Een Europese Banken Unie gaat om meer dan geld - Hoofdinhoud

Door Thijs Berman. Nu de rook van de Eurotop is opgetrokken, blijkt dat er opnieuw belangrijke stappen zijn gezet die enkele jaren geleden nog bijna ondenkbaar waren. Voor onze premier waren ze zelfs een dag voor de top nog onvoorstelbaar, maar dat doet niets af aan het feit dat het positieve stappen zijn. De Eurozone heeft stabiliteit nodig en gezamenlijke maatregelen dwingen die af. Het is evenwel opnieuw onzeker of de rust van lange duur zal zijn. De Europese crisis concentreert zich nog steeds rond de bankensector en niet alleen rond overheidsfinanciën. Sommige banken zijn momenteel groter dan overheden en hebben meer schulden dan ze waarschijnlijk kunnen afbetalen. Daarnaast bestaat de financiële sector nog steeds uit bankiers die verwerpelijk gedrag vertonen, getuige de vele schandalen. We hebben een bankenunie nodig die niet blindelings zwakke banken redt, maar fout gedrag van bankiers aanpakt en instabiele banken saneert.

Conservatieve leiders als Rutte en Merkel geven al 3 jaar aan dat de Eurocrisis een crisis van overheidsuitgaven is. Hun eenzijdige politiek van bezuinigingen heeft de Europese economie aan de huidige rand van de afgrond gebracht. Door hun bezuinigingsfixatie hebben Rutte en Merkel de aandacht verplaatst van de financiële sector naar de overheid. Een kapitale vergissing.

In de weken voorafgaand aan de top werd duidelijk dat de situatie in Spanje onhoudbaar aan het worden was. De Spaanse banken kampen met grote financieringsproblemen, omdat hun balansen vol staan met waardeloze leningen. Doordat niemand vertrouwen heeft in de gezondheid van de Spaanse banken, kunnen ze geen geld lenen bij de ECB en andere banken. De sector moet dus een beroep doen op noodsteun en dat ligt moeilijk voor de Spaanse overheid, aangezien die zelf tegen torenhoge rentes moet lenen. Er moest dus iets gebeuren, en alleen de toezegging van directe financiering uit het noodfonds is niet voldoende.

We moeten oppassen dat het nieuwe toverwoord "bankenunie" wordt, zonder helder aan te geven wat dit precies inhoudt. Een bankenunie gaat namelijk alle Europese risicobanken aan en kan niet alleen gaan om het herkapitaliseren van Spaanse banken. Het gaat voornamelijk om een gedragsverandering bij de banken, om de aanpassing van een zieke cultuur. Daar moeten de banken wel bij geholpen worden, de tijd van zelfregulering is voorbij. De liberale utopie is uiteengespat.

Wanneer we echt werk willen maken van de aanpak van de bankensector, zullen we allereerst de zakenbanken moeten scheiden van de nutsbanken. Deze laatste beheren de spaartegoeden van gewone burgers en zullen gegarandeerd moeten worden door de gezamenlijke landen van de eurozone. Zakenbanken, banken die geld verdienen met speculaties en andere luchtfietserij, zullen buiten deze garantieregeling moeten vallen.

Het gaat ten tweede om een fundamentele gedragsverandering die van de banken verlangd mag worden. Vorige week werd bekend dat de Engelse reuzenbank Barclays jarenlang heeft gesjoemeld met de Libor, een internationale standaard voor rentetarieven. Het komt in essentie neer op fraude, waardoor gewone mensen meer rente hebben betaald dan op basis van de standaard had gemoeten. Vooral gezinnen met variabele hypotheken, kleine bedrijven met leningen en burgers die verzekeringspremies afdroegen, zijn er keihard ingeluisd door criminele bankiers die logen over de hoogte van de rente. Dat moet afgelopen zijn en een Europese bankenunie is ook daarvoor bedoeld.

Ten derde is het een gotspe dat we nog steeds niets hebben gedaan aan de schandalige bonuscultuur in het bankwezen. Het is daarnaast net zo absurd dat we moeten smeken om een bijdrage van banken in de vorm van een belasting op financiële transacties. Door hun nutsfunctie hebben topbankiers altijd gedreigd dat een harde aanpak van de sector zal leiden tot economische schade. Maar het is juist het graaigedrag van deze bankiers dat heeft geleid tot reusachtige banken en het is dit gedrag dat tot het nemen van ontoelaatbare risico's heeft geleid en onze economie op de rand van de afgrond heeft gebracht. Waarom dringt dit nog steeds niet door tot de conservatieve en liberale regeringsleiders? Laten ze hun ideologische bril eindelijk eens afzetten.

Een bankenunie kan alleen worden gecreëerd in combinatie met een sanering van de sector. Banken die niet functioneren en te veel waardeloze leningen op de balans hebben staan, zullen moeten afschrijven of in het ergste geval failliet gaan. Dat moet stap voor stap gebeuren, zodat het systeem niet instort. Maar het is onvermijdelijk. Bankiers die zich bezondigen aan fraude of manipulatie, moeten strenger worden gestraft. Het is onacceptabel dat gezinnen en ondernemers jarenlang teveel hebben betaald en de bank er met een boete vanaf komt.

Kortom, wanneer we echt werk willen maken van een bankenunie zal ook daadwerkelijk moeten worden onderkend hoe ziek de financiële sector op dit moment is. Rutte en Merkel zullen de banken en hun topmanagers net zo hard moeten aanpakken als de Grieken. Omdat ze daar het politieke inzicht voor missen is een andere, linkse meerderheid in Europa de enige weg voorwaarts.

Bron afbeelding: European Parliament Audiovisual