Kafka in Rio: Onderhandelen over een tekst die dinsdag al klaar was - Hoofdinhoud
Europarlementariër Bas Eickhout nam deel aan duurzaamheidstop Rio+20. Hij blogt over de laatste ontwikkelingen.
De wereldleiders rijden vandaag in indrukwekkende stoeten het Riocentro in. Rio+20 gaat dan eindelijk beginnen. Nou ja. Beginnen om vrijdag een tekst te ondertekenen die dinsdag al door de ambtenaren is afgehamerd. Je zou kunnen zeggen: nog drie dagen om de tekst extra politiek gewicht te geven. En natuurlijk zal iedereen buiten het Riocentro die boodschap ook geven aan alle politici hier. Maar de kans dat er ook daadwerkelijk nog iets gaat gebeuren is klein.
Taboe op aanpassing
De tekst die er ligt lijkt op dit moment het meest haalbare. Zoals de Verenigde Staten gisteren duidelijk maakten in de afsluitende plenaire: als er één letter aan deze tekst aangepast gaat worden, gaan de VS alle teksten weer onderhandelbaar verklaren. Dit zeiden ze nadat de Afrikaanse Unie aangaf nog een andere naam voor UNEP te willen (van Environment Programme naar Environment Organisation; UNEO dus). Zelfs zo'n redelijk onschuldig verzoek verklaarden de VS dus taboe.
Voor de organiserende Brazilianen is het cruciaal dat de onderhandelingen niet meer opengaan. Zodra de politici binnenkomen, loop je namelijk het risico dat je de dynamiek niet meer kan controleren. Denemarken weet daar alles van sinds de klimaattop van 2009... Brazilië zal dus alles eraan doen om de tekst zo te houden en te weinig landen willen ook nog iets anders. De grote jongens zijn tevreden met deze tekst, want die is ongevaarlijk. De grote jongens? Juist: De Verenigde Staten, China en India.
Nieuwe wereldorde
Elke grote top toont weer meer hoezeer de nieuwe wereldorde is veranderd. Zelfs een verbonden Europese Unie kan het niet meer alleen af. (Ik ga het er maar niet over hebben dat mensen nog geloven dat de Europese landen apart ook maar iets te zeggen hebben.)
Het probleem op deze top is dat Europa te weinig heeft te bieden. Bij een klimaattop heb je nog landen die echt al de hinder van klimaatverandering voelen (laagliggende eilanden, Afrikaanse Unie). De noodzaak van een groene economie heeft gewoon nog te weinig landen overtuigd buiten Europa. Of eerlijker: zelfs binnen Europa is het nog geen gelopen race, zoals we in Nederland maar al te goed weten dankzij het kabinet Rutte-I.
Rio-bingo
En dus durft Europa niet dwars te liggen en zullen ze akkoord gaan met deze slappe tekst. De persverklaringen kunnen we al wel voorspellen. Zullen we er een Rio-bingo van maken? Iets als 'stap in de goede richting', 'niet ideaal, wel cruciaal', 'begin van een proces', 'groene economie is op de agenda gezet', enzovoorts.
Bilateraal aan de slag
Hoe nu verder? De wereld is gewoon nog niet klaar voor een duurzaamheidtop. Ironisch om te concluderen 20 jaar na de eerste conferentie in Rio. Op klimaattoppen is het al lastig en is het tempo veel te traag, maar we boeken wel vooruitgang. Iets als duurzame ontwikkeling en de overgang naar een nieuwe economie die wel weet om te gaan met uitputting van onze aarde, ligt helaas te ver weg. Europa zal dus op dit thema niet meer moeten verzanden in multilaterale VN-toppen. Bilateraal aan de slag met landen die open staan voor zo'n transitie is de sleutel. Denk aan Mexico, Zuid-Korea, Nieuw-Zeeland, Afrikaanse Unie en op termijn ook China. Vergeet de VS, Rusland, het Midden-Oosten en voorlopig ook India. Waar landen als Brazilië en Argentinië staan is ook nog te onduidelijk.
Tot die tijd moeten we even door deze Rio-top heen. Kafka zou zich thuis voelen hier de komende dagen met wervende bijeenkomsten, prachtige woorden en veel theater. Om dan vrijdag de tekst te ondertekenen die al vanaf dinsdag naar de drukker is gegaan. Ik gun Brazilië zijn opstapje op het wereldtoneel, maar ik hoef er niet meer bij te zijn. Ik ga vanavond terug naar Nederland. Al met al zorgt Rio niet voor die broodnodige versnelling in de transitie naar een nieuwe economie.
Beweging van onderop
Gelukkig dat consumenten, milieuorganisaties en sommige bedrijven wel heil blijven zien in de groene economie en er al mee aan de slag zijn gegaan. De beweging vanuit onderop moeten we niet onderschatten. De Europese Unie heeft op deze top weinig te bieden, maar is ondertussen nog wel steeds de grootste economie ter wereld. Als deze bottom-up-beweging in regio’s als de EU zich gaat aansluiten bij de landen uit de 'coalition of the willing' die deze uitkomst ook niet zien als de 'toekomst die wij willen' (de officieuze bijnaam van de top), dan kan er op termijn toch weer momentum ontstaan. Maar dat gaat dus alleen niet deze week in Rio gebeuren.