Eurocrisis: Durven de regeringsleiders echte stappen te zetten naar een beter Europa? - Hoofdinhoud

Bron: Groenlinks

ANALYSE - De regeringsleiders van de EU komen donderdag en vrijdag bijeen in Brussel. De eurocrisis domineert wederom de agenda van deze Europese Raad. De leiders bespreken een reeks voorstellen van de voorzitter van de Raad, Herman van Rompuy, om de muntunie te verstevigen. In dit artikel reageren we op de voorstellen van Van Rompuy en op de houding van de Nederlandse regering en bespreken we onze GroenLinks-oplossingen om de Europese Unie te verbeteren.

• 1. 

  Bankenunie: voorkom dat banken overheden meesleuren in hun val

De regeringsleiders besloten in juni om met spoed te werken aan een krachtige Europese toezichthouder voor de banken. Als die eenmaal zou zijn ingevoerd, zou het euronoodfonds ESM rechtstreeks kapitaal mogen verstrekken voor de sanering van probleembanken. Dat is met name voor Spanje van belang. Dat land heeft geld nodig uit het ESM om een aantal banken, die zwaar getroffen zijn door de vastgoedcrisis en de economische krimp, te saneren (waarbij ook aandeel- en obligatiehouders van die banken moeten meebetalen). Maar zolang de noodlening via de Spaanse overheid loopt, drukt deze op de Spaanse staatsschuld. De rentelasten voor de Spaanse overheid nemen daardoor toe, waardoor het land verder in problemen komt.

Duitsland en Nederland willen inmiddels geen haast meer maken met het Europese bankentoezicht en de herkapitalisatie van banken door het ESM. Daarmee vergroten zij de onzekerheid over de houdbaarheid van de schuld van Spanje en andere Zuid-Europese landen. Waarschijnlijk zal Spanje binnenkort een tweede steunaanvraag bij het noodfonds moeten indienen, ditmaal voor de financiering van de overheidsuitgaven. De forse bezuinigingen die Spanje op last van de Europese Commissie en de Europese ministers van Financiën moet doorvoeren, versterken de economische krimp en hollen de belastinginkomsten uit.

GroenLinks wil dat de Europese Unie de negatieve spiraal waarbij zwakke banken en zwakke overheden elkaar de diepte insleuren snel doorbreekt. Daarvoor moet het ESM kunnen worden ingezet, zodra de probleembanken onder Europees toezicht staan. Uiteindelijk moet de bankensector zelf gaan betalen voor saneringsoperaties: er moeten een Europees bankensaneringsfonds en een Europees fonds voor de garantie van spaartegoeden komen, te vullen door de banken. De voorstellen daartoe in het toekomstplan van Van Rompuy zijn nog te vaag.

• 2. 

  Begroting voor de eurozone om economische schokken op te vangen

Eén van de meest in het oog springende voorstellen van Van Rompuy is het instellen van een begroting voor de eurozone. Daar valt veel voor te zeggen. Een muntunie heeft een herverdelingsmechanisme nodig om de verschillen in economische conjunctuur te dempen. Als de economie van sommige eurolanden fors groeit en die van andere krimpt, kunnen er grote spanningen ontstaan, bijvoorbeeld over het door de Europese Centrale Bank te voeren rentebeleid. Uit de eurozonebegroting zou een deel van de werkloosheidsuitkeringen in de eurolanden kunnen worden betaald, zo suggereerde de Franse regering.

De Nederlandse regering zou het voorstel van Van Rompuy het liefst torpederen. GroenLinks vindt dat Van Rompuy de ruimte moet krijgen om het idee verder uit te werken. Een harde voorwaarde voor GroenLinks is wel dat het Europees Parlement evenveel zeggenschap krijgt over de begroting voor de eurozone als over de reguliere begroting van de Europese Unie. De Europese Rekenkamer moet de rechtmatigheid en de doelmatigheid van de uitgaven kunnen controleren.

Een eurozonebegroting mag geen excuus zijn om de discussie over het gezamenlijk financieren van overheidsschulden, door middel van eurobonds of een tijdelijk schuldaflossingsfonds, te begraven. Ook deze ideeën, die Van Rompuy kort aanstipt in zijn rapport, verdienen nadere uitwerking, zodat de eurotop van december erover kan besluiten.

• 3. 

  Economische unie: Aan de slag voor een nieuw Europa

Bij grotere solidariteit tussen de eurolanden hoort meer controle. Voor GroenLinks is het van belang dat we niet alleen het begrotingsbeleid, maar ook het economisch beleid van de eurolanden corrigeren, wanneer het de stabiliteit van de muntunie bedreigt. De problemen van Spanje, bijvoorbeeld, komen niet door een spilzuchtige overheid, maar door een zeepbel op de huizenmarkt. Ook Nederland kampt daarmee, als gevolg van de hypotheekrenteaftrek. De Europese Commissie moet meer instrumenten krijgen om verstandig economisch beleid af te dwingen.

Van Rompuy stelt voor dat afzonderlijke eurolanden een contract afsluiten met de Europese instellingen over de hervormingen die zij moeten doorvoeren. Dat is een moeizame aanpak. Voor een echte economische unie is een herziening van de Europese verdragen nodig. GroenLinks en de Europese Groenen willen dat daarvoor een Conventie bijeen wordt geroepen, een forum met nationale en Europarlementariërs die in het openbaar een nieuw verdrag ontwerpen. De Nederlandse regering ziet niets in een verdragsherziening, maar de Duitse bondskanselier Angela Merkel zal het onderwerp mogelijk toch op de agenda zetten.

Een Conventie biedt ook meteen de mogelijkheid om een impuls te geven aan Europese belastingcoördinatie. De huidige crisis is mede veroorzaakt door de onderlinge concurrentie tussen lidstaten op belastinggebied, waardoor bedrijven gaan 'shoppen' en en zich vestigen in het land met de laagste winstbelasting. Zo lopen overheden inkomsten mis en moeten ze nog meer moeten bezuinigen.

• 4. 

  Groei- en Banenpact: onvervulde belofte

De Europese Raad besloot in juni om de economische crisis te bestrijden met een investeringsoffensief van 120 miljard euro. Onderdeel daarvan was een versnelde inzet van de Europese Structuurfondsen. Helaas is de jaarlijkse begroting van de Europese Unie te krap om deze toezegging waar te maken. Daarvoor zullen de regeringsleiders een oplossing moeten vinden. Anders staan zij in hun hemd.

Over een ander onderdeel van het Groei- en Banenpact, de verhoging van het kapitaal van de Europese Investeringsbank met 10 miljard euro, is de besluitvorming eindelijk afgerond. Daardoor kan deze publieke bank 60 miljard meer uitlenen aan investeringsprojecten die nieuwe banen scheppen. Maar de extra middelen komen pas in maart 2013 beschikbaar.