Jansen versus Van der Linde:erfpacht - Hoofdinhoud

(dubbelcolumn met Roald van der Linde VVD voor nvm.nl d.d. 13 februari 2014)

Beste Roald, welkom als nieuwe woordvoerder wonen van de VVD. Het mag met de doorstroming op de woningmarkt nog niet erg vlotten, maar de portefeuilles bij de VVD rouleren als een geoliede machine.

Alle gekheid op een stokje, ik wil het met je hebben over erfpacht. Da’s een woord dat bij menig VVD-er de bloeddruk tot gevaarlijke hoogte doet stijgen. Bij mij trouwens ook. Niet vanwege het principe. Dat is best nobel en einde 19e eeuw bedacht door een sociaal liberaal. Maar wel door asociale erfpachtconstructies die eigen woningbezitters in de problemen brengen.

Deze week beantwoordde minister Blok vragen over erfpacht van je partijgenoten Aukje de Vries en Barbara Visser. Een flink deel van de bestaande erfpachtcontracten heeft een open eind constructie voor de indexering van de canon. Dat betekent dat de pachter geen zekerheid heeft over de verhoging van de canon na de eerstkomende vervaldatum. Linke soep!

Nog vervelender is dat de banken, toen ze dit in de gaten kregen, geconcludeerd hebben: op woningen met dit soort erfpachtcontracten gaan we geen hypotheek meer verstrekken. Ze krijgen een code rood. 25% van de eigenaar-bewoners op erfpachtgrond kreeg een code rood aan de broek, wat feitelijk betekent dat hun woning onverkoopbaar geworden is.

Ik vond dat twee jaar geleden al onacceptabel en heb er bij een debat met minister Donner op aangedrongen dat dit soort wurgcontracten opengebroken worden. Donner vond het heel zielig voor die mensen, maar dacht dat de verpachters wel op basis van redelijke argumenten vrijwillig hun contracten zouden aanpassen. Niet dus.

Krap een jaar probeerde ik het nog eens bij jouw partijgenoot Blok. Ook hij geeft niet thuis. En nu blijkt de minister van wonen zelfs ongevoelig voor de smeekbeden van liberale kamerleden. Het moet niet gekker worden!

De minister zegt: als een contract een wurgbepaling bevat kan je altijd naar de rechter. Onbegrijpelijk als je weet hoeveel zo’n rechtsgang aan advocatenkosten oplevert en hoe lang zo’n zaak kan voortslepen. Onbegrijpelijk ook, omdat dit kabinet roept dat het de belasting van de rechterlijke macht wil terugdringen.

En dat terwijl de oplossing voor het grijpen ligt. Laat een commissie van wijzen een modelcontract voor erfpacht bij woningen opstellen dat evenwichtig is qua bescherming van belangen vieuan verpachter en pachter. Neem daarna in de wet op dat alle nieuwe contracten dit format moeten hebben en dat bestaande contracten per eerste herzieningsdatum van rechtswege overgaan op het nieuwe format. That’s it!

Roald, ik voel aan mijn theewater dat hier kansen liggen op een unieke combine tussen VVD en SP. Je kan hiermee je nieuwe woordvoerderschap direct op de kaart zetten. Mijn strakke voorzet is onderweg naar de tweede paal, kop je hem in?

Groeten, Paulus

Beste Paulus, dank voor je gelukwensen. Wonen en bouwen is me als econoom op het lijf geschreven en ik deel via deze column graag enig heilzaam, liberaal marktdenken met je.

Erfpacht dus. Het probleem is actueel omdat banken de risico’s niet langer kunnen negeren. De politiek eist steeds veiliger banken die steeds minder risico’s nemen en dat heeft onherroepelijk gevolgen voor de kredietverlening. Mijn collega Aukje de Vries waarschuwt al langer voor dat effect.

Maar de weerstand van de VVD tegen erfpacht is veel ouder. Erfpacht is op zichzelf een nuttige privaatrechtelijke constructie. Denk aan landbouw­grond, denk aan een bedrijfspand waarvan de levensduur mooi samenvalt met de duur van de erfpacht, denk aan landgoederen die om historische redenen niet uiteen mogen vallen. Maar er zijn evidente nadelen.

Het grootste probleem zit bij de overheid. Erfpacht is in vijftig jaar verworden tot een overheids­instrument dat de woningmarkt op slot zet, eigenwoning­bezit ontmoedigt en bewoners onderwerpt aan onvoorspelbare canonverhogingen. De VVD wil daar een eind aan maken. We zien graag dat de Rijksoverheid haar eigen erfpacht­constructies tot een minimum beperkt en erfpachters de gelegenheid geeft de grond onder hun huis te kopen. De verkoop van grond onder recreatiewoningen door Staatsbosbeheer is daarvoor een mooi beginpunt. Over gemeentelijke erfpacht gaat het lokale bestuur, maar ik vertel je geen geheim als ik zeg dat de VVD in Amsterdam hard inzet op afschaffing.

Hoe moeten we nu verder met de particuliere erfpacht? Het modelcontract ligt er inmiddels, met dank aan banken en notariaat. Stef Blok doet zijn best en gaat nogmaals praten over financiering. Maar we blijven zitten met bestaande gevallen: contracten die zijn afgesloten uit vrije wil, in goed overleg en voor lange termijn. Die kun je niet wegzetten als wurgcontracten, laat staan dat je ze van bovenaf even kunt bijschaven.

Je kunt ze wel heronderhandelen. Waarom zou een grond­eigenaar dat weigeren? Ook hij heeft belang bij een voorspelbare cashflow en ook hij zit niet te wachten op gedoe bij herziening van de canon. Komen de partijen er niet uit, dan kunnen ze alsnog naar de rechter.

We kunnen hier samen scoren, maar ik pass het balletje toch nog even terug. Je maakt een terechte opmerking over de kosten van een rechtsgang. Laten we jouw ‘commissie van wijzen’ omzetten in een laagdrempelige club voor arbitrage of mediation. We doen daarmee recht aan zowel het modelcontract als specifieke omstandigheden. Steun jij de VVD dan bij de aanval op de overheidserfpacht?

Hartelijke groet, Roald