Parool - Geen nieuws is slecht nieuws - Hoofdinhoud
Dit artikel verscheen op 2 mei 2014 in Het Parool ter gelegenheid van de internationale dag voor de persvrijheid op 3 mei.
De afgelopen weken toonden de Russische media volop beelden van Oekraïners die maar wat graag bij Rusland willen horen. De Turkse premier Erdogan gooide juist een slot op Twitter en YouTube vlak voor de verkiezingen. Waar de één de media actief inzet voor politiek gewin, beteugelt de ander die voor zijn politieke carrière. Zie hier de kracht van de media en het belang van een onafhankelijke en vrije pers, online en offline.
En in Europa? In Italië werd vorig jaar een verslaggever gevangengenomen. In Griekenland gingen aanhangers van de Gouden Dageraad journalisten te lijf. In Hongarije vergrootte de president zijn grip op de media. Als Europa niet in actie komt tegen deze schendingen van de persvrijheid binnen haar eigen grenzen, hoe kunnen we het dan geloofwaardig opnemen voor de vrije pers in landen als Rusland en Turkije? Aan de vooravond van de internationale Dag van de Persvrijheid - morgen - is dat een vraag om bij stil te staan.
De vrijheid je te mogen uiten is één van de pijlers onder een democratische rechtsstaat. Zonder vrije pers is het maatschappelijke debat monddood, wordt het bestuur niet gecontroleerd en kan onze democratie niet bestaan.
Dat het beroep van journalist niet zonder gevaren is, laten de cijfers zien. In 2013 kwamen wereldwijd 105 journalisten om, de meesten in oorlogsgebieden als Syrië (28) en Irak (10). Daarnaast verdwenen vorig jaar 211 journalisten achter de tralies. Turkije spande de kroon, waar 40 verslaggevers in de gevangenis belandden. Maar ook in de Verenigde Staten werd vorig jaar nog een verslaggever in de bak gegooid.
Persvrijheid en vrijheid van meningsuiting zouden een zonnige tijd tegemoet moeten gaan. Door internet en smartphones is toegang tot informatie en het bekendmaken van mensenrechtenschendingen veel eenvoudiger geworden. Wie wil, kan bloggen en anoniem klokkenluider zijn.
Maar met nieuwe technologie neemt ook de mogelijkheid tot controle en censuur toe. Onder het mom van nationale veiligheid proberen overheden zo veel mogelijk controle uit te oefenen op informatiestromen. Zo eiste de Britse regering dat de krant The Guardian data van Edward Snowden vernietigde. In Egypte werd het internet helemaal afgesloten tijdens de demonstraties tegen het Mubarakregime. En in Syrië werkt een elektronisch leger om binnenlandse oppositie en buitenlandse critici te dwarsbomen in hun communicatie.
Er is dus nog een wereld te winnen als het gaat om de persvrijheid. Hier ligt een belangrijke taak voor Europa. Een sterk Europa is ook een gemeenschap van waarden, waar afspraken over individuele vrijheden net zo stevig staan als die over de begrotingen. De nieuwe Europese Commissie die na de Europese verkiezingen aantreedt, moet persvrijheid hoger op de agenda zetten. Als het aan D66 ligt, zet Europa in elk geval drie belangrijke stappen vooruit.
Ten eerste moet de commissaris voor de grondrechten binnen de Europese Unie bindende doorzettingsmacht krijgen. Zoals de begrotingscommissaris kan ingrijpen als landen meer dan drie procent tekort op hun begroting hebben, zo zou deze commissaris moeten optreden bij schendingen van de persvrijheid.
Ten tweede moeten verslaggevers en bloggers in landen buiten Europa betere bescherming krijgen. Een fonds voor juridische bijstand moet voorkomen dat journalisten kapot geprocedeerd worden door autoritaire regeringen.
Ten derde moet een einde komen aan de export van surveillancetechnologieën waarmee dictatoriale regeringen veel te makkelijk journalisten, bloggers en dissidenten in de gaten kunnen houden. Door de export van digitale wapens aan banden te leggen is Europa een geloofwaardiger pleitbezorger van persvrijheid.
Persvrijheid is een groot goed. De Europese Unie kan wereldwijd alleen geloofwaardig de standaard zetten, als zij de ogen niet sluit voor de problemen in eigen huis.
Sjoerd Sjoerdsma en Marietje Schaake zijn Tweede Kamerlid respectievelijk Europarlementariër voor D66