Kan Iran ook in Geneve II tot een deal worden verleid? - Hoofdinhoud

De oorlog in Syrië staat vrijwel onderaan de internationale politieke agenda. Sinds het Amerikaans-Russische akkoord over het vernietigen van Assads chemische wapens is het stil. Voor het interne conflict heeft die deal echter niets opgelost. Intussen is de humanitaire ramp in Syrië en haar buurlanden bijna niet te hanteren, gaat het geweld door, worden extremisten sterker en wint ook het nationale leger aan terrein.

Vorige week werd bekend dat de langverwachte nieuwe internationale conferentie over de toekomst van Syrië, Geneve II, plaatsvindt op 22 januari. Maar de kans op een duurzame politieke oplossing is nog steeds zeer ver weg. Het is te hopen dat Teheran in Geneve opnieuw te bewegen is richting een oplossing, vooral omdat de strijders van Hezbollah gefinancierd door Teheran Assad steeds meer aan de overwinning lijken te helpen.

De basis van Geneve II is een communiqué dat voortbouwt op het zes-punten-plan van Kofi Annan, de voorganger van de huidige VN en Arabische Liga gezant Lakdar Brahimi. Zelfs Rusland en China hebben hun handtekening gezet onder dit voorstel dat kort gezegd van alle partijen een staakt het vuren vraagt, toegang van een VN monitoringsmissie, vrije toegang voor hulporganisaties, de vrijlating van gevangen en het oprichten van een overgangsregering.

Het enige dat echt is veranderd sinds de eerste Syrië conferentie in Geneve is het interim nucleaire akkoord dat vorige week met Iran werd afgesloten, eveneens op neutraal Zwitsers terrein. De deur naar meer openheid en contact met de internationale gemeenschap is voorzichtig op een kier gezet. Ook is aangetoond dat afspraken maken met Iran, hoe moeilijk en voorzichtig ook, mogelijk is.

Nu de dreiging van een militair treffen met de VS en Israël voorlopig is afgewend en door Teheran zelf volledig kan worden weggewerkt kan Syrië misschien zelfs een kwetsbaarheid worden voor Irans eigen rehabilitatieplan. Een nieuwe regionale oorlog komt Iran niet uit, want die draagt niet bij aan het economisch herstel dat het land zelf hard nodig heeft.

Iran zegt alleen aan te schuiven in Geneve bij de Syrië besprekingen als het vooraf geen toezeggingen hoeft te doen. De nood voor een oplossing is zo hoog dat die ruimte gegeven zal moeten worden. Het is belangrijker dat Iran aan tafel zit dan dat ze het Geneva I communiqué onderschrijft dat nog maar weinig levensvatbaar is.

Het cynische is dat vooral de verdeelde Syrische oppositie het onderhandelen van een staakt het vuren of transitie bemoeilijkt. De uit de hand gelopen situatie dankt de internationale gemeenschap deels aan haar eigen (gebrek aan) handelen. Herinnert u zich nog hoe Londen en Parijs het Europese wapenembargo lieten verlopen? Er werd geen wapen geleverd, behalve uit Qatar en de Saoedi-Arabië, bedoeld voor religieuze strijders. Een vreedzame politieke oplossing is met de dag onvoorstelbaarder geworden.

Drie jaar geleden was Syrië een relatief modern middeninkomen land. Nu is het de hel op aarde. Meer dan elf duizend kinderen zijn vermoord en de vluchtelingen toestroom in de regio gaat onverminderd door. Opvang wordt steeds moeilijker. De medische infrastructuur in Syrië is verwoest. 15.000 Dokters zijn gevlucht en ambulances kapot geschoten. Medicijnen kunnen niet meer worden gemaakt of bezorgd en de winter staat om de hoek.

Wensdenken heeft ons in Syrië nog nergens gebracht. Het is tijd nu haalbare doelen en prioriteiten te stellen. De hoogste prioriteit is het succesvol geven van noodhulp. Op dit moment is het voor hulpkonvooien moeilijk, zo niet onmogelijk, de miljoenen vluchtelingen in Syrië zelf te bereiken.

Als er in de aanloop naar Geneve consensus kan worden bereikt over een dwingende VN resolutie over onbelemmerde (en het liefst beschermde) hulptoegang dan is dat al grote winst. Eurocommissaris voor humanitaire hulp Georgieva vertelde in het Europees Parlement dat de EU nu ook vooral inzet op het opvangen van kinderen en zorgen dat ze naar school kunnen. We moeten voorkomen dat deze generatie totaal verloren raakt en eerlijk is eerlijk, een mogelijk gevaar voor onze eigen veiligheid zal vormen in de toekomst.

In Geneve II moet naast een einde aan het geweld ook ingezet worden op de financiering van de hulp. In totaal hebben nu 9,3 miljoen mensen, binnen en buiten Syrië, hulp nodig. Het VN-ondersteuningsprogramma voor de regio is nog maar voor 62 procent gefinancierd. De EU is met 2 miljard de grootste donor.

De kleine honderdduizend vluchtelingen die we nu in de EU hebben opgevangen, en wier komst al leidde tot verhitte politieke weerstand, zijn vooral opgenomen door Zweden, Duitsland, België en Bulgarije. We moeten de capaciteit in de regio dus uitbreiden, zonder dat daarbij Libanon en Jordanië echt imploderen onder sociale spanningen en onrust. Iets dat nu slechts een kwestie van tijd lijkt.

De regionale spanning kan alleen getemperd worden als samen met Teheran wordt gewerkt aan een plan dat toeziet op de terugtrekking van Hezbollah en het voorzichtig samenstellen van een overgangsregering. De oorlog in Syrië is nog maar een tipje van de sluier van een brede Soennitische-Sjiitische gewelddadige strijd. Deze dreigende realiteit in het Midden Oosten zou des te meer een stimulans moeten bieden om tot een oplossing te komen. Dat is nu nog heel ver weg, maar als het akkoord met Iran iets laat zien, dan is het dat er altijd een weg is. Nu nog de wil.