Agenda - Hoofdinhoud

Twee weken terug was voor mij een soort eerste Lease-samenleving d-day. Die dag hadden we een gesprek op de Groene Zaak over de circulaire economie en - aansluitend - een brainstormbijeenkomst waarbij een aantal denkers en doeners met baanbrekende ideeën input konden leveren. We hebben gekeken naar iedere schakel van de aanvoerketen. In deze log bespreek ik kort de ideeën die we hebben opgedaan voor de ontrekking, fabricage, consumeerfase, terugname en recycling van (grondstoffen in) producten.

Onttrekking

We bespraken het idee van een belasting onttrokken waarde (BOW), een belasting die maagdelijke grondstoffen aanboren duurder maakt. Een groot voordeel van een dergelijke belastingverschuiving is dat tegelijkertijd arbeid goedkoper wordt gemaakt, hetgeen werkgelegenheid schept. Reparatie, recycling en vervanging zijn namelijk arbeidsintensieve processen. Er zijn ook bezwaren (waar hef je de belasting? en is het voor de Europese economie geen zelfverwonding om materialen die we zelf niet hebben ook nog eens duurder te maken), maar met zorgvuldige invoering past de maatregel goed in de duurzame dienstensamenleving waar we heen willen.

Fabricage

In de fabricage-fase is Eco-design de gevleugelde term. In een lease-samenleving moeten producten ontworpen worden op een manier waarop ze met zo min mogelijk waardeverlies te demonteren zijn. Standaardmodules zullen steeds belangrijker worden. De EU kan dit afdwingen. De standaardisering van opladers scheelt de EU nu bijvoorbeeld 85.000 ton opladers in het afval per jaar. Ook kan de EU helpen om de inkoopkracht van bedrijven die een product aanbieden groter te maken. Hiermee bedoel ik: een bedrijf als KPN kan tegen een maker van telefoons zeggen: we kopen alleen telefoons die gemaakt zijn onder bepaalde milieu- en arbeidsomstandigheden, maar dit zal weinig invloed op hun leverancier hebben. De EU kan hier een overtuigender scheidsrechter in zijn.

Consumeerfase

De grote winst van een lease-samenleving ligt in ontzorging van de consument. Onderhoud, reparatie en vervanging moeten op kosten van het bedrijf gebeuren, om het bedrijf de prikkel te geven zo goed en weinig mogelijk materiaal te leveren. Dit moet niet ten koste van de kwaliteit van het geleverde materiaal gaan, en daarom moeten lease-contracten zorgvuldig opgesteld worden. Als je de dienst ' onderhoud van koelkast' leaset, ga je het effect krijgen dat een bedrijf de aller-slechtste installatie levert om zo vaak mogelijk een monteur langsgestuurd te krijgen. Lease je de dienst '7 graden koelcomfort' dan levert het bedrijf de beste (minst onderhouds- en vervangingsgevoelige) dienst. Dit zijn belangrijke kwesties om over na te denken als je een contract opstelt.

Terugname

Thomas Rau heeft een interessant concept ontwikkeld: het turntoo-concept. Dankzij turntoo betaalt de consument niet voor de grondstoffen die in het product zitten. De maker ontvangt toch geld over de verkoop deze grondstoffen, omdat turntoo dit krediet verstrekt. Hiermee creëert Turntoo een grondstoffenbank en de afnemer vergewist zich ervan dat producten nooit meer naar nul worden afgeschreven. Hier meer informatie.

Een andere kwestie die op het moment van terugname opkomt is de vraag wie dan eigenlijk het product terugneemt. Wordt een telefoon teruggenomen door Samsung of KPN? En is een Pentium processor van Intel of van Microsoft? Een van de aanwezigen bepleitte dat producten zoveel als mogelijk terug moet naar de maker, omdat deze de meeste kennis over een product heeft.

Recycling

Vaak is tweedehandswaarde van producten (bij telefoons bijvoorbeeld ongeveer 50 euro) hoger dan de grondstofwaarde (bij telefoons 2 a 3 euro). Dit zorgt ervoor dat producenten het vooralsnog interessanter vinden om producten te exporteren naar bijvoorbeeld Afrika en India, dan om te recyclen, met alle vervuilende gevolgen van dien. Tegelijk is het in tijden waar de voorkant van de economie verlegen zit om grondstoffen ongewenst dat aan de achterkant grondstofrijke producten ons continent verlaten. En meer vervuiling en verontreiniging kunnen we ons ook niet veroorloven. We moeten maatregelen nemen voor een circulaire economie.