eenmalig onderzoek waarvan, afhankelijk van de resultaten, kan worden besloten dit in de volgende jaren ook uit te voeren.

Versterking risicobewustzijn brandveiligheid

In de Visie op brandveiligheid is een aantal concrete doelen gesteld op het gebied van de brandveiligheid:

• a) 

  Doelkwantificering als onderlegger voor brandveiligheid beleid en een betere registratie van slachtoffers, oorzaken en gevolgen van brand;

• b) 

  Toename bewustzijn risico’s van brand onder gebouweigenaren, de bouwsector en burgers;

• c) 

  De introductie van een risicobenadering in de regelgeving.

Op dit moment is nog onvoldoende bekend in hoeverre de huidige cijfers «passen» binnen de te stellen doelen. Vanaf 2012 zullen concrete doelstellingen aan het beperken van de gevolgen van brand worden gekoppeld.

• a) 

  Onder leiding van BZK zal worden vastgesteld welke doelen, in termen van kosten, slachtoffers, etc., beleidsmatig als grenswaarde worden gesteld. Dit betreft een gemeenschappelijke doelstelling voor alle bij brandveiligheid betrokken ministeries: WWI vanuit de bouwregelgeving, BZK vanuit de brandweerinzet en VWS voor dat betreft de Warenwet.

• b) 

  Bewustzijn van de risico’s van brand is een moeilijk meetbaar begrip. Als afgeleide doelstelling wordt daarom gekeken naar:

– de aanwezigheid van rookmelders in woningen als indicator voor het veiligheidsbewustzijn.

– brandveiligheid in het onderwijs. Het in 2010 door WWI en BZK opgezette lectoraat brandveiligheid moet leiden tot de aanwezigheid van het onderwerp brandveiligheid bij alle HBO-opleidingen bouw en facilitair management in 2013.

• c) 

  De verwachting is dat binnen 5 tot 8 jaar een risicobenadering in de regelgeving kan worden geïntroduceerd gebaseerd op de specifieke risico’s van een gebouw.

Materiaalgebonden milieuprestatie van gebouwen

In 2011 zal op basis van de AMvB een berekening van materiaalgebonden milieuprestatie van een gebouw bij aanvraag om bouwvergunning moeten worden overlegd. Gedurende 1 jaar na inwerkingtreding van de voorschriften zal worden onderzocht in hoeveel van de vergunningaan-

Beleidsartikel 2

vragen deze berekening correct is uitgevoerd en of het voorschrift in deze vorm tot een kwaliteitsverbetering leidt. Deze meting vindt plaats aan de hand van een steekproef van 50 vergunningaanvragen.

Pilots private borging bouwkwaliteit

In 2011 doet WWI onderzoek naar de wijze waarop toezicht en naleving binnen de bouwsector zelf kan worden georganiseerd. Daartoe is in 2010 een start gemaakt met praktijkexperimenten waarin verschillende toezichtsmodellen worden beproefd. Deze variëren vooral in de mate waarin de overheid als publieke toezichthouder betrokken is. Eind 2011 vindt een evaluatie van deze pilots plaats. Op basis hiervan zal besluitvorming worden voorbereid of –en zo ja hoe– een vernieuwd wettelijk kader voor het toezicht op de naleving van de bouwvoorschriften kan worden ingericht.

Registratie van incidenten met constructieve veiligheid De doelstellingen met betrekking tot de constructieve veiligheid van bouwwerken liggen vast in de rekenmethode die vanuit het Bouwbesluit 2003 wordt aangewezen. Gezien het kleine aantal calamiteiten wordt hier ruimschoots aan voldaan. Aangezien sprake is van een toename van calamiteiten de afgelopen jaren, is gestart met de registratie van incidenten en zijn diverse acties gestart om de constructieve veiligheid te verbeteren. Het doel hiervan is om a) een exacter beeld te krijgen van het soort en aantal calamiteiten en b) een toename van de constructieve veiligheid te bewerkstelligen.

Gezondheid

Het effect van de kwaliteitsborging ten aanzien van de gezondheids-kundige kwaliteit van woningen zal worden onderzocht binnen het kader van «Benchmark NL-woningbouwkwaliteit».

Het nodige beleidsmatig onderzoek naar de uitvoeringspraktijk bij bouw en gebruik van (basis)scholen en kinderdagverblijven is een verantwoordelijkheid van het ministerie van OCW. In het VI¹-programma «bouwen met kwaliteit» zal met het oog op het toezicht op de uitvoering, naleving van bouwregelgeving specifiek aandacht worden gegeven aan die gebouwsoorten.

In Nederland hangen nog in ruim 1 miljoen woningen open verbrandingstoestellen zoals keukengeisers, bron: «cijfers achter de handreiking vervanging open-verbrandingstoestellen», onderzoek i.o.v. VROM, juni 2009. Jaarlijks overlijden circa 10 mensen aan koolmonoxidevergiftiging veroorzaakt door deze toestellen. Het VROM/WWI-beleid is er op gericht om deze toestellen op basis van vrijwilligheid te vervangen door veilige gesloten toestellen. Er vindt een jaarlijkse monitoring plaats van de afname van het aantal open toestellen. VROM/WWI zet verder in op een vrijwillige toepassing van koolmonoxidemelders bij open verbrandingstoestellen tot het moment van vervanging.

Meetbare gegevens                                Monitoring effecten nieuwe AMvB (Bouwbesluit):

In 2011 wordt, op basis van ex-ante onderzoek (praktijkproeven in 2010)

gestart met het monitoren van de effecten van de nieuwe AMvB. Centraal staan de effecten op:

– kosten en tijd voor de overheid;

– kosten en tijd voor burger en bedrijf;

– waardering klantvriendelijkheid en toegankelijkheid.

Een nul- en streefwaarde voor dit onderzoek dat moet leiden tot een beleidsdoorlichting in 2014 zullen worden bepaald op basis van het

¹ VROM-Inspectie                                          ex-ante onderzoek.

Beleidsartikel 2

Motivering

Brandveiligheid:

– Nu is bij 60% van de woningen een rookmelder aanwezig. Doel is dit binnen 5 jaar te verhogen naar 90%; – In 2013 maakt het onderwerp «brandveiligheid» deel uit van alle

HBO-opleidingen voor bouw en facilitair management; – Binnen 5 jaar zijn er voorschriften opgesteld voor hoogbouw en grote brandcompartimenten.

2.2.2. Realisatie CO₂-reductiedoelstellingen in de gebouwde omgeving

De sector gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor circa 30% van het landelijke energiegebruik. Van de totale Nederlandse warmtevoorziening wordt zelfs 45% door de gebouwde omgeving gebruikt. De Minister voor WWI stimuleert zowel in de bestaande bouw als in de nieuwbouw een reductie van CO₂-uitstoot alsmede energiebesparing en (samen met de Minister van EZ) het gebruik van duurzame energie. Energiezuinige gebouwen scoren op kwaliteit voor burgers, bedrijven en overheden. Bovendien leveren veel energiebesparende maatregelen geld op en dragen ze bij aan comfortverhoging voor bewoners en gebruikers.

Doelen voor de sector gebouwde omgeving zijn:

Bestaande bouw

Door uitvoering van het plan «Meer Met Minder» (een door marktpartijen ontwikkeld plan dat energiebesparende maatregelen in de bestaande voorraad stimuleert) moet vóór 1 januari 2012 de energieprestatie van 500 000 gebouwen worden verbeterd, en vanaf 2012 jaarlijks 300 000 gebouwen. Tevens zullen eind 2011 100 000 bestaande woningen zijn uitgerust met duurzame energievoorzieningen, zoals zonnepanelen, zonneboilers en warmtepompen.

Nieuwbouw

Voor nieuwe woningen gaat de Energieprestatiecoëfficiënt (de nationale norm voor berekening van de energieprestatie) van 0,8 naar 0,6 per 1 januari 2011 (25% energiezuiniger ten opzichte van 2006) en 0,4 per 1 januari 2015 (50% energiezuiniger ten opzichte van 2006). Het einddoel is de energieneutrale woning in 2020. Deze aanscherpingen zijn mede afhankelijk van hetgeen in de komende jaren vrijwillig wordt gerealiseerd. Voor nieuwe utiliteitsgebouwen (kantoren, scholen, winkels en dergelijke) geldt een vergelijkbare aanscherping met als doel 50% energie-efficiëntere nieuwbouw in 2017.

Instrumenten

Het werkprogramma Schoon en Zuinig is gericht op het halen van de klimaat- en energiedoelstellingen door middel van vrijwillige afspraken met de markt. Marktpartijen worden mede verantwoordelijk gemaakt voor het realiseren van de doelstellingen, en een marktontwikkeling moet op gang komen die er mede toe leidt dat de kosten zo beperkt mogelijk worden gehouden. Hiertoe heeft het Rijk met verschillende partijen binnen de gebouwde omgeving convenanten gesloten: «Meer Met Minder» voor de bestaande bouw, «Lenteakkoord» voor de nieuwbouw, «Energiebesparing in de corporatiesector» voor de woningcorporaties, en «Meerjarenafspraak energie-efficiency (MJA)» voor onder meer de onderwijssector, banken en verzekeraars en de universitair medische

Beleidsartikel 2

centra. Daarnaast zijn Klimaatakkoorden met gemeenten en provincies gesloten.

Naast de uitvoering van de convenanten in het kader van de Schoon en Zuinig-aanpak, stonden in 2009 en 2010 diverse maatregelen naar aanleiding van het op het Coalitieakkoord aanvullend beleidsakkoord «Werken aan toekomst» centraal. Een aantal van deze maatregelen loopt in 2011 door. Ook krijgt de afwikkeling van diverse in 2010 gesloten maatregelen in 2011 z’n beslag.

Tabel 2.4. Specificatie belangrijkste budgetten Meer Met Minder-aanpak (bestaande bouw) en tijdelijke maatregelen

(x € 1 000)

Verplichtingen

Uitgaven

2009

2010

2011

2009

2010

2011

Subsidieregeling maatwerkadvies Isolatieglasregeling Proefprojecten Meer Met Minder Garantstelling Energiebesparingkrediet

500 2 000

35 000

9 500 43 000

Hieronder volgt een schematisch overzicht van het in te zetten instrumentarium voor de sector gebouwde omgeving in 2011. De instrumenten vloeien direct voort uit het werkprogramma Schoon en Zuinig en de door marktpartijen genomen initiatieven die hierop gebaseerd zijn. Een samenhangend, consistent pakket aan stimuleringsinstrumenten en een langetermijnvisie zijn van cruciaal belang om de markt in beweging te krijgen èn te houden. Het beleid staat in het teken van bevordering van de samenwerking rond energiebesparing en de verankering in beleid en praktijk. Met dit pakket wordt een flinke impuls gegeven aan energiebesparing in de gebouwde omgeving en de toepassing van innovatieve technieken.

Tabel 2.5 Overzicht in te zetten instrumentarium in 2011 voor de sector gebouwde omgeving, onderdeel woningbouw (te behalen besparing in de periode 2008–2020 76 PJ ¹)

doelgroep aantal            doelstelling stimuleringsinstrumentarium woningen additionele besparing in PJ in 2020

bedrag           direct betrokken branche-/

op                   koepelorganisaties e.d.

begroting departement

Eigenaar- 4 mln. bewoners en

Verenigingen van Eigenaren

43 PJ              Convenant Meer Met Minder, inclusief          WWI

ondersteuning Agentschap NL en Milieu Centraal

Rijkspremieregeling Meer Met Minder          WWI

Energiebesparingskrediet (uitvoering            WWI

loopt tot 2 027)

Draagvlak consumenten: projecten                WWI

Platform Bewoners en Duurzaam Bouwen en Milieu Centraal «Werkprogramma Energie en                          WWI

Gebouwde Omgeving 2011», kennisoverdracht en instrumentontwikkeling (uitvoering Agentschap NL)

Regeling Groenprojecten (groen                     VROM en beleggen en financieren)                                  Financiën

CO₂-gerelateerde energiebelasting                 Financiën

Bouwend Nederland, EnergieNed, Meer Met Minder, UNETO-VNI, VEH, VME, VvE Belang

Meer Met Minder

Beleidsartikel 2

doelgroep aantal            doelstelling stimuleringsinstrumentarium woningen additionele besparing in PJ in 2020

bedrag           direct betrokken branche-/

op                   koepelorganisaties e.d.

begroting departement

Laag BTW-tarief voor vloer-, dak- en gevelisolatie

Financiën

Woning- 2,3 mln corporaties

24 PJ              Convenant corporatiesector, inclusief ondersteuning Agentschap NL en Milieu Centraal

Draagvlak consumenten: projecten Platform Bewoners en Duurzaam Bouwen, i.h.b. de Woonbond Regeling Groenprojecten (groen beleggen en financieren) CO₂-gerelateerde energiebelasting Laag BTW-tarief voor vloer-, dak- en gevelisolatie

WWI

WWI

VROM en Financiën Financiën Financiën

Aedes, de Woonbond, Meer Met Minder

Particu- 0,7 mln.

liere verhuurders

9 PJ                Energiebesparing in de particuliere huursector: projecten rond kennisoverdracht en draagvlakvergroting

WWI

Vastgoed Belang

CO₂-gerelateerde energiebelasting                 Financiën

Laag BTW-tarief voor vloer-, dak- en              Financiën

gevelisolatie

Regeling Groenprojecten (groen                     VROM en beleggen en financieren)                                  Financiën

Institutionele verhuurders

Energiebesparing in de particuliere huursector: projecten rond kennisoverdracht en draagvlakvergroting

WWI

IVBN

CO₂-gerelateerde energiebelasting                 Financiën

Laag BTW-tarief voor vloer-, dak- en              Financiën

gevelisolatie

Regeling Groenprojecten (groen                     VROM en beleggen en financieren)                                  Financiën

1 Peta Joule = 277,78 miljoen KWh = 31,6 miljoen m³ aardgas.

Tabel 2.6 Overzicht in te zetten instrumentarium in 2011 voor de sector gebouwde omgeving, onderdeel utiliteitsbouw (te behalen besparing in de periode 2008–2020 24 PJ)

doelgroep aantal            doelstelling stimuleringsinstrumentarium gebouwen additionele besparing in PJ in 2020

bedrag op begroting departement direct betrokken branche-/ koepelorganisaties e.d.

Non-profit Onderwijs 10 PJ 14 500

Meerjarenafspraak (MJA) Universiteiten WWI en hogescholen

«Werkprogramma Energie en                          WWI

Gebouwde Omgeving 2011», kennisoverdracht en instrumentontwikkeling (uitvoering Agentschap NL)

Regeling Groenprojecten (groen                     VROM en beleggen en financieren)                                  Financiën

VSNU, HBO-raad, VO-raad, PO-raad, Meer Met Minder

Beleidsartikel 2

Ter toelichting bij de belangrijkste activiteiten in 2011 uit bovenstaande tabellen:

Marktpartijen vervullen een belangrijke rol bij het energiezuiniger maken van de bestaande voorraad. Het Rijk levert ook in 2011 een substantiële bijdrage aan het plan «Meer Met Minder». Daarbij wordt voortgebouwd op de ervaringen in eerdere jaren over hoe informatie over energiebesparend wonen moet worden verzameld, toegankelijk gemaakt en uitgedragen;

In 2011 zal Agentschap NL in opdracht van de Minister voor WWI een groot aantal activiteiten uitvoeren uit het «Werkprogramma Energie en Gebouwde Omgeving». Door kennisoverdracht, instrumentontwikkeling, procesbegeleiding en communicatie over overheidsbeleid, fungeert dit programma als een schakel tussen professionele marktpartijen en de overheid. De communicatie over energiebesparing richt zich op diverse doelgroepsegmenten, met specifieke boodschappen en bijpassende instrumenten;

De Minister voor WWI ondersteunt het Platform Bewoners en Duurzaam Bouwen (vijf landelijke bewoners- en consumentenorganisaties, waaronder de Woonbond en Vereniging Eigen Huis) en Milieu Centraal financieel door middel van opdrachten om hun energiebesparingambities waar te maken, duurzame initiatieven te steunen en het draagvlak voor het klimaatprobleem te verbreden. In 2011 wordt de communicatie van de landelijke bewoners- en consumentenorganisaties gecontinueerd, zodat bewoners en gebruikers van gebouwen daadwerkelijk gebruik maken van de mogelijkheden die er zijn; In 2011 wordt voortgebouwd op de activiteiten uit het innovatieprogramma. In 2009 is voor de Innovatieagenda Energie Gebouwde Omgeving (IAGO-I) een bedrag van € 30 mln beschikbaar gesteld aan WWI voor het uitvoeren van regelingen en maatregelen die energie-

Beleidsartikel 2

innovatie in de gebouwde omgeving stimuleren. In 2010 is een aanvullend innovatieprogramma (IAGO-II) aan de huidige agenda toegevoegd, waar een bedrag van € 20 mln mee is gemoeid. IAGO-I heeft een looptijd tot en met 2012; IAGO-II loopt langer door. Kern van de IAGO is de uitvoering van praktijkprojecten energiezuinige en innovatieve bouw alsmede de overdracht van de kennis uit die projecten naar de markt. De doelstelling van IAGO-I is 60 procent energiebesparing; de doelstelling van IAGO-II is tachtig procent energiebesparing. IAGO-II bevat één groot programma: Gebieden Energie Neutraal (GEN). GEN bestaat uit drie simulaties van grote gebiedsontwikkelprojecten en wordt uitgevoerd door een consortium bestaande uit inmiddels elf nationale koplopende marktpartijen aangevuld met innovatieve MKB-bedrijven. De uitvoering van IAGO-I en II is belegd bij een klein programmateam dat bij de Stichting Experimenten Volkshuisvesting (SEV) is ondergebracht. De inhoudelijke aansturing vindt door WWI plaats;

In 2011 wordt een financiële bijdrage geleverd aan het kennis- en uitvoeringsprogramma van projectontwikkelaars en bouwers op basis van het Lenteakkoord. De Minister voor WWI heeft in april 2010 dertien excellente gebieden aangewezen waarin geëxperimenteerd wordt met energiezuinig en innovatief bouwen. In deze gebieden geldt een minimaal 25% scherpere Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) dan de landelijke eis. De ervaringen uit deze gebieden worden verspreid onder projectontwikkelaars en bouwers. Het instrument van de excellente gebieden is een belangrijk onderdeel van het innovatietraject naar een energiezuinige gebouwde omgeving;

De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor de implementatie van Europese regelgeving op het terrein van bouwen/bouwproducten en het stimuleren van kwaliteitsverbetering in de bouw; energiebesparing maakt hier deel van uit. In november 2008 heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan voor de herziening van de bestaande richtlijn Energieprestatie van gebouwen. De besluitvorming over het herzie-ningsvoorstel vond medio 2010 plaats. In 2010 is de implementatie van de herziene richtlijn gestart; dit proces loopt in 2011 door.

Meetbare gegevens                                 • De verkenning naar de mogelijkheden van een verplichtend instrumen- tarium in de bestaande bouw wordt in 2011 voortgezet. Indien uit de bespreking van de evaluatie van het werkprogramma Schoon en Zuinig in de Tweede Kamer en de daaruit volgende beleidsconclusies voor de sector gebouwde omgeving blijkt dat de voortgang onvoldoende is en aanvullende en/of verplichtende maatregelen nodig zijn, kan voor de gebouwde omgeving het stellen van energieprestatie-eisen aan bestaande gebouwen daar één van zijn. Het verplichtend instrumentarium heeft tot doel de «achterblijvers» bij het nemen van energiebesparende maatregelen aan te zetten tot actie; De Energieprestatienorm (EPN), waarmee de Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) wordt bepaald die eisen stelt aan de energiezuinigheid van nieuwbouw, is in 2010 vervangen door de Energieprestatie gebouwen (EPG). De definitieve versie van de nieuwe norm EPG voor de nieuwbouw zal in 2011 door de Minister voor WWI in de bouwregelgeving worden aangewezen;

Er wordt gewerkt aan een bepalingsmethode voor de Energieprestatie maatregelen op gebiedsniveau (EMG) ten aanzien van de gebouwde omgeving. In 2010 verscheen een ontwerp van een voornorm EMG. De voornorm zal in 2011 in de praktijk worden getoetst en wordt hiertoe in de EPG als bepalingsmethode aangewezen om gebiedsmaatregelen mee te nemen bij de EPC-bepaling;

Beleidsartikel 2

De te verwachten resultaten in 2011 van programma’s uit IAGO-I en IAGO-II zijn:

• - 

  Marktpenetratie van innovatieve, energiebesparende voorzieningen in gebouwen ten behoeve van toekomstige aanscherpingen van de Energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Tot 2013 zullen ruim 80 grootschalige innovatieve voorbeeldprojecten worden gerealiseerd¹:

circa 2 000 nieuwbouwwoningen tot 60% energiebesparing; circa 2 000 bestaande woningen tot 60% energiebesparing; circa 15 projecten in de utiliteitsbouw (nieuw en bestaand); 3 locaties duurzame integrale gebiedsontwikkeling (inclusief duurzame opwekking);

• - 

  Op 31 december 2011 zijn alle 15 projecten uit de subsidietender «Naar energieneutraal wonen» uitgevoerd met een energiereductie van minimaal 45% ten opzichte van het niveau in 1990;

• - 

  Op 31 december 2011 zijn alle 15 scholen- en kantorenprojecten uit de subsidietender «Naar energieneutrale scholen en kantoren» gestart die worden uitgevoerd met een energiereductieambitie van minimaal 45% ten opzichte van het niveau in 1990.

De projecten onderscheiden zich door energiezuinigheid, duurzaamheid en organisatorische vernieuwing. Met deze tenders wil de Minister voor WWI de sector steunen in de omslag naar energieneutraal bouwen.

2.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Tabel 2.7 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid

Soort onderzoek                  Onderwerp                                                                                                               AD/OD                       A. Start

B Afgerond

Beleidsdoorlichting             Realisatie CO₂-reductiedoelstelling in de gebouwde omgeving

Beleidsdoorlichting             Borgen en bevorderen van de bouw- en gebruiktechnische kwaliteit

(Bouwregelgeving)

¹ De besparingspercentages hebben betrekking op het totale energiegebruik (gebouwgebonden gebruik en huishoudelijk energiegebruik).

Beleidsartikel 3

Artikel 3. Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid op de woningmarkt

3.1. Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

Verantwoordelijkheid

Externe factoren

Meetbare gegevens

De Minister voor WWI wil zorgen voor voldoende goede en betaalbare huisvesting voor iedereen. Met name voor groepen die vanwege hun inkomenssituatie of andere persoonlijke omstandigheden moeite hebben op eigen kracht in passende huisvesting te voorzien, treft WWI maatregelen. Die maatregelen zijn gericht op het waarborgen van de betaalbaarheid van het wonen voor lagere en middeninkomens en het bevorderen van keuzevrijheid bij het vormgeven van de woonsituatie. Instrumenten hiervoor zijn: de regulering van de woonruimteverdeling en huurontwikkeling, de huurtoeslag en de ondersteuning van het eigenwo-ningbezit onder starters.

Om de huisvesting van kwetsbare groepen zoals senioren en gehandicapten, dak- en thuislozen en buitenlandse werknemers beter te kunnen waarborgen dient het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, te verruimen. Tot slot dienen voor een rechtvaardige werking van de woningmarkt verschillende vormen van onrechtmatige bewoning te worden bestreden.

De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor:

Regelgeving ter bevordering van een evenwichtige verdeling van de woningvoorraad;

Voorwaarden scheppen voor de beschikbaarheid van voldoende betaalbare woningen, onder meer door huurprijsregulering; Het waarborgen van een laagdrempelige huurgeschillenbeslechting; Betaalbaarheid van het wonen in het bijzonder voor de lagere inkomensgroepen;

Het beleid met betrekking tot bijzondere aandachtsgroepen; Beleidsmatige vormgeving van het instrument huurtoeslag en het budgettair beheer van dit instrument. De uitvoering van de huurtoeslag is, onder verantwoordelijkheid van de minister van Financiën, belegd bij de Belastingdienst/Toeslagen. Die dienst is ook verantwoordelijk voor de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik; Het ontwikkelen van kaders om onrechtmatige bewoning tegen te gaan.

Externe factoren hierbij zijn:

Investeringen in de nieuwbouw (waaronder huurwoningen) en woningverbetering (waaronder energiebesparende maatregelen) door marktpartijen en corporaties;

De inkomensontwikkeling van huishoudens;

De bereidheid van woningcorporaties om hun verantwoordelijkheid voor de huisvesting van bijzondere aandachtsgroepen te nemen.

Behalen van deze doelstelling heeft als effecten:

Een beheerste ontwikkeling van de woonlasten, met name voor de lagere inkomens;

Dat de voorwaarden voor starters voor het verkrijgen van eigenwo- ningbezit voldoende zijn gewaarborgd;

Het behalen van de ambitie op het terrein van voor ouderen geschikte woningen (zie paragraaf 3.2.5.).

Beleidsartikel 3

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 3.1. Garanderen van keuzemogelijkheden en betaalbaarheid op de woningmarkt

Programma:

Regelgeving ter bevordering van een evenwichtige verdeling van de woningvoorraad

Onderzoek en kennisoverdracht

Garanderen van de betaalbaarheid van voldoende huurwoningen

Onderzoek en kennisoverdracht

2 487 587 2 578 265 2 629 450 2 603 413 2 602 896 2 612 852 2 624 920

250 250

242 242

250 250

242 242

250 250

242 242

240 240

300 300

240 240

300 300

Garanderen van de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)                                    2 486 631       2 550 813       2 608 132       2 588 332       2 590 943       2 600 889       2 612 957 Huursubsidie en huurtoeslag            2 470 933       2 522 624       2 573 836       2 553 218       2 558 676       2 573 862       2 588 362 Bevorderen eigenwoningbezit                15 698            28 189            32 924            33 082            30 226            24 996            22 564 Kosten uitvoeringsorganisaties                       0                      0              1 322              1 982              1 991              1 991              1 991 Onderzoek en kennisoverdracht                      0                      0                   50                   50                   50                   40                   40

Garanderen van een laagdrempelige geschillenbeslechting

Bekostiging Huurcommissie

Verruiming van het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, alsmede het bestrijden van onrechmatige bewoning

Onderzoek en kennisoverdracht

Overige programmabudgetten Onderzoek Kennisoverdracht Kosten uitvoeringsorganisaties

26 306 26 306

20 136 20 136

14 164 14 164

11 036 11 036

11 036 11 036

11 036 11 036

Ontvangsten:

322 807

333 237

377 569

419 640

438 433

424 718

425 218

Toelichting:

Voor de huurtoeslag wordt meer uitgegeven dan in de begroting 2010 was geraamd. Dit wordt primair veroorzaakt doordat in nog grotere mate dan eerder geraamd de voorlopige toekenningen door de Belastingdienst Toeslagen hoger liggen dan de definitieve toekenningen. De oorzaak hiervan ligt voor een groot deel in het feit dat toeslagontvangers hun inkomen niet juist inschatten of wijzigingen niet (tijdig) doorgeven aan de Belastingdienst. Dit leidt in de eerste jaren tot tekorten, maar in latere jaren tot hogere ontvangsten.

De oploop van het huurtoeslagbudget en het algemene budgettaire beeld hebben genoodzaakt tot een nieuwe afweging rond de uitgaven huurtoeslag. Dit heeft gevolgen voor de eerder met de Tweede Kamer gewisselde voornemens rond verhoging van de eigen bijdragen in de huurtoeslag, maar noodzaakt ook tot verdere bezuinigingsmaatregelen. In de begroting 2010 was reeds een beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag voor 2011 en 2012 voorzien. De Tweede Kamer

Beleidsartikel 3

heeft verzocht te bezien of deze bezuiniging achterwege kon blijven. Hiertoe blijkt echter geen budgettaire ruimte te zijn. Het budgettaire beeld, en de oploop van het huurtoeslagbudget noodzaakt het kabinet juist tot verdere bezuinigingsmaatregelen. Naast de genoemde beperkte verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag is vanaf 2012 daarom een verdere taakstelling op het budget huurtoeslag voorzien, oplopend van € 52,8 mln in 2012 naar € 175,8 mln vanaf 2015.

Grafiek 3.1. Budgetflex in % per operationeel doel in het begrotingsjaar 2011.

100%

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Operationeel doel:

3. Garanderen betaalbaarheid wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht) (OD 3.2.3).

4. Garanderen van een laagdrempelige geschillenbeslechting (OD 3.2.4). 6. Overige programmabudgetten

Toelichting

OD 3.2.3:

Het gehele beschikbare budget van operationeel doel «Garanderen van betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)» is juridisch verplicht als gevolg van de reeds aangegane verplichtingen voor de huurtoeslag en de BEW/BEW-plus.

OD 3.2.4:

Het gehele beschikbare budget ad € 20 mln is juridisch verplicht; het betreft namelijk de bekostiging van de baten-lastendienst «Huurcom-missie». In de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte (UHW) is bepaald (in art. 3h) dat de Minister voorziet in de administratieve ondersteuning van de huurcommissie, in casu de (BL) Dienst van de Huurcommissie. Vervolgens is er sprake van een offerte (van DHC aan WWI/ABC) en een opdracht (van WWI/ABC aan DHC), op grond waarvan jaarlijks een verplichting wordt vastgelegd van ABC jegens DHC. DHC heeft een wettelijke verplichting om haar taken uit te voeren.

Beleidsartikel 3

Motivering

Instrumenten

Doelgroepen Meetbare gegevens Motivering Instrumenten

Doelgroepen Meetbare gegevens

3.2. Operationele doelstellingen

3.2.1.  Regelgeving ter bevordering van een evenwichtige verdeling van woonruimte en de samenstelling van de woonruimtevoorraad

WWI wil een evenwichtige en rechtvaardige verdeling van woningen bewerkstelligen.

Op 23 december 2009 is het wetsvoorstel herziening Huisvestingswet aan de Tweede Kamer aangeboden (TK, 2009-2010, 32 271, nr. 2). Het wetsvoorstel biedt gemeenten een instrumentarium om in te grijpen in de woonruimteverdeling en de samenstelling van de woonruimtevoorraad.

Werking Huisvestingswet beperkt tot goedkope woningvoorraad; Gemeenten kunnen voor 4 jaar een huisvestingsverordening instellen; Toepassing bindingseisen worden beperkt tot die gebieden waar op basis van bovengemeentelijke beperkingen geen of zeer geringe bouwmogelijkheden zijn;

Toezicht wordt ingevuld in lijn met inzichten commissie Doorlichting -Interbestuurlijke Toezichtsarrangementen.

Het wetsvoorstel herziening Huisvestingswet is op 11 maart 2010 door de Tweede Kamer controversieel verklaard (TK, 2009-2010, 32 333, nr. 14). De vigerende Huisvestingswet blijft daarom voorlopig van kracht.

In dit jaar zal de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek worden geëvalueerd.

Huishoudens die zijn aangewezen op een woning in de gereguleerde woningvoorraad;

Vergunninghouders die van woonruimte dienen te worden voorzien.

De belangrijkste prestatie is de herziene Huisvestingswet.

3.2.2.  Garanderen van de betaalbaarheid van voldoende huurwoningen

De Minister voor WWI wil de betaalbaarheid van huurwoningen garanderen voor alle huishoudens die door hun inkomenssituatie daar zelf niet of onvoldoende in kunnen voorzien.

Huurbeleid: de stijging van de niet-geliberaliseerde huren is gekoppeld aan de inflatie.

Besluit huurprijzen woonruimte: aanpassing voor de huurprijzen van monumenten.

Huishoudens die zijn aangewezen op een woning in de gereguleerde huurwoningvoorraad.

Huurbeleid:

Gemiddelde jaarlijkse huurstijging (zie grafiek 3.2.), onderscheiden naar sociale en overige verhuurders en naar de verschillende huurregimes die gelden voor de voorraad.

Beleidsartikel 3

Grafiek 3.2. Gemiddelde huurstijging, exclusief huurarmonisatie, nominaal en reëel (1997–2013)

-1

-2

-3

Motivering

Instrumenten huurstijging huurstijging reëel inflatie t-1

Uit de grafiek blijkt het inflatievolgend huurbeleid vanaf 2007; vanaf dat moment komt de reële huurstijging uit op nul.

Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte:

Voor monumenten zal vanaf 2011 wettelijk worden vastgelegd dat de maximale huurprijzen worden gebaseerd op het wws met daarbij een vaste toeslag (conform de brief van 19 februari 2010, TK 2009-2010, 27 926, nr. 146).

3.2.3. Garanderen van de betaalbaarheid van het wonen voor lage inkomensgroepen (vraaggericht)

De Minister voor WWI wil de betaalbaarheid van het zelfstandig wonen voor alle bevolkingsgroepen garanderen.

Wet op de huurtoeslag

Instrumenten voor starters op de koopwoningenmarkt:

De nationale hypotheekgarantie (NHG), uitgevoerd door de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen;

Koopvarianten en verkopen onder voorwaarden door woningcorporaties, om een eigen woning meer toegankelijk en beter betaalbaar te maken;

Bijdragen BEW (geen nieuwe aanvragen, uitsluitend doorbetaling). Voor de BEW is geen budget meer beschikbaar zoals gemeld aan de Tweede Kamer (TK 32 123 XVIII, nr. 74). Het subsidieplafond is bereikt met de honorering van aanvragen ingediend tot en met 29 maart 2010; VROM-Startersleningen (geen nieuwe aanvragen). Voor de VROM Startersleningen is geen budget meer beschikbaar, met ingang van 26 mei 2010 worden geen VROM-Startersleningen meer verstrekt.

Doelgroepen

Huishoudens met lagere inkomens op de huur en koop woningmarkt.

5

4

3

2

0

Beleidsartikel 3

Meetbare gegevens

Beoogde prestaties voor 2011 ten behoeve van starters op de koopwonin- genmarkt.

Aanpassing van het Fair Value-model. Onder voorwaarden is het voor corporaties mogelijk met korting huizen te verkopen en naderhand te delen in de waardeontwikkeling. Dit model regelt de verhouding tussen de hoogte van de korting voor de koper en het aandeel van de woningcorporatie in de waardeontwikkeling van de woning.

Indicatoren

Indicatoren voor het beleid in 2011

Doorlopende BEW toekenningen, startersbijdragen en verstrekte hypotheken met NHG (zie tabel 3.2.);

Aandeel eigenwoningbezit (zie tabel 3.2.);

Netto huurquote van huishoudens met huurtoeslag (zie tabel 3.3).

Tabel 3.2. Indicatoren BEW-toekenningen, starterbijdragen, NHG-garanties en aandeel eigenwoningbezit

Realisatie

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

BEW-toekenningen Bijdragen starterleningen NHG verstrekking Aandeel eigenwoningbezit

Beleidsartikel 3

Grafiek 1: Huurquote jonger dan 65 jaar

22,0%

21,0% 20,0% 19,0% 18,0% 17,0% 16,0% 15,0% 14,0% 13,0% 12,0%

■        Eenpersoonshuishouden minima

—•—   Eenpersoonshuishouden boven minimaal

♦        Meerpersoonshuishouden minima

±        Meerpersoonshuishouden boven minimaal

Grafiek 2: Huurquote 65 jaar en ouder

22,0% 21,0% 20,0% 19,0% 18,0% 17,0% 16,0% 15,0% 14,0% 13,0% 12,0%

Eenpersoonshuishouden minima Eenpersoonshuishouden boven minimaal Meerpersoonshuishouden minima Meerpersoonshuishouden boven minimaal

2007

17,7% 20,2% 14,7% 16,3%

2007

17,7% 20,2% 14,7% 16,3%

2008

17,3% 19,8% 14,4% 15,9%

2008

17,3% 19,8% 14,4% 15,9%

2009

17,3% 19,5% 14,3% 15,6%

2009

17,3% 19,5% 14,3% 15,6%

2010

17,3% 19,5% 14,2% 15,6%

2010

17,3% 19,5% 14,2% 15,6%

2011

17,3% 19,6% 14,2% 15,6%

2011

17,3% 19,6% 14,2% 15,6%

Bron: Syswov, Waarborgfonds Eigen Woningen, Jaarverslag werking Wet op de huurtoeslag en de Wet BEW. Jaarverslag SVN

Beleidsartikel 3

Toelichting

De wet op de huurtoeslag

Nederland telt ruim 7 mln. huishoudens. Daarvan bewoont bijna 3 mln. een huurwoning. Van deze 3 mln. huishoudens ontvangt circa. 1 op de 3 huurtoeslag (ruim 1 miljoen). Ruim 72% van de huurtoeslagpopulatie bestaat uit huishoudens met een inkomen onder of op het minimum inkomen zoals dat geldt voor de Wet op de huurtoeslag. Iets minder dan 40% van de huurtoeslagpopulatie bestaat uit ouderenhuishoudens (zie ook jaarverslag 2008 Wet op de huurtoeslag, TK 2009–2010, 32 123 XVIII, nr. 62).

Als gevolg van de per 2010 getroffen maatregelen ter vereenvoudiging van de huurtoeslagregelgeving (Stb 2009–138), heeft op 1 juli 2010 geen indexering van de huurgerelateerde parameters in de huurtoeslag plaatsgevonden. Met ingang van 2011 worden deze huurparameters (normhuur, kortingsgrens, aftoppingsgrenzen en maximale huurgrenzen) per 1 januari aangepast, gelijk met de inkomensgerelateerde huurtoeslag-parameters. Door deze tijdvakverschuiving behoeven in principe de jaarlijks te verlenen voorschotten niet meer lopende het jaar te worden aangepast.

In 2010 zijn in het Interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) vereenvoudiging toeslagregelingen voorstellen ontwikkeld voor verdere vereenvoudiging van de huurtoeslagregelgeving. In verband met de demissionaire status van het kabinet is het echter niet gekomen tot de indiening van de hieruit voortvloeiende wetsvoorstellen ter herziening van de Wet op de huurtoeslag voor 2011.

Netto huurquote

Al enkele jaren wordt in de begroting en het jaarverslag gerapporteerd over de ontwikkeling van de netto huurquote voor huurtoeslagont-vangers. Ten behoeve van deze begroting is bezien of de daarbij gepresenteerde cijfers voldoende representatief zijn voor de beschrijving van optredende effecten. Dit heeft geleid tot een wijziging in de figuren 1 en 2 gepresenteerde voorbeeldhuishoudens. Er worden nu 8 huishoudens gepresenteerd. Voor elke in de huurtoeslag onderscheiden huishoudcate-gorie wordt een huishouden met een minimuminkomen gepresenteerd en een huishouden met een inkomen in het inkomensafhankelijke traject. Hiermee wordt een sluitend beeld gegeven van de doelgroep van de huurtoeslag. Bij de berekening van de netto huurquote voor de gepresenteerde huishoudens is gerekend met de gemiddelde huur voor de betreffende groep.

De huurquote is de afgelopen jaren stabiel gebleven en is sinds 2007 zelfs licht gedaald. Dit heeft mede te maken met de beheerste huurontwikkeling in deze periode. De forse daling van de huurquote in 2009 voor ouderen met een bovenminimaal inkomen wordt veroorzaakt door de beperking van de fiscale aftrek voor buitengewone uitgaven in 2009. Door deze wijziging steeg het belastbaar inkomen voor de ouderen die hierdoor een lagere fiscale aftrekpost konden opvoeren voor hun aangifte inkomstenbelasting. Hiervoor zijn de inkomensgrenzen in de huurtoeslag aangepast, met als gevolg dat met een gelijk belastbaar inkomen recht bestaat op een hogere huurtoeslag (netto gaat deze groep er dus niet op vooruit).

Beleidsartikel 3

De huurquote zal in 2011 nauwelijks stijgen. Hierbij is rekening gehouden met de verhoging van de eigen bijdrage in de huurtoeslag met € 0,86 per maand.

BEW en Startersleningen

In de begroting 2010 is ervoor gekozen om uiterlijk 31 december 2011 de BEW te sluiten voor nieuwe aanvragen en de tot die tijd resterende budgetten naar voren te schuiven. Met de honorering van aanvragen ingediend tot en met 29 maart 2010 was het subsidieplafond bereikt en daarmee het resterende budget BEW volledig verplicht. Voor de BEW is geen budget meer beschikbaar zoals gemeld aan de Tweede Kamer ((TK 32 123 XVIII, nr. 74).

Het budget dat voor startersleningen beschikbaar is gesteld aan de SVn is eind mei 2010 eveneens volledig verplicht. Nieuwe verplichtingen voor de BEW en startersleningen zullen niet meer worden aangegaan.

3.2.4. Garanderen van een laagdrempelige geschillenbeslechting

Per 1 januari 2010 is de administratieve ondersteuning van de Huurcom-missie een baten-lastendienst geworden (Dienst van de Huurcommissie) en per 1 april 2010 zijn de afzonderlijke huurcommissies omgevormd tot één landelijke ZBO Huurcommissie. De Huurcommissie werkt als opdrachtnemer met een opdracht waarvan de kosten op het onderhavige artikel van de begroting zijn geraamd. Voor 2011 worden de onderstaande aantallen en behandeltermijnen verondersteld.

Digitalisering van de interne werkprocesse.n zal bijdragen tot een verkorting van de behandeltermijnen, waardoor stapsgewijs aan de wettelijke termijnen voldaan zal worden.

Tabel 3.3. Prestatie-indicatoren huurgeschillenbeslechting

Aantallen 2011           Behandeltermijn 2011

Regulier Huurprijsgeschil                                                      7 150       80% binnen 6 maanden

Huurverhoginggeschil                                                            2 200       80% binnen 6 maanden

Servicekostengeschil                                                              4 500       80% binnen 7 maanden

Haalplichtverklaring                                                                1 000

3.2.5. Verruiming van het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, alsmede het bestrijden van onrechtmatige bewoning

Motivering                                                De Minister voor WWI wil het aanbod van passende woonvoorzieningen verruimen voor bijzondere aandachtsgroepen. Er wordt gestreefd naar: het zo lang mogelijk zelfstandig en in een vertrouwde omgeving laten wonen van senioren en mensen met een beperking die daar ondersteuning en zorg op maat voor kunnen ontvangen; meer (verschillende) vormen van passende woonvoorzieningen voor dak- en thuislozen en tegelijkertijd minder huisuitzettingen; in overleg met gemeenten, verhuurders en werkgevers realiseren van extra woonruimte (logies) voor buitenlandse werknemers met name uit de Midden- en Oost-Europese (MOE) landen;

het bestrijden van onrechtmatige bewoning. Onrechtmatige bewoning (het verkrijgen van een woning door de regels voor woonruimteverdeling te omzeilen en het onttrekken van een woning voor niet bedoeld

Beleidsartikel 3

Instrumenten

Doelgroepen gebruik) belemmert de doorstroming, is oneerlijk voor hen die wel op hun beurt wachten en kan corporaties en andere verhuurders veel geld kosten.

Actieplan «Beter (t)huis in de buurt» (TK 2007–2008, 31 200 XVIII, nr. 48, bijlage), lopend van 2007 tot 2011. De uitvoering is in samenwerking met het ministerie van VWS;

Plan van aanpak maatschappelijke opvang, tweede fase. Deze fase is in 2010 vastgesteld en ondertekend door de G4 en het kabinet. Doel is de doorstroming uit de opvang te verbeteren en de instroom van nieuwe dak- en thuislozen te voorkomen;

Plan van aanpak huisvesting en inburgering van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa (TK 29 407, nr. 106); VROM/WWI stimuleert dat over de hierboven genoemde doelen prestatieafspraken tussen gemeenten en corporaties worden gemaakt. Ouderen en mensen met een beperking, dak- en thuislozen, studenten en buitenlandse werknemers met name uit de MOE-landen; Gemeenten, corporaties en landelijke cliënten organisaties, koepels en brancheorganisaties;

Aandachtsgroep huishoudens met een inkomen tot de maximumgrens van de huurtoeslag.

Meetbare gegevens

Ten tijde van het opstellen van de begroting was de herberekening van de opgave aan geschikte woningen en verzorgd wonen op basis van het WoON2009 nog niet geheel afgerond. De definitieve gegevens komen in de verdere loop van het jaar beschikbaar.

3.3. Overzicht beleidsonderzoeken

In het kader van de Brede Heroverwegingen is er veel onderzoek gedaan waarin het ingezette beleidsinstrumentarium aan bod is gekomen. Het nieuwe coalitieakkoord kan daarnaast al leiden tot een andere invulling van het beleid. Dit heeft ertoe geleid dat enkele beleidsdoorlichtingen zijn opgeschort, waaronder de beleidsevaluatie Huurbeleid (TK 2009–2010, 27 926, nr. 143). Na de totstandkoming van een nieuw coalitieakkoord en de besluitvorming over het in te zetten beleidsinstrumentarium zal worden bezien of een beleidsdoorlichting op deze onderwerpen alsnog opportuun is.

Tabel 3.4. Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid

Soort onderzoek

Onderwerp

AD/OD

A.Start

B. Afgerond

Beleidsdoorlichting

Evaluatie van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek

Garanderen van een laagdrempelige geschillenbeslechting.

Verruiming van het aanbod van geschikte woningen voor bijzondere aandachtsgroepen, alsmede het bestrijden van onrechtmatige bewoning

Beleidsartikel 4

Artikel 4. Integratie niet-westerse migranten

Algemeen – grondslag

De apparaatsuitgaven en de uitgaven voor de tijdelijke projectorganisatie zijn binnen dit artikel van de WWI-begroting (XVIII) opgenomen, zoals vermeld in het Deltaplan Inburgering (TK 2006–2007, 31 143, nr.1). Verantwoording over deze uitgaven vindt daarmee plaats op deze programmabegroting en niet op artikel 91 van de VROM-begroting (XI) waar de overige apparaatuitgaven van WWI zijn opgenomen.

4.1. Algemene doelstelling

De integratie van niet-westerse migranten¹ in de Nederlandse samenleving, economisch, sociaal en cultureel

Motivering

Integratie heeft zowel betrekking op de voorwaarden voor deelname als de feitelijke deelname aan het economische, sociale, culturele leven. In het integratieproces moeten achterstanden worden ingelopen en afstanden worden overbrugd. Er is substantiële vooruitgang op een aantal terreinen, maar op andere terreinen is er nog achterstand. Zo is vooruitgang geboekt voor wat betreft instroom en deelname van niet-westerse migranten in het hoger onderwijs, de arbeidsmarkt-deelname, het beroepsniveau en het eigen woningbezit. Tegelijkertijd is er nog veel schooluitval, is de sociale segregatie eerder toe- dan afgenomen en is de arbeidsmarktpositie van jongeren van niet-westerse afkomst nog altijd slechter. De arbeidsmarktpositie van deze jongeren staat verder onder druk door een oplopende jeugdwerkloosheid. Jongeren van Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse afkomst verlaten hun school relatief vaker zonder startkwalificaties, zijn vaker werkloos en ook vaker verdacht van een misdrijf dan hun leeftijdsgenoten. Ook speelt discriminatie nog altijd een rol op terreinen als de arbeidsmarkt, leefomgeving en horeca. Daarvoor is integratiebeleid nodig.

Verantwoordelijkheid

De Minister voor WWI heeft een integrale verantwoordelijkheid voor de opzet en voortgang van het kabinetsbrede integratiebeleid. Belangrijke delen van het integratiebeleid worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van bewindslieden van andere departementen; De Minister voor WWI heeft beleidsverantwoordelijkheid voor de inburgering en voor een aantal specifieke integratieonderwerpen. Dit laatste vaak in samenwerking met andere bewindslieden; Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van inburgerings-en integratiebeleid op lokaal niveau;

De Minister voor WWI is ook verantwoordelijk voor de uitvoering van de Remigratiewet.

Externe factoren

Specifiek voor inburgering:

De wijze waarop gemeenten en andere bij integratie en participatie betrokken instellingen en organisaties hun taken en verantwoordelijkheden waarmaken;

De mate waarin inburgeringsplichtigen de verantwoordelijkheid oppakken om aan de inburgeringplicht te voldoen en de benodigde competenties te verwerven om te kunnen participeren in de samenleving.

¹ Tot de migranten worden ook de in Nederland geboren kinderen van migranten gerekend (de tweede generatie).

Specifiek voor het realiseren van het integratieprogramma:

De inzet van niet-westerse migranten om deel uit te maken van de Nederlandse samenleving;

Beleidsartikel 4

De bereidheid van instellingen, bedrijven en gemeenten om competente personen ongeacht etnische, culturele of levensbeschouwelijke achtergrond mee te laten doen;

De bereidheid van maatschappelijke partners om hun verantwoordelijkheid te nemen.

Meetbare gegevens

De mate waarin de algemene doelstelling van het integratiebeleid wordt gerealiseerd wordt afgemeten aan de ontwikkeling van een aantal kengetallen. Dit betreft het verschil tussen de autochtone Nederlanders en niet-westerse migranten voor wat betreft netto-arbeidsparticipatie; het aandeel personen met een startkwalificatie en het aandeel verdachten van een misdrijf.

Een groot aantal externe factoren beïnvloedt de waarden van deze kengetallen. Het SCP ontwikkelt momenteel daarom een methodiek om de streefwaarden nader te concretiseren.

Ten aanzien van de integratieonderwerpen waarvoor de Minister voor WWI beleidsverantwoordelijkheid heeft, worden meetbare gegevens gespecificeerd onder de desbetreffende operationele doelstellingen.

Tabel 4.1 Kengetallen voor integratie

Percentage netto arbeidsparticipatie van de bevolking 15–64 jaar

2006

2007

2008

2009

Streefwaarde in 2011

Niet-westerse migranten Autochtone Nederlanders Verschil

Percentage met startkwalificatie van de niet schoolgaande bevolking 15– 64 jaar

Niet-westerse migranten 2^e generatie Autochtone Nederlanders Verschil

Aantal verdachten per 10 000 van de bevolking van 12 jaar en ouder

Niet-westerse migranten Autochtone Nederlanders Verschil

Afname

Afname

Afname

Bron: CBS kernindicatoren. Jaarlijkse aanlevering conform onderzoeksopdracht WWI

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 4.2. Integratie niet-westerse migranten

Het versterken van de maatschappelijke emancipatie en het vergroten van de sociale integratie van niet-westerse migranten

Facilitering remigratie

Overige instrumenten

Beleidsartikel 4

Toelichting

Grafiek 4.1 Budgetflex in % en bedragen per operationeel doel voor 2011

100%

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Operationeel doel:

1. Bewerkstelligen dat oud- en nieuwkomers hun inburgeringsexamen halen;

2. Het versterken van de maatschappelijke emancipatie en het vergroten van de sociale integratie van niet-westerse migranten.

Toelichting:

OD 1: De juridisch verplichte bedragen betreffen de bijdragen aan het Participatiefonds, gemeentefonds, COA en IBG voor de uitvoering van de wet Inburgering, leningen onder de Wet Inburgering en examens onder de wet Inburgering Buitenland.

OD 2: De juridisch verplichte bedragen betreffen projectsubsidies op grond van de regeling Ruimte voor contact, subsidies voor activiteiten van maatschappelijke organisaties, remigratie-uitkeringen, bijdragen aan gemeenten voor maatregelen inzake Antilliaans- en Marokkaans-Nederlandse jongeren en projecten inzake rechtstaat en pluriformiteit.

4.2. Operationele doelstellingen

4.2.1. Bewerkstelligen dat oud- en nieuwkomers hun inburgeringsexamen halen

Motivering

Om oud- en nieuwkomers actiever mee te laten doen in de samenleving is het noodzakelijk dat deze groep een goede beheersing van de Nederlandse taal en kennis van de Nederlandse samenleving heeft. Het volgen van een inburgeringstraject en het halen van het inburgeringsexamen is een middel om dit te bewerkstelligen.

Instrumenten

Beleidsartikel 4

Wet inburgering

Om budgettaire redenen (invulling motie Koolmees) heeft het kabinet ervoor gekozen in 2011 € 100 mln en € 175 mln in 2012 incidenteel om te buigen op de inburgeringsmiddelen van het participatiebudget en het gemeentefonds. In 2011 stelt het Rijk een bedrag beschikbaar van in totaal € 295,6 mln. voor gemeenten. Hiervan is reeds 48 mln toegevoegd aan het Gemeentefonds; het overige budget wordt ingebracht in het participatiebudget.

Het kabinet hecht grote waarde aan de eigen verantwoordelijkheid van nieuwkomers. Zij moeten zelf het initiatief en de regie nemen om hun inburgering te realiseren. Er zal worden toegewerkt naar een stelsel waarbij het merendeel van de kosten bij de inburgeraar wordt neergelegd.

Verdeling inburgerings middelen Participatiebudget 2011 over gemeenten

Een aantal taken voor de inburgering wordt centraal gecoördineerd en gefinancierd, zoals het examenstelsel, het leenstelsels, de inburgering in de centrale opvang, de exploitatie van het keurmerk inburgering en de monitoring van de inburgeringsresultaten. Voor deze centrale taken is in 2011 een bedrag van € 38,9 mln. beschikbaar.

Wet inburgering in het buitenland

Conform de wet Inburgering in het buitenland moeten bepaalde groepen vreemdelingen die zich in Nederland willen vestigen het basisexamen inburgering afleggen op een examenlocatie in het buitenland. Het slagen voor het basisexamen is een voorwaarde voor het verkrijgen van een machtiging tot voorlopig verblijf. Voor de uitvoering van de Wet inburgering in het buitenland is een bedrag van € 3 mln beschikbaar. Invoering van de hogere eisen aan de taalvaardigheid zal april 2011 plaatsvinden. In 2012 zal de Toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen worden toegevoegd aan het basisexamen inburgering in het buitenland. Daardoor komen gezinsmigranten met een hoger niveau van taalvaardigheid binnen. Dit bevordert de inburgering en de integratie van deze nieuwkomers in Nederland.

Meetbare gegevens

Beleidsartikel 4

¹   Bron: Informatiesysteem Inburgering (ISI), stand per ultimo 2009, peildatum 1 februari 2010.

²   De geslaagden per jaar kunnen in datzelfde jaar of in eerdere jaren zijn gestart. Bijv: Geslaagden in 2009 zijn dus in 2009 of in eerdere jaren gestart en hebben hun traject in 2009 met succes afgerond.

4.2.2. Het versterken van de maatschappelijke emancipatie en het vergroten van de sociale integratie van niet-westerse migranten

Motivering

Ondanks goede ontwikkelingen is nog altijd een achterstand zichtbaar in sociale integratie en maatschappelijke emancipatie van niet-westerse migranten. Het reguliere beleid op de terreinen van onderwijs en werk, gezondheid welzijn en sport, justitie en openbare orde moet voor iedereen gelijk werken, moet dus iedereen bereiken en voor iedereen even effectief werken. Waar het regulier beleid onvoldoende niet-westerse migranten bereikt en onvoldoende effectief is, zijn aanvullend flankerende dan wel specifieke, afzonderlijke maatregelen en acties nodig. Naast het verminderen van ruimtelijke segregatie en het vergroten van de ontwikkelingspotenties van wijken (zie beleidsartikel 1) betreft het de onderwerpen die hierna bij de instrumenten worden genoemd.

Bij de uitvoering van integratiebeleid wordt gebruik gemaakt van de expertise van diverse maatschappelijke organisaties, zoals Forum en de LOM-organisaties (Landelijk Overleg Minderheden). Ook wordt aan het CBS en SCP jaarlijks een vergoeding betaald voor onderzoek en monitoring van de ontwikkelingen in het Jaarrapport Integratie. Deze organisaties ontvangen hiervoor in 2011 een vergoeding van in totaal € 12,8 mln. Daarnaastwisselen Rijk, gemeenten en overige betrokkenen, beleid en ervaring uit via de Gemeenschappelijke Integratie Agenda (GIA). In 2011 organiseren betrokkenen net als in 2010 in 7 regio’s 21 bijeenkomsten. In 2010 is het thema cultuur en sport in de GIA toegevoegd. In 2011 wordt de GIA met de thema’s Diversiteit en Rechtsstaat uitgebreid. Het streven is het percentage gemeenten dat deelneemt aan de GIA in 2011 te verhogen tot 40%. Hiervoor is bijna € 1 mln. beschikbaar in 2011.

Instrumenten

Risicojongeren

Het Rijk voert generiek beleid ter bestrijding van schooluitval, jeugdwerkloosheid, overlast en criminaliteit. Bij Marokkaans- en Antilliaans-Nederlandse jongeren is de oververtegenwoordiging op het terrein van criminaliteit, maar ook met betrekking tot schooluitval en werkloosheid nog steeds hoog.

Risicojongeren veroorzaken niet alleen problemen, ze hebben ook problemen: vaak verkeren ze in een moeilijke thuissituatie, ontbreken ouders die als rolmodel kunnen fungeren, is sprake van een taalachterstand, armoede, geweld en schulden. Ze groeien op in een straatcultuur. Ook komt er steeds meer zicht op de psychische problemen waarmee een deel van deze jongeren kampt.

Een harde aanpak van de overlast en criminaliteit is noodzakelijk. Tegelijkertijd moet jongeren waar mogelijk perspectief worden geboden op onderwijs en werk. Dit moet leiden tot het terugdringen van de

Beleidsartikel 4

oververtegenwoordiging van deze jongeren in de genoemde problematiek en inbedding van de specifieke aanpak bij de reguliere instellingen. Daarom heeft het kabinet «Balkenende IV» in het kader van de Beleidsbrieven «Aanpak Marokkaans-Nederlandse probleemjongeren: Grenzen stellen en Perspectief bieden» (TK 2009–2010, 31 268, nr.13) en «Kabinetsbeleid Antilliaans-Nederlandse probleemjongeren vanaf 2010» (TK 2009–2010, 26 283, nr. 52) aan Justitie en gemeenten meer mogelijkheden gegeven voor een persoonsgerichte aanpak gericht op het tegengaan van overlast en op het helpen bij de opvoeding en begeleiding naar onderwijs en werk.

Het Rijk ondersteunt gemeenten die ervoor kiezen via een specifieke aanpak de oververtegenwoordiging van deze twee groepen risicojongeren snel terug te dringen en hen kansen te bieden financieel en via uitwisseling van kennis. Met deze gemeenten vormt het Rijk een samenwerkingsverband. Daarnaast gaat het Rijk door met het versterken van de capaciteiten van de Marokkaanse en Antilliaanse gemeenschap in Nederland, zodat ze nog meer in staat zijn hun verantwoordelijkheid te nemen en actief betrokken zijn bij gezinnen met opvoedingsproblemen.

Via het gemeentefonds is voor 2011 door de minister voor WWI € 11,5 mln. en door de minister van Justitie € 5,4 mln. beschikbaar gesteld aan de gemeenten die deel uitmaken van het samenwerkingsverband. Deze middelen zijn onder andere bedoeld voor de inzet van gezinsmanagers en straatcoaches en het inbedden van de aanpak van deze risicojongeren in de reguliere gemeentelijke instellingen (WWI) en het voorkomen van een criminele loopbaan (Justitie). Ter ondersteuning van gemeenten zorgt het Rijk voor onderzoek en evaluaties, een jaarlijkse monitor en de verspreiding van kennis. Hiermee kan de effectiviteit van de aanpak vergroot worden. Hiervoor is op de begroting van WWI is € 2,8 mln. beschikbaar. Gemeenten kunnen in 2011 daarnaast een beroep doen op de veiligheids- en leefbaarheidsmiddelen van WWI en BZK voor de financiering van lokale programma’s voor probleemjongeren. Het totaal van de veiligheids- en leefbaarheidsmiddelen bedraagt in 2011 € 64 mln. dat ook via het gemeentefonds beschikbaar is gesteld.

Het Rijk spreekt de Marokkaans- en Antilliaans-Nederlandse gemeenschappen aan op hun verantwoordelijkheid en de ondersteuning van gezinnen waar problemen heersen in de sfeer van de opvoeding. Gemeenten kunnen daarnaast migrantengezinnen in de opvoeding ondersteunen met de middelen die ze via Jeugd en Gezin ontvangen voor de inrichting van Centra voor Jeugd en Gezin.

Programma Diversiteit in het Jeugdbeleid

Ook in 2011 voert ZonMw het programma Diversiteit in het Jeugdbeleid (2008–2012) uit in opdracht van de bewindslieden voor Jeugd & Gezin en voor WWI. De aanpak omvat: verbetering van het bereik van moeilijke doelgroepen, verbetering van de vroegsignalering van risico’s en problemen, het beschikbaar krijgen van voor migrantendoelgroepen effectieve interventies en voor verschillende culturele achtergronden geschikte werkwijzen (programmalijn Kennisontwikkeling en -versterking). Verder worden beroepsprofielen en -opleidingen in de jeugdsector voorzien van interculturele competenties (programmalijn Versterken vakmanschap) en worden jeugdinstanties zoals het Centrum voor Jeugd en Gezin toegerust om beter te kunnen werken met de verschillende migrantendoelgroepen (programmalijn Versterken lokale jeugdvoorzieningen). Voor de uitvoering van het programma in de periode 2008–2012

Beleidsartikel 4

hebben de bewindslieden gezamenlijk € 10 mln beschikbaar gesteld, waarvan € 1 mln per jaar via de WWI-begroting wordt gefinancierd.

Rechtstaat en pluriformiteit

Met het programma «Rechtsstaat & pluriformiteit» geeft de minister voor WWI een nadere uitwerking, operationalisatie en implementatie vorm van de integratiebrief uit november 2009 (TK 2009–2010, 31 268, nr. 25). Het programma wordt opgezet langs de programmalijnen «meedoen» en «samenleven». De belangrijkste aandachtsvelden binnen deze programmalijnen zijn eigen verantwoordelijkheid/ actief burgerschap, participatie en de grenzen van de rechtsstaat.

De sociale component van actief burgerschap wordt vanuit het Rijk ondersteund door het stimuleren van bewonersbetrokkenheid bij de wijkaanpak. Het versterken van politieke burgerschapsvaardigheden onder vooral jongeren is een doel dat onder meer wordt geconcretiseerd in het kader van het tegengaan van radicalisering, bijvoorbeeld door het versterken van democratische vaardigheden ten behoeve van alledaagse interculturele ontmoetingen (TK 2009–2010, 29 754, nr. 175). De projecten richten zich op het uitdragen van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, het bevorderen van openheid van de samenleving in de omgang met pluriformiteit en van de participatie van burgers in de democratie en op training van sociale competenties.

Op grond van de regeling Ruimte voor contact betaalt het Rijk € 1,6 mln voor gezamenlijke activiteiten van autochtonen en niet-westerse migranten die gericht zijn op praktische gemeenschappelijke doelen op lokaal niveau. Het gaat om betalingen op basis van toekenningen uit het verleden want de regeling is in 2009 beëindigd. In totaal is er voor Rechtstaat en pluriformiteit € 6,1 mln beschikbaar in 2011.

Aanpak rassendiscriminatie

Zoals ook beschreven in de Integratiebrief van november 2009 (TK 2009–2010, 31 268, nr. 25) richt het beleid zich in 2011 met name op het vergroten van de weerbaarheid van slachtoffers van rassendiscriminatie; bestrijden van haatzaaien en rassendiscriminatie op het internet, en vergroten van de professionaliteit van organisaties in het discrimina-tieveld. Hiervoor is in 2011 € 1,8 mln beschikbaar.

Remigratiewet

De Remigratiewet biedt een uitweg aan degenen die ooit naar Nederland kwamen voor arbeid en vestiging, maar nu een dringende wens tot terugkeer hebben, doordat zij in een situatie van afhankelijkheid verkeren zonder zicht op verbetering en zelf hun remigratie niet kunnen bekostigen. Het betreft personen die ondanks hun inburgering en andere inspanningen hier geen bestaan kunnen opbouwen of die oud zijn en geen zicht meer hebben op een zinvolle participatie in de Nederlandse samenleving. Het is mogelijk dat migranten in die klemsituatie in hun herkomstland een beter perspectief zien, maar de kosten voor hun remigratie niet kunnen opbrengen.

De faciliteiten van de wet bestaan uit een eenmalige tegemoetkoming in de kosten voor verhuizing en een periodieke uitkering om te voorzien in de noodzakelijke kosten van bestaan in het land van bestemming. De laatstgenoemde remigratievoorziening is beschikbaar voor personen vanaf 45 jaar die langdurig werkloos, arbeidsongeschikt of bijstandsgerechtigd zijn en is bedoeld om te voorzien in de noodzakelijke kosten van bestaan in het bestemmingsland.

Beleidsartikel 4

Meetbare gegevens

Huwelijks- en gezinsmigratie

Het kabinet heeft op 2 oktober 2009 de aanpak huwelijks- en gezinsmigratie gepresenteerd. De aanpak is erop gericht op de betere integratie en emancipatie van huwelijks- en gezinsmigranten in Nederland, onder andere door het verhogen van de inburgeringseisen in het buitenland, het tegengaan van fraude en misbruik en op Europees niveau in te zetten op harmonisatie van het gezinsmigratiebeleid. In 2011 wordt deze aanpak voortgezet.

De meetbare gegevens van de onderdelen van het integratiebeleid waarvoor de Minister voor WWI specifiek verantwoordelijk is, zijn hieronder opgenomen in tabel 4.4 – 4.8. De onderdelen van het integratiebeleid uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van bewindslieden van andere departementen zijn in de meetbare gegevens van de betreffende departementen opgenomen. Jaarlijks verschijnt bovendien gelijktijdig met de Rijksbegroting het Jaarrapport Integratie. Hierin staat een feitelijk overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van integratie.

Basiswaarde bij de start van het beleid;

Streefwaarde uit het beleidsprogramma en de begroting 2010.

Bron: Evaluatie van 1 jaar Gemeenschappelijke Integratie Agenda door B&A. De volgende meting vindt plaats in 2011;

Bron: Kerncijfers 2008; landelijk overzicht van discriminatieklachten geregistreerd bij antidiscriminatiebureaus en meldpunten in Nederland opgesteld door Art. 1, de landelijke vereniging ter voorkoming en bestrijding van discriminatie in samenwerking met de Universiteit van Utrecht;

Beleidsartikel 4

Tabel 4.8 Facilitering remigratie

Facilitering remigratie

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Aantal remigranten met een éénmalige uitkering voor reis-en vervoerskosten en kosten hervestiging Aantal remigranten met een periodieke uitkering per einde jaar

Bron: Jaarlijkse opgave van de Sociale verzekeringsbank (SVB) van het aantal rechthebbenden en de raming daarvan.

4.3 Overzicht beleidsonderzoeken

Tabel 4.9 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid

Soort onderzoek

Onderwerp

AD/OD

A. Start B Afgerond

Beleidsdoorlichting

Deltaplan Inburgering Jaarrapport integratie

Effecten onderzoek ex post

Overige evaluatieonder- Monitor Antilliaans-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse zoeken                                    risicojongeren

AD

OD 4.2.2

OD 4.2.2

A. 2011

B. 2012 Jaarlijks

Jaarlijks in de periode

2010–2012

Beleidsartikel 5

Artikel 5. Kennis en Ordening Wonen, Wijken en Integratie

5.1. Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

Het maatschappelijke domein van Wonen, Wijken en Integratie kan door het Rijk alleen goed worden beïnvloed als deze ook beschikt over voldoende actuele kennis over de verschillende onderdelen van dit domein en in hun onderlinge samenhang. Het Rijk kan helpen lokale problemen beter te lijf te gaan door het toevoegen en verspreiden van kennis aan de uitvoeringspraktijk.

Bij de uitvoering van het beleid van wonen en wijken hebben de woningcorporaties een belangrijke rol. De verantwoordelijkheden tussen de woningcorporaties en het Rijk, de toezichthouder, de lokale overheden, andere spelers in het maatschappelijk middenveld en de bewoners moeten herijkt worden naar de actuele maatschappelijke opgaven en inzichten.

Verantwoordelijkheid

De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor:

Het ontwikkelen, ontsluiten en verspreiden van kennis over wonen, wijken en integratie;

Het zorgen voor een heldere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden van de partijen op het terrein van WWI; Partijen in staat stellen hun rollen en verantwoordelijkheden te vervullen.

Externe factoren

Het behalen van de algemene doelstelling is afhankelijk van:

Beschikbaarheid van kennis en gegevens van derden op het gebied van wonen, wijken en integratie;

Actieve participatie van betrokken partijen op het gebied van wonen, wijken en integratie.

Meetbare gegevens

Het programma van dit artikel is er primair op gericht om de prestaties uit de overige artikelen van de begroting van WWI nu en in de toekomst te kunnen realiseren. Dat betekent dat voor de algemene beleidsdoelstelling van artikel 5 geen algemene indicatoren (outcome) beschikbaar zijn. Wel is op het niveau van de operationele doelen (output) een aantal prestatieindicatoren opgenomen.

Budgettaire gevolgen van beleid

Programma:

Tijdig inspelen op maatschappelijke veranderingen

Onderzoek, experimenten en kennisoverdracht

FES NICIS

8 506

0

10 567

0

12 031 3 072

361 2 711

9 554 2 173

766 1 407

6 725 286

286

0

8 788 405

405

0

8 788 405

405

0

Ontsluiten van kennis en onderzoekscoördinatie

Onderzoek, experimenten en kennisoverdracht

7 293 7 293

5 715 5 715

4 773 4 773

6 717 6 717

6 717 6 717

Beleidsartikel 5

Toelichting:

Grafiek 5.1. Budgetflex in % en bedragen per operationeel doel voor 2011

100%

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Operationeel doel:

1. Versterken van de positie van de woonconsument (OD 5.2.4.)

2. Overige programmabudgetten

Bij «Ontsluiten van kennis en onderzoekscoördinatie» is een budget ad € 2,3 mln als «bestuurlijk gebonden» geoormerkt. Het basisonderzoek, dat in 2011 tot deze uitgaven zal leiden, is nodig om een aantal belangrijke beleidsevaluaties en toekomstverkenningen te verrichten, beleidsprogramma’s te onderbouwen en beleidseffecten te monitoren. Voorbeelden hiervan zijn: monitors van de sociaalfysieke ontwikkeling in de wijken, de woonlastenontwikkeling van huishoudens, de voortgang van de woningbouw en energiebesparing in woningen. Daarnaast het analyseren van het functioneren van de woningmarkt.

Beleidsartikel 5

Belangrijke onderzoeksprojecten die hiervoor moeten worden uitbesteed, zijn onder meer: een aantal modules van het WoonOnderzoek Nederland (WoON) en de actualisering van de woningbehoeftenraming.

Motivering

Instrumenten

5.2. Operationele doelstellingen

5.2.1. Tijdig inspelen op maatschappelijke veranderingen

Om niet alleen te werken aan maatschappelijke problemen van vandaag, maar ook voorbereid te zijn op de (mogelijke) toekomstige problemen en uitdagingen van de portefeuille wonen, wijken en integratie (WWI).

De Strategische Kennisagenda (SKA) van WWI is dynamisch. De SKA geeft richting aan het strategisch onderzoek dat door WWI wordt uitgezet en levert daarnaast belangrijke input voor de discussies met kennisinstituten en planbureaus over hun werkprogramma’s.

5.2.2. Ontsluiten van kennis en onderzoekscoördinatie

Motivering

Instrumenten

Doelgroepen

Meetbare gegevens

Voor een goede beleidsvorming en- uitvoering op het WWI-terrein is ontwikkeling en uitwisseling van kennis tussen WWI en partijen noodzakelijk.

Kennis als interventie-instrument

Organisatie van experimenten en workshops, publicaties van basisonderzoek in vakbladen, onderhoud van een internetsite en informatiedesk met informatie over wonen, wijken en integratie; Verspreiden van kennis over effectieve interventies op het terrein van wonen, wijken en integratie;

Stimuleren van effectiviteitstudies en Maatschappelijke Kosten Baten Analyses (MKBA’s) en door de ontwikkeling van een site over MKBA’s.

Kennisinfrastructuur

Permanente afstemming en uitwisseling van kennis met de planbureaus, andere departementen, wetenschappelijke wereld, adviesorganen en andere kennisinstituten, ook internationaal (in bijzonder EU-netwerken);

Samenwerking met partners in het woonveld en op terrein van integratie bij de ontwikkeling van kennis;

Samenwerking en (deel)financiering van de kennisinstellingen SEV, NICIS, KEI en NIROV met heldere afstemming van activiteiten.

Onderzoek, monitoring, prognoses

Zie «meetbare gegevens», waar een aantal concrete producten wordt genoemd. Bovendien wordt rond actualiteiten waar nodig beleidsonder-bouwend onderzoek uitgevoerd.

Gemeenten;

Provincies;

Woningcorporaties;

Marktpartijen (waaronder de bouwwereld);

Universiteiten;

Minderhedenorganisaties;

Internationale instellingen.

De volgende specifieke meetbare gegevens voor 2011 zijn als resultaat te benoemen: WoON;

Beleidsartikel 5

Motivering

Instrumenten

Woningbehoefte prognose;

Outcomemonitor 40 wijken;

Survey Integratie Nieuwe Groepen (SING);

Jaarrapport Integratie;

Leefbaarometer (actualisatie in 2011);

SEV Experimenten Programma;

NICIS Onderzoek en kennis programma’s.

5.2.3. Bevorderen maximale maatschappelijke prestaties van woningcorporaties

Woningcorporaties moeten, op grond van hun toelating en met hun maatschappelijk bestemde vermogen, nationale, regionale en lokale doelstellingen in de volkshuisvesting uitvoeren. Daarbij zijn hun prestaties op het vlak van nieuwbouw, herstructurering, leefbaarheid van wijken en dorpen, wonen met zorg en energiebesparing leidend. Dit doen zij als maatschappelijke ondernemers in samenspraak met lokale betrokkenen. De overheid borgt dat woningcorporaties goed (kunnen) functioneren via het benoemen van de onderwerpen waarop prestaties worden verwacht, prikkels, financiële waarborgen, begrenzing van het werkdomein en de staatssteun, regels inzake de betrokkenheid van belanghebbenden, inzake fusies, dochters en verbindingen.

De overheid beoordeelt de maatschappelijke prestaties en intervenieert bij lokale geschillen. Sluitstuk van dit stelsel is een effectief intern en extern toezicht gericht op de prestaties, de financiële continuïteit, de rechtmatigheid, de doelmatigheid en de integriteit. Dit corporatiestelsel zal worden vernieuwd langs de lijnen van de met de Kamer besproken voorstellen.

Woningwet;

Besluit beheer sociale huursector;

Besluit Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting;

Ministeriële regelingen en circulaires;

Toezicht;

Rijksachtervang bij de borging van leningen van woningcorporaties.

De Rijksoverheid beoordeelt jaarlijks het presteren van woningcorporaties aan de hand van hun jaarstukken en andere signalen. Daarbij worden de prestaties bezien in het licht van de lokale, regionale en landelijke prioriteiten in de volkshuisvesting. De prestaties van individuele woningcorporaties zullen, zo nodig, worden aangejaagd en knelpunten op lokaal niveau zullen door vroegtijdige interventie worden aangepakt.

Meetbare gegevens

Jaarlijks worden de corporaties op basis van een analyse van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting een oordeel gezonden over hun solvabiliteit, de financiële continuïteit in het licht van hun prestatievoornemens, en over eventuele onrechtmatige handelingen. Ook alle statutenwijzigingen, voornemens tot fusies, nevenactiviteiten, en meldingsplichtige voornemens tot verkoop van huurwoningen worden door het Rijk getoetst.

Beoogde prestaties voor 2011 zijn:

Op basis van de besluitvorming van de Tweede Kamer over de vernieuwing van het corporatiestelsel en de vormgeving van het toezicht, alsmede naar aanleiding van het akkoord met de Europese Commissie over de inzet van staatssteun bij corporaties, zal de benodigde wijziging van wet- en regelgeving die begin 2010 aan de Raad van State is voorgelegd verder in procedure worden gebracht.

Beleidsartikel 5

Inzet is inwerkingtreding in 2012. Het gaat hierbij om een wijziging van de Woningwet, een nieuwe Algemene maatregel van bestuur ter vervanging van het Besluit beheer sociale huursector en een opschoning van regelingen en circulaires. Hierbij wordt een relatie gelegd met het wetsvoorstel Maatschappelijke onderneming; De in interdepartementaal verband op basis van de besluitvorming van de Tweede Kamer voorbereide wetgeving over de normering van topinkomens in de semipublieke sector die op 4 mei 2010 naar de Raad van State is gezonden zal na accordering door het Parlement nader worden uitgewerkt. Voor de corporatiesector zal een regeling worden vastgesteld waarmee een maximering van topinkomens wordt opgelegd tot nader vast te stellen normbedragen; De Kamer is rond de zomer 2010 een door het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting opgesteld sectorbeeld op basis van de voornemens van de corporaties toegezonden. In het najaar 2010 is daarnaast een vergelijkbaar sectorbeeld gezonden op basis van de jaarstukken over 2010. Beide rapporten gaan vergezeld van een beleidsbrief. In 2011 zal het reguliere toezicht worden uitgevoerd op grond van de bestaande regelgeving.

5.2.4. Versterken van de positie van de woonconsument

Motivering

De positie van de woonconsumenten wordt versterkt om recht te doen aan hun positie op de woningmarkt.

De positie van huurders wordt versterkt door wettelijke waarborgen die recht doen aan de positie van de huurdersorganisaties en aan de positie van individuele huurders inzake veranderingen aan de eigen woning. Om organisaties die de belangen van woonconsumenten vertegenwoordigen in hun activiteiten te ondersteunen, kan de overheid financiële bijdragen verstrekken. Zo ontvangen de Woonbond en de Stichting VAC-punt Wonen (voorheen Vrouwenadviescommissies) financiële bijdragen voor de uitvoering van een met WWI overeen te komen programma van activiteiten op het gebied van kennisoverdracht, voorlichting en scholing. De Woonbond richt de activiteiten in ieder geval op de onderwerpen betrokkenheid van huurders bij de wijkaanpak, zeggenschap van huurders en de ordening van het wonen en de corporaties. De bijdrage aan de Woonbond bedraagt tot en met 2011 maximaal € 0,988 mln per jaar.

Daarnaast ontvangt de Woonbond voor het project «De Woonbond Bespaart», een onderdeel van het actieprogramma «Energiebesparing en duurzaam bouwen», voor 2010 een bijdrage van maximaal € 0,247 mln op basis van werkelijk gemaakte kosten (art 2).

Instrumenten

VAC-punt Wonen richt zich op optimalisering van de gebruikskwaliteit van woningen en woonomgeving. Daartoe ondersteunt zij de lokale woonad-viescommissies bij het adviseren van gemeenten, corporaties en ontwikkelaars over de gebruikskwaliteitsaspecten in bouwplannen. Beleidsspeerpunten daarbij zijn onder andere brandveiligheid, binnenmilieu en energiebesparing. De bijdrage aan VAC-punt Wonen bedraagt tot en met 2011 maximaal € 0,3 mln per jaar. De woonconsumentenorganisaties leggen door middel van een jaarverslag rekening en verantwoording af over de verrichte activiteiten.

Artikel 7: 243 BW (aanpassing);

Wet op het overleg huurders verhuurder;

Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte.

Beleidsartikel 5

Meetbare gegevens

Wet op het overleg huurders verhuurder:

• a) 

  Initiatiefrecht voor huurders: nu in behandeling bij de Tweede Kamer maar controversieel verklaard;

• b) 

  De geschillenbeslechting op grond van Wet op het overleg huurders verhuurder zal in 2011 zijn ondergebracht bij de huurcom-missie;

• c) 

  In 2011 zal het lokaal handvest tussen huurders- organisatie en verhuurder inzake sloop en renovatie een wettelijke basis krijgen;

• d) 

  In 2011 zal gestart worden met de evaluatie van de verzoekschriftenprocedure die mogelijk is op grond van de Wet op het Overleg huurders verhuurders.

Verantwoording VAC/WOONBOND

Doelgroepen

Huurders;

Huurderorganisaties;

Woonconsumenten.

5.3. Overzicht beleidsonderzoeken

Tabel 5.3 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid

Soort onderzoek

Onderwerp

AD/OD

A. Start

B. Afgerond

Beleidsdoorlichting

Overig evaluatieonderzoek

Bevorderen van maximale maatschappelijke prestaties van woningcorporaties                                                                                                 OD 5.2.3

Versterken van de positie van de woonconsument.                                        OD 5.2.4

Analyse prestatieafspraken tussen gemeenten en corporaties 2010; De voornemens met betrekking tot 2011 van de gehele sector worden geanalyseerd; De prestaties op specifieke thema’s worden geëvalueerd.                                                                                                            OD 5.2.2

A. 2013

B. 2013

A. 2014

B. 2014

Jaarlijks

Beleidsartikel 6

Artikel 6. Rijkshuisvesting

6.1. Algemene beleidsdoelstelling

Motivering

Het kabinet hecht sterk aan de inpassing van zijn doelen op verschillende beleidsthema’s in de rijkshuisvesting, omdat dit bijdraagt aan consistent en consequent rijksbeleid en goed voorbeeldgedrag van de rijksoverheid zelf. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is verantwoordelijk voor het rijksbrede beleid op onder meer het terrein van de huisvesting van de rijksdienst en zorgt uit dien hoofde voor het vastleggen van deze inpassing in rijksbrede kaders. De Rijksgebouwendienst adviseert over – en ondersteunt bij – de vorming en implementatie van deze kaders.

De Rijksgebouwendienst bewaakt de cultuurhistorische waarde en onderhoudt ook de monumenten in het bezit van de dienst die buiten het huur-verhuurstelsel vallen en waarvan een deel geen huisvestingsfunctie kan hebben.

De Rijksgebouwendienst verzorgt de huisvesting van het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken, die niet onder het huur-verhuurstelsel vallen. De objecten van het Koninklijk Huis voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken worden met ingang van 2010 wel op een wijze analoog aan het huur-verhuur-stelsel behandeld.

Verantwoordelijkheid

De Minister voor WWI is verantwoordelijk voor:

de huisvesting van de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van

Algemene Zaken;

de huisvesting van het Koninklijk Huis voor zover vallend onder de verantwoordelijkheid van de Staat;

de doelmatige uitvoeringspraktijk van de rijkshuisvesting binnen de afgesproken kaders.

Externe factoren

Het behalen van de huisvestingsdoelstelling voor het Koninklijk Huis, de Hoge Colleges van Staat en het ministerie van Algemene Zaken, veelal in monumenten gehuisvest en aan specifieke locaties gebonden, is afhankelijk van de mate waarin deze gebouwen functioneel aangepast kunnen worden voor de desbetreffende gebruikers.

Budgettaire gevolgen van beleid

Beleidsartikel 6