De waker, de slaper en de dromer - Hoofdinhoud

Samen met Patrick van Lunteren, Corné Bezuijen (SP-statenfractie Groningen) en Rikus Brader (oud SP-wethouder Reiderland) was ik vanmiddag op werkbezoek in Reiderland, waar een aantal boeren in drie polders langs de Dollard een windpark willen ontwikkelen in het leegste gebied van Nederland. Maar dat is tegelijk een gebied met wijdse vergezichten. Wat is dan wijsheid?

coupure in de wakerdijkdijk tussen de Carel Coenraadpolder (1924) en de Johannes Kerkhovenpolder (1875/76).

Op weg naar de beoogde locatie voor het windpark komen we door Ganzedijk, het dorpje dat een paar jaar geleden in het nieuws was door het verzet van de bewoners tegen de sloopplannen van hun huurwoningen, wat uiteindelijk leidde tot het terugdraaien van de sloopplannen. Als de Ganzedijkers voor hun huis schuin naar rechts kijken zouden ze straks op 3-4km afstand het nieuwe windpark zien staan.

De boerderij van Derk Jans Oldenziel in de Reiderwolderpolder (1862/74) heet Nova Zembla, wat vandaag een zeer passende naam is. Bij een temperatuur rond de nul graden en windkracht zes voel je je na een paar uur in de buitenlucht waarschijnlijk als Willem Barentz aan het eind van zijn overwintering. Die wind waait er trouwens bijna altijd, een van de redenen waarom de Reiderwolderpolder en de aangrenzende Johannes Kerkhovenpolder en Carel Coenraadpolder in beeld is voor de bouw van een windpark.

Net als op veel andere plaatsen in het Noorden ontstond er een twee jaar terug in Reiderland grote trammelant toen het kabinet Rutte-I de Rijkscoördinatieregeling (RCR) van kracht verklaarde op alle windparken boven 100MW. De RCR betekent dat de gemeente en provincie gepasseerd worden bij de vergunningprocedure, waardoor de lokale zeggenschap over de inrichting van het gebied wordt ondermijnd. Binnen enkele maanden werden drie grote plannen voor windparken in Reiderland ingediend voor de RCR, waardoor zo’n beetje het hele gebied met windmolens volgezet zou worden. Dat pikten de mensen niet en de Tweede Kamer besloot vorig jaar juli om de RCR voor een jaar terzijde te schuiven, zodat provincies de kans krijgen om hun taakstelling (voor Groningen: 850MW) op een verantwoorde wijze in te passen. De drie projecten in Reiderland passen niet in de drie zoekgebieden die de provincie aanwees om de 850MW te realiseren.

het uitzicht vanaf de dijk langs de Dollard richting Reiderwolderpolder.

Tegelijkertijd was de Carel Coenraadpolder een voorbeeldlocatie uit het rapport Een choreografie voor 1000 molens (2010) van de toenmalige rijksadviseur voor het landschap Yttje Feddes, waarin een aantal landschapsarchitecten en planologen een voorstel voor de verantwoorde inpassing van 6000MW windvermogen op land in Nederland uitwerkten. Feddes c.s. kozen voor een lijnopstelling die de contouren van de Dollarddijk volgt.

De locatie heeft ontegenzeglijk een aantal grote voordelen als windpark. Allereerst is dit zo’n beetje het leegste gebied van Nederland. Op een oppervlak van 3.000 hectare wonen slechts 200 mensen. In het gebied staan slechts 23 woningen van anderen dan de initiatiefnemers. De afstand tot de dichtstbijzijnde dorpen is 3-4km. Een tweede voordeel is dat het om een van de windrijkste locaties van Nederland gaat. En derde pluspunt is dat de molens bij de overheersende windrichting ZW voor de dorpen in de omgeving achter de wind staan, zodat er geen enkele geluidoverlast is. Ook staat de middagzon vanuit de bebouwing in de richting van de molens in de rug, wat de zichtbaarheid vermindert.

Maar, de keerzijde is er natuurlijk ook. Het is een schitterend leeg en rustig gebied, met een aantal bijzondere cultuurhistorische elementen. Doordat de Coenraad- en Reiderwolderpolder door aanslibbing gevormd zijn is er nog een mooie opeenvolging van wakerdijk (= de zeedijk), slaperdijk (de oude zeedijk, voor de laatste inpoldering) en dromerdijk (de oudste zeedijk, voor de een na laatste inpoldering) te zien. Over de dijk langs de Dollard fietsen en wandelen ’s zomers vele recreanten. Het kweldergebied aan de Dollardzijde van de dijk behoort tot de ecologische hoofdstructuur.

Na de valse start met de commotie in de omgeving werken de boeren met hulp van coöperatie Windunie op dit moment aan de vergroting van het draagvlak. Enerzijds door samen met de bewoners uit het gebied te gaan kijken bij elders gerealiseerde windparken, anderzijds door te verzekeren dat de bewoners die straks tegen de molens aankijken er ook van profiteren: individueel en eventueel ook collectief. Volgens oud SP-wethouder Rikus Brader, die in het gebied woont, is draagvlak cruciaal om dit soort projecten van de grond te krijgen. Dat lijkt een open deur, maar is in de praktijk nog geen vanzelfsprekendheid. De komende tijd zal blijken of het plan zodanig uitgewerkt kan worden dat de bewoners van het gebied positief staan tegenover het eindresultaat. Belangrijk argument daarbij is zeker of het windpark een flinke bijdrage kan leveren aan de lokale werkgelegenheid, want de werkloosheid in Reiderland is zeer hoog.