Praten over (on)vrijheid in China - Hoofdinhoud

Sommige fietsers beschermen zich tegen de smog

In de ochtend kun je de smog het beste waarnemen, zeker vanuit mijn hotelkamer op de 21-ste verdieping. Voor veel expats is het een duivels dilemma: je gezin met kinderen meenemen naar deze ongezonde stad of ze steeds voor langere duur moeten missen. Hoe moeilijk ook denk ik toch dat ik voor het laatste zou kiezen. Tijdens ons bezoek verblijven we meestal binnen dus deze week heb ik er zelf niet heel veel last van.

In de ochtend is de smog goed zichtbaar

Deze tweede dag begin ik met een bezoek aan een ongeregistreerde en daarmee feitelijk illegale kerk. Om die reden is de predikant op onderstaande foto onherkenbaar gemaakt. Overigens zullen de autoriteiten hem wel kennen maar hij mag voor zijn kerk geen reclame maken. Het is een opgetogen dienst die we bijwonen. Veel zang en deze zondag is er ook een communie. Dat gebeurt slechts één zondag per maand. Het verschil met een geregistreerde kerk is groot: in die andere kerk mag niet worden gesproken over evangelisatie, Heilige Geest en de terugkeer van Jezus. Van die thema’s gaat kennelijk een bedreiging uit op de almacht van de Communistische Partij. In China zijn er naar schatting tussen de 80 en 100 miljoen christenen. Het bezit van een bijbel is niet verboden, maar het drukken ervan kan je wel in de problemen brengen.

De predikant van een ongeregistreerde kerk

Na de dienst begeven we ons naar het kunstdistrict 798 vernoemd naar één van de fabrieken die daar ooit operationeel waren. Nu wemelt het er van de kunstgalerieën en artistieke werkplaatsen. De industriële gebouwen zijn nog als zodanig herkenbaar en er staan ook nog zware machines. Het lijkt een vrijstaat geworden die veel jongeren aantrekt, maar schijn bedriegt hier. Er gebeurt hier niets wat niet is toegestaan.

Eén van de vele galerieën in het kunstdistrict

Natuurlijk treffen we op dit terrein ook veel kunst in de openbare ruimte. Soms is dat kunst met een knipoog naar de strenge communistische tijd maar even vaak is het moderne kunst die je ook in Europese musea aan kunt treffen.

Socialistische kunst uit het verleden.

Moderne kunst met een glimlach

In een restaurant in het kunstdistrict hebben we een gesprek met kunstenaar en activist Ai Weiwei, het ‘enfant terrible’ van de hedendaagse Chinese kunstwereld. Ai Weiwei maakt niet alleen tot de verbeelding sprekende kunst maar geldt ook als een criticaster van de Chinese overheid. In 2008 kreeg hij een belangrijke Chinese kunstprijs voor heel zijn oeuvre. Hij werkte mee aan de ontwikkeling van het Olympisch stadion van Peking maar trok zich terug vanwege de repressieve houding rond de Spelen. Tot een echte botsing met de autoriteiten kwam het toen hij na de aardbeving in Sichuan in mei 2008 een campagne startte om het exacte aantal en de namen van de slachtoffers te verzamelen. Veel scholen voldeden, vaak door corruptie, niet aan de bouwvoorschriften. Ai Weiwei sprak zich daarna nog uit over het gebrek aan democratie en vrijheid. Uiteindelijk werd hij in 2011 opgepakt op verdenking van belastingontduiking en zat hij ruim 80 dagen vast. Toen kreeg hij huisarrest maar uit protest daartegen en als steun aan de kunstenaar gooiden sympathisanten wekenlang geld over de schutting rond zijn studio.

Lunch met Ai Weiwei

Weiwei mag dan een forse man zijn, tijdens de lunch eet hij nauwelijks. Hij praat des te meer en vertelt ons dat hij geen verbetering verwacht van de nieuwe regering. Hij hoopt dat verslechtering uitblijft. Met een duur abonnement slaagt hij erin om toch op het voor de meesten in China afgesloten twitter actief te zijn en heeft hij veel volgers. Weiwei staat nog onder verscherpt toezicht maar zegt wat hij wil en iedereen mag dat horen. Zijn paspoort heeft hij echter nog niet teruggekregen dus naar het buitenland reizen zit er even niet in.

Waling Boers

Bijzonder is ook de ontmoeting met Waling Boers, eigenaar van de Waling-Li galerij. Hij zit al jaren in Peking en is er met een Chinese partner een succesvolle galerij begonnen. Waling valt in de categorie Nederlandse ondernemers die je overal ter wereld tegen kunt komen. We brengen een bezoek aan zijn galerie en vergapen ons aan de enorm grote, moderne werken die daar hangen. Hij zal ze ook wel verkopen, anders kun je zo’n prachtige galerie niet openhouden.

In de avond ontmoetten we interessante gasten in een speeddate diner waarbij de Kamerleden bij elk gerecht van tafel wisselen om zo alle gasten te kunnen spreken. We spreken met advocaten, onder meer over de vrijheid van meningsuiting en Falun Gong. De Falun Gong wordt door de autoriteiten gevreesd vanwege de organisatiegraad, de kritiek op het machtsmisbruik in China en vanuit de gedachte dat de Falun Gong een religie is die bedreigend zou zijn voor de communistische ideologie. Voorvechters van homo-emancipatie leggen ons uit dat hun strijd een echte stimulans kreeg door de internationale vrouwenconferentie in 1995. In 1997 verdween homoseksualiteit uit de strafwet en sinds 2003 wordt het niet meer gezien als een geestesziekte. Toch blijven veel homo’s in de kast en zou zelfs 80% van hen heteroseksueel zijn getrouwd. Het één-kind-beleid zou daar een rol bij spelen. Kinderen zonder broers kunnen in een homorelatie in China geen nageslacht van met dezelfde familienaam voortbrengen. Voor hun houders is dat een groot verdriet of zelfs een schande.

Ook de predikant waar ik samen met Raymond de Roon (PVV) en enkele andere collega’s in de ochtend een dienst heb bijgewoond is aanwezig. De man spreekt zich makkelijk uit over van alles en nog wat. Misschien helpt het feit dat hij tevens zakenman is en het dus met iedereen moet kunnen vinden.

We zullen nog heel veel mensen te spreken krijgen deze week maar slechts bij uitzondering kunnen er namen worden genoemd. De Chinese overheid vreest voortdurend de kritiek die mogelijk wordt geleverd want een Chinese lente, daar zitten ze niet op te wachten. Of beter gezegd: een aanzet daartoe is er al geweest toen studenten in 1989 op het Plein van de Hemelse Vrede in opstand kwamen. Die protesten werden toen bloedig neergeslagen. De hoop is nu dat aanhoudende economische groei de stabiliteit zal garanderen. Omgekeerd kan dat juist ook voor meer hang naar vrijheid leiden. Ik zal de komende dagen politici vragen hoe zij daar tegenaan kijken.