Lever gevangeniswezen niet over aan de markt - Hoofdinhoud

Op 22 maart kwam het kabinet met twee persberichten. Het eerste was het besluit dat voortaan het publieke belang veel zwaarder moet wegen voordat wordt gekeken naar marktwerking bij een publieke taak. Het tweede persbericht was het besluit van het kabinet om het gevangeniswezen deels te privatiseren. Hoe kun je deze twee ernstig botsende beslissingen nota bene op één dag nemen?

Emile Roemer en Nine Kooiman

Niemand die er over zal twijfelen dat de veiligheid van Nederland bij uitstek een publieke taak is. Het opleggen en tenuitvoerleggen van straffen wordt alleen door de Staat gedaan. Het gaat heel erg ver om een bedrijf het recht te geven mensen hun vrijheid te ontnemen. Wat ons betreft is dat ondenkbaar. De veiligheid van de samenleving is geen markt waar het streven naar commerciële winstmaximalisatie voorop staat.

Maar voor de bezuinigingsdrift van dit kabinet is geen enkel principe veilig. Al enige weken geleden stelden VVD en PvdA voor om op werkbezoek te gaan naar Engeland, om daar te bezien hoe de gedeeltelijke privatisering van het gevangeniswezen bevalt. Daarnaast wil staatssecretaris Teeven onderzoeken of de nieuwe penitentiaire inrichting in Veenhuizen geëxploiteerd kan worden door een private partij. Hier wordt nadrukkelijk voorgesorteerd op de ingeslagen weg, namelijk dat privatisering van gevangeniswezen verantwoord zou kunnen en tot kostenbesparing leidt.

Dat blijkt echter nergens uit. Uit onderzoek van het WODC naar de ervaringen in andere landen blijkt dat er geen bewijs is dat privatisering leidt tot voordelen. Ook leidt privatisering niet zomaar tot besparingen. De risico’s zijn echter levensgroot.

Als we de leiding uit handen geven en leggen bij een bedrijf, dan staan we toe dat de bedrijfsvoering en het personeelsbeleid een heel ander karakter kunnen krijgen. De overheid zal weliswaar regels blijven stellen, maar ook binnen die regels kan heel veel schade berokkend worden. Een winstgericht bedrijf zal bijvoorbeeld korten op salarissen en opleidingen van personeel. Ook ontbreekt iedere prikkel om gedetineerden op resocialisatie gerichte activiteiten te bieden en goed samen te werken met reclassering en gemeentes.

Dat gebeurt nu wel, omdat het een publiek belang is dat de terugkeer naar de samenleving soepel verloopt. Als we de herhalingscriminaliteit weten terug te dringen dan wordt de samenleving daar veiliger van, ook een forse besparing overigens. Recidive bestrijden is immers slachtoffers voorkomen. Het belang van een private partij, winst maken, verhoudt zich hier op geen enkele wijze toe.

Er is geen enkele aanwijzing voor dat private gevangenissen goedkoper zijn. Bovendien zijn we geen boekhouders. De centrale vraag is wat de samenleving als geheel er mee opschiet. Er is geen enkele reden aan te nemen dat een private bajes leidt tot minder recidive. Het is eerder omgekeerd. De maatschappelijke schade van een hoger criminaliteitscijfer in de toekomst wordt nergens meegenomen in de berekeningen. Dat is ook lastig, maar het is wel een noodzaak er rekening mee te houden. Veiligheid is van onschatbare waarde.

Vermarkting van ons gevangeniswezen? Niet aan beginnen.

Dit artikel werd behalve door Emile Roemer en Nine Kooiman ook ondertekend door:

Gerard de Jonge, emeritus hoogleraar detentierecht

Dick Raes, emeritus hoogleraar forensische psychiatrie

Lizette Cohen-Verboom, Director Open Programs, Nyenrode

Murdo Bijl Editor International Journal of Prisoners Health

Robert van Voren, Themis Foundation for Prison Reform

Harry Versteeg, voorzitter vereniging gevangenisdirecteuren (VDPI) Bert Koops, voorzitter Groepsondernemingsraad Gevangeniswezen

Frits ten Brucke, OR PI Hoogeveen Lenard Buter, OR PI Rotterdam Marcel Rabelink OR PI Zwaag

Sheridan Akkerman, OR PI Lelystad

Dit artikel verscheen op 10 april 2013 in de Volkskrant