Weeklog Dennis de Jong: Meeste Amerikanen ontevreden over vrijhandel - Hoofdinhoud
De VS, Mexico en Canada hebben inmiddels 20 jaar ervaring met een vrijhandelsakkoord, zoals de Europese Unie nu met de VS wil sluiten. Het akkoord (NAFTA) heeft vooral negatieve effecten gehad, ondanks alle mooie beloften tijdens de onderhandelingen. De Amerikaanse burgers willen er liefst zo snel mogelijk van af. Een ezel stoot zich normaal geen twee keer aan dezelfde steen, maar Obama is niet te houden: niet alleen met Europa, maar ook met o.a. Japan, Australië wil hij NAFTA-achtige akkoorden afsluiten. Voor wie eigenlijk?
Het handels- en investeringsakkoord tussen de EU en de VS, waar deze week alweer de vierde onderhandelingsronde over plaatsvond, gaat volgens Eurocommissaris De Gucht, die de onderhandelingen voert, heel veel groei, en banen brengen. We gaan er rijk van worden! Ik krijg altijd een vervelend gevoel bij dat soort praat: het lijkt erg op verkooppraatjes en die zijn meestal onjuist.
Daarom is het goed om eens te zien hoe een vergelijkbaar akkoord tussen de VS, Canada en Mexico heeft gewerkt. Ook daar was het motto: de export van de VS zou een boost krijgen, de groei zou toenemen, net als de werkgelegenheid. Na twintig jaar ziet het beeld er heel anders uit: de VS is juist veel meer gaan importeren, omdat Amerikaanse bedrijven zich massaal gingen vestigen in Mexico waar de lonen lager zijn. Amerikaanse graanexporten naar Mexico gingen wel goed, met als gevolg dat 1 miljoen Mexicaanse boeren werkloos werden. Hun bedrijfjes konden de concurrentie niet aan. Een deel van hen ging voor een hongerloontje werken bij de Amerikaanse en andere bedrijven in Noord-Mexico, een deel ging illegaal naar de VS. De neerwaartse druk op lonen en arbeidsvoorwaarden is enorm. Dat geldt voor Mexico, maar ook voor de VS, waar veel maakindustrie verdween en dienstverlenende bedrijven voor in de plaats kwamen. Voltijdbanen in de fabriek werden vervangen door flexwerk in de dienstverlening en dan ook nog eens tegen veel lagere lonen. Het loon voor de 65% van de Amerikaanse werknemers met een lagere opleiding ging in 20 jaar maar liefst met meer dan 12% omlaag.
Heeft er dan niemand geprofiteerd van NAFTA? Zeker wel. Voor de multinationals werd het gemakkelijker claims in te dienen in verband met ‘investeringsbelemmerende’ wetgeving. Het ging hier om zo’n 340 miljoen US dollars. Zo kon wetgeving op het gebied van voedselveiligheid en milieu worden ondermijnd of omzeild. Samen met de lagere arbeidskosten hebben deze bedrijven veel voordeel gehad van NAFTA.
De Amerikaanse bevolking heeft het gehad met NAFTA: nog maar 15% van de Amerikanen wil ermee doorgaan. Gewone mensen zijn werkloos geworden of hebben werk gekregen dat niet loont. Als we hierop afgaan, dan is het onbegrijpelijk dat de Amerikaanse regering gewoon doorgaat met onderhandelingen over vergelijkbare akkoorden met andere landen. Of zou het misschien zo zijn dat de VS proberen via het verdrag met de EU een deel van de schade van NAFTA ongedaan te maken? De lonen zijn in de VS lager dan in de EU, en dat geeft ruimte voor verplaatsing van Europese bedrijven naar de VS. De exporten van de EU naar de VS zullen dan niet toenemen, maar juist afnemen. De werkloosheid in Europa zal verder groeien en de roep van werkgevers om flexwerk eveneens, zodat er ook in Europa steeds minder werk overblijft dat echt loont.
Voor wie nog twijfelt over het handels- en investeringsverdrag van de VS en de EU is het goed de effecten van NAFTA te bestuderen. Dan wordt opeens ook duidelijk waarom maatschappelijke organisaties en kleine bedrijven geen voorstander zijn van dat verdrag. Er is maar één groep die er wel veel voordeel door behaalt en dat zijn de grote, internationale bedrijven. Die voeren dan ook de lobby aan vóór het snel afronden van de onderhandelingen tussen de EU en de VS. Wat de SP betreft, worden die onderhandelingen zo snel mogelijk stopgezet. Het is op zijn minst een sprong in het duister die vooral voor gewone mensen slecht kan aflopen.