Agenda - Hoofdinhoud

Vele wegen leiden naar Rome. Er is meer dan één manier om tot een lease-samenleving mogelijk te maken. In deze blog zet ik er een aantal op een rij:

- Herdefiniëring

- Bewustwording

- Mogelijkheden benutten

- Transparantie

- Verboden, belastingen en subsidies

- Laissez-fair

Herdefiniëring

Een term die al erg lang schreeuwt om een nieuwe definitie is economische groei. Groei staat aan de ene kant voor stabiliteit, voor voorspoed: in een groeiende economie is er ruimte voor de verbetering van infrastructuur, van gezondheidszorg, van onderwijs. De controverse van groei, gemeten in BNP, ligt echter vooral in wat het niet meet. Al in 1968, betoogde Robert Kennedy:

Too much and too long, we seem to have surrendered community excellence and community values in the mere accumulation of material things (...) Yet the gross national product does not allow for the health of our children, the quality of their education, or the joy of their play. It does not include the beauty of our poetry or the strength of our marriages; the intelligence of our public debate or the integrity of our public officials. It measures neither our wit nor our courage; neither our wisdom nor our learning; neither our compassion nor our devotion to our country; it measures everything, in short, except that which makes life worthwhile.

Nog steeds is BNP onze belangrijkste graadmeter. Zoals ik in mijn eerste blog al heb betoogd, moeten we economische groei loskoppelen van hoeveelheid productie en koppelen aan échte vooruitgang. Het efficiënte allocatiesysteem van de markt moet niet terzijde worden geschoven, maar moet worden ingezet om milieukosten die producten met zich meebrengen ook daadwerkelijk in rekening te brengen.

Bewustwording: voordelen voor consument, bedrijf en samenleving

Overgaan naar leasen heeft zowel voor bedrijf als voor consument een scala aan voordelen waar misschien niet in de eerste plaats aan gedacht wordt. Op het moment dat een consument een dienst koopt, is het aan het bedrijf om die dienst te leveren - niet totdat het product kapot gaat of door nieuwere producten achterhaald wordt, maar zolang de looptijd duurt. Alle vervanging en updating is op kosten van de lessor. Dit dient het comfort van de consument, die nu misschien wél overgaat naar het afnemen van de dienst die - bijvoorbeeld - een dure tablet computer of een racefiets levert. We genieten zo meer en verbruiken minder.

Een bedrijf dat leaset heeft kostenzekerheid. Vooral verstrekkers van grote producten die geen constant inkomen kennen zijn hierbij gebaat, maar ieder bedrijf heeft graag in kaart wat hun inkomsten zijn. Daarnaast is grondstoffencirculatie een grote aanwinst voor een bedrijf. Op het moment dat je als er bedrijf zeker van bent dat je je goederen terug de deur in krijgt, kun je je ´reverse logistics´ optimaliseren. Zo kunnen 100% gesloten aanvoerketens worden gevormd.

Bedrijven die al recyclingsmethoden voor hun product hebben ontwikkeld, moeten daarom in kaart worden gebracht en gekoppeld worden aan bedrijven in dezelfde sector die hier nog studie van moeten maken. We moeten voorkomen dat ieder bedrijf het wiel opnieuw uitvindt.

Als samenleving winnen we ook met het lease-model. Een duurzame grondstoffenstrategie is cruciaal voor Europa, dat zelf weinig bodemschatten heeft. China en Afrika worden als leveranciers van zeldzame metalen en mineralen steeds protectionistischer. Een recente UNEP-studie laat zien dat slechts één derde van de metalen die in Europa aanwezig zijn voor 25% of meer gerecycled worden. We moeten zorgvuldiger omgaan met onze materialen.

De kansen voor de politiek liggen dus in het aandacht geven aan de noodzaak van duurzame bedrijfsmodellen, en het stimuleren van kennisuitwisseling. Derde partijen als banken en NGO´s moeten expertise ontwikkelen van sterkten- en zwakte-analysen van het lease-model per casus. Onvolledige informatie en koudwatervrees mogen niet de redenen zijn om dit model af te wijzen.

Transparantie

Informatie is macht. Bedrijven houden daarom veel gegevens van een product maar al te graag voor zichzelf, vooral als deze gifitige, zeldzame of ongezonde stoffen bevatten. Als een consument deze informatie wel tot zijn beschikking heeft, kan hij betere keuzes maken. Via sociale media en mond-op-mond kunnen schadelijke producten ge´blamed´ worden. Dit creëert een belangrijke evenwichtsdriehoek van burger, politiek en commercie. Uniformiteit in productlabelling zou hier al een groot verschil in maken. Hier ligt een rol in voor politiek

Mogelijkheden benutten

Het zogenaamde laaghangende fruit. In Nederland is eigenaarschap van vastgoed ondeelbaar van degene die de grond bezit. Zaken als verwarming of ruiten via lease aanbieden is daardoor nu erg lastig. Verder wordt het goede idee om zonnepanelen te verhuren bemoeilijkt door bepaalde belastingen. Duitsland heeft dan weer wettelijke bepalingen rondom afschrijvingen die het leasen moeilijker maken. Daarbij kunnen er problemen ontstaan rondom intellectueel eigendom, en rond leasen over grenzen. Met de aanpak van dit soort belemmeringen kan de politiek de lease-samenleving mogelijk maken.

Gereedschapkist

De klassieke instrumenten in de gereedschapkist van de politiek zijn regelgeving, belastingen en subsidies. Om grondstofefficiëntie af te dwingen kun je in de eerste plaats denken aan een verbod op stort, verbranding en export van waardevol afval.

Ook belastingen kunnen op de schop genomen worden, op een manier die meer rekening houdt met wát voor onze samenleving nu echt duur is. Belasting toegevoegde waarde heeft op het moment dat er minder of geen producten meer verkocht worden niet zoveel zin meer. Daarom is de lease-samenleving een mooie aanleiding om schuiven met belastingen, en bijvoorbeeld toe te gaan naar belasting op het aanboren van nieuwe grondstoffen (Belasting Onttrokken Waarde).

Tegelijk moeten we geld vrijmaken om geavanceerde recycling, bijvoorbeeld met betrekking tot het losweken van metalen, op te schalen. Vaak bestaan deze technologieën namelijk wel al, maar zijn ze nog niet breed toepasbaar. Europa kan hier een voorloper in zijn. Of liever gezegd: als Europa geen voorloper is in innovatie - het ontwikkelen van technologie waarmee grondstoffen doeltreffender worden ingezet en het uitdragen van duurzame bedrijfsmodellen - waarmee kunnen we als grondstofarm en importafhankelijk land dan nog wel de slag winnen?

Laissez-Faire

Een nogal liberaal klinkende term, maar het meest ideaaltypische beeld is natuurlijk dat de overheid achterover kan leunen, de vinger losjes aan de pols houdt en dat de grondstofefficiënte, strategische en economische voordelen van het leasen zichzelf leiden.