Spuitasbest: risico’s in talloze openbare gebouwen - Hoofdinhoud
(Gerard den Elt, Brabants Dagblad, 24 juli 2012)
UTRECHT – Het gevaarlijke spuitasbest – zoals gebruikt in de wijk Kanaleneiland – blijkt nog altijd in honderden scholen en openbare gebouwen aanwezig. De beheerders van scholen, winkelcentra, ziekenhuizen en (semi-) overheidsgebouwen treuzelen met de verplichte meting naar het niveau van de asbestdeeltjes en risicoanalyse.
Hoewel scholen de verplichting hadden om per 1 juli dit jaar de gevaren van asbest te hebben geanalyseerd, is een groot deel van de scholen daar nog niet aan toe gekomen. Gebrek aan capaciteit bij de erkende onderzoeksinstituten zou daarvan deels de oorzaak zijn.
Zo is volgens asbestdeskundige Henk Onderstal nog geen 60 procent van de scholen waar de aanwezigheid van (spuit)asbest vermoed wordt, geïnspecteerd op eventueel in de lucht zwevende asbestdeeltjes. Spuitasbest laat snel los.
Spuitasbest is de oorzaak van de gezondheidsrisico’s bij het flatgebouw in de Utrechtse wijk, dat gerenoveerd wordt. Zodra in de buurt van het spuitasbest gewerkt wordt of met plafondplaten wordt geschoven, komt asbest vrij.
Asbest eist volgens directeur Machiel van der Woude van het Instituut Asbestslachtoffers jaarlijks meer doden dan het verkeer (circa 700). “En heel Nederland is ermee vergeven – nog steeds.” Volgens Tweede Kamerlid Paulus Jansen (SP) is de overheid laks met ingrijpen bij de dreigende besmettingen met deeltjes van spuitasbest.
“Het loopt de overheid en schoolbesturen dun door de broek, want de financiële gevolgen zijn groot als al die gebouwen gesaneerd moet worden”, aldus Jansen. Hij diende eerder deze maand een motie in om met steun van de Kamer staatssecretaris Joop Atsma van Milieu tot actie te manen.
Volgens Atsma, die nu overweegt de tweejaarlijkse asbestcontrole wettelijk af te dwingen, zijn scholen druk doende met inventarisaties en saneringen. Er zijn 4.020 schoolgebouwen die vóór 1994 gebouwd zijn, het jaar waarin toepassing van asbest wettelijk verboden werd. Daar hebben 1.603 scholen (40 procent) een asbestinventarisatie laten uitvoeren. Bij 81 procent is asbest aangetroffen (1.296 scholen). In 440 gebouwen (34 procent) is al asbest verwijderd.
Spuitasbest doodt heel stil
Overal komt nog spuitasbest voor. Sinds signalering van het probleem, is nog geen 30 procent van de plekken met deze sluipmoordenaar gesaneerd.
Al in 1985 constateerde TNO dat in tal van publieke gebouwen gezondheidsrisico’s bestonden door de aanwezigheid van spuitasbest. Winkelpanden van Albert Heijn, gebouwen van de VU in Amsterdam, een bankkantoor in Apeldoorn, het pand van De Neder-landsche Bank, de V&D in Groningen. Meer dan 200 gebouwen verspreid over heel Nederland werden in een lange lijst genoemd. Van die lijst zijn waarschijnlijk nog ruim honderd gebouwen over, veronderstelt staatssecretaris Joop Atsma van Milieu. De beheerders van die gebouwen moeten eens in de twee jaar de risico’s op een besmetting met asbestvezels in kaart brengen. Maar dat gebeurt lang niet altijd.
Spuitasbest staat nu volop in de belangstelling. En terecht, zegt Henk Onderstal, die cursussen geeft over asbestverwijdering. Met zijn Argos Groep bedrijven adviseert hij ook over aanpak van ingewikkelde asbestproblemen. Heel wat gebouwen zijn op last van de brandverzekeraar in de jaren vijftig, zestig en zeventig onder handen genomen met de spuitbare variant.
Blauwe en bruine asbest werd destijds vermengd met dunne vloeibare cement. Het goedje werd vervolgens nat gespoten op ijzeren constructiedelen. De brandvertraging moest voorkomen dat gebouwen bij brand door de hitte in zouden storten.
Nu, tientallen jaren later, laten de vezels bij het minste of geringste los en zweven ze door de gebouwen. “Asbest is in vele vormen aanwezig in ons land, maar spuitasbest is absoluut de gevaarlijkste vorm. Als het in een gebouw zit, kun je het beter helemaal afbreken”, zegt Onderstal. “Anders kom je er nooit goed van af.”
Asbest in golfplaten op daken van boerenschuren is vaak aanwezig, maar niet acuut gevaarlijk. Hetzelfde geldt voor hittewerende platen achter kachels, in dakbeschot of onder oud vloerzeil. Zolang het in vaste vorm is verwerkt, blijven de vezels wel zitten. Bij de niet-gehechte vorm is het anders. Zodra er daarbij in de buurt geboord, gehakt of gezaagd wordt, vliegt asbest overal heen.
Ondanks het sinds 1994 ingevoerde verbod op het gebruik van asbest is Nederland vergeven met plaatsen waar het is toegepast. Duizenden boerenschuren hebben golfplaten daken waarin het is verwerkt. Nog geen 30 procent van al het asbest is intussen gesaneerd. De ge-zondheidsrisico’s zijn aanzienlijk, zeker voor mensen die ermee hebben gewerkt.
De incubatietijd bedraagt tussen de twintig en veertig jaar. Ingeademde vezels die het borstvlies bereiken, veroorzaken een niet te genezen vorm van kanker: mesothelioom.
“Per jaar sterven circa duizend mensen aan ziektes die te relateren zijn aan asbest”, zegt Machiel van der Woude, directeur van het Instituut Asbestslachtoffers.