Agenda voor nieuwe groei, grondstoffen als motor van de economie - Hoofdinhoud

De economische crisis biedt Europa een uitgelezen kans efficiënter met grondstoffen om te gaan. Speciaal rapporteur Resource Efficiency in het Europees Parlement, D66-Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy, stelt vandaag in zijn rapport dat Europese bedrijven de concurrentieslag louter zullen overleven als ze efficiënter (en dus goedkoper) produceren. "Europa moet kampioen grondstofefficiëntie worden. In opkomende markten wordt hard gewerkt aan minder gebruik van grondstoffen: er is een wereldwijde groene race gaande. Daarin moet Europa voorop lopen", aldus Gerbrandy.

Sluipmoordenaar

Bedrijven ondervinden het aan den lijve: grondstofprijzen bepalen de winstmarge, niet arbeidskosten. Die prijzen zijn de afgelopen jaren met tientallen procenten gestegen. AKZO Nobel meldde vorige week nog een stijging van de grondstoffenrekening in 2011 van 1 miljard euro. Daarnaast zijn stijgende grondstofprijzen een sluipmoordenaar van de koopkracht van consumenten, en is Europa voor zijn grondstoffen ongemakkelijk afhankelijk van politiek onstabiele regio’s als Noord-Afrika en China.

Bittere noodzaak

In het rapport, dat Gerbrandy vandaag presenteert, somt de D66-politicus een aantal dringende maatregelen op. "Business as usual is geen optie meer. Bedrijven moeten hun strategie verduurzamen, anders bestaan ze over een paar jaar niet meer. Efficiënt gebruik van grondstoffen en het zoeken naar alternatieve materialen zijn bittere noodzaak", stelt Gerbrandy. Zijn rapport is een reactie van het Europees Parlement op de Roadmap to a Resource Efficient Europe van de Europese Commissie. Daarin presenteert Eurocommissaris Potocnik wel een adequate analyse van het probleem, maar Gerbrandy mist concrete maatregelen. Zelf heeft hij die wel.

Afval is een goudmijn

Allereerst moet er een soort Schengen-verdrag komen voor afval. Niet alleen personen, ook afval moet vrij de grenzen tussen EU-landen kunnen passeren, zodat het kan worden hergebruikt. Vuilnis is een rijke bron van grondstoffen. In een ton mobiele telefoons zit 50 keer meer goud dan in een ton gouderts. Nu nog lopen bedrijven tegen lokale regels aan, waardoor afval moeilijk verplaatsbaar is en een centraal recyclepunt in Europa ondenkbaar. Dood- en doodzonde, vindt Gerbrandy. "Ik wil een Europees verbod op vuilstort en op het verbranden van waardevolle grondstoffen. Daarmee gaan veel te veel kostbare grondstoffen verloren."

Lager btw-tarief

Tegelijkertijd moet Brussel het gebruik van gerecycled materiaal stimuleren met een fiscale stimulans, zoals een lager btw-tarief. Primaire, rechtstreeks aan de aarde onttrokken grondstoffen zijn vaak goedkoper vanwege bestaande schaalvoordelen. Met een laag btw-tarief voor gerecyclede grondstoffen worden ze goedkoper en concurrerend.

Eco-design en innovatie

Ook het ontwerp van producten is belangrijk. In mobiele telefoons bijvoorbeeld zit een onschatbare hoeveelheid metalen, zoals goud. Het is er voor recyclebedrijven echter moeilijk uit te halen. "De Commissie moet bestaande regels, zoals de EU-richtlijn Ecodesign, uitbreiden met recyclecriteria en op alle nieuwe producten van toepassing verklaren. Dan komen er alleen nog producten op de Europese markt die zodanig zijn ontworpen dat de materialen herbruikbaar zijn", aldus Gerbrandy. Ook wil hij onderzoek stimuleren naar alternatieven voor schaarse grondstoffen.

Milieuschadelijke subsidies

Als vierde maatregel stelt Gerbrandy voor alle milieuonvriendelijke subsidies af te bouwen. De huidige budgettaire krapte biedt een mooie kans er met de stofkam doorheen te gaan. "EU-lidstaten besteden bijvoorbeeld 54 miljard euro belastinggeld aan subsidie voor leaseauto's. Duur én vies", verklaart de sociaalliberaal.

Samen met het bedrijfsleven

Gerbrandy wil dat overheid en bedrijfsleven gaan samenwerken om dit allemaal voor elkaar te krijgen. Europese taskforces moeten per sector onderzoeken wat nodig is. Gerbrandy: "Grondstoffenschaarste is niet een probleem van overheden of bedrijven. Het is een gemeenschappelijk maatschappelijk probleem. Overheid en bedrijfsleven moeten samen aan de bak om efficiënter te worden.” De meeste winst is te behalen in de sectoren voedsel, bouw en transport. "Zeer belangrijke sectoren in Nederland. Wij moeten daarin dus voorop lopen. Overheid en industrie moeten binnen een jaar een gericht actieplan leveren."

Nu slimme keuzes maken

Met het wereldwijd stijgende welvaartsniveau wordt onze planeet te klein om in alle grondstoffen te voorzien. Gerbrandy is ervan overtuigd dat Europa slimmer uit de crisis kan komen. "Als we nu slimme keuzes maken, verduurzaamt de economie. Het is in mijn ogen de enige manier om onze hoge kwaliteit van leven in Europa te garanderen."